Жаза

1. ЖАЗАНЫҢТҮСІНІГІ
2. ЖАЗАНЫҢ МАҚСАТТАРЫ
ӘДЕБИЕТ

Қылмыстық жаза мемлекеттік күштеу шараларының бірі болып табылады және ол мемлекеттің қылмыспен қарсы күрес жүргізу құралдарының бірі ретінде қолданылады. Мемлекет қылмысқа қарсы күрес жүргізуде әр түрлі үйымдастырушылық, тәрбиелік, экономикалық, рухани шаралардың барлық түрін кеңінен қолданады, сөйтіп қылмыстан сақтандыру мәселелері-не ерекше көңіл бөледі. Сондықтан да біздің жас, тәуелсіз мем-лекетіміз қылмысқа қарсы күрес қылмыстық жазаны қолдану-да ең негізгі басты күрес деп саналмайды, бұл қүбылысқа қарсы күресте шешуші мәселелер жоғарыда аталып өткен экономи-калык, үйымдастыру, тәрбие, қогам мүшелерінің белсенділігін, олардың күқылық сана-сезімін жетілдіру аркылы жүзеге асы-рылады. Сондықтан да қылмыстық шара мемлекеттік күштеу шарасы ретівде тек арнаулы, занда көрсетілген жағдайда ғана жүзеге асырылады. Қылмыс істеген адамдарға мүндай шараны қолдану мемлекеттің атқаратын функцияларының бірі ретінде қарастырылады. Әсіресе ауыр, өте ауыр қылмыс істегендерге соған сәйкес ауыр қылмыстық-қүқылық күштеу шараларын қолдану мемлекеттің міндеті болып табылады. Мемлекеттік күштеу шаралары сан алуан. Оларға тек қылмыстық қүқылық шаралар ғана емес, азаматтық, әкімшілік, тәртіптік шаралар да жатады. Қылмыстык шара мемлекеттік күштеу шараларының жеке бір түрі бола отырып, өз ерекшеліктерімен оқшауланады.

1. Конституция РК, Алматы, 1995.
2. УК Республики Казахстан, Алматы, 1997.
3. Сборник постановлений пленума Верховного Суда Республики Казахстан. Алматы, т 1-2, 1997
4. Каиржанов Е.К. Уголовная право Республики Казахстан. Общая часть Алматы , 1997
5. Поленов Г.Ф. Уголовное право Республики Казахстан. Общая часть - Ал¬маты, 1997; Схемы по уголовному праву Республики Казахстан.Общая часть - Алматы, 1998
6. Уголовное право (право Казахстанское, право международное) Учебное пособие. Алматы. Гылым, 1998
7. Уголовный кодекс Республики Казахстан. Общая характеристика. Срав¬нительные таблицы. Под ред. И.И.Рогова. 1-вып. - Алматы, 1997
8. Уголовное право Российской Федерации. Общая часть. Под ред. Б.В.Здра-вомыслова- - М., 1996
9. Уголовное право России. Общая часть. Под ред. А.И.Рарога. - М., 1997
10. Наумов А.В. Российское уголовное право. Общая часть. Курс лекций. -М.,1996 и др. учебники по общей части уголовного права.
11. Уголовное право. Общая часть . Учебник /Под. ред. Н.И. Ветрова, Ю.И. Ляпунова. М.1997
12. Уголовное право Казахской ССР . Общая часть . Алма-Ата 1986
13. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. - М., 1996
14. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. Общая часть / Под. ред. Ю.И. Скуратова, О.М. Лебедева. М. 1996
15. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. / Ответ. редактор А.И. Бойко. Ростов -на- Дону . 1996
16. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. Ответ. редактор В.И. Радченко. М.1996
17. Научно практический комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. В 2 т. / Под ред. П.Н. Панченко. Н. Новгород. 1996
18. Практикум по уголовному праву . Учебное пособие / Под. ред Л.Л. Кругликова. М.1997
19. Комментарий к Уголовному кодексу Казахской ССР. - Алма-Ата., 1970
20. Курс советского - уголовного права. Т.1-3. - М., 1970
21. Курс советского уголовного права. Т.1-2. - П., 1968, 1970 .
22. Сборник задач по Общей части уголовного права. / Ответ, редакторы Н.С. Гагарин, С.М. Рахметов. Алматы, 1997
23. Сборник задач по уголовному праву Республики Казахстан / Общая часть /, / Г.Ф. Поленов, М.Н. Сыздыков. Алматы , 1994

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

§ 1. ЖАЗАНЫҢТҮСІНІГІ

§ 2. ЖАЗАНЫҢ МАҚСАТТАРЫ

ӘДЕБИЕТ

§ 1. ЖАЗАНЫҢ ТҮСІНІГІ

Қылмыстық жаза мемлекеттік күштеу шараларының бірі болып табылады және
ол мемлекеттің қылмыспен қарсы күрес жүргізу құралдарының бірі ретінде
қолданылады. Мемлекет қылмысқа қарсы күрес жүргізуде әр түрлі
үйымдастырушылық, тәрбиелік, экономикалық, рухани шаралардың барлық түрін
кеңінен қолданады, сөйтіп қылмыстан сақтандыру мәселелері-не ерекше көңіл
бөледі. Сондықтан да біздің жас, тәуелсіз мем-лекетіміз қылмысқа қарсы
күрес қылмыстық жазаны қолдану-да ең негізгі басты күрес деп саналмайды,
бұл қүбылысқа қарсы күресте шешуші мәселелер жоғарыда аталып өткен экономи-
калык, үйымдастыру, тәрбие, қогам мүшелерінің белсенділігін, олардың
күқылық сана-сезімін жетілдіру аркылы жүзеге асы-рылады. Сондықтан да
қылмыстық шара мемлекеттік күштеу шарасы ретівде тек арнаулы, занда
көрсетілген жағдайда ғана жүзеге асырылады. Қылмыс істеген адамдарға мүндай
шараны қолдану мемлекеттің атқаратын функцияларының бірі ретінде
қарастырылады. Әсіресе ауыр, өте ауыр қылмыс істегендерге соған сәйкес ауыр
қылмыстық-қүқылық күштеу шараларын қолдану мемлекеттің міндеті болып
табылады. Мемлекеттік күштеу шаралары сан алуан. Оларға тек қылмыстық
қүқылық шаралар ғана емес, азаматтық, әкімшілік, тәртіптік шаралар да
жатады. Қылмыстык шара мемлекеттік күштеу шараларының жеке бір түрі бола
отырып, өз ерекшеліктерімен оқшауланады. Біріншіден, қылмыстық шара —
мемлекетгік күштеу шара-сы ретінде қылмыстық заңмен ғана белгіленеді.
Қылмыстық кодексте жазаның сот үшін міндетті тізбектері мен оны қолда-нудың
тәртібі тұжырымдалған. Сот қылмысқа кінәлі адамға қылмыстық занда
көрсетілген шараның шеңберінде оның шегі-нен шықпай, жаза тағайындайды. Тек
ерекше жағдайларда ғана сот көрсетілгеннен гөрі неғұрлым жеңілірек жаза
тағайындауға қүқылы.

Екіншіден, мемлекеттік күштеу шарасы ретіндегі қылмыс-тық жазаны
мемлекет атынан тек қана сот тағайындайды. Қыл-мыстық кодекстің 38-бабында
"жаза дегеніміз соттың үкімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік мәжбүрлеу
шарасы" делінген. Қылмыстық жазамен салыстырғанда басқа да мемлекеттік
күштеу шаралары мемлекеттік органдар немесе лауазым-ды органдар арқылы
жүзеге асырылады. Мысалы, қоғамдық тәртіпті бұзған адамды полиция бастығы
әкімшілік жауапқа, салық инспекциясының лауазымды адамы салықтан бұлтарт-
паушыларды занда көрсетілген тәртіппен жазалайды немесе әкімшілік
комиссиясы өзіне берілген құзырет шеңберінде әкімшілік құкық бұзушыларды
жауапқа тартады. Осы аталған органдардың немесе лауазымды адамдардың бірде-
біреуі қыл-мыстық жаза колдануға құқылы емес. Қылмыстық жазаны қол-дану —
тек қана соттың құзыреті.
Үшіншіден, заңда көрсетілген тәртіппен сотталған адамды жазадан
босату, сондай-ақ тағайындаған қылмыстық жазаны жеңілдету тағы да сот
аркылы жүзеге асырылады. Тек кана ра-қымшылық және кешірім беру актілерімен
жазадан босату не-месе жазаны жеңілдету Қазақстан Республикасы Конституция-
сына сәйкес Парламент немесе Республика Президенті арқылы жүзеге асырылады,
ал басқа жағдайларда бұл мәселелерді шешу тек соттың міндеті болып
табылады. Бұл да қылмыстық жаза-ның басқа мемлекетгік күштеу шараларынан
мәнді өзгешелігін көрсетеді.
Төртіншіден, қылмыстық жаза жария түрде ашықтан-ашық „тағайындалады.
Яғни, қылмыс адамның кінәсін анықтау оған жаза тағайындауды қажет деп табу,
қылмыстық жазаның нақты түрі мен көлемін анықтау, жеке немесе завды
түлғалар арқылы емес мемлекет арқылы жария, ашықтан-ашықтүрде белгіленеді.
Қылмыстық жаза кінәлі адамға мемлекет атынан белгіленеді, жеке немесе
лауазымды адамдар сот тағайындаған жазадан ешкімді де босата алмайды, занды
күшіне енген сот; үкімі мем-лекеттік, жеке кәсіпорын, ұйым, мекеме,
лауазымды және жай адамдардың орындауы үшін Республика аумағында міндетті
болып табылады.
Бесіншіден, мемлекеттік күштеу шаралары ретінде қылмыс-тық жаза
қылмыстық занда көрсетілген нақгы кылмысты жа-саған кінәлі адамға
қолданьшуы мүмкін. Яғни, бұл жерде жаза адамның кінәлі түрде істеген іс-
әрекетінің қылмыстық-құқылық зардабы болып табылады. Сондықган да қылмыстық
занда "адам өз кінәсі анықгалған қоғамға қауіпті әрекет немесе әрекетсіздік
және пайда болған қоғамдық қауіпті зардаптар үшін ғана қыл-мыстық жауапқа
тартылуға тиісті",—делінген. Сондай-ак әрбір істелген қылмысқа жаза
тағайындау міндетті емес. Мүның мәні мынада: егер тергеу жүргізген немесе
істі сотта қараған кезде жағдайдың өзгеруімен байланысты кінәлінің істеген
қылмысы-ның қоғамға қауіпті мәні жойылса немесе оның өзі қоғамға енді
қауіпті емес деп танылса, қылмыс нышандары бар іс-әрекет жасаған адамды
қылмыстық жауаптылықтан босатуға (68-бап) болады.
Қылмыстық жазаны колдану кінәліні басқа түрдегі азамат-тық, әкімшілік
немесе тәртіптік қүқылық жауапкершілікке тар-тумен де ұштастырылуы мүмкін.
Қылмыстық жаза мемлекет атынан қылмысты іс-әрекеттер үшін кінәлінің
кінәсін бетіне басу арқылы берілетін теріс қүқылық баға болып табылады.
Бетіне басудың және кінәлау-дың дәрежесі қылмыстың ауырлығына, кінәлінің
жеке тұлға-сына және оның қылмысты іс-әрекетті істеудегі мінез-құлқына
тікелей байланысты болады.
Жаза сотталған адамға белгілі бір зардап келтірумен тікелей байланысты
болады. Мысалы, соттың кінәліні бас бостандығы-нан айыруы немесе белгілі
бір кәсіппен шүғылдануға немесе белгілі бір лауазым иесі болуға тыйым
салуы, мүлкін тәркілеуі мүмкін. Ерекше ауыр қылмыс жасаған жағдайда
кінәліге занда көрсетілген негізде ерекше жаза — өлім жазасын тағайындауы
да мүмкін. Сөйтіп, кез келген қылмыстық жаза тағайындағанда сотталған адам
материалдык, моральдық, мүліктік зардап ше-геді. Өйткені жаза өзінің мәні
жөнінен кінәліні жазалау болып табылады.
Қылмыстық жазаның басқа да мемлекеттік күштеу шарала-рынан ерекшелігі
сол, оны қолдану кінәліге барлық уақытта да сотталғандық туралы атак
береді. Сотталғандықтың кінәлі үшін белгілі бір құқылық зардабы бар, ол
сотталғандығы туралы өмірбаянында көрсетілуі керек, сотталғандық кейбір
жағдай-ларда қылмысты ауырлататын мән-жайларға жатады. Немесе сотталғандық
атақ кейде қылмысты саралауға, жазаның мөлшерін, сондай-ақ жазаны өтейтін
колонияның түрін белгі-леу үшін маңызды мөнге ие болады. Сонымен, қылмыстық
жаза дегеніміз сот арқылы мемлекет атынан қылмыс жасаған адамға қылмыстық
заңмен белгіленген мемлекеттік шараны колдану болып табылады.
Қылмыстық жазаның әкімшілік құқық бұзушылық үшін қолданылатын жазадан
айырмашылығы мынадай: біріншіден, қылмыстық жаза бұл істелген қылмыстың
зардабы, ал әкімшілік шара болса, ол қьшмыс болып табылмайтын қоғамға жат
теріс әрекеттер үшін ғана тағайындалады.
Екіншіден, қылмыстық жаза сот аркылы мемлекет атынан тағайындалады.
Әкімшілік шараларды әкімшілік органдары, лауазым адамдары немесе судья
тағайындайды. Үшіншіден, қылмыстық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.