Қазақстан Республикасы жұмыссыздық мәселесі



КІРІСПЕ

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ МӘСЕЛЕСІН ЖҰӨ ЖӘНЕ БАСҚА ДА ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАР АРҚЫЛЫ ТАЛДАУ

1.1 ҚР.сы жұмыссыздық пен жұмысбастылық деңгейінің қазіргі таңдағы статистикалық көрсеткіштері
1.2 ҚР жұмыспен қамту мәселесін ғылыми тәжірибеде талдау

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Бүгiнгi таңда әлемнiң дамыған елдерiнiң қай-қайсысын алып қарасақта олардың экономикасының негiзгi бағытының бiрi әлеуметтiк салаға бағытталған болып келедi. Өйткенi әлеуметтiк сала сол елдегi халықтың тұрмыс жағдайын, халықтың өмiр сүру деңгейiн және сол елдiң жалпы экономикасының жағдайын көрсетедi.
Сондықтан әрбiр елдiң экономикасы халықтың әлеуметтiк жағдайын көтеру үшiн тұрақты экономикалық өсудi қажет етедi. Елiмiздiң нарықтық экономикаға өтуiне байланысты еңбек рыногының қатынастары күрделене түсуде. Ал әлеуметтiк саланың жағдайын жақсарту ең бiрiншi сол елдiң еңбек рыногына, халықтың ақшалай табыстарына, елдегi экономикалық активтi халық пен жұмыссыздық деңгейiне байланысты болады.
Осы еңбек рыногында макроэкономикалық тепе-теңдiктiң бұзылуы экономикада қоғам дамуына тиiмсiз құбылыс болып табылатын жұмыссыздықты қалыптастырады. Экономикада жұмыссыздар болып еңбекке жарамды жастағы еңбекке қабiлеттi, бiрақ қазiргi уақытта жұмыс орны жоқ адамдар табылады. Сондықтан да жұмыссыздық ел экономикасының жағдайын көрсететiн бiрден-бiр көрсеткiш. Себебi, жұмыссыздық тiкелей елдiң экономикалық құрылымына, өнеркәсiп салаларына, жалақы деңгейiне, халықтың әлеуметтiк жағдайына әсер етеді.
Тақырыптың өзектілігі Қазақстан Республикасы проблемасының өзектілігі жұмысбастылық пен жұмыссыздықтың әлеуметтiк-экономикалық мәнi мен мазмұнын ашып, оның макроэкономикалық теңсіздікке және макроэкономикалық көрсеткіштеріне әсерін қарастыру, жұмыссыздықтың елiмiз экономикасындағы жағдайы мен ерекшелiктерiн қарастыру болып табылады.
Сондықтан курстық жұмыс тақырыбы “Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық пен жұмысбастылық ” деп алынды.
Бұл тақырыпты орындаудағы негiзгi мақсат болып жұмысбастылық пен жұмыссыздықтың экономикалық мәнін ашу, олардың түрлері мен әлеуметтік-экономикалық салдарын қарастыру, сонымен қатар еліміздегі жұмыссыздық пен жұмыспен қамту жағдайын және олардың құқықтық негіздерін талдау болып табылады.
Мақсатқа жету барысындағы атқарылатын мiндеттер келесiдей болып табылады:
- Жұмыссыздықты еңбек рыногының элементi ретiнде қарастыру және жан-жақты талдау;
- Жалақы және жұмысбастылық және олардың өзара байланысын қарастыру, сонымен қатар елiмiздегi жұмысбастылық пен жалақы деңгейiн талдау;
- Жұмысбастылық пен жұмыссыздықтың жалақы, инфляция және жұмысшы күшi ұсынысы және сұранысымен байланысын анықтау;
- Жұмыссыздықтың түрлерi мен олардың экономикаға тигiзер әсерiн қарастыру;
- Жалақы, жұмысбастылық, кәсiподақтар және жұмыссыздық, олардың өзара байланыстары, мәселелерiн және шешу жолдарын ұсыну болып табылады.
- Қазақстандағы жұмыссыздық мәселесiнiң жалпы жағдайын, олардың өзiндiк ерекшелiгiн қарастыру.
Бұл жұмысты Жұмамбаев С.К. Мамыров Н.Қ. жасаған. Жұмыстың құрылымы екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде жұмыссыздықтың экономикалық-әлеуметтік мәні, жұмыссыздық формалары және жұмыссыздықтың макроэкономикалық тиімсіздікке әсері мен оны әлеуметтік қорғау қарастырылса, ал екінші бөлімде Қазақстандағы жұмысбастылық пен жұмыссыздық мәселесі, оларды шешу жолдары, жұмыссыздық пен жұмысбастылықтың бүгінгі таңдағы статистикалық көрсеткіштері талданып, еліміздің жұмыссыздық және жұмыспен қамту мәселесі, оның макроэкономикалық тұрақсыздыққа әсері талданып, бүгінгі таңдағы әлеуметтік саланы реттеудегі мемлекеттер шаралар мен Елбасының Жолдаулары қарастырылады.
1. Жұмамбаев С.К. Еңбек рыногы экономикасы: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университетi, 2003 – 171 б.
2. Рынок труда. Учебник / под. ред. проф. В.С. Буланова и проф. Н.А. Волгина. – М.: МГУ, 1996 г.
3. Мамыров Н.Қ., Тiлеужанова М.Ә. - Макроэкономика. - Оқулық. – Алматы. Экономика. - 2003. – 432 бет.
4. Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – СПб: Питер Ком, 1999. – 784 с.
5. Агапова Т. А., Серегина С. Ф. - Макроэкономика : Учебник. – МГУ. - Изд-во “Дис”. - 1999. – 416б.
6. Статистический ежегодник. Алматы. – 2008г. – 467 б.
7. Джумамбаев С.К. Рынок труда в казахстанской экономике. – Алматы: Ғылым, 2006 г.
8. Ивашковский С.Н. - Макроэкономика. - Учебник. – 2-е изд., испр., доп. – М., - Дело. 2002. – 472 б.
9. “Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы”: Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 10 желтоқсанындағы заңы // Егемен Қазақстан, 1999 ж., 24 желтоқсан.
10. “Халықты жұмыспен қамту туралы” Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтарындағы заңы // Егемен Қазақстан, 2001 ж, 30 қаңтар.
11. Н. Ә. Назарбаев. «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» Жолдауы, Астана, 2006 жыл, 1 наурыз.
12. «Обзор макроэкономической ситуации в Казахстане» // Бердибек Сапарбаев, РЦБК, №4, 2007 г.
13. Журнал. Экономика и права Казахстана, 2008 г. № 1,2,3.
14. Е.Б.Жатканбаев, К.С.Мухтарова. Безработица как фактор снижения уровня жизни населения \\Вестник КазГУ. Серия Экономическая,2007№1
15. Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа қазақстан», 2007ж 3 наурыз.
16. «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты туралы» - Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы, 2007 жылғы 29 тамыз, №754, Астана, Үкімет Үйі.
17. «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» Н.Назарбаев 2008 жылғы Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана, Ақорда, 2008 ж. 5 ақпан.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:   
ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1 Қазақстан Республикасы жұмыссыздық мәселесін ЖҰӨ және басқа да
экономикалық категориялар арқылы талдау

1.1 ҚР-сы жұмыссыздық пен жұмысбастылық деңгейінің қазіргі таңдағы
статистикалық көрсеткіштері
1.2 ҚР жұмыспен қамту мәселесін ғылыми тәжірибеде талдау

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КIРIСПЕ

Бүгiнгi таңда әлемнiң дамыған елдерiнiң қай-қайсысын алып қарасақта
олардың экономикасының негiзгi бағытының бiрi әлеуметтiк салаға бағытталған
болып келедi. Өйткенi әлеуметтiк сала сол елдегi халықтың тұрмыс жағдайын,
халықтың өмiр сүру деңгейiн және сол елдiң жалпы экономикасының жағдайын
көрсетедi.

Сондықтан әрбiр елдiң экономикасы халықтың әлеуметтiк жағдайын көтеру
үшiн тұрақты экономикалық өсудi қажет етедi. Елiмiздiң нарықтық экономикаға
өтуiне байланысты еңбек рыногының қатынастары күрделене түсуде. Ал
әлеуметтiк саланың жағдайын жақсарту ең бiрiншi сол елдiң еңбек рыногына,
халықтың ақшалай табыстарына, елдегi экономикалық активтi халық пен
жұмыссыздық деңгейiне байланысты болады.

Осы еңбек рыногында макроэкономикалық тепе-теңдiктiң бұзылуы
экономикада қоғам дамуына тиiмсiз құбылыс болып табылатын жұмыссыздықты
қалыптастырады. Экономикада жұмыссыздар болып еңбекке жарамды жастағы
еңбекке қабiлеттi, бiрақ қазiргi уақытта жұмыс орны жоқ адамдар табылады.
Сондықтан да жұмыссыздық ел экономикасының жағдайын көрсететiн бiрден-бiр
көрсеткiш. Себебi, жұмыссыздық тiкелей елдiң экономикалық құрылымына,
өнеркәсiп салаларына, жалақы деңгейiне, халықтың әлеуметтiк жағдайына әсер
етеді.
Тақырыптың өзектілігі Қазақстан Республикасы проблемасының
өзектілігі жұмысбастылық пен жұмыссыздықтың әлеуметтiк-экономикалық мәнi
мен мазмұнын ашып, оның макроэкономикалық теңсіздікке және
макроэкономикалық көрсеткіштеріне әсерін қарастыру, жұмыссыздықтың елiмiз
экономикасындағы жағдайы мен ерекшелiктерiн қарастыру болып табылады.
Сондықтан курстық жұмыс тақырыбы “Қазақстан Республикасындағы
жұмыссыздық пен жұмысбастылық ” деп алынды.
Бұл тақырыпты орындаудағы негiзгi мақсат болып жұмысбастылық пен
жұмыссыздықтың экономикалық мәнін ашу, олардың түрлері мен әлеуметтік-
экономикалық салдарын қарастыру, сонымен қатар еліміздегі жұмыссыздық пен
жұмыспен қамту жағдайын және олардың құқықтық негіздерін талдау болып
табылады.
Мақсатқа жету барысындағы атқарылатын мiндеттер келесiдей болып
табылады:
- Жұмыссыздықты еңбек рыногының элементi ретiнде қарастыру және жан-
жақты талдау;
- Жалақы және жұмысбастылық және олардың өзара байланысын қарастыру,
сонымен қатар елiмiздегi жұмысбастылық пен жалақы деңгейiн талдау;
- Жұмысбастылық пен жұмыссыздықтың жалақы, инфляция және жұмысшы күшi
ұсынысы және сұранысымен байланысын анықтау;
- Жұмыссыздықтың түрлерi мен олардың экономикаға тигiзер әсерiн
қарастыру;
- Жалақы, жұмысбастылық, кәсiподақтар және жұмыссыздық, олардың өзара
байланыстары, мәселелерiн және шешу жолдарын ұсыну болып табылады.
- Қазақстандағы жұмыссыздық мәселесiнiң жалпы жағдайын, олардың
өзiндiк ерекшелiгiн қарастыру.
Бұл жұмысты Жұмамбаев С.К. Мамыров Н.Қ. жасаған. Жұмыстың құрылымы
екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде жұмыссыздықтың экономикалық-әлеуметтік
мәні, жұмыссыздық формалары және жұмыссыздықтың макроэкономикалық
тиімсіздікке әсері мен оны әлеуметтік қорғау қарастырылса, ал екінші
бөлімде Қазақстандағы жұмысбастылық пен жұмыссыздық мәселесі, оларды шешу
жолдары, жұмыссыздық пен жұмысбастылықтың бүгінгі таңдағы статистикалық
көрсеткіштері талданып, еліміздің жұмыссыздық және жұмыспен қамту мәселесі,
оның макроэкономикалық тұрақсыздыққа әсері талданып, бүгінгі таңдағы
әлеуметтік саланы реттеудегі мемлекеттер шаралар мен Елбасының Жолдаулары
қарастырылады.

1 Қазақстан Республикасы жұмыссыздық мәселесін ЖҰӨ және басқа да
экономикалық категориялар арқылы талдау

1.1 ҚР-сы жұмыссыздық пен жұмысбастылық деңгейінің қазіргі таңдағы
статистикалық көрсеткіштері

Қазақстандағы еңбек рыногы жағдайына келетiн болсақ, әрине бұл
әлеуметтiк-экономикалық сала болғандықтан, елiмiздiң экономикалық
дағдарысты басынан кешiрген жылдары бұл еңбек рыногы да күрт нашарлап
кеттi. Оның келесiдей себептерiн атап өтуге болады:

1) Елдегi экономиканың дағдарысқа ұшырауы, өндiрiс орындарыныңқысқарып,
халықтың жұмыссыз қалуына әкелiп соқтырды;
2) Елiмiз егемендiгiн алғаннан кейiн Қазақстаннның еңбек рыногына жұмыс
күшi ұсынысының имиграциясы мен эмиграциясы ең күштi әсер бердi.
Яғни, елге келушiлерге қарағанда, елден кетушiлер саны көп болды.
Сондай-ақ елден кетiп жатқандардың көпшiлiгi бiлiктi, бiлiмдi және
бәсекелестiк қабiлетi жоғары, еңбекке қабiлеттi жастағы азаматтар
екенiн ескерсек, бiздiң қоғамымыздың еңбек потенциялына орны толмайтын
шығын әкелгенiн айтуымыз керек.
3) Ұлттық экономикамыздың құлдырауымен байланысты әлеуметтiк сала да
нашарлап, халқымыздың өсiмi кемуде, оған бiр жағынан өтпелi кезеңде
басты әсер етiп отыр;
4) Фирма мен кәсiпорындар өнiмiнiң бәсеке қабiлеттiлiгiнiң нашар болуына
байланысты, олардың сатуға шығарған өнiмдерiне сұраныстың аз болуы
жалақының төмендеуiне әкелдi. Осының салдары экономикалық активтi
халықтың санының азаюына әкелгенi белгiлi немесе көлеңкелi экономикада
қызмет етушiлер саны артты; 7
Алайда осындай келеңсiз жағдайлар орын алғанымен, елiмiз
экономикасының соңғы жылдары жоғарғы қарқынмен дамуы, стратегиялар мен
реформалардың оң нәтижесiн беруi, жекешелендiрудiң толық қанды жүруi, шағын
бизнес саласының дамуы, бiлiм саласына реформаның жасауы, өнеркәсiп
орындарының ашылуы, қаржы рыногында тұрақтылықтың болып, инфляция
деңгейiнiң төмендеуi және мемлекеттiк саясаттардың тиiмтi түрде жүзеге
асуынан еңбек рыногында келесiдей оң нәтижелер көрiне бастады:
1) Елiмiздегi жұмыс күшiнiң жылдамдылығы жоғары, Ресеймен салыстырғанда
еңбек рыногын қалыптастыру алда. Кадрлар дайындауда жеке меншiктi оқу
орындары кәдiмгiдей үлкен роль атқарады.
2) Соңғы бiрнеше жыл iшiнде экономиканың тұрақты дамуымен байланысты,
фирма мен кәсiпорындардың санының өсуi, ауыл шаруашылығында
реформалардың жүргiзiлуi, өндiрiс немесе қызмет көрсету салаларының
дамуына байланысты жұмыссыздық азайып, экономикалық активтi халықтың
саны өсуде;
3) Бәсекеге қабiлеттi экономика құру және рыноктық қатынастарды дамыту
адамдардың бiлiмiн жетiлдiруге, еңбек қабiлеттiлiгiн арттыруға
ынталандырады. Бұл дегенiмiз жалпы жалақының өсуiне әкеледi.
Елiмiздегi жалақының нақты өсiмi 2005 жылдың алғашқы алты айында 13,2%
құрап отыр, ал 2006 жылы жалақының өсуі 30%-дан асып кетті.
Елiмiздегi орташа айлық жалақының өсуiн келесi суреттен көре аламыз.
Егер осы жалықының өсуiмен жұмыссыздық деңгейiн салыстыратын болсақ, онда
елiмiзде жалақының өсуiмен байланысты жұмыссыздықтың төмендеп отырғанын
көремiз. 6




















Сурет-2 – Еліміздегі жалақының өсу деңгейі

4) Елде жалпы экономиканың тұрақты өсуi, несие және лизингтiк
қатынастардың дамуына байланысты жеке меншiк кәсiпорындар мен
фирмалардың еңбекке сұранысы өсiп, онда жалпы жұмыс iстейтiн адамдар
үлесi 70-80% болып отыр.
5) Жалпы елдегi жұмысыздық 1998 жылғы 13,5% жоғары деңгейiне жеткеннен
кейiн 1999 жылдан бастап төмендей бастады. Яғни, осы жылдары ұлттық
экономиканың басқа көрсеткiштерi де қарқынды дамыды. Оның бiр мысалы,
ЖIӨ-нiң көлемi 9,8%-ға өсуiмен сипатталады және инфляция деңгейi де
бiршама тұрақталды.
Ендi осы елiмiздегi еңбек рыногының қазiргi кездегi және оны өткен
жылдармен салыстырып, статистикалық көрсеткiштерiне назар аударсақ.
Еңбек рыногындағы басты статистикалық көрсеткiштерге келесi
көрсеткiштердi жатқызамыз: жұмысбастылық, экономикалық активтi немесе
активтi емес халық, жұмыссыздық, жалдамалы және жеке меншiк секторында
қызмет ететiн жұмысшылар.
Қазақстанда жұмыссыздықты есептеумен статистика бойынша агенттiк
щұғылданады. Елiмiзде статистикалық мәлiметтерде жұмыссыздықтың екi
көрсеткiшi есептелiнiп жүр: ол жұмыссыздықтың ресми және жалпы деңгейi.
Соңғы жылдар бойынша жұмыссыздық деңгейiн келесi кестеден көре аламыз.
Жұмыс күшi – жұмыссыздар мен жұмыс iстейтiндердiң жиынтығы, ал жұмыссыздық
деңгейi – бұл жұмыс күшiнiң жалпы санындағы жұмыссыздардың пайыз түрiнде
анықталуы.
Сондай-ақ экономиканың еңбек рыногында экономикалық активтi халық
деген негiзi ұғым қолданылады. Ол дегенiмiз еңбек рыногында еңбек жасына
келген және еңбекке қабiлеттi, жұмыс iстегiсi келетiн адамдар саны.
Мысалы, елiмiзде 2000 жылдан бастап экоонмикалық активтi халықтың
саны күннен-күнге өсуде, оған себепшi болып отырған экономиканың
тұрақтануы, өндiрiс орындарының ашылуы, жалақының жоғарлап, оның тұрақты
болуы, халықтың бiлiм және мамандану деңгейiнiң өсуi, демографиялық өсуге
бет алғанымыз және т.б. жағдайлар себеп болып отыр.
Экономикалық активтi халықтың өсу динамикасын келесi 3-шi суреттен
көруге болады. Биылғы 2007 жылы экономикалық активтi халық 8,08 млн.
адамға жеттi, өткен жылмен салыстырғанда шамалы ғана төмен, солардың iшiнде
жұмыспен қамтылғандары 7,3 млн. адам. 5





















Экономикалық активтi халық

Суреттен көрiп отырғанымыздай, елiмiзде соңғы жылдары жыл санап
өндiрiстiң дамуымен және шаруашылық құрылымдарының саны өсуiмен
экономикалық активтi халық өсуде, ал оның есесiне елiмiзде жұмыссыздықдың
деңгейi жылдан - жылға кемуде. Алайда 2007 жылы жұмыссыздар саны шамалы
өсіп отыр айта аламыз. Оған себеп экономика болып жатқан өзгерістер, және
экономикалық активті адамдардың санының өсуі және көптеген қаржы орындары
мен банктердің өзінің қызметкерлерінің санын несие берудің азаюына
байланысты азайтумен байланысты болып отыр.
Жұмыссыздықтың азаюы елiмiзде қызмет көрсету және өндiрiс салаларының
дамуы, жалақының өсуi басты себепшi болып, экономикалық жұмысқа ынталы
адамдар саны көбейдi. Жұмыссыздықтың деңгейiн келесi 4-шi суреттен көре
аламыз. Онда 2000 жылдан бастап жалпы жұмыссыздық деңгейiнiң 12,8%-дан
бастап, 2008 жылы 8,7%-ға дейiн төмендегенiн көремiз.
Ендi жалпы жұмыссыздық деңгейiнiң елiмiздегi 2000-2008 жылдар
аралығындағы деңгейiнiң өзгерiсiн көрсек. Оны 1-шi кестеден және 4-ші
суреттен көре аламыз. 6

Кесте 1- Қазақстандағы жұмыссыздар деңгейі, %

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

















Сурет-7 – Елiмiздегi 2002-2008 жылдар аралығындағы инфляцияның деңейi

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жұмыссыздық мәселесі туралы мәлімет
Қызметкердің орташа айлық жалақысы
Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық пен жұмысбастылық
Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығы жайлы
Жастарға арналған бағдарламалар
Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық мәселесі
Еңбек рыногы жайлы
Жұмыссыздықтың әлеуметтік – экономикалық мәні
Жұмыссыздық деңгейі және оның экономикалық өсуге тигізетін әсері
Жұмыссыздықтың экономикалық маңыздылығы
Пәндер