Әлеуметтік психологиядағы салыстырмалы – мәдени қатынас



Тәжірибелі әлеуметтік психологияның бүкіл тарихында, ең біріншіден американдық, зерттеушілер индивидтердің әлеуметтік тәрбиесінің , қарым-қатынасының және өзара іс жасауының универсальді заңдылықтарын іздеумен айналысты. Олардың жасаған теориялары мен модельдері – фрустрация-агрессия концепциясынан атрибутивті теорияға дейін :
«олар интраиндивидуальді механизмдердің немесе ақпаратты өңдеу үрдісінің құрылымы ретінде сипатталына алады. Бұлар стимулды жағдайлардың жауабына қарай белсенділеді және көп немесе аз жағдайда әлеуметтік когницияларды, аттитюдаларды және тәрбиені анықтайды». (Pepitone, Triandis , 1987, 479 бет).
Осы секілді априорлы универсальді концептуальді жүйелерде көзге бірден түсетін контекстуальді, соның ішінде мәдени, өтпелі тіпті механизмдердің инварианттығы және үрдістердің жоқтығы барлық халықта, барлық мәдениетте көрініс табады. Сонымен, индифференттің когнитивті диссонансты теориясы когниция мазмұнына келеді, ал фрустрация – агрессия теориясы фрустрацияның және фрустаушы мақсаттың нақты мазмұнына сай.
Қазіргі кезде көптеген зерттеушілер былай деген қорытындыңа келді : «шынайы» секілді болып келген әлеуметтік –психологиялық «заңдар» батыс мәдениетімен жиі шектеледі. Қазіргі әлеуметтік-психологияның мәдени шегін анықтайтын мысал, АҚШ-та өткен Израильдағы зерттеулерді қайталау. И. Эмир және И. Шарон 35 зерттеулерінің ішінен жалпыадамдық проблемаларға қатысы бар 6-ын алды. Бірақ, Израильдегі 64 мүмкін нәтиженің 30-ғы ғана анықталынды. Ал қалғандары мәдени контекстің әсеріне еліктелген (Amir, ghoron,1987).
Әлеуметтік психологтар АҚШ-тан әлеуметтік-психологиялық концепциялар тіпті көрші жатқан Канадаға «импортталмас» деген қорытындыға келген. Канадалық және израильдік мәдениетке қарағанда, АҚШ мәдетиетінен ерекшеленетін мәдениеттер жайлы не айтса болады ?

Пән: Психология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Әлеуметтік психологиядағы салыстырмалы – мәдени қатынас.

Тәжірибелі әлеуметтік психологияның бүкіл тарихында, ең біріншіден
американдық, зерттеушілер индивидтердің әлеуметтік тәрбиесінің , қарым-
қатынасының және өзара іс жасауының универсальді заңдылықтарын іздеумен
айналысты. Олардың жасаған теориялары мен модельдері – фрустрация-агрессия
концепциясынан атрибутивті теорияға дейін :
олар интраиндивидуальді механизмдердің немесе ақпаратты өңдеу
үрдісінің құрылымы ретінде сипатталына алады. Бұлар стимулды жағдайлардың
жауабына қарай белсенділеді және көп немесе аз жағдайда әлеуметтік
когницияларды, аттитюдаларды және тәрбиені анықтайды. (Pepitone, Triandis
, 1987, 479 бет).
Осы секілді априорлы универсальді концептуальді жүйелерде көзге
бірден түсетін контекстуальді, соның ішінде мәдени, өтпелі тіпті
механизмдердің инварианттығы және үрдістердің жоқтығы барлық халықта,
барлық мәдениетте көрініс табады. Сонымен, индифференттің когнитивті
диссонансты теориясы когниция мазмұнына келеді, ал фрустрация – агрессия
теориясы фрустрацияның және фрустаушы мақсаттың нақты мазмұнына сай.
Қазіргі кезде көптеген зерттеушілер былай деген қорытындыңа
келді : шынайы секілді болып келген әлеуметтік –психологиялық заңдар
батыс мәдениетімен жиі шектеледі. Қазіргі әлеуметтік-психологияның мәдени
шегін анықтайтын мысал, АҚШ-та өткен Израильдағы зерттеулерді қайталау. И.
Эмир және И. Шарон 35 зерттеулерінің ішінен жалпыадамдық проблемаларға
қатысы бар 6-ын алды. Бірақ, Израильдегі 64 мүмкін нәтиженің 30-ғы ғана
анықталынды. Ал қалғандары мәдени контекстің әсеріне еліктелген (Amir,
ghoron,1987).
Әлеуметтік психологтар АҚШ-тан әлеуметтік-психологиялық
концепциялар тіпті көрші жатқан Канадаға импортталмас деген қорытындыға
келген. Канадалық және израильдік мәдениетке қарағанда, АҚШ мәдетиетінен
ерекшеленетін мәдениеттер жайлы не айтса болады ?
Батыс мәдениетінің адамдарына қарағанда, жапондықтар когнитивті
сәйкестілік проблемасымен азырақ айналысады. Ал батыс әлеуметтік-
психологияда когнитивті баланс теориясы, когнитивті диссонанс ,
когнитивті конгруэнттік және т.б. теориялар басты орын алады. Біз Батыста
былай дейміз. А егер шындық болса, онда Б шындық бола алмайды. Бірақ, бұл
көзқарас, үнді мәдениетінде үлкен маңызға ие емес. Үнді мәдениетінде
философиялық монизм кең таралған. Ол бойынша бәрі бір, бүтін және ұлы
шындықтың қарама-қарсысы да ұлы шындық болып табылады (Triandis, 1994, 4
бет).
Азия, Африка және Латын Америкасының психологтары үшін Батыс
эталон болып ұзақ уақыт сақталынған. Сондықтан, олар былай есептеген:
егерде олардың нәтижесі батыстық теорияға сәйкес келмесе, онда олардың
өздерінің қорытындысы дұрыс емес, теорияға байланыссыз. Г. Триандистің
көрсетуінше, толыққұнсыз комплексі солардың көбісінде қалыптасып қалған.
Батысқа қарағанда, басқа мәдениеттерде қарапайымдылық бірінші орында
тұрады. Сондықтан, батыстық емес психологтар өздерінің американдық
коллегаларына ұзақ уақыт бойы былай деп келген: Сіздердің теорияларыңыз
қате болмаса да, универсальді емес. Бірінші болып оны жапондықтар айтты.
Кейіннен басқа да елдер өздерінің жеке әлеуметтік психологияларды құруды
жөн көрді (НО,1998, 94 бет).
Батыста да жаңа жағдайға үлкен назар аударылып, ендігі кезекте
салыстырмалы – мәдени зеттеулерге салмақты көңіл аударылады. Салыстырмалы –
мәдени психологияның алдында тұрған негізгі міндеттер бөлініп шығарылады.
Солардың ішіндегісі - әлеуметтік-психологиялық теориялардың универсальдығын
(немесе валидтығын) тексеру. Бұл міндетке Дж. Берри тасымал және
тексеріс деген ат берді. Өйткені психологтар өздерінің гипотезаларын
барлық мәдени контекстерде анықталуын тексеру үшін басқа этникалық топтарға
тасымалдайды. (Berry et al, 1992). Салыстырмалы –мәдени психологияның
алдында тұрған тағы бір міндет – бұл батыс мәдени тәжірибеде жоқ
психологиялық өтпелілерді зерттеу және зерттеу үрдісінің басты кезеңі
(этап) бұл жергілікті психологияны құру
Осы міндеттерді жүзеге асырғаннан кейін бірақ, соңғы мақсатқа
жетуге болады – нәтижелерді жинап және әрекетке түсіру; валидті мәдениетке
болмаса да, мәдениеттердің кең ауқымына негіздеу.
Г. Триандистің пікірінше, өте жақсы нәтижелерді алу үшін etic
– emic – etic деген комплексті жэақындасуды пайдалану қажет. Бұл жерде
etic категориясы және оларды өлшейтін еmіс тәсілін қолданады (Triandis
1994, 69 бет) . Мұнда категорияның түпнұсқалы жүйесі (оригинальная система)
әрбір мәдениетте операциялану қажет.
Мысал ретінде, әлеуметтік дистанцияны салыстырмалы-мәдени
зеттеулер арқылы ғана шешуге болатын проблемаларды көрсетсек болады. АҚШ-та
әлеуметтік дистанция түсінігін ғылыми айналымға 20 жылдары енгізген Е
Богардус. Ол оны операциялай отырып, тәжірибеден өтушілерден былай деп
сұраған: басқа этникалық қауымдармен үйленуге, бірге жұмыс істеуге,
жақындасуға, көрші болып тұруға жол берер ме іедіңіз?
Әлеуметтік дистанция - универсальді (etic) құрылымы және
барлық мәдениетте өзіндік орны бар екені сөзсіз. Алайда, Богардустың бұл
оригинальді сұрақтары АҚШ үшін ғасыр басында мәдени-спецификальді болған.
Ал мұны басқа зерттеушілер басқа уақыт пен мәдениеттерде пайдалана отырып,
үлкен қателіктер жіберуде.
Біріншіден, мәдениеттер үшін маңызды әрі спецификті топтар бар
және индивид өзін сол топтармен идентифицелейді : бір мәдениеттерде ол
туклеарлы жанұямен тығыз байланысты болса, басқаларда – тайпамен,
үшіншісінде – маңызды болып көршілер тобы шығады, енді басқаларда –
элитарлы клуб. АҚШ пен Грецияда мәдени дистанцияны зерттеген Триандис осы
жағдайды ескерген. Сондықтан, әрбір мәдениетте ол индивидтің барлық мүмкін
топтармен байланысн анықтады. Содан екі түрлі бірақ өзара эквивалентті
мәдениет үшін стандартты сұрақтар жинағын құрастыра білді. Басқа сөзбен
айтқанда, сұрақтардың тек жартсысы ғана ағылшыннан грек тіліне аударылған,
қалған бөлігі мәдени спецификаны көрсетті.
Екіншіден, контакткрдың кейбір формалары әлеуметтік дистанцияны
өлшеуде маңызы болса, екіншісінде мүлдем болмайды. Үндістанда әлеуметтік
дистанцияны өлшеуде emic түсінігі пайдалануы мүмкін, яғни менің ыдысыма
тию түсінігі. Өйткені, бұл елде касталық жүйеге байланысты индивид өзінен
төмен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жоғары психикалық функциялар
Іс -әрекет психологиясын қалыптастыруға қажетті негіз
Адам әрекеті сан алуан
Қарым - қатынас процесінде тұлғаның дамуы
Психологиялық стресстің формуласы
Дифференциалды психология
Психологиядағы iс-әрекет бағытының жалпы сипаттамасы
Ұжым психологиясы мәселесі
Іс-әрекет психологиясын қалыптастыру
Психология ғылымы туралы
Пәндер