Қазақ халқының жоқшысы
Сейтқали Меңдешов – жиырмасыншы жылдардағы ірі саяси тұлғалардың бірі. Көзінің тірісінде-ақ «тұңғыш қазақ президенті қазақ жерінің жоқшысы» атанған С. Меңдешевтің туған халқына сіңірген еңбегін ешкім жоққа шығара алмайды.
С. Меңдешевтің жиырмасыншы жылдардағы қоғамдық саяси өмірі туралы айтпастан бұрын оның Бөкей Ордасындағы ағартушылық қызметіне, 1916 жылғы ұлтөазаттық көтеріліс басшылық жасағанына, кейін кеңес өкіметін орнатудағы еңбегін тоқталып кеткеніміз жөн.
Ол Бөкей ордасының Қамыссамар көлінің жағасындағы шағын ауылда 1882 жылы дүниеге келген. Оның өскен ауылының кәсіби балық аулау болатын. Өсе келе Сейітқали да осы кәсіппен шұғылданды. Тұрмыс пен тіршіліктің арқауы болған балық аулау байлығы Сейітқалиды өзен-көлдің сырына тереңірек үңілуге, оны молырақ білуге ынтызар етті. Бірақ тағдыр Сейітқалиды балықшылықтан аулаққа алып кетті. Бұған туған ауылы мен іргелес болып, орысша қазақша оқытатын мектептің болуы себеп еді.
Сейітқали қазанда оқыған кезінде тек қана білім қумай, прогрессшіл бағыттағы оқытушылармен де танысып, байланыс жасап саяси жағынан да білімін толықтырып, дүниеге көзқарасын қалыптастыра бастайды.
1905 ж бірінші орыс революциясы жас мұғалім Меңдешевке үлкен ісер етеді. Ол жергілікті жерде азын-аулақ сезімі бар адамдардың басын қосып, жасырын ұйымдар құрады. Саяси үгіт жұмыстарын жүргізеді.
С. Меңдешевтің жиырмасыншы жылдардағы қоғамдық саяси өмірі туралы айтпастан бұрын оның Бөкей Ордасындағы ағартушылық қызметіне, 1916 жылғы ұлтөазаттық көтеріліс басшылық жасағанына, кейін кеңес өкіметін орнатудағы еңбегін тоқталып кеткеніміз жөн.
Ол Бөкей ордасының Қамыссамар көлінің жағасындағы шағын ауылда 1882 жылы дүниеге келген. Оның өскен ауылының кәсіби балық аулау болатын. Өсе келе Сейітқали да осы кәсіппен шұғылданды. Тұрмыс пен тіршіліктің арқауы болған балық аулау байлығы Сейітқалиды өзен-көлдің сырына тереңірек үңілуге, оны молырақ білуге ынтызар етті. Бірақ тағдыр Сейітқалиды балықшылықтан аулаққа алып кетті. Бұған туған ауылы мен іргелес болып, орысша қазақша оқытатын мектептің болуы себеп еді.
Сейітқали қазанда оқыған кезінде тек қана білім қумай, прогрессшіл бағыттағы оқытушылармен де танысып, байланыс жасап саяси жағынан да білімін толықтырып, дүниеге көзқарасын қалыптастыра бастайды.
1905 ж бірінші орыс революциясы жас мұғалім Меңдешевке үлкен ісер етеді. Ол жергілікті жерде азын-аулақ сезімі бар адамдардың басын қосып, жасырын ұйымдар құрады. Саяси үгіт жұмыстарын жүргізеді.
Қазақ халқының жоқшысы
Сейтқали Меңдешов – жиырмасыншы жылдардағы ірі саяси тұлғалардың бірі.
Көзінің тірісінде-ақ тұңғыш қазақ президенті қазақ жерінің жоқшысы
атанған С. Меңдешевтің туған халқына сіңірген еңбегін ешкім жоққа шығара
алмайды.
С. Меңдешевтің жиырмасыншы жылдардағы қоғамдық саяси өмірі туралы
айтпастан бұрын оның Бөкей Ордасындағы ағартушылық қызметіне, 1916 жылғы
ұлтөазаттық көтеріліс басшылық жасағанына, кейін кеңес өкіметін орнатудағы
еңбегін тоқталып кеткеніміз жөн.
Ол Бөкей ордасының Қамыссамар көлінің жағасындағы шағын ауылда 1882 жылы
дүниеге келген. Оның өскен ауылының кәсіби балық аулау болатын. Өсе келе
Сейітқали да осы кәсіппен шұғылданды. Тұрмыс пен тіршіліктің арқауы болған
балық аулау байлығы Сейітқалиды өзен-көлдің сырына тереңірек үңілуге, оны
молырақ білуге ынтызар етті. Бірақ тағдыр Сейітқалиды балықшылықтан аулаққа
алып кетті. Бұған туған ауылы мен іргелес болып, орысша қазақша оқытатын
мектептің болуы себеп еді.
Сейітқали қазанда оқыған кезінде тек қана білім қумай, прогрессшіл
бағыттағы оқытушылармен де танысып, байланыс жасап саяси жағынан да білімін
толықтырып, дүниеге көзқарасын қалыптастыра бастайды.
1905 ж бірінші орыс революциясы жас мұғалім Меңдешевке үлкен ісер етеді.
Ол жергілікті жерде азын-аулақ сезімі бар адамдардың басын қосып, жасырын
ұйымдар құрады. Саяси үгіт жұмыстарын жүргізеді.
1907-1908 жылдары революцияшыл мұғалім, дәрігерлер Ордада жасырын
кәсіпшілік одағын ұйымдастырады. Оны ұйымдастырушылардың бірі Сейітқали
Меңдешев болды. Жылдар өткен сайын Сейітқали саяси жұмыста шыңдала түсті.
Оның бұл кездегі саяси көзқарасының қалыптасуына Петербургте болуы әсер
етті.
Ол 1913 жылы Петербургте болған бүкіл Ресейлік халық ағарту ісіне Бөкей
Ордасынан делегат болып қатынасты. Бөкей Ордасы халықтар арасында халық
ағарту ісінің жайы жөнінде баяндама жасады. Қазақ балаларының білімге
құштар екенін, бірақ оған қазір жетпей отырғанын мәлімдейді. Бұл сапарында
Петербургтың саяси ақуалымен кеңірек танысып қайтады. Сондықтан қазақ
жеріндегі 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске ол қалай-солай қарай алмай,
Бөкей Ордасындағы ұлт-азаттық көтеріліске белсене қатысты. Бұған осы оқиға
болар алдында Петербургке екінші рет барып қайтуы, онан тағы да үлкен саяси
нәрмен оралуы себеп болды.
Сейітқали Меңдешевтың Петербургке бұл жолғы сапары мына жағдайға
байланысты болды. Астрахань губернаторының жер бөлу жөніндегі
әділетсіздігіне Бөкей Ордасының бір топ қазақтары наразы еді. Осыған орай
арыз бен сол кезеңнің беделді екі адамы – Нығметолла Ыбрагимов пен
Ғұбайдолла Ахметовты Петербургке жіберуді ұйғарды. Ал, ол екеуі Петербургке
Сейітқали Меңдешевтың жол бастап баруын және патша әкімшілігіне жолыққанда
тілмәш болуын қалайды. Сейітқали олардың өтінішін қабыл алады.
Петербургте болған кезінді Сейітқали бірінші дүние жүзілік соғыстың
барысы, жұмысшылардың толқуы, интелегенцияның озық ойлы пікірі жөнінде көп
мағлұматтарға қанығады.
С. Меңдешев Петербургтен ауылға шілде айының басында оралады. Ауылда 19
бен 32 жас аралығындағы қазақ жігіттерінің патшаның бұйрығына қарсы толқу,
назарлық барын естиді. Мобилизацияға жергілікті әкімдер- ауылнайлар,
болыстық старшиналар белсене кіріскен. Бұлар патша жарлығына қарсылық
білдірушілерді сол арада атып тастауға дейін тәртіп береді. Қара жұмысқа
адм бермеуге жергілікті адамдар, барлық ауылдар қаржылық білдіріп,
санақшыларды қуыа жібереді. Ауыл азаматтары қолдарына қару алып, атқа міне
бастайды. Петербургтегі саяси толқулардың ортасынан келген Сейітқали
Меңдешев қазақ ауылдарының басын біріктіруді, оларды қаруландыруды ойлайды.
Осы мақсатпен ол Жаңақалаға келген бойдақ өзімен пікірлес жолдастары Мұхтар
Сәрсенбиев пен Нағман Залиевті және басқаларды шақырып ақылдасады.
Жергілікті би-болыстар да қарап жатпайды. Олар патшаның жарлығын екі
етпей орындауға барлық күштерін салып бағады. Қамыссамар провителі Нұрым
Қарабаев Астраханнан шыққан патша уәкілі Аракчеевтің келуімен байланысты
болып старшиналардың жиналысын шақырады. Бұған ауылдың кейбір беделді
азаматтарын да қатыстырады. Ондағы мақсат Германиямен соғыста халі
төмендеген патша армиясына көмек беру еді. Олардың бұл жоспарын қазақтар
жүзегег асыртпауға күш жұмсайды. Қарсылық білдірушілердің ішінде Сейітқали
Меңдешев де болды. Ол осы жиналыста қазақтың жастарын мал есебінен
майдандағы қара жұмысқа алу әділетке жатпайды. Егер біздің жігіттерді
алатын болса, ол үшін әуелі қазақ жігіттерін оқытып, көзін ашу керек, -
дейді. Чиновник Аракчеев терісіне симай қатты ашу шақырады: Өшір үніңді,
Саған кім үйретті? Қазақ жастарын майдан жұмысына пайдалану туралы сенен
ешкімде ақыл сұраған жоқ. Мынау айтып тұрғаның патша ағзамға қарсы сөздер.
Бұл бұзақылығың үшін ұлы императордың алдында жауап бересің деп жекіреді.
Бұл сөзді естігенде 80 жастағы Тастанбек Желдібаев деген ақсақал орнынан
ұшып түрегелді. Ол осы өңірдің шешен, әрі қарақылды қақ жарған турашыл
ақсақалы болатын. Қақ алдында өршіге алқынып дөрекілік көрсеткен Астрахань
губернаторының уәкілін көріп, оны бұрып алатын қырандай қатты сұстанады.
Тастанбек Желдібаев өз сөзінің аяғын: - Патшаңа сәлем айт, біз кісі
бермейміз. Қанша керек болса да, ол бізден ақша алатын болсын, - деп
бітіреді. Сонымен жиналғандар қара жұмысқа адам бермейтіндіктерін ашық
айтып тарқасады.
Әрине, генерал-губернатордың уәкілімен былайша сөзге келу жүз шайысудың
арты шатаққа тірелетінін Сейітқали Меңдешев бастаған топ анық аңғарады.
Келесі күні ол Жаңақалаға барып ауылдағы наразылық білдірушілерге басшылық
ететін орталықтар ұйымдастыру жөнінде кеңеседі. Осы мақсатпен көп адамдар
ауылға аттанады.
Көтерілісшілер қатарының ұлғаюына байланысты Қарабаев Аракчеев
Астраханнан қосымша отряд алдырады. 22 шілде күні Жаңақалаға Ордадан Яков
Крицкий бастаған отряд келіп С. Меңдешевке Астрахань губернаторының
тұтқынға алу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сейтқали Меңдешов – жиырмасыншы жылдардағы ірі саяси тұлғалардың бірі.
Көзінің тірісінде-ақ тұңғыш қазақ президенті қазақ жерінің жоқшысы
атанған С. Меңдешевтің туған халқына сіңірген еңбегін ешкім жоққа шығара
алмайды.
С. Меңдешевтің жиырмасыншы жылдардағы қоғамдық саяси өмірі туралы
айтпастан бұрын оның Бөкей Ордасындағы ағартушылық қызметіне, 1916 жылғы
ұлтөазаттық көтеріліс басшылық жасағанына, кейін кеңес өкіметін орнатудағы
еңбегін тоқталып кеткеніміз жөн.
Ол Бөкей ордасының Қамыссамар көлінің жағасындағы шағын ауылда 1882 жылы
дүниеге келген. Оның өскен ауылының кәсіби балық аулау болатын. Өсе келе
Сейітқали да осы кәсіппен шұғылданды. Тұрмыс пен тіршіліктің арқауы болған
балық аулау байлығы Сейітқалиды өзен-көлдің сырына тереңірек үңілуге, оны
молырақ білуге ынтызар етті. Бірақ тағдыр Сейітқалиды балықшылықтан аулаққа
алып кетті. Бұған туған ауылы мен іргелес болып, орысша қазақша оқытатын
мектептің болуы себеп еді.
Сейітқали қазанда оқыған кезінде тек қана білім қумай, прогрессшіл
бағыттағы оқытушылармен де танысып, байланыс жасап саяси жағынан да білімін
толықтырып, дүниеге көзқарасын қалыптастыра бастайды.
1905 ж бірінші орыс революциясы жас мұғалім Меңдешевке үлкен ісер етеді.
Ол жергілікті жерде азын-аулақ сезімі бар адамдардың басын қосып, жасырын
ұйымдар құрады. Саяси үгіт жұмыстарын жүргізеді.
1907-1908 жылдары революцияшыл мұғалім, дәрігерлер Ордада жасырын
кәсіпшілік одағын ұйымдастырады. Оны ұйымдастырушылардың бірі Сейітқали
Меңдешев болды. Жылдар өткен сайын Сейітқали саяси жұмыста шыңдала түсті.
Оның бұл кездегі саяси көзқарасының қалыптасуына Петербургте болуы әсер
етті.
Ол 1913 жылы Петербургте болған бүкіл Ресейлік халық ағарту ісіне Бөкей
Ордасынан делегат болып қатынасты. Бөкей Ордасы халықтар арасында халық
ағарту ісінің жайы жөнінде баяндама жасады. Қазақ балаларының білімге
құштар екенін, бірақ оған қазір жетпей отырғанын мәлімдейді. Бұл сапарында
Петербургтың саяси ақуалымен кеңірек танысып қайтады. Сондықтан қазақ
жеріндегі 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске ол қалай-солай қарай алмай,
Бөкей Ордасындағы ұлт-азаттық көтеріліске белсене қатысты. Бұған осы оқиға
болар алдында Петербургке екінші рет барып қайтуы, онан тағы да үлкен саяси
нәрмен оралуы себеп болды.
Сейітқали Меңдешевтың Петербургке бұл жолғы сапары мына жағдайға
байланысты болды. Астрахань губернаторының жер бөлу жөніндегі
әділетсіздігіне Бөкей Ордасының бір топ қазақтары наразы еді. Осыған орай
арыз бен сол кезеңнің беделді екі адамы – Нығметолла Ыбрагимов пен
Ғұбайдолла Ахметовты Петербургке жіберуді ұйғарды. Ал, ол екеуі Петербургке
Сейітқали Меңдешевтың жол бастап баруын және патша әкімшілігіне жолыққанда
тілмәш болуын қалайды. Сейітқали олардың өтінішін қабыл алады.
Петербургте болған кезінді Сейітқали бірінші дүние жүзілік соғыстың
барысы, жұмысшылардың толқуы, интелегенцияның озық ойлы пікірі жөнінде көп
мағлұматтарға қанығады.
С. Меңдешев Петербургтен ауылға шілде айының басында оралады. Ауылда 19
бен 32 жас аралығындағы қазақ жігіттерінің патшаның бұйрығына қарсы толқу,
назарлық барын естиді. Мобилизацияға жергілікті әкімдер- ауылнайлар,
болыстық старшиналар белсене кіріскен. Бұлар патша жарлығына қарсылық
білдірушілерді сол арада атып тастауға дейін тәртіп береді. Қара жұмысқа
адм бермеуге жергілікті адамдар, барлық ауылдар қаржылық білдіріп,
санақшыларды қуыа жібереді. Ауыл азаматтары қолдарына қару алып, атқа міне
бастайды. Петербургтегі саяси толқулардың ортасынан келген Сейітқали
Меңдешев қазақ ауылдарының басын біріктіруді, оларды қаруландыруды ойлайды.
Осы мақсатпен ол Жаңақалаға келген бойдақ өзімен пікірлес жолдастары Мұхтар
Сәрсенбиев пен Нағман Залиевті және басқаларды шақырып ақылдасады.
Жергілікті би-болыстар да қарап жатпайды. Олар патшаның жарлығын екі
етпей орындауға барлық күштерін салып бағады. Қамыссамар провителі Нұрым
Қарабаев Астраханнан шыққан патша уәкілі Аракчеевтің келуімен байланысты
болып старшиналардың жиналысын шақырады. Бұған ауылдың кейбір беделді
азаматтарын да қатыстырады. Ондағы мақсат Германиямен соғыста халі
төмендеген патша армиясына көмек беру еді. Олардың бұл жоспарын қазақтар
жүзегег асыртпауға күш жұмсайды. Қарсылық білдірушілердің ішінде Сейітқали
Меңдешев де болды. Ол осы жиналыста қазақтың жастарын мал есебінен
майдандағы қара жұмысқа алу әділетке жатпайды. Егер біздің жігіттерді
алатын болса, ол үшін әуелі қазақ жігіттерін оқытып, көзін ашу керек, -
дейді. Чиновник Аракчеев терісіне симай қатты ашу шақырады: Өшір үніңді,
Саған кім үйретті? Қазақ жастарын майдан жұмысына пайдалану туралы сенен
ешкімде ақыл сұраған жоқ. Мынау айтып тұрғаның патша ағзамға қарсы сөздер.
Бұл бұзақылығың үшін ұлы императордың алдында жауап бересің деп жекіреді.
Бұл сөзді естігенде 80 жастағы Тастанбек Желдібаев деген ақсақал орнынан
ұшып түрегелді. Ол осы өңірдің шешен, әрі қарақылды қақ жарған турашыл
ақсақалы болатын. Қақ алдында өршіге алқынып дөрекілік көрсеткен Астрахань
губернаторының уәкілін көріп, оны бұрып алатын қырандай қатты сұстанады.
Тастанбек Желдібаев өз сөзінің аяғын: - Патшаңа сәлем айт, біз кісі
бермейміз. Қанша керек болса да, ол бізден ақша алатын болсын, - деп
бітіреді. Сонымен жиналғандар қара жұмысқа адам бермейтіндіктерін ашық
айтып тарқасады.
Әрине, генерал-губернатордың уәкілімен былайша сөзге келу жүз шайысудың
арты шатаққа тірелетінін Сейітқали Меңдешев бастаған топ анық аңғарады.
Келесі күні ол Жаңақалаға барып ауылдағы наразылық білдірушілерге басшылық
ететін орталықтар ұйымдастыру жөнінде кеңеседі. Осы мақсатпен көп адамдар
ауылға аттанады.
Көтерілісшілер қатарының ұлғаюына байланысты Қарабаев Аракчеев
Астраханнан қосымша отряд алдырады. 22 шілде күні Жаңақалаға Ордадан Яков
Крицкий бастаған отряд келіп С. Меңдешевке Астрахань губернаторының
тұтқынға алу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz