Қазақстан Республикасының жер қоры – мемлекеттік жер кадастрының объектісі



1. Жер кадастрының объектісі және оның классификациясы
2. Қазақстан Республикасы жер қорының жер санаттары мен жер пайдаланушылар
3. Жер учаскесі . негізгі жер кадастрлық бірлік /жер пайдалану, жер иелену, жер алқаптары түсінігі
Казақстан мемлекеттік жер кадастрының мәні көбінесе оның объектісіне байланысты. Мемлекеттік жер кадастрының объектісі болып, Қазақстан Республикасының барлық жерлерін қамтитын бірыңғай мемлекеттік жер қоры жатады.
Жерге мемлекеттік меншіктік барлық жерлерді, олардың мақсаты мен міндетін атқаруы және шаруашылық пайдалануына қарамастан, бірыңғай мемлекеттік жер қорына бірігуіне нақты себепші болды.
Экономикалық көзқараспен алғанда, еліміздің барлық жерін біріктірудің болуымен алғы шарты маңызды. Халық шаруашылығының тұтастығы, ол осы негізде, жерге меншікті өзі жүзеге асырады. Мемлекет бұл меншікті мемлекеттік жер кадастры жүйесі арқылы есепке алады және бағалайды. Жер қорының бірлік принципі басты заң – Конституция негізінде өзінің көрінісін тапты, онда Қазақстан Республикасының барлық жерлері бірыңғай мемлекеттік жер қорын құрады деп көрсетілген.
Мемлекеттік кадастрында есептелінетін объектіге сандық және сапалық сипаттама бере алатын және жер кадастрлық, көрсеткіштер жүйесі болып саналатын белгілі топтастыру түсінігі немесе санаттар қолданылады. Кадастрлық көрсеткіштер мөлшерінің сандық мәні есептелетін объектінің өзіне тән қасиеті мен мәніне байланысты болатын өлшемнің айқын бірлігі арқылы көрсетіледі. Сонымен жер қорының және оның құрам бөліктерінің аудандары гектармен есептеледі, алқаптардың сапасы көрсеткіштер жанында көрсетіледі. Кадастрлық көрсеткіш түрлі шамалармен жүргізіледі. Мысалы, жер ауданы жүздеген, мыңдаған және миллиондаған гектарлармен көрсетіледі.
Есептелетін объектінің түрлі негіздері бойынша топтарға бөлінуі әдетте классификациялау /топтастыру/ деп аталады. Қазақстанның жер қоры жер кадастрында ең алдымен жалпы аудандары және кеңістік жағдайы бойынша есептелінеді. Бірыңғай жер қорының мемлекет меншігі объектісі және шаруашылық объектісі ретінде міндет атқаруы ерекшеліктерінен келіп шығып, ол келесі негізгі жайларда: мақсатты міндет атқаруы, шаруашылық пайдалануы, сапалық жағдайы, әкімшілік-аумақтық бөлінуі, меншік түрлері бойынша есептелінеді.
Егер, қоғамдық өндірісте жердің міндет атқаруында өзгешеліктер шығатын болса, онда жер қоры жердің 1 айырмашылық топтары негізінде бөлінуі мүмкін:
1/ негізінен, өндірістің басты құралы ретінде пайдаланылатын жерлер;
2/ негізінен, кеңістік базис түрінде пайдаланылатын жерлер;
Бірінші топқа ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы жерлері жатады, ал екінші топқа қалған барлық жер түрлері кіреді. Бұндай бөлінулер негізінен дұрыс секілді, бірақ олар тым біржақты, ал халық шаруашылығында жерлерді пайдалану соншалықты көп қырлы.
Практикалық мәселелерді шешу үшін және жер қорын, құқықтық реттеу үшін, көрсетілген бөлінулер жеткіліксіз. Сондықтан жер қорының сипаттамасы кадастр объектісі ретінде көбірек толық болуы және оның халық шаруашылығының бөлек салаларында міндет атқаруы көрсетілуі керек. Өндірістік талабын ескере отырып, бәрінен бұрын жер сипаттарға /категорияға/ бөлінеді.
Республиканың мемлекеттік органдары республика шегінде бірыңғай мемлекеттік жер қорына билік етеді, пайдаланудың келешектік жоспарын жасайды, жерді пайдалану тәртібін белгілейді, сондай-ақ жер қатынастарын реттейді. Облыстық, аудандық /қалалық/, мемлекеттік органдар, кезегінде жерді ұтымды пайдалану және қорғау, жердің пайдаланылуы мен олардың жерге орналасуына мемлекеттік бақылау жасау бойынша көптеген мәселелерді шешеді. Сондықтан, бөлек әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде мемлекеттік-шаруашылық органдарының шаруашылық және құқықтық қызметін жүзеге асыру, осы бөлімшелер бойынша жер қорын есепке алынуының нақты қажеттілігін тудырады. Қазақстан Республикасының аймақтары және облыстар бойынша жер қорының жағдайы, бөлінуі екінші, үшінші кестелерде келтірілген.
4-кесте мәліметтерінен көрініп тұрғандай Қазақстан Республикасының жер аумағы 272490,2 млн. га құрайды, өзара 15 әкімшілік аумақтық бірліктерге бөлінеді. Бұнда үлкен жер ауданында Қарағанды - 42798,2 мың га, Ақтөбе - 30062,9 мың және Шығыс Қазақстан - 28322,6 мың га облыстары ие.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖЕР ҚОРЫ – МЕМЛЕКЕТТІК ЖЕР КАДАСТРЫНЫҢ
ОБЪЕКТІСІ

Жер кадастрының объектісі және оның классификациясы

Казақстан мемлекеттік жер кадастрының мәні көбінесе оның объектісіне
байланысты. Мемлекеттік жер кадастрының объектісі болып, Қазақстан
Республикасының барлық жерлерін қамтитын бірыңғай мемлекеттік жер қоры
жатады.
Жерге мемлекеттік меншіктік барлық жерлерді, олардың мақсаты мен
міндетін атқаруы және шаруашылық пайдалануына қарамастан, бірыңғай
мемлекеттік жер қорына бірігуіне нақты себепші болды.
Экономикалық көзқараспен алғанда, еліміздің барлық жерін біріктірудің
болуымен алғы шарты маңызды. Халық шаруашылығының тұтастығы, ол осы
негізде, жерге меншікті өзі жүзеге асырады. Мемлекет бұл меншікті
мемлекеттік жер кадастры жүйесі арқылы есепке алады және бағалайды. Жер
қорының бірлік принципі басты заң – Конституция негізінде өзінің көрінісін
тапты, онда Қазақстан Республикасының барлық жерлері бірыңғай мемлекеттік
жер қорын құрады деп көрсетілген.
Мемлекеттік кадастрында есептелінетін объектіге сандық және сапалық
сипаттама бере алатын және жер кадастрлық, көрсеткіштер жүйесі болып
саналатын белгілі топтастыру түсінігі немесе санаттар қолданылады.
Кадастрлық көрсеткіштер мөлшерінің сандық мәні есептелетін объектінің өзіне
тән қасиеті мен мәніне байланысты болатын өлшемнің айқын бірлігі арқылы
көрсетіледі. Сонымен жер қорының және оның құрам бөліктерінің аудандары
гектармен есептеледі, алқаптардың сапасы көрсеткіштер жанында көрсетіледі.
Кадастрлық көрсеткіш түрлі шамалармен жүргізіледі. Мысалы, жер ауданы
жүздеген, мыңдаған және миллиондаған гектарлармен көрсетіледі.
Есептелетін объектінің түрлі негіздері бойынша топтарға бөлінуі әдетте
классификациялау топтастыру деп аталады. Қазақстанның жер қоры жер
кадастрында ең алдымен жалпы аудандары және кеңістік жағдайы бойынша
есептелінеді. Бірыңғай жер қорының мемлекет меншігі объектісі және
шаруашылық объектісі ретінде міндет атқаруы ерекшеліктерінен келіп шығып,
ол келесі негізгі жайларда: мақсатты міндет атқаруы, шаруашылық пайдалануы,
сапалық жағдайы, әкімшілік-аумақтық бөлінуі, меншік түрлері бойынша
есептелінеді.
Егер, қоғамдық өндірісте жердің міндет атқаруында өзгешеліктер шығатын
болса, онда жер қоры жердің 1 айырмашылық топтары негізінде бөлінуі мүмкін:

1 негізінен, өндірістің басты құралы ретінде пайдаланылатын жерлер;
2 негізінен, кеңістік базис түрінде пайдаланылатын жерлер;
Бірінші топқа ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы жерлері жатады,
ал екінші топқа қалған барлық жер түрлері кіреді. Бұндай бөлінулер
негізінен дұрыс секілді, бірақ олар тым біржақты, ал халық шаруашылығында
жерлерді пайдалану соншалықты көп қырлы.
Практикалық мәселелерді шешу үшін және жер қорын, құқықтық реттеу
үшін, көрсетілген бөлінулер жеткіліксіз. Сондықтан жер қорының сипаттамасы
кадастр объектісі ретінде көбірек толық болуы және оның халық
шаруашылығының бөлек салаларында міндет атқаруы көрсетілуі керек.
Өндірістік талабын ескере отырып, бәрінен бұрын жер сипаттарға
категорияға бөлінеді.
Республиканың мемлекеттік органдары республика шегінде бірыңғай
мемлекеттік жер қорына билік етеді, пайдаланудың келешектік жоспарын
жасайды, жерді пайдалану тәртібін белгілейді, сондай-ақ жер қатынастарын
реттейді. Облыстық, аудандық қалалық, мемлекеттік органдар, кезегінде
жерді ұтымды пайдалану және қорғау, жердің пайдаланылуы мен олардың жерге
орналасуына мемлекеттік бақылау жасау бойынша көптеген мәселелерді шешеді.
Сондықтан, бөлек әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде мемлекеттік-шаруашылық
органдарының шаруашылық және құқықтық қызметін жүзеге асыру, осы бөлімшелер
бойынша жер қорын есепке алынуының нақты қажеттілігін тудырады. Қазақстан
Республикасының аймақтары және облыстар бойынша жер қорының жағдайы,
бөлінуі екінші, үшінші кестелерде келтірілген.
4-кесте мәліметтерінен көрініп тұрғандай Қазақстан Республикасының жер
аумағы 272490,2 млн. га құрайды, өзара 15 әкімшілік аумақтық бірліктерге
бөлінеді. Бұнда үлкен жер ауданында Қарағанды - 42798,2 мың га, Ақтөбе -
30062,9 мың және Шығыс Қазақстан - 28322,6 мың га облыстары ие.

4-кесте. Қазақстан Республикасының территориясы, аудандар мен елді мекендер
саны 01.01.2007 ж.

Облыстар атауыАумағы мыңАудандар Қалалар менАуылдық елді
га саны пос. саны мекендер саны
1 Ақмола 14621,9 17 25 672
2 Ақтөбе 30062,9 12 9 413
3 Алматы 22396,3 16 28 773
4 Атырау 11863,1 7 12 154
5 Шығыс
Қазақстан 28322,6 15 41 833
6 Жамбыл 14426,4 10 16 338
7 Батыс
Қазақстан 15133,9 12 5 480
8 Қарағанды 42798,2 9 53 525
9 Қызылорда 22601,9 7 16 213
10 Қостанай 19601,1 16 13 694
11 Маңғыстау 16564,2 5 5 39
12 Павлодар 12475,5 10 9 411
13 Солтүстік 9799,3 13 5 733
Қазақстан
14 Оңтүстік 11724,9 12 48 938
Қазақстан
15 Алматы қ. 28,0 - 1 1
16 Астана қ. 71,0 - 3 9
17 Барлығы 272490 161 289 7276

Республикамызда 169 әкімшілік аудан бар, қалалар мен поселкелер саны-
304, ал ауылдық елді мекендер саны - 7164. Бұл көрсеткіштер республика жер
қорының мөлшері үлкен және әкімшілік бөліну объектілер санының көп
екендігін көрсетеді, мұнда жер кадастры бойынша жүргізетін жұмысгар да көп
болуы тиісті. Бұндай үлкен көлемді кадастрлық жұмыстарды жер ресурстарын
басқару жөніндегі республикалық Агенттігі, 14 облыстық, 169 аудандық және
біршама қалалық комитеттер барлық деңгейдегі әкімшіліктер мен
ведомстволар, жерге орналастыру органдары және басқа да мамандандырылған
кәспорындар орындауы керек.

5-кесте. Қазақстан Республикасының табиғи ауыл шаруашылық аймақтары бойынша
жер қоры мың га 01.01.2007 ж.

Аймақтар Барлық Аш Соның ішінде
жерлер алқаптар егістік
1 Орманды дала 758,2 506,2 262,5
2 Далалық 26448,0 23514,7 12051,8
3 Құрғақ далалық 62386,8 55617,1 10768,0
4 Шөлейт 37258,8 33858,7 205,7
5 Шөл 112152,3 83473,9 184,5
6 Тауалды-шөлді 12268,8 10241,8 1745,0
7 Субтропикалық шөл 4376,7 3800,7 51,8
8 Субтропикалық
тауалды-шөлейт 3509,9 3053,5 666,0
9 Орта азия таулы облысы
10138,6 7064,4 435,2
10 Оңтүстік сібір таулы
облысы 3174,3 1433,1 240,0
11 Республика бойынша барлығы
272490,2 222568,7 26610,7

Қазақстан Республикасының территориясы табиғи - климаттық, топырақтық
жағдайларының әр түрлі болғандығына байланысты 10 табиғи-ауыл шаруашылық
аймақтарға бөлінген 5-кесте. Республика жерінің ең үлкен ауданы кұрғақ
далалы - 62386,8 мың га, шөлейт - 37 мың га, далалық - 26448,0 мың га
аумақтарында орналасқан. Ең үлкен егістік аудандары: далалық - 26448,0 мың
га және далалық - 10768,0 мың га аймақтары орталығы орналасқан. Жалпы
егістік ауданы республикада - 26610,7 мың га, ал ауыл шаруашылық
алқаптарының ауданы- 222568,7 мың га құрайды.

Қазақстан Республикасы жер қорының жер санаттары мен жер
пайдаланушылар бойынша сипаттамасы

Казақстан Республикасы жер қоры бірыңғай толық болып тұрса да, бөлек
құрам бөліктерінің нысаналы қолданылу мақсаттарына байланысты ол негізгі
жер санаттарына бөлінеді.
Мемлекеттік жер кадастры жүйесінің әрекеті нәтижесінде жер қорының
құрамы негізінен нысаналы мақсатына сәйкес келесі негізгі жер санаттарына
бөлінеді:
1. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер;
2. Елді мекендердің қалалардың, поселкелер мен ауылдық елді
мекендердің жерлері;
3. Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылық
емес мақсаттағы жерлер;
4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
5. Мемлекеттік орман қорының жерлері;
6. Мемлекеттік су қорының жерлері;
7. Мемлекеттік запастағы жер.
Бұл санаттар бойынша бөлінулер Жер туралы Жарлықта бекітілген.
Санаттар бойынша жерлердің бөлінуі 4-кестеде келтірілген.
Ауыл шаруашылығы үшін берілген немесе осы мақсатқа арналған жерлер
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер деп танылады. Олар шаруа
қожалықтарының, азаматтардың, кооперативтердің, серіктестіктердің және
басқа да жер пайдаланушылардың, ауыл шаруашылық өндірісімен айналысушылар
пайдалануында болады. Бұл жерлердің бөлек санаттарға бөлінуі маңызды
шаруашылық мәнге ие. Бұл қарастырылған санаттағы жерлер ерекше бағаланады
және талқыланады. Бұл жерлерді ауыл шаруашылық кәсіпорындарда, ұйымдарда,
мекемелерде, олардың аш даму жоспарына сәйкес, базарларды аш өнімдерімен
және өндірісті шикізатпен қамтамасыз ету мақсатында пайдаланады. Елді
мекенді жерлерге қалалар, қала ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Аягөз ауданында жер кадастрының жүргізілу тәртібі
Жер кадастрының құрамдық бөліктері
Жер учаскелерін кадастрлық құнын анықтау
Жер кадастры
Жер кадастрының даму тарихы
Жер кадастры мәліметтерінің сенімділігі
Жердің кадастрлық құнын бағалау
Ақмола облысы Шортанды ауданының жер учаскесінің кадастрлық құнын анықтау туралы ақпарат
Жерді кадастрлық аймақтау, бағалау және жер салығын салу
Жер кадастры туралы
Пәндер