Озон қабаттары

Кіріспе

Жердiң озон қабатының бұзылуы адам, жануарлар, өсiмдiктер мен микроорганизмдер тiршiлiгi үшiн ықтимал қатер болып табылады.
1973 жылдан бергi байқаулар Қазақстанның үстiндегi озон қабатының қалыңдығы 5-7%-кe азайғанын көрсеттi.
Монреаль хаттамасына сәйкес қабылданған, озон қабатын бұзатын заттарды пайдалануды реттеу жөнiндегi шаралар әлемде 1986 жылдың деңгейiмен салыстырғанда оның 10 eceгe азаюына ықпал еттi.
Бiздiң ел озон қабатын сақтау туралы халықаралық келiсiмдерге 1998 жылы қосылды. Қазiргi уақытта Қазақстанда озон бұзғыш заттарды (ОБЗ) пайдалануды қысқарту және оларды айналымнан алып қою, озон қабатын бұзбайтын заттарды қолданумен жаңа технологияларды енгiзу жөнiндегi жұмыстар жүргізілуде.
Озон қабатын бұзу қатерiн жоюдың негiзгi жолдары мыналар болып табылады: ОБЗ пайдаланудан жедел бас тартуды және оларды қауiпсiз жоюды қамтамасыз ету, ОБЗ-дың заңсыз айналымының алдын алу және қолға алынған күш-жiгердiң табыстылығына көз жеткiзу үшiн тропосферада оның жиналуының тұрақты мониторингін жүргізу.
Сондай-ақ 2004 жылдың барысында ОБЗ пайдаланатын кәсiпорындардың қызметiн лицензиялау жөнiндегi қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау, ОБЗ пайдалану қызметiмен айналысатын мамандарды оқытуды және Қазақстанның үстiндегi озон қабатының жай-күйiн зерделеу жөнiнде iргелi ғылыми зерттеулер жүргiзудi бастау, сондай-ақ жаңа технологияларды енгiзу жолымен ОБЗ пайдалануды қысқарту және қолданыстан алу жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру қажет болады.
Осы iс-шараларды жүргiзу нәтижесiнде ОБЗ шығарындысы қысқарып, ол Жердiң озон қабатын сақтауға септiгiн тигiзетiн болды.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Озон қабаттары
      Жердiң озон қабатының бұзылуы адам, жануарлар, өсiмдiктер мен
микроорганизмдер тiршiлiгi үшiн ықтимал қатер болып табылады.
      1973 жылдан бергi байқаулар Қазақстанның үстiндегi озон қабатының
қалыңдығы 5-7%-кe азайғанын көрсеттi.
      Монреаль хаттамасына сәйкес қабылданған, озон қабатын бұзатын
заттарды пайдалануды реттеу жөнiндегi шаралар әлемде 1986 жылдың деңгейiмен
салыстырғанда оның 10 eceгe азаюына ықпал еттi.
      Бiздiң ел озон қабатын сақтау туралы халықаралық келiсiмдерге 1998
жылы қосылды. Қазiргi уақытта Қазақстанда озон бұзғыш заттарды (ОБЗ)
пайдалануды қысқарту және оларды айналымнан алып қою, озон қабатын
бұзбайтын заттарды қолданумен жаңа технологияларды енгiзу жөнiндегi
жұмыстар жүргізілуде.
      Озон қабатын бұзу қатерiн жоюдың негiзгi жолдары мыналар болып
табылады: ОБЗ пайдаланудан жедел бас тартуды және оларды қауiпсiз жоюды
қамтамасыз ету, ОБЗ-дың заңсыз айналымының алдын алу және қолға алынған күш-
жiгердiң табыстылығына көз жеткiзу үшiн тропосферада оның жиналуының
тұрақты мониторингін жүргізу.
      Сондай-ақ 2004 жылдың барысында ОБЗ пайдаланатын кәсiпорындардың
қызметiн лицензиялау жөнiндегi қажеттi нормативтiк құқықтық актiлердi
қабылдау, ОБЗ пайдалану қызметiмен айналысатын мамандарды оқытуды және
Қазақстанның үстiндегi озон қабатының жай-күйiн зерделеу жөнiнде iргелi
ғылыми зерттеулер жүргiзудi бастау, сондай-ақ жаңа технологияларды енгiзу
жолымен ОБЗ пайдалануды қысқарту және қолданыстан алу жөнiндегi жұмыстарды
жалғастыру қажет болады.
Осы iс-шараларды жүргiзу нәтижесiнде ОБЗ шығарындысы қысқарып, ол
Жердiң озон қабатын сақтауға септiгiн тигiзетiн болды.

Климаттың өзгеруi
      "Қызу әсерiнiң" салдарынан болатын климаттың өзгеруi жалпы
әлемдiк көлемдегi проблема болып табылады және қоршаған ортаның жай-күйiне
барынша ықтимал қатер төндiредi.
      Қазақстан 1995 жылы Климаттың өзгеруi жөнiндегi БҰҰ Yлгiлiк
конвенциясын бекiттi, ал 1999 жылы осы Конвенцияға Киото хаттамасына қол
қойды.
Аталған хаттаманы бекiткен және ол күшiне енген жағдайда Қазақстан
қызған газдардың шығарындыларын қысқарту жөнiндегi сандық мiндеттемелердi
өзiне жүктей отырып, I қосымшаның Тарапы болады.
      Қазақстанның Киoтo хаттамасын бекiтуiнiң мақсатқа сайлығын айқындау
үшiн 2004 жыл барысында қызған газдардың шығарындыларын қысқарту жөнiндегi
сандық мiндеттемелердiң Қазақстанның экономикасына әсерi мәселелерi бойынша
зерттеулер жүргiзу қажет.
      Талассыз экологиялық тиiмдiлiгiнен басқа, Киото хаттамасын бекiту
бiздiң ел үшiн халықаралық инвестицияларды тарту, басқа елдердiң
экономикасына активтердi орналастыру мүмкiндiгiмен инвестор рөлiндегi
бiрлескен жүзеге асыру жобаларына және "таза даму" процестерiне қатысу,
өндiрiстiң энерготиiмдiлiгiн арттыру үшiн жаңа технологияларды қолдану,
сыртқы энергетикалық рынокта елдiң экономикалық мүдделерiн қорғау үшiн
көмiртегi кредиттерiн шоғырландыру, қызған газдардың шығарындыларына
квоталар сату жөнiндегi перспективаларды ашады.
Киото хаттамасын бекiткеннен кейiн нақты жобалар мен iс-шараларды iске
асыруды көздейтiн Қазақстан Республикасында қызған газдардың шығарындыларын
азайту жөнiндегi 2015 жылға дейiнгi бағдарлама әзiрленетiн болады.

ОЗОН МӘСЕЛЕСІ
Атмосфераның озон мәселесінің адам қызметіне қатысты өзара байланысты
екі аспектісі бар: жоғары қабаттағы бұзылу (озон қабаты) және жер маңы
кеңістігіндегі концентраңиясының артуы.
Озон қабаты полюстерде 9—30 км, экваторда — 18—32 км биіктікте
орналасқан. Ондағы озонның концентрациясы 0,01—0,06 мгм3. Егер қабаттағы
озонды таза күйде бөліп алса, оның қалындығы 3—5 мм құрайды. Озонның
мөлшері сантиметрмен (0,3—0,5) немесе Допсон бірлігімен (100 есе
үлкейтілген миллиметр—300—500 бірлік) есептеледі.
Атмосфераның жоғары қабатындағы озон оттегі молекулаларының (О2)
ультракүлгін сәулелер әсерінен ыдырауы нәтижесінде түзіледі. Бос оттегінің
оттегі молекуласына қосылуынан озон түзіледі. Бір уақытта озон
молекулаларының ыдырап, оттегіне айналу процесі жүреді. Реакция жүруінің
шарты ультра-күлгін саулелерінің болуы және олардың инфрақызыл жылулық
сәулелерге айналуы болып табылады.
Озон толқын ұзындығы 200—320 нм болатын сәулелерді сіңіреді. Олардың
бір бөлігі, ұзын толқындармен қатар Жер бетіне дейін жетеді. Ұзындығы
200—400 нм сәулелер биологиялық белсенді ультракүлгін сәулелер
категориясына жатады.
Соңғы жылдары атмосфераның жоғары қабатындағы озонның мөлшерінің кемуі
байқалуда. Солтүстік жарты шардың орталық және жоғары ендіктерінде бұл кему
3% құраған. Мәліметтер бойынша озонның 1%-ға кемуі терінің қатерлі ісігімен
ауыру деңгейін 5—7%-ға арттыруы мүмкін.
Озонның ең көп мөлшері Антарктиданың үстінде жойылған. Мұнда соңғы 30
жылда озонның мөлшері 40—50% кеміген. Озонның концентрациясының кемуі
нәтижесінде түзілген кеңістікті озон тесіктері деп атайды. Тесіктің
көлемі жылына 4% артып отыр.
Қазіргі кедергі оның мөлшері АҚІІІ-тың көлемінен артық. Сонымен қатар,
көшіп жүретін тесіктердің пайда болуы жиілеп барады. Оның мөлшері
10—100 мың км2.
Озон тесіктерінің пайда болу себептері әлі де болса толық
анықталмаған. Олар алғаш рет осы ғасырдың 80-жылдарында байқалған. Аз
уақыттық бақылау қандай да бір нақты қорытынды жасауға мүмкіндік
бермейді.
Қазіргі кездегі озон қабатын бұзатын негізгі антропогенді фактор
фреондар (хладондар) болып есептеледі. Бұл хлорфтор — көміртектер бөлме
температурасында қайнайды. Олар тоңазытқыш құрылғыларда, әр түрлі
баллондарда тасымалдаушы-газ ретінде, т.б. қолданылады. Тасымалдаушы-газ
(пропилленттер) ретінде фреондарды кеңінен пайдалану олардың өте тұрақты
(инертті) газ болуына байланысты. Осы жоғары дәрежеде тұрақты (100 жылдан
астам өмір сүреді) болуына байланысты фреондар озон қабатына жете алады
және белсенді ортада одан хлор бөлініп шығады. Хлордың әрбір атомы
катализатор ретінде озонның 100 мыңдаған атомын бұзуға қабілетті.
Қазіргі кезде фреондардың мөлшерін кеміту және болашақта өндіруді
тоқтатуа багытталған іс-шаралар жүргізілуде.
Көптеген мемлекеттер фреондардың өндірісін 50% кеміту және оларды басқа
пропилленттермен алмастыру туралы міндеттеме қабылдады. Бірақ, жоғары
дәрежеде тұрақтылығына байланысты фреондар атмосферада өте ұзақ уақыт
сақтала алады. Бірқатар елдерде (АҚШ, Ұлыбритания, Франция) фреондар
гидрохлорфтор көміртек немесе гидрофторкөміртекпен алмастырылуда. Бұлардың
өмір сүру мерзімі қысқа (2-25 жыл).
Сонымен қатар, озон қабатының тұрақтылығын арттырудың басқа да жолдары
қарастырылуда. Озон қабатына этан мен пропанды жіберу хлорды пассивті
хлорлы сутегіне айналдырады. Сонымен қатар озонның түзілуі мен жиналуына
электромагнитті сәулелер, лазер сәулелері, электр разрядтары әсер етеді.
Олар оттегінің диссоциаңиялануын арттырып, озонның түзілуі мен
жиналуына жағдай жасайды.
Озон қабаты интенсивті түрде көктемде бұзыла бастайды. Себебі қыстағы
төмен температура мен бұлттылықтың артуы фреондардың құрамындағы хлордың
бөлініп шығуына әкеледі. Ал көктемдегі температураның жоғарылауы хлордың
озонға әсерін арттырады.
Поляр маңы аймақтарындағы озон қабатының интенсивті түрде бұзылуын осы
аудандардағы озонның бұзылуына себепкер хлордың метанды топпен аз мөлшерде
жабылуымон түсіндіреді.
Соңғы жылдары ғалымдар озон тесіктерінің пайда болуы адам қызметіне
байланысты емес деген пікірлерді жиі айтып жүр. Ғалымдар бұған ұқсас
құбылыстардың ертеде де орын алғанын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.