Әлемдік қар мен мұз қорлары

Кіріспе
І бөлім. Әлемдік қар мен мұз қорларының шоғырлануы
ІІ бөлім. Әлемдік қар.мұз қорларының зерттелуі
ІІІ бөлім. Солтүстік жарты шарының мұздықтар
ІV бөлім. Оңтүстік жарты шарындағы мұздықтардың таралуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қазіргі кезеңдегі мәліметтер бойынша, жер бетіндегі мұздардың жалпы массасы 25,8млн.км3 , ол – планетадағы тұщы судың 2/3 құрайды(1/3 жер асты суларына жатады) және бұл Жер шарындағы барлық өзендердің 650-7000 жылғы ағысына тең. Жер бетіндегі мұздардың негізгі массасы (99%) – мұздықтар, сондықтан да олар гляциологияда негізгі рөл атқарады. Олар су қоры ғана болып есептелмейді, сондай-ақ, олар Күннің жылуынан екі есе асып түсетін (абсолютті мәні бойынша) суықтықтың да иесі.
Мұздықтарға тән ерекшеліктердің бірі – масса алмасу жылдамдығының баяулығы. Ол орта есеппен 9 600 жылда, ал орталық Антарктида үшін – қатты фазадағы су қорының толық қалпына келу кезеңі 20 000 жылға созылады.
Материктер мен теңіз мұздарының өте үлкен массасы Жер шарының полярлы аймақтарындағы қазіргі уақыттағы ендіктік зоналық үрдістерін анықтап, атмосфераның планетарлық айналымын күшейтеді. Сондықтан климаттың моделдерін жасап шығару атмосфераның, мұхиттың, құрлық пен мұзды жамылымдардың өзара қарым-қатынасын ескеруіміз шарт. Мұздану мәселесі әлемдік мұхит деңгейіне де айтарлықтай әсер етеді. Гляциологиялық өткен шақта теңіздердің трансгрессиялары мен регрессиялары ертедегі мұз қалқанының қозғалысының әсерінен болды.
Жер табиғатында мезгілдік мұздар мен қарлы жамылымдардың атқаратын ролі зор. Қыстың соңында ол солтүстік жарты шардың – 99 млн.км2 (66%құрлық) территориясын алса(ең жоғарғы көрсеткіш), оңтүстік жарты шарда, қыстың аяғында, - 47млн.км2 (33%құрлық) территорияны алады(ең төменгі көрсеткіш).
Жер бетіндегі өзен суларының негізгі бөлігін, қар еруінен пайда болатын ағыстар құрайды. Тау алдындағы жерлерді суаратын судың қарлылығы, жазғы жерлерге қарағанда, 5-10 есе көп болады, себебі, олар жоғары бйікте қалыптасады. Таудың мұздық алабынан ағатын жылдық су көлемі оның территорясы бойынша орташа шамасынан 5-6 есе көп, ал жыл ішіндегі ағынның таралуы – жерді суару үшін өте қолайлы. Демек орталық Азия тауының мұздануы оның ауданының небары 5% алатын болса да, жылдық ағыстың 20%, жылы кезеңдерде 50% береді екен, бұл ағыстың ең жоғарғы көрсеткіші маусым мен тамыз айларына тура келеді, бұл – тау етектеріндегі ең құрғақ уақыт, өйткені суаратын жерлер үшін су қажеттілігі күрт артады.

1. Котляков В.М. «Мир снега и льда», М, Наука 1994г.
2. Вилесов Е.Н., Кушимова А.Ғ. «Гляциологияның қазіргі проблемалары», Алматы, 2003ж.
3. Атлас снежно-ледниковых ресурсов мира. М, РАН, 1997г.
4. Долгушин Л.Д., Осипова Г.Б. «Ледники». М, 1989г.