Жылқы мінезінің кейбір қырлары

Жылқы психологиясы әлемдік иппология (жылқы жөніндегі ғылым) ғылымында өзекті мәселелердің бірі. Соңғы кезде бұл тақырыпты зерттеу үшін күрделі тәжірибелер жасалып, іргелі зерттеулер жарық көруде. [2.].
Үнемі мал бағып жүрген халық, мал мінезінің қыр-сырларын да біледі. Қазақ өзін жылқы мінезді халықпыз дейді. Жылқы басқа малға қарағанда таза, кірпияз, кінәмшіл, судың тазасын ішетін, шөптің асылын ғана жейтін мал. Ең бастысы жылқы өзіне басқаның үстемдік етуіне, тапап-талауына, аяққа басуына жол бермейді. Жылқы еркіндік сүйгіш, бостандықтың символы. Қазақ табиғатында кіршіксіз тазалықты сүйген, біреуге бас июді, біреуге құл болуды, тіпті біреудің бірауыз сөзін басынан асырмайды. Сондықтан қазақ сөзінің мәні еркіндік сүйгіш, «өз еркімен жүрген дала серісі» деген мағынаны береді. Қазақтың жылқыны «есті жануар», «тілсіз адам», жылқының бір-ақ кемістігі бар, құдай оған тіл бермеген», – деуі бекер айтылмаған. [3.]. Ол ол ма қазақ жылқымен сөйлеседі. Биені сауып жатқанда, әсіресе үлкен әйелдер «қарағым», «шырағым» деп, атты бәйгеге қосарда иесі атымен сөйлескендей болады. Атпен сөйлескенде қасыңда ешкім тұрмауы керек, жеке сөйлесу керек, – деп жатады үлкендер. Екі нәрседе қасиет бар дейді: бірі адам, бір жылқы. Дерек берушілер бір топ жылқыны айдап бара жатсаң балалар таңырқап қарап тұрады. Ал сол балалар мыңдаған қой, жүздеген сиыр, түйе айдап бара жатсаң бір қарайды да ойнап жұре береді, жылқының ерекше бір қасиеті бар сияқты. [І.].
Ат иесі бір нәрсеге душар боларда, жер тартып кісінейді, байлауға көп тұрмай пысқырады. [ІІ]. Жақсы ат иесіне келетін пәлені үш жыл бұрын біледі, білген соң өледі. Жақсы түйе иесіне келетін бақытсыздықты үш ай бұрын біледі. [ІІ].