Азот



1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
А)Сигма және пи.байланыстар
Ә)Азот оксидтері
Б)Азот қышқылы
В)Азот қышқылдарының тұздары
Г)Аммиак
3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Азот табиғатта негізінде бос күйінде кездеседі. Ауадағы азоттың көлемдік үлесі 78,09 % ,ал массалық үлесі 75,6%.Азот қосылыстары аз мөлшерде топырақта болады.Ол белоктық заттардың және көптеген табиғи органикалық қосылыстардың құрамына кіреді. Жер қыртысындағы азоттың жалпы мөлшері 0,01%.
Алынуы.
Техникада азотты сұйық ауадан алады .Ауа –бұл газдардың ,негізінде азот пен оттегінің қоспасы.Жер бетіндегі құрғақ ауада (көлемдік үлеспен )78,09% азот,20,95% оттегі,0,93%асыл газдар,0.03% көміртегі (IV) оксиді және де кездейсоқ қоспалар –шаң ,микроорганизимдер ,күкіртсутек ,күкірт оксиді. Жай зат азоттың физикалық және химиялық қасиеттерін түсіндіру үшін оның молекуласының құрылысын толық қарастыру керек .Азот атомының сыртқы деңгейінің электрондық құрылысынан ондағы химиялық байланыстар әрбір атомның үш жұптаспаған p-электрондарымен түзілетіндігі белгілі ,p-орбиталының пішіні гантель тәрізді ,кеңістік координаттарының осі бойында бағытталған. Бұл px-,py-, және pz- орбитальдары.Химиялық байланыстардың түзілуі – бұл атом орбитальдарының қаптасуының нәтижесі.
N2 –молекуцласындағы химиялық байланыс орбитальдары х,у,z, остерінің бойымен бағытталған үш жалпы р –электрондарының жұбымен түзіледі.
Жеке байланыстардың барлығы сигма байланыстар болып есептеледі .Қалған ру- және р- орбитальдары атомдардың центрін қосатын сызықтың екі жағында қаптасады.
Сонымен ,азот молекуласында бір сигма байланыс, барлығы үш байланыс бар,оны мынадай етіп өрнектеуге болады.
1. Г.П Хомченко “ Химия”,” Рауан”баспасы,1990.
2. Ф.Н.Капуцкий “Пособие по химии для поступающих в ВУЗы”,”Вышейшая школа “ ,Минск 1970.
3. Фельдман Ф.Г,Рудзитис Г.Е “8-11 класстарға арналған оқулық” М..:”Рауан” баспасы ,1998.
4. Бабков А.В,Попков В.А “Общая и неорганическая химия М.:Изд. МГУ,1998.

Пән: Химия
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:   
Кіріспе

Табиғатта кездесуі.

Азот табиғатта негізінде бос күйінде кездеседі. Ауадағы азоттың
көлемдік үлесі 78,09 % ,ал массалық үлесі 75,6%.Азот қосылыстары аз
мөлшерде топырақта болады.Ол белоктық заттардың және көптеген табиғи
органикалық қосылыстардың құрамына кіреді. Жер қыртысындағы азоттың жалпы
мөлшері 0,01%.

Алынуы.

Техникада азотты сұйық ауадан алады .Ауа –бұл газдардың ,негізінде азот
пен оттегінің қоспасы.Жер бетіндегі құрғақ ауада (көлемдік үлеспен )78,09%
азот,20,95% оттегі,0,93%асыл газдар,0.03% көміртегі (IV) оксиді және де
кездейсоқ қоспалар –шаң ,микроорганизимдер ,күкіртсутек ,күкірт оксиді

( IV) бар.

Азот алу үшін ауаны сұйық күйге айналдырып , ал одан кейін оны
буландыру арқылы ұшқыштағы төмендеу оттегінен азотты бөліп алады (азоттың
қайнау Т-195,80 С,оттегінікі -1830 С)Осылайша алынатын азоттың құрамында
асыл газдардың қоспасы ,көбінесе аргон ,болады.Лабораториялық жағдайда
азотты аммоний нитритін қыздырып ыдырату арқылы алуға болады:

NH4NO2=N2 +2H2O

Негізгі бөлім

Сигма- және пи- байланыстары.

Жай зат азоттың физикалық және химиялық қасиеттерін түсіндіру үшін
оның молекуласының құрылысын толық қарастыру керек .Азот атомының сыртқы
деңгейінің электрондық құрылысынан ондағы химиялық байланыстар әрбір
атомның үш жұптаспаған p-электрондарымен түзілетіндігі белгілі ,p-
орбиталының пішіні гантель тәрізді ,кеңістік координаттарының осі бойында
бағытталған. Бұл px-,py-, және pz- орбитальдары.Химиялық байланыстардың
түзілуі – бұл атом орбитальдарының қаптасуының нәтижесі.

N2 –молекуцласындағы химиялық байланыс орбитальдары х,у,z, остерінің
бойымен бағытталған үш жалпы р –электрондарының жұбымен түзіледі.

Жеке байланыстардың барлығы сигма байланыстар болып есептеледі .Қалған
ру- және р- орбитальдары атомдардың центрін қосатын сызықтың екі жағында
қаптасады.

Сонымен ,азот молекуласында бір сигма байланыс, барлығы үш байланыс
бар,оны мынадай етіп өрнектеуге болады :

Физикалық қасиеттері.

Азот –түссіз,иіссіз және дәмсіз,ауадан жеңіл газ.Суда ерігіштігі
оттегіге қарағанда төмен :200 С-та 1л суда 15,4мл азот ериді.Сондықтан суда
еріген ауадағы азотқа қарағанда оттегінің мөлшері атмосфера дағымен
салыстырғанда көп болады.Азоттығ суда аз еруі, сол сияқты оның қайнау
температурасының өте төмен болуы –азот және су молекулаларының әрі азот
молекуларының өз арасындағы молекулааралық әсерлесудің тым әлсіздігімен
түсіндіріледі .

Табиғм азот массалық сандары 14(99,64%) және 15(0,36%)болатын екі
тұрақты изотоптан тұрады.

Химиялық қасиеттері.

Азот молекуласы екі атомнан тұрады .Олардың арасындағы байланыстың
ұзындығы тым кіші -0,109 нм .Үшбайланыс пен оның аралығының қысқалығы
молекуланы өте берік етеді (байланыс энергиясы 946 кДжмоль ) .

Азоттың қалыпты температурада реакциялық қабілетінің аздығы осымен
түсіндіріледі .

Бөлме температурасында азот тек қана литиймен тікелей әрекеттеседі.

6Li+N2=2Li3N

Литий нитриді

Басқа металдармен ол тек қана жоғарғы температураларда әрекеттесіп,
нитридтер түзеді.Мәселен:

2Al+N2=2AlN 3Ca+N2=Ca3N2

Алюминий нитриді
Калций нитриді

Катализатор қатысқанда жоғарғы қысым мен температурада азот сутегімен
қосылады:

N2+3H2=2NH3

Электр доғасының температурасы 3000-40000 С болғанда азот оттегімен
қосылады :

N2+O2=2NO

Азот атомының сыртқы энергетикалық деңгейінде 5 электрон бар
болғандықтан,азот-3 пен+5 және +4,+3,+2,+1,-1 және -2 тотығу дәрежелерін
көрсетеді.

Қолданылуы

Азот көп мөлшерде аммиак алу үшін жұмсалады.Ол инертті ортаны жасауға –
қыздыру электр шамдарымен сынап термометрлеріндегі бос кеңістікті
толтыруға және жаңғыш сұйық заттарды айдағанда кең қолданылады .Олармен
болаттан жасалған бұйымдардың беттерін азоттандырады,яғни оның бетін
жоғарғы температурамен азотпен қанықтандырады .Осының нәтижесінде беткі
қабатта болатқа үлкен қаттылық беретін темір нитридтері түзіледі.Мұндай
болатты 5000С дейін қыздырса да,ол өзінің қаттылығын жоғалтпайды.

Азот белокты заттардың құрамына кіретін болғандықтан ,оның өсімдіктер
мен жануарлардың өмірі үшін үлкен маңызы бар.Азот қосылыстары минералды
тыңайтқыштар мен қопарылғыш заттар өндірісінде және өнеркәсіптің басқа
көптеген салаларында қолданылады.

Азот оксидтері.

Азот алты оттекті қосылыс түзеді ,олардағы тотығу дәрежесі +1-ден +5-
ке дейін өзгереді.N2O, NO, N2O3 , NO2 , N2O4 ,N2O5 .Азот тікелей
оттегімен әрекеттескенде тек қана азот (II) оксиді NO түзіледі,қалған
оксидтері жанама жолмен түзіледі.N2O мен NO –тұз түзбейтін ,қалғандары –
тұз түзетін оксидтер. Азот оксидтерінің ішінде азот қышқылы өндірісінде
аралық өнім болып саналатын азот (II) және азот(IV) оксидтерінің маңызы зор
.

Азот (II) оксиді (NO – суда нашар еритін (оны судың үстінде цилиндрге
жинауға болады)түссіз газ.Азот (II)оксидіне тамаша қасиет тән –ауадағы
оттегімен тікелей әректтесіп қоңыр газ-азот(IV)оксидін түзеді:

2NO+O2=2NO2

Лабораториялық жағдайда азот(II) оксидін сұйытылған азот қышқылы мен
мыстың әрекеттесуі арқылы алады:

3Cu+8HNO3=3Cu(NO3)2+2NO +4H2O

Cu-2e-=Cu2+ 2

N+3e-=N 3

Азот (II) оксидін және де платина катализаторымен аммиактағы ауадағы
оттегімен тотықтыру арқылы алады.Ол әрдайым нажағай кезінде электр
зарядының әсерінен ауада түзіледі.

Азот (IV)оксиді NO2-ерекше иісі бар қоңыр түсті газ,ауадан ауырлау
,улы ,тыныс жолдарын тітіркендіреді.

Лабораториялық жағдайда NO2-ні концентрлі азот қышқылы мен мыс
әрекеттескенде :

Cu+4HNO3=Cu(NO3) 2+2NO2 +2H2O

Cu-2e-=Cu2+ 2

N+e-=N 3

немесе крисстал қорғасын нитратын қатты қыздыру арқылы алады:

2Pb(NO3)2=2PbO+4NO2+O2

Азот (II) оксидімен оттегі әрекеттескенде азот (IV)оксидінің
түзілетіндігі жоғарыда айтылған болатын.

Азот (IV)оксиді түссіз сұйықтық –азот оксидініңдимерін түзіп
димеризациялануға ұшырайды.

2NO2=N2O4

Реакция қайтымды.-110С-де тепе-теңдік іс жүзінде толығымен N2O4

(NO2димеризация),түзілу бағытына ,ал 140 С-те NO2(N2O4 термиялық
диссоциациясы )түзілу бағытына ығысады.Аралық температураларға

NO2 менN2O4 молекулаларының арасында тепе-теңдік қалып тән болады.

Осы жағдайда екі NO2 –молекуласынан ірілеу N2O4 молекуласының түзілуі
–димеризациялануы іске асты .Полимеризациялау процесінің органикалық
химияда өте үлкен ролі бар .

Азот (IV)оксиді сумен әрекеттескенде азот және азотты қышқыл түзіледі.

+4 +5 +3

2NO2+H2O=HNO3+HNO2

+4 +5

N-e-=N

+4 +3

N+e+=N

+4 +5 +3

2N = N+ N

HNO2-әсіресе қыздырғанда тұрақсыз.Сондықтан NO2 –ні жылы суда еріткенде
азот қышқылы мен азот оксиді түзіледі.

+4 +5 +2

4 NO2+ H2O= 2HNO3+ NO

+4 +5

N-e-=N

+4 +2

N+2e-=N

+4 +5 +2

3N+O2= 2N+ N

Оттегі артық болғанда тек қана азот қышқылы түзіледі

+4 0 +5 -2

4NO2+2H2O+O2=4HNO3

+4 +5

N-e-=N

0 -2

O2 +4e-=2O

+4 +0 +5 -2

4N+O2= ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Азот қышқылын өндірудің физикалық-химиялық негіздері
Аммиактың тотығуы
Азот қышқылының өндірісі
Азот тобының элементтері
Атмосфера азотын фиксациялау əдісі
Азот қышқылының өндірісі туралы
Азот қышқылының сорты
Азот қышқылы
Азот қышқылының қасиеттері
Аммиак және аммоний тұздары
Пәндер