Жылқы және әскери іс

Көшпенділер қоғамында әдейі соғысқа үйретілген аттар болған, ұрыс қимылдарына, әдістеріне жаттыққан аттарды қазанат немесе ереуіл ат деп атайды.
Ереуіл атқа ер салмай,
Ерлердің ісі бітер ме, – деп Махамбет ақын жырлағандай, әскери аттарсыз, нағыз батырларсыз іс бітпейтінін көрсетеді. Батырлар жырында Ер Қосайдың Сарғыш атының садақ оғынан қалай сақтанғаны шынайы суреттелген:
Оқ зырқырап барады,
Астындағы сары ат
Оққа көзін салады.
Оқ тиер деп налады
Оқ жарқырап қалғанда,
Лыпа жата қалады.
Зырқырап оғы барады,
Ат аспанға қарғиды,
Оқ жайына қалады. [1. 54-б.]
Жердің бедеріне, ландшафтысына, соғыстың, қару-жарақтың түрлеріне байланысты атты соғысқа салудың әртүрлі әдістері болған, көпшілігі қазір ұмытылған анда-санда дерек берушілердің есінде қалған мағлұматтардың өзі өте құнды, алтынның сынығындай деуге болады.
Көрімбай батырдың әдісі: Бір ұрыста Көрімбай батыр 30 адамды аттан ұрып түсірген екен. Сөйтсе аттылардың соңынан түседі екен де, бір-бірлеп шоқпармен ұрады екен. Көрімбай бұл жерде жау қарсыла-сын көрмесе артына қарамай, алдына ғана қарап шаба беретінін есепке алған. Батыр өзінің өте жүрдек, дыбыс білдірмей шабатын Мысық сары атымен, шоқпармен жауды бір соққаннан құлатып отырған. [І.]
«Ұра білсе шоқпардан артық қару жоқ», – деп айтады екен шоқпар сілтей білетін әйгілі ұрғыштар. Шоқпармен соғудың 3 әдісі бар.
1. Аяқтан ұру, жақсы тисе аттан айналып жерге ұшып түседі.
2. Тізеден ұру, ұрылған жақтан тоңқалаң асып жығылады.
3. Шынтақтан ұру.
Қазақта адамның осы үш мүшесін түйінді жерлері деп атайды. [ІІ].
Шоқпар үш түрге бөлінеді:
1. Ырғай шоқпар.
2. Қайың шоқпар.
3. Тобылғы шоқпар – басы түйенің асығындай, қамшының сабындай болады. [IV].