Қазақстан Республикасы ІІМ арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. ҚР Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
4. Ланкестіктің ұғымы және шығу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...67
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
1. ҚР Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
4. Ланкестіктің ұғымы және шығу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...67
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
Тақырыптың өзектілігі жаппай тәртіпсіздіктердің, топ болып құқық бұзушылықтардың жолын кесу үшін және төтенше жағдайлар туындаған кезде, террористік немесе экстремистік актілер туынду қаупі туғанда қоғамдық қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету үшін құрылған жедел қимылдайтын арнайы жасақтардың құқықтық жағдайын талқылаудан тұрады.
Бүгінгі таңда біздің қоғамызда ұйымдасқан қылмыстық топтар жасаған қылмыстар саны әлі күнге дейін артып отырғандықтан ІІМ арнайы бөлімдерінің қызметінің маңызы күннен-күнге артуда.
Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы бұл диплом жұмысының тақырыбын ашуда арқау болады.
Қоғамдық орындарда тәртіптің сақталуына және қоғамдық қауіпсіздік қамтамасыз етілуіне бақылау жасайтын полицияның арнайы қызметтері бар. Олар арнайы нысандағы үлгіде киім киіп, қоғамдық орындарда қоғамдық тәртіпті сақтау міндетімен айналысатын арнайы бөлімшелерінің қызметі болып табылады. Әсіресе соңғы кездері қоғамдық орындарда құқық бүзушылықтар орын алып, олар бойынша тез арада шешім қабылдау, олардың алдын алу мен тыюда патрульдік-полицияның алатын орны ерекше.
Зерттеу жұмысының мақсаты – ІІО-ның арнайы бөлімдер қызметінің ерекшеліктерін талқылау. арнайы бөлімдердің құқықтық жағдайын талдау арқылы олардың құқықтық жағдайларының ерекшеліктеріне тоқталу.
Диплом жұмысының негізгі міндеттері:
1) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін талдау;
2) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің қызметінің ерекшеліктерін ашу;
3) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін жетілдіруге қатысты ұсыныстар жасау.
Бүгінгі таңда біздің қоғамызда ұйымдасқан қылмыстық топтар жасаған қылмыстар саны әлі күнге дейін артып отырғандықтан ІІМ арнайы бөлімдерінің қызметінің маңызы күннен-күнге артуда.
Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы бұл диплом жұмысының тақырыбын ашуда арқау болады.
Қоғамдық орындарда тәртіптің сақталуына және қоғамдық қауіпсіздік қамтамасыз етілуіне бақылау жасайтын полицияның арнайы қызметтері бар. Олар арнайы нысандағы үлгіде киім киіп, қоғамдық орындарда қоғамдық тәртіпті сақтау міндетімен айналысатын арнайы бөлімшелерінің қызметі болып табылады. Әсіресе соңғы кездері қоғамдық орындарда құқық бүзушылықтар орын алып, олар бойынша тез арада шешім қабылдау, олардың алдын алу мен тыюда патрульдік-полицияның алатын орны ерекше.
Зерттеу жұмысының мақсаты – ІІО-ның арнайы бөлімдер қызметінің ерекшеліктерін талқылау. арнайы бөлімдердің құқықтық жағдайын талдау арқылы олардың құқықтық жағдайларының ерекшеліктеріне тоқталу.
Диплом жұмысының негізгі міндеттері:
1) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін талдау;
2) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің қызметінің ерекшеліктерін ашу;
3) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін жетілдіруге қатысты ұсыныстар жасау.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.95 ж.
2. «Жылдам қимылдау арнайы отрядын (ЖҚАО) құру туралы». ҚР ІІМ №145 Бұйрығы 20.03.2003ж.
3. «Арлан арнайы мақсаттағы бөлімшені кұру туралы». ҚР ІІМ №165 Бұйрығы 31.03.2003ж.
4. КР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі. Алматы 2001 ж.
5. ҚР Қылмыстық кодексі Алматы 16.07.1997ж.
6. ҚР Қылмыстык іс жүргізу кодексі «Егемен Қазакстан» 13.12.1997ж.
7. «ҚР Ішкі істер органдары туралы»ҚР Заңы 21.12.95ж. (өзг. 29.12.04ж.).
8. «Әскери органдар полициясы туралы» ҚР Заңы 21.02.2005ж.
9. «ҚР ұлттық қауіпсіздік туралы» ҚР Заңы 21.12.95ж.
10. «Азаматтық қорғаныс туралы» ҚР Заңы 07.05.97 ж.
11. «ҚР прокуратурасы туралы» ҚР Заңы 21.12.95ж.
12. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі туралы» Ереже.
13. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасы ІІМ Ішкі әскерлер комитеті туралы» Ереже.
14. ҚР ІІМ Бұйрығы №357 «ҚР ІІМ «Сұңқар» арнайы мақсаттағы бөлімше туралы Ережені бекіту». 26.04.01 ж.
15. Қазақстан Республикасының Әкімшілік кұкық және құқыққорғау органдарының әкімшілік қызметі пәндерінен түсіндірме сөздік. -Алматы: Раритет, 2007. - 104 6.
16. Қазакстан Республикасы Үкіметінін 2004 жылғы 3 наурыздағы
№ 261 каулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне карсы күрес және есірткі айналымын бақылау жөніндегі комитеті туралы ЕРЕЖЕ
17. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы
№ 607 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне қарсы күрес және есірткі айналымын бақылау комитеті туралы ЕРЕЖЕ
18. Указ Президента Республики Казахстан «Об утверждении Стратегии борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Республике Казахстан 2006-2014 гг.» от 29.11.2005 года.
19. Постановление Правительства Республики Казахстан от 22 июня 2005 года № 607 «Об утверждении Положения о Комитете по борьбе с наркобизнесом и контролю за оборотом наркотиков Министерства внутренних дел Республики Казахстан».
20. Приказ МВД РК № 328 от 26.06.2000 года «Об утверждении Дисциплинарного Устава ОВД РК».
21. Приказ МВД РК № 600 от 14.09.2002 года «Об организации приема граждан в ОВД РК».
22. Приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 29 апреля 2004 г. № 241 ДСП «Об утверждении «Инструкции по конвоированию осужденных и лиц, заключенных под стражу внутренними войсками Министерства внутренних дел Республики Казахстан».
23. Комментарий к «Кодексу об административных правонарушениях РК». Алматы. Жетi Жаргы 2002.
24. Бахрах. Администртаивное право. Учебник М-2000г.
25. Правоохранительные органы. Учебник. Под общей ред. Н.А. Петухова и Г.И. Загорского. – 4-ое изд. – М., 2005.
26. Коренев А.П. Административная деятельность. Учебник. – М., 2001.
27. Справочник участкового инспектора полиции. Под ред. Бишманова К.М. Алматы. Раритет 2005 г.
2. «Жылдам қимылдау арнайы отрядын (ЖҚАО) құру туралы». ҚР ІІМ №145 Бұйрығы 20.03.2003ж.
3. «Арлан арнайы мақсаттағы бөлімшені кұру туралы». ҚР ІІМ №165 Бұйрығы 31.03.2003ж.
4. КР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі. Алматы 2001 ж.
5. ҚР Қылмыстық кодексі Алматы 16.07.1997ж.
6. ҚР Қылмыстык іс жүргізу кодексі «Егемен Қазакстан» 13.12.1997ж.
7. «ҚР Ішкі істер органдары туралы»ҚР Заңы 21.12.95ж. (өзг. 29.12.04ж.).
8. «Әскери органдар полициясы туралы» ҚР Заңы 21.02.2005ж.
9. «ҚР ұлттық қауіпсіздік туралы» ҚР Заңы 21.12.95ж.
10. «Азаматтық қорғаныс туралы» ҚР Заңы 07.05.97 ж.
11. «ҚР прокуратурасы туралы» ҚР Заңы 21.12.95ж.
12. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі туралы» Ереже.
13. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасы ІІМ Ішкі әскерлер комитеті туралы» Ереже.
14. ҚР ІІМ Бұйрығы №357 «ҚР ІІМ «Сұңқар» арнайы мақсаттағы бөлімше туралы Ережені бекіту». 26.04.01 ж.
15. Қазақстан Республикасының Әкімшілік кұкық және құқыққорғау органдарының әкімшілік қызметі пәндерінен түсіндірме сөздік. -Алматы: Раритет, 2007. - 104 6.
16. Қазакстан Республикасы Үкіметінін 2004 жылғы 3 наурыздағы
№ 261 каулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне карсы күрес және есірткі айналымын бақылау жөніндегі комитеті туралы ЕРЕЖЕ
17. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы
№ 607 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне қарсы күрес және есірткі айналымын бақылау комитеті туралы ЕРЕЖЕ
18. Указ Президента Республики Казахстан «Об утверждении Стратегии борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Республике Казахстан 2006-2014 гг.» от 29.11.2005 года.
19. Постановление Правительства Республики Казахстан от 22 июня 2005 года № 607 «Об утверждении Положения о Комитете по борьбе с наркобизнесом и контролю за оборотом наркотиков Министерства внутренних дел Республики Казахстан».
20. Приказ МВД РК № 328 от 26.06.2000 года «Об утверждении Дисциплинарного Устава ОВД РК».
21. Приказ МВД РК № 600 от 14.09.2002 года «Об организации приема граждан в ОВД РК».
22. Приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 29 апреля 2004 г. № 241 ДСП «Об утверждении «Инструкции по конвоированию осужденных и лиц, заключенных под стражу внутренними войсками Министерства внутренних дел Республики Казахстан».
23. Комментарий к «Кодексу об административных правонарушениях РК». Алматы. Жетi Жаргы 2002.
24. Бахрах. Администртаивное право. Учебник М-2000г.
25. Правоохранительные органы. Учебник. Под общей ред. Н.А. Петухова и Г.И. Загорского. – 4-ое изд. – М., 2005.
26. Коренев А.П. Административная деятельность. Учебник. – М., 2001.
27. Справочник участкового инспектора полиции. Под ред. Бишманова К.М. Алматы. Раритет 2005 г.
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ІШКІ ІСТЕР МИНИСТРЛІГІНІҢ АКАДЕМИЯСЫ
Әкімшілік-құқықтық саясат кафедрасы
ӘҚС кафедрасының бастығы, з.ғ.к.
полиция полковнигі
___________К.Ы.Аймашев
қорғауға______________________
(жіберілді,
жіберілмейді)
____________________ 2010 ж.
Д И П Л О М Ж Ұ М Ы С Ы
Қазақстан Республикасы ІІМ арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы
тақырыбына
050303 Құқыққорғау қызметі бакалавриат мамандығы бойынша
Орындаған: Абубакиров Даулет Бахитовичтың
әкімшілік құқықтық мамандық,
2006 жылы қабылдаған 409 оқу тобы
Ғылыми жетекші:
Әкімшілік-құқықтық саясат кафедрасының бастығы,
з.ғ.к., полиция полковнигі
Аймашев Кеңес Ылайықұлы
АЛМАТЫ 2010
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. ҚР Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
4. Ланкестіктің ұғымы және шығу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .67
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .70
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі жаппай тәртіпсіздіктердің, топ болып құқық
бұзушылықтардың жолын кесу үшін және төтенше жағдайлар туындаған кезде,
террористік немесе экстремистік актілер туынду қаупі туғанда қоғамдық
қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету үшін құрылған жедел
қимылдайтын арнайы жасақтардың құқықтық жағдайын талқылаудан тұрады.
Бүгінгі таңда біздің қоғамызда ұйымдасқан қылмыстық топтар жасаған
қылмыстар саны әлі күнге дейін артып отырғандықтан ІІМ арнайы бөлімдерінің
қызметінің маңызы күннен-күнге артуда.
Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы бұл
диплом жұмысының тақырыбын ашуда арқау болады.
Қоғамдық орындарда тәртіптің сақталуына және қоғамдық қауіпсіздік
қамтамасыз етілуіне бақылау жасайтын полицияның арнайы қызметтері бар. Олар
арнайы нысандағы үлгіде киім киіп, қоғамдық орындарда қоғамдық тәртіпті
сақтау міндетімен айналысатын арнайы бөлімшелерінің қызметі болып табылады.
Әсіресе соңғы кездері қоғамдық орындарда құқық бүзушылықтар орын алып, олар
бойынша тез арада шешім қабылдау, олардың алдын алу мен тыюда патрульдік-
полицияның алатын орны ерекше.
Зерттеу жұмысының мақсаты – ІІО-ның арнайы бөлімдер қызметінің
ерекшеліктерін талқылау. арнайы бөлімдердің құқықтық жағдайын талдау арқылы
олардың құқықтық жағдайларының ерекшеліктеріне тоқталу.
Диплом жұмысының негізгі міндеттері:
1) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін
талдау;
2) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің қызметінің ерекшеліктерін
ашу;
3) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін
жетілдіруге қатысты ұсыныстар жасау.
Зерттеу жұмысының заты және объектісі. Зерттеудің объектісі ішкі
істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қоғамдық тәртіпті және қоғамдық
қауіпсіздікті қаматамасыз етудегі құқықтық жағдайын талдау.
Жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі үш сұрақтан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. ҚР Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық
жағдайы
Заңға сәйкес әрбір органның құқықтары мен міндеттері болаты белгілі,
біздің қарастырып отырған жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардыңда өздеріне
тән арнай құқықтары мен міндеттері бар. Сондықтан біз жедел қыймылдайтын
арнайы отрядтардың құқықтық жағдайын саралап өтеміз.
Жылдам қимылдайтын арнайы отряд Қазақстан
Республикасының заңдарына және оған жүктелген міндеттерге
сәйкес, мынадай:
1. ірі қоғамдық саяси, спорттық, мәдени көпшілік жэне де
басқа бұқаралық іс шараларды өткізген кезде патрульдік қызметті атқару,
оның ішінде ІІО саптық бөлімшелерімен және ҚР ІІМ
ішкі әскерлерімен қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті
камтамасыз ету мақсатында өзара іс қимыл жасау;
2. лаңкестікке қарсы немесе басқа да қарулы қылмыскерлерді ұстау,
қылмыстық топтардың, қарақшылық құрамалардың, лаңкестік
топтардың мүшелерін ұстау, кепілдікке алынғандарды
босату, ғимараттарға, үй жайларға, құрылыстарға, көлік
құралдарына шабуылды тойтару немесе оларды заңсыз басып алынғанда
босату бойынша арнайы операцияларға қатысу;
3. топталып қоғамдық тэртіп бұзушылыктың, жаппай тәртіпсіздіктердің
жолын кесу және алдын алу;
4. жедел жағдайлары қиын аудандарда, табиғи апаттар, катастрофалар,
эпидемия, эпизоотия зардаптарын жою кезінде қоғамдық тәртіп пен
қауіпсіздікті қамтамасыз ету, төтенше немесе әскери
жағдайлар режимін қолдау функцияларын жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министірлігінің Ішкі әскерлер
комитеті, Астана және Алматы қалаларының Ішкі істер департаменттерінің,
облыстардағы ішкі істер департаменттерінің - Ішкі істер басқармаларының
бастықтары спорттык, мәдени және өзге де бұқаралық іс-шараларды өткізу
кезінде қоғамдық тәртіпті сақтауға тартылатын қалалық, аудандык
ішкі істер органдары басшылығының, ішкі әскерлердің әскери
құрамалары, жедел мақсаттағы бөлімдері мен арнайы
моторландырылған бөлімдері қолбасшылығының, патрульдік полицияның,
ішкі істер органдарының басқа да қызметтері мен бөлімшелері жеке құрамы
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрінің 2003 жылғы 6
қарашадағы N619 бұйрығымен бекітілген Спорттық, мәдени және өзге де
бұкаралық іс-шаралар өткізу кезінде қоғамдық тәртіп пен өрт
қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі нұскаулықты оқып-үйреніп
ұйымдастырады. Көрермендердің қатысуымен өтетін Спорттық, мәдени және өзге
де бұқаралық іс-шаралар қоғамдық тәртіп пен өрт қауіпсіздігін қамтамасыз
ету үшін міндетті түрде ішкі істер органдарының және Мемлекеттік өртке
қарсы қызметін тарта отырып өткізіледі.
Жоспар бойынша бұқаралық іс-шаралар өткізетін ұйымдар,
Спорттық, мәдени және өзгеде ғимараттардың әкімшілігі және ішкі істер
органдары және Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі
агенттігі Мемлекеттік өртке қарсы қызметінің органдары оларды өткізу
кезінде өз кұзыреті шегінде қатысушылар мен көрермендердің қауіпсіздігі
үшін кажетті жағдайларды қамтамасыз етуге жауап береді. Бұқаралық іс-
шаралар Спорттық, мәдени және өзге де ғимараттарда және ішкі істер
органдары мен ТЖА-ның Мемлекеттік өртке қарсы қызметі тартыла отырып,
мемелкеттік комиссиялар мен төреші алқалары ресми түрде пайдалануға
қабылдаған жерлерде оларды өткізуге қатысушы барлық ұйымдардың
ғимараттарды инженерлік жүйелерді спорттық-технологиялық жабдықтар
керек-жарақты пайдаланудың қолданыстағы нормалары мен ережелерін, сондай ақ
нұскаулықтарға сәйкес баска да нормативтік актілерді сақтаған жағдайда
ғана өткізіледі.
Ішкі істер органдарының өзге де мемлекеттік органдармен,
ұйымдармен, лауазымды адамдармен және азаматтармен өзара іс-қимылы
Ішкі істер органдары:
1) өзге құқық қорғау органдарымен, соның ішінде анықтама мен тергеуді
жүзеге асыратын арнаулы мемлекеттік органдармен;
2) қоғамдық тәртіпті қорғау мен коғамдық кауіпсіздікті қамтамасыз ету
мәселелері жөнінде халықпен және бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара іс-
қимыл жасайды.
2. Мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды тұлғалары адамның және
азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғауда, қоғамдық тәртіпті
сақтауда, қоғамдық қауіпсіздікті камтамасыз етуде, қылмыс пен өзге де құқық
бұзушылықтардың алдын алуда, анықтауда, жолын кесуде, ашуда және тергеуде
ішкі істер органдарына жәрдем жасауға міндетті.
Авариялардың, өрттің, апатты жағдайлардың зардаптарын жою кезінде және
басқа да төтенше жағдайларда қоғамдық тәртіпті сақтауды ұйымдастырады,
қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.
Жаппай тәртіпсіздіктерді, соның ішінде түзеу мекемелеріндегі жаппай
тәртіпсіздіктерді тыюға, әскери қарауылдардың күзетуінен кашқан
сотталғандарды іздестіруді жүзеге асыруға қатысады.
Арлан бөлімшесінің негізгі функциялары:
1. Бөлімшенің алдына қойылған міндеттері іске асыруға тікелей
қатысу;
2. кәсіби шеберлікті ұдайы жетілдіру және әскери дайындықты ұстап
тұру;
3. қарулы қылмыстық топтар мен қауымдастықтарды жою жөніндегі
арнайы операцияларды әзірлеу және өткізу;
4. қылмыстық ортаның серкелері мен
беделділерін,
бопсалаушылар, қару сатушылар және есірткі сатушылар топтарын
ұстауды қамтамасыз ету;
5. бөлімшеге қабылдау үшін үміткерлерді іріктеу, тексеру, зерделеу
жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;
6. бөлімшенің оқу материалдық және техникалык базасын дамыту
және жетілдіру;
7. бөлімше жеке құрамының әскери кызметтік, жедел дене шынықтыру және
арнайы даярлық бойынша оқу процесін жоспарлау және ұйымдастыру;
8. қол жеткізілген үкіметаралық келісімдерге сәйкес Бөлімшенің басшы және
жедел құрамын шетелдердің осындай бөлімшелерінің оқу жаттығу базаларына
тағылымдамаға және оқуға жіберу болып табылады.
Бөлімше оған жүктелген міндеттерді орындау үшін ҚР заңнамасына
сәйкес және өз құзыреті шегінде:
1. қару мен арнайы кұралдарды ұстауға және колдануға;
2. ҚР заңнамасында көзделген жағдайларда барлық тұрғын үйлерге,
өндірістік және басқа да үй жайларға кедергісіз енуге, сондай ақ
азаматтарды құтқаруға бағытталған өзге де шаралар қабылдауға,
кәсіпорындар мен ұйымдардың аумағына және үй жайларына
кіруге (шетел мемлекеттері үкіметтері мен
дипломатиялық иммунитеті бар халықаралык ұйымдардың үй
жайларын қоспағанда);
3. арнайы жедел іс шараларды өткізу кезеңінде азаматтардың
қозғалысын шектеуге, құжаттарды тексеруді жүзеге асыруға, жеке
тінту және көлік қүралдарына тінту жүргізуге;
4. арнайы жедел іс шараларды өткізу кезеңінде кәсіпорындардың,
ұйымдардың және азаматтардың байланыс құралдарының барлық
түрлерін, көлік құралдарын пайдалануға;
5. жасырын жедел құжаттарды және автокөлік құралдарының
мемлекеттік нөмірлерін ұстауға, сондай ақ арнайы жедел
іс
шаралар өткізу кезінде ҚР өзге де министрліктері
мен
ведомстволарының киім кешек нысанын пайдалануға құкылы.
Бөлімшенің қызметкерлері арнайы операцияларды өткізу кезінде,
олардың барлық іс әрекеттері заңнамаға сәйкес жүзеге асырылған болса,
қаруды, арнайы құралдар мен әдістерді қолдану арқылы келтірілген зиян
жауапқа тартылмайды'.[1]
Атыс қаруы, арнайы құралдар және күш қоғамдық
қауіпті
әрекеттерге тыйым салу, құқық бұзушылық пен нақты ахуал
ескеріле отырып, оларды жасаған адамдарды ұстау және ішкі істер
органдарына жеткізу мақсатында қолданылады. Қазақстан Республикасының Ішкі
істер органдары туралы ҚР Заңына сәйкес Ішкі істер органдарының
қызметкерлері күш пен арнайы құралдарды, соның ішінде күрестің жауынгерлік
тәсілдерін, қол кісендерін, резина таяқты, көзден жас ағызатын заттарды,
назарды басқа жаққа аудартатын жарық-дыбыс құрылғыларын, үй-жайларды ашуға,
көлікті мәжбүрлеп тоқтатуға арналған құрылгыларды, суатқыштарды,
қызмет жануарларын, бронды машиналар мен тізбесін Үкімет белгілейтін басқа
да арнайы және көлік қүралдарын:
I ) азаматтарға, ішкі істер органдарының қызметкерлері мен коғамдық
тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қылмысқа қарсы
күрес жөніндегі қызметтік немесе қоғамдык борышын атқарып жүрген басқа
адамдарға жасалған шабуылды тойтару үшін;
2) кепілге алынған адамдарды босату, жаппай тәртіпсіздіктер мен және
қоғамдык тәртіпті топтасып бүзуды тыю үшін;
3) азаматтарға, үйымдарға және мемлекеттік органдарға тиесілі
үйлерге, ұй-жайларға, ғимараттарға, көлік құралдарына, жер учаскелеріне
жасалган шабуылды тойтару үшін, сол сияқты басып алудан босату үшін;
4) егер құқық бұзушылар ішкі істер органдарының қызметкерлеріне,
қоғамдык тәртіпті қорғау, қоғамдык қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде
өздеріне жүктелген міндеттерді атқарып жүрген басқа да
адамдарга бағынбаса немесе қарсылық көрсетсе, оларды ұстау, ішкі істер
органдарына жеткізу үшін, ұсталған, әкімшілік қамауға алынған адамдарды не
олардың қашып кетуі немесе айналадағыларға не өзіне зиян келтіруі мүмкін
деп санауға толық негіздер болса, айдап апару және күзету үшін, сондай-ақ
ішкі істер органдары қызметкерлерінің өздеріне заңмен жүктелген міндеттерін
орындауына қасақана кедергі келтіретін адамдарға қатысты
қолдануға құқығы бар.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша
іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларын қабылдау
Әкімшілік құқық бұзушылықтың жолын кесу, оны жасауда сезікті
адамды анықтау, әкімшілік құқық бұзушылық жасалған жерде толтыру мүмкін
болмаған жағдайда әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы толтыру, істің
уақытылы және дұрыс қаралуын және іс бойынша қабылданған қаулының
орындалуын қамтамасыз ету мақсатында ішкі істер органдарының уәкілетті
лауазымды адамы өз құзыреті шегінде жеке адамға қатысты әкімшілік құқық
бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ететін мынадай шаралар
қабылдауға:
1) әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалатын жерге
жеткізуге;
2) жеке адамды әкімшілік түрде ұстауға;
3) күштеп алып келуге;
4) жеке тексеру және көлік құралын, шағын көлемді кемені және заттарды
тексеріп шығуға;
5) құжаттар мен заттарды алып қоюға;
6) көлік құралын немесе шағын көлемді кемені жүргізуден шеттеуге және
оның алкогольден, есірткіден, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан мас болуын
куәландыруға;
7) көлік құралын немесе шағын көлемді кемені ұстауға құқылы;
8) жүргізуші куәлігін алып қою;
9) тірі адамдарды, оның өзімен бірге болған заттарын, құжаттарды,
табылған іздерді, материалдық бағалы заттарды және болған жерді тексеруге
құқылы.
Құқық бұзушылықтың жолын кесу, құқық бұзушының жеке басын
анықтау, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы толтыру
міндетті болып, оны сол жерде толтыру мүмкін болмаса, хаттаманы толтыру
мақсатында жеке адамды жеткізу, яғни мәжбүрлеп алып жүру жеке
адам Кодекстің 619-бабында көзделген әкімшілік құқық бұзушылық жасағанда
жүргізіледі.
Әкімшілік ұстауды, яғни жеке адамды жеке бас бостандығынан, атап айтқанда,
оның құқыққа қарсы әрекеттерінің шолып кесу мақсатында белгілі бір уақыт
ішінде арнайы орында мәжбүрлеп ұстау арқылы іс-әрекет жасау және жүріп-тұру
бостандығынан уақытша айыруды ішкі істер органдары (полиция) Кодекстің 620-
бабындағы 1 тармақта көзделген әкімшілік құқық бұзушылықтар жасалған кезде
жүргізеді.
Әкімшілік ұстау туралы хаттама толтырылады және әкімшілік құқық
бұзушылық жасағаны үшін ұсталған адамның өтініші бойынша оның болатын жері
туралы түпнұсқалары, жұмыс немесе оқу орнындағы әкімшілік, сондай-ақ
қорғаушысы хабардар етіледі. Кәмелетке толмаған адамның ұсталуы туралы оның
ата-анасына немесе олардың орнындағы адамдарға міндетті түрде
хабарландырылады. Әкімшілік ұстау үш сағаттан көп созылмайды, ал төтенше
жағдайда тәртіп бұзғандарды ішкі істер органдарының қызметкерлері (полиция)
коменданттық сағат аяқталғанға дейін, ал құжаттары жоқ адамдарды - олардың
кім екендігі анықталғанға дейін, бірақ қырық сегіз сағаттан аспайтын
уақытқа ұстай алады.
Әкімшілік ұстау қолданылған адамдар санитарлық талаптарға жауап
беретін және оларды өз еркімен тастап кету мүмкіндігін болдырмайтын арнайы
бөлінген үй-жайларда ұсталады.
Өзіне қатысты әкімшілік жазалау шараларының бірі ретінде әкімшілік
тұтқындауға әкеліп соғатын әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс
жүргізу қозғалған адам әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қаралғанға
дейін, бірақ қырық сегіз сағаттан аспайтын уақытқа әкімшілік ұстауға
тартылуы мүмкін.
Әкімшілік ұстаудың мерзімі жеке адам ішкі істер органына жеткізілген
сәттен, ал мас болса - оны медициналық қызметкер айықты деп куәландырған
уақыттан бастап есептеледі.
Адамның жеке басын тексеру, оның қолындағы заттарды тексеру қажет болған
жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралдарын не оның тікелей
объектілерін табу мақсатында жүргізіледі.
Жеке адамда өзін қоршағандардың өмірі мен денсаулығына зиян келтіру
үшін пайдаланылуы мүмкін қару немесе өзге де заттар бар екендігіне негіздер
болған ерекше жағдайларда жеке басын тексеру, заттарын тексеру ол туралы
жиырма төрт сағат ішінде прокурорға хабарлау арқылы куәгерлерсіз жүргізілуі
мүмкін.
Қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде және тергеу изоляторлары
(ТИ) тексеруден жасырын кез келген тәсілмен өткізу кезінде анықталған тыйым
салынған заттар алып қойылады. Қылмыстық мақсатта пайдаланылуы мүмкін емес
алып қойылған заттар қайтарылу себептері түсіндіріле отырып, алып қойылған
адамға қайтарылады. Алкогольдік ішімдіктерді, есеңгірететін әрекеті бар
дәрі-дәрмектер мен басқа заттарды, ақшаны, азық-түлікті аталған мекемелерде
сақтауға және пайдалануға тыйым салынған бұйымдар мен басқа да заттарды
тексеруден жасырын өткізу немесе кез келген тәсілмен беру әрекеттері
анықталған жағдайда жеке тексеру, заттарды тексеріп шығу (оларды жүргізу
кезінде) хаттамасы, сондай-ақ әрқайсысы екі данада жазылатын әкімшілік
құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылады. Хаттаманың екеуі де әкімшілік
құқық бұзушылық жасау фактісі анықталғаннан кейін дереу толтырылады. Жедел-
басшы құрам адамдары УҰИ жағдайларында әкімшілік құқық бұзушылық туралы
істер бойынша іс жүргізуді қамтамасыз етуге шаралар қабылдауға уәкілетті
лауазымды адамдар болып табылады. Көрсетілген адамдар әкімшілік құқық
бұзушылық туралы іс қозғау үшін бастапқы материалдар жинауды дереу жүзеге
асырады.
Көрсетілген лауазымды адамдар үш сағат ішінде құқық бұзушыны және
әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы жиналған материалдармен бірге
аумақтық ішкі істер органына жеткізеді, сол жерде оларды көрсетілген
құжаттармен қоса рапорт бойынша ішкі істер органының кезекшісіне
материалдарды одан әрі қарау және әкімшілік құқық бұзушылық бойынша шешім
қабылдау үшін тапсырады.
Жеке адамды тексеру, оның қолындағы заттарды тексеру туралы хаттама
жасалады. Жеке адамды тексеру туралы хаттаманың көшірмесі өзіне қатысты іс
жүргізіліп жатқан адамға, оның заңды өкіліне тапсырылады.
Іс қаралғаннан кейін шығарылған қаулыға сәйкес алып қойылған құжаттар мен
заттар олардың иесіне қайтарылады немесе тәркіленеді, немесе сақталады
немесе белгіленген тәртіппен жойылады. Алып қойылған заттар мен құжаттар
туралы хаттама жасалады, оның көшірмесі өзіне қатысты іс жүргізіліп жатқан
адамға тапсырылады.
Кодекстің 627-2-бабында көзделген тәртіппен қажеттілік туындаған
жағдайда тексеру, әдетте, дереу жүргізіледі.
Оның мас екендігіне жеткілікті негіздер болатын көлік құралын
жүргізуші адам көлік құралын жүргізуден шеттетілуі және мас екендігін
куәландырылуы тиіс.
Көлік құралын жүргізуден шеттетуді, мас екендігін куәландыруды және
медициналық куәландыруға жіберуді жол полициясының лауазымды адамдары
жүргізеді.
Оның мас екендігіне жеткілікті негіздер болатын жүргізушіні көлік
құралын жүргізуден шеттетуге жол полициясының лауазымды адамдарымен қатар
полицияның учаскелік инспекторлары, сонымен қатар, ішкі істер органдарының
басқа да қызметкерлері құқылы, олар бұл жағдайда тәртіп бұзушылық фактісін
құжат арқылы бекітіп, жүргізушіні және көлік құралын таяу жердегі ішкі
істер органына жеткізу жөніндегі шараларды қабылдауға міндетті.
Әйелелдерге, мүгедектік белгілері анық адамдарға, жас балаларға қарсы,
олар айналадағылардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін шабуыл
жасаған, топтасып шабуыл жасаған не қарулы қарсылық көрсеткен реттерді
қоспағанда, арнайы құралдар мен тәсілдерді қолдануға тыйым салынады.
Ішкі істер органдары қызметкерлері атыс қаруын мына жағдайда
қолданады:
1) азаматтарды қылмыстық қол сұғудағы корғау, сол сияқты кепілдерді
босату үшін;
2) ішкі істер органдарының қызметкерлеріне және олардың
отбасы
мүшелеріне, қоғамдык тәртіпті қорғауга, коғамдық кауіпсіздікті камтамасыз
ету және қылмысқа карсы күрес жөніндегі қызметтік немесе қоғамдық борышын
атқарып жүрген басқа да адамдарға жасалған шабуылды тойтару үшін;
3) азаматтардың тұрғын жайларына, ішкі істер органдары
күзететін
объектілерге, мемлекеттік ұйымдардың үй-жайларына жасалган шабуылды
тойтару, қызметтік немесе әскери нарядқа жасалған шабуылды тойтару үшін;
4) қарсылық көрсеткен немесе қылмыс үстінде көзге түскен, қамаудан қашқан
адамдарды (әкімшілік қамауға алынғандардан басқа) ұстау, қарулы адамдарды
ұстау үшін;
5) егер жүргізуші ішкі істер органдары қызметкерлерінің
заңды талаптарына бағынбаса және азаматтардың өмірі мен денсаулығына қатер
төндірсе көлік құралдарына ақау келтіру жолымен тоқтату үшін;
6) хайуанаттар шабуылынан қорғану үшін;
7) дабыл белгісін беру немесе көмек шақыру үшін қолдануға қүқығы бар.
Әйелдерге және кәмелетке толмағандарга қарсы, олар қарулы шабуыл
жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен, кепілге адам алған, көлік кұралдарын,
соның ішінде әуе кемесін басып алған не топтасып шабуыл жасаған реттерді
қоспағанда. кару қолдануға тыйым салынады.
Қару колданылған барлық жағдайларда ішкі істер органдарының
қызметкері айналадағы азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
зардап шеккендерге жедел медициналық көмек көрсету үшін қажетті шараларды
қолдануға, қару қолданғаны жөнінде тікелей бастығына баяндауға міндетті.
Кісі қазасына немесе өзге ауыр зардаптарға әкеліп соққан қару және арнайы
құралдар қолданудың әрбір оқиғасы жөнінде прокурорға дереу
хабарланады.
Құкық бұзушыларды үйдің кіреберісінде (баспалдақ алаңқайында)
ұстау:
1) тұрғын үйдің кіреберісінде қаруланған құқық бұзушылардың болуы
туралы мәліметтер алғанда арнайы бөлімшелердің қызметкерлері кіреберіске
жасырын, қабырға бойымен жақындауы кажет;
ұсталушылардың терезелер, жертөлелер және шатырлар арқылы кетіп
қалуының алдын алу мақсатында сол жерлерге бақылау жүргізу және оларды
қоршауға алу қажет;
3) шатыр астындағы үй-жайлардың терезелерінің, ғимараттың өрт сөндіру
сатыларының төбесінде тұруға болмайды. Егер ұстау көп секциялы үйде
жүргізілсе және құқық бұзушылардың басқа секциялардағы шатыр асты, жертөле
үй-жайлары арқылы кетіп қалу қаупі болса, онда осы жолдарды жабу (люктарды,
лаздарды жабу және т.б.) шараларын колдану кажет;
4) ұстау шаралары кешкі мезгілде жүргізілсе, құкық бұзушылар электр
жарығын сөндіріп тастауы мүмкін, нәтижесінде көптеген
тұрғындар баспалдақ алаңқайларына шығуға мәжбүр болады, бұл олардың өміріне
және денсаулығына қауіп туғызады. Мұнымен қатар құқық
бұзушылар қараңғылықты пайдаланып көзге түспестен немесе қару аркылы
қорқытып азаматтарлың пәтерлеріне кіріп кетуі мүмкін;
5) осындай жағдайлардың алдын алу үшін электр желісінде сөндіру
фактісі болған кезде тұрғындарға кіреберісте қарулы құқық бұзушылар бар
екендігі және сол себепті адамдарға пәтер есігін ашуға болмайтыны және
есіктен кауіпсіз орынға кетуін хабарлау қажет;
6) патрульдік-күзеттік нарядтар баспалдақ алаңқайында дыбыссыз, шағын
жүгіріспен, қабырғаға жабысып және қорғану үшін шығыңқы жерлерді
пайдаланып, атуға дайын тұрған қаруды ұстап қозғалулары кажет.
ІІО қызметкерлері арасындағы қозғалыс баспалдақпен жүргендегі баспалдақтың
жарты интервалымен тізбектеліп жүзеге асуы қажет;
7) патрульдік-күзет нарядында қызметтік ит болғанда ол баспалдақ
аланқайында кездескен бөгде адамдарға шабуыл жасамас үшін құқық бұзушы
табылғанша қарғыбаудан босатылмайды;
құқық бұзушылар табылғанда тұрғындардың назарын аудармас үшін
дауысты көтермей, бірақ, шұғыл және сергек түрде оларға қаруын тастау және
берілуін ұсынады. Егер құқық бұзушылар қарсылык көрсетпесе, онда оларды
тиянақты тексеріп шығып, кісен кигізеді және аумақтық ІІО кезекші бөліміне
жібереді;
егер құқық бұзушы оқ атқан жағдайда оны қарусыздандыру немесе жою шаралары
қабылданады;
10) құқық бұзушыларды қарама-қарсы дәліз жүйесі бар тұрғын үйлерде
ұстау кезінде қоршауға алу тобы қызметкерлерінің саны үй қабаттарының
санына сәйкес келуі тиіс;
11) ІІО қызметкерлері жоғары көтерілу арқылы баспалдақ алаңқайынан
қажетті қабатқа апаратын есіктерді жабады. Қабаттардың біреуінен құқық
бұзушыларды байқаған уақытта кіреберісте тұрғандардан басқа қоршауға алу
тобының қызметкерлері қажетті қабатқа көтеріледі, күшейту тобын құрады және
құқық бұзушыларды ұстаудағы басып алу тобына көмек көрсетеді;
12) лифт кабинасында келе жатқан құқық бұзушыларды қоршауға алу
мақсатында мүмкіндігіне қарай диспетчердің кезекшісі арқылы
оны тоқтатудың шараларын қабылдайды;
13) лифт кабинасының қозғалысын тоқтатып, баспалдақ алаңқайын және
кабинасын толығымен қоршауға алу қажет. Осыдан кейін арнайы
бөлімшелердің аға қызметкері лифт кабинасында сақтық шараларын сақтай
отырып, құқық бұзушыларға берілуді талап етеді және олардың қоршауда
қалғанын, барлық қабаттар қоршалғанын және қарсылықтың пайдасыз екенін
хабарлайды. Берілу келісімін алғаннан кейін арнайы бөлімшелердің
аға қызметкері құқық бұзушыларға кабинаны олар көрсеткен қабатта
тоқтатуынбұйырады. ІІО қызметкерлері тоқтаған кабинаны есігін екі жағынан,
атуға дайын тұрған қаруды ұстап және жеке басының қауіпсіздігін сақтау
шараларын сақтай отырып қоршауға алады. Құқық бұзушылар есікті ашып
патрульдік-күзеттік наряд аға кызметкерінің нұсқауы бойынша алаңқайға
қаруды тастайды, содан кейін қолдарын көтеріп, арқасымен бір-бірлеп, өзара
қашықтықты ұстап алға шығады.
Елді-мекендеріміздегі қалалардың аумақтарын патрульдік аймақтарға бөлу
әдісі және сол жерде патрульдік нарядтардың, полицияның кешенді күштерінің,
патрульдік участкенің бастығының басшылығымен қоғамдық тәртіпті сақтаудағы
жұмыстарды ұйымдастыруы, полицияның кешенді күштерінің қызметін дұрыс
жоспарлап, ұйымдастыруын қамтамасыз етіп, олардың жүзеге асырылуын
қатамасыз етеді.
Қаруланған құқық бұзушыларды жертөлелер мен шатыр астында ұстау:
1) Қаруланған құқық бұзушыларды жертөлелер мен шатыр астында
ұстаудың ерекшелігі бұл үй-жайларға құқық бұзушыларға байқатпай кірудің
қиындығы; нашар көрінетін болмаса мүлдем көрінбейтін белгісіз орында және
шектеулі кеңістікте іс-әрекет ету қажеттілігі болып табылады. Мұндай
операцияларды табысты өткізу үшін патрульдік-күзет наряды жарық түсіргіш
және іздеу аспаптарымен, қызметтік итпен және арнайы
құралдармен қамтамасыз етілуі тиіс;
2) Шатыр астына және жертөлелерге кіру қызметкерлер өмірі үшін өте
қауіпті, сондықтан бұл үй-жайларға өте сақ және мейлінше ақырын, тек қажет
еткен (құқық бұзушылардың азаматтарға қарап атуы, ғимаратты жағуы т.б.)
құқық бұзушылардың іс-әрекетін басқаша шаралармен тоқтатуға мүмкін емес
жағдайларда, сондай-ақ арнайы құралдарды (Черемуха)
пайдаланғаннан кейін ғана кіру керек;
3) қаруланған кұқық бұзушыларды шатыр астында және жертөлелердегі
жағдайда ұстау бойынша операцияның жүргізілуі ІІО қызметкерінен ерекше
қырағылықты талап етеді. Тегіс қоршауға алынған және қаруланған жолмен;
ешкандай мүмкіндігі жок құқық бұзушылар әртүрлі қулық пен айлакерлікке
барады, кей-кезде полицейдің қаруын алып қоюға дейін ниеттенеді;
4) егер құқық бұзушы арнайы кұралдарды (Черемуха) қолданғаннан кейін
уакытқа дейін үй-жайдан шықпаса ІІО қызметкерлері ерекше қырағылық
көрсете білу керек. Күтілген нәтиженің болмағаны ұсталған осы үй-жайда
жоқ екендігін немесе әлсіздік жағдайда екендігін бідірмейді (мүмкін ол
желденетін үй-жайда тығылған шығар немесе улы газдан қорғанатын құралы,
қорғанатын маскасы бар және т.б.);
5) тегіс шатыр мен жертөлені қоршауға алып, бөтен азаматтарды және
айналадағы адамдарды оқиға орнынан алыстатып, жедел топтың
аға қызметкері дауыстап (электромегафондар және басқа да күшейткіш құралдар
пайдалануы мүмкін) құқық бұзушыларға өз еріктерімен берілулеріне ұсыныс
жасап, ғимараттың (үй-жайдың) полиция нарядымен қоршауға алынғаны туралы
және қарсылық көрсетудің нәтижесіз екенін айтады;
6) құқық бұзушылар өз еріктерімен берілуден бас тартқан кезде нақты
жағдайды, ауа-райы жағдайын есепке ала отырып арнайы
құралдарды қолданады, қажет жағдайда қабатқа (шатырға) шығу үшін өрт
автосатылары немесе қатты су (сабын су) ағысын үй-жайға беруі үшін
автоцистерналар пайдаланылады, бұл құқық бұзушыларды тығылған жерінен
шығуларына немесе оларды састыруға мүмкіндік береді;
7) егер көрсетілген құралдарды объективті себептермен қолдану мүмкін
болмаса немесе нәтижесіз болса, құқық бұзушыларды ұстауға иттер
қолданылады. Иттер қарғыбаусыз жіберіледі. ІІО қызметкерлері Черемуха
әдісін қолданғаннан кейін үй-жай газдалған болса, противогаз пайдаланып,
қауіпсіздік шараларын сақтай отырып құқық бұзушыларды ұстау үшін үй-жайға
кіреді;
8) патрульдік-күзет нарядының бойтасасын қамтамасыз ететін
ІІО қызметкерлері құқық бұзушылардың көңілін алаңқай қылу үшін
шара қолданады. Қараңғы үй-жайға кіргеннен кейін есіктің жанынан кетіп,
көздің қараңғы жерге үйренуі үшін және өздерін қауіпсіздендіру үшін
құқық бұзушылар шабуыл жасауға мүмкіндігі жоқ жарық түспейтін жерге тұру
керек. Электр жарықтандыру құралдарын аз уақытқа ғана косу керек және
жанына созылған сол қолына үстауы керек;
9) қараңғы үй-жайларда құқық бұзушыларды ұстауда түнде
көру құралдары қолданылады. Олардың негізгі мақсаты қараңғыда
өздерін байқалмаймын деп ойлайтын іздеудегі құқық бұзушыларды табу; 10)
ғимаратты қоршауға алу полиция қызметкерлерін жерде - өрт сатыларына,
шатырлары төмен жерлерге, шатырларда - бір-бірімен байланысқан үйлер мен
құрылыстардың шатырларын бөліп тұратын өртке қарсы қабырғалардың шығыңқы
жерлеріне жэне тағы басқа орналастыру жолымен жүзеге асады.
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің жүйесінде байланыс
ішкі істер органдары мен бөлімшелерін үнемі басқаруды қамтамасыз ететін
негізгі құрал болып табылады. Оны ұйымдастыру схемасы ішкі істер
органдарының құрылымымен, оның алдында тұрған міндеттерімен не оны орындау
барысында өзара іс-қимыл жасау қажеттілігімен негізделеді.
Әрбір ішкі істер органы мен бөлімшелеріндегі байланыс осы орган
бастыгының шешімі бойынша жоғары тұрған бастықтың өкіміне сәйкес, сондай-ақ
бар күштер мен құралдарды есепке ала отырып ұйымдастырылады. Ішкі істер
органдарындағы байланыс ақпараттың барлық түрін беру сенімділігінің,
уақытында, шек келтірмеу және құпиялық талаптарын қанағаттандыруы тиіс.
Байланысты ұйымдастыру ішкі істер органы немесе
бөлімше бастығының ерекше міндеттерінің бірі болып табылады.
Байланысты ұйымдастыру жөніндегі міндеттерді орындау:
1) байланысты ұйымдастыру тәсілін дүрыс таңдаумен;
2) ішкі істер органы немесе бөлімшесінің жеке құрамының байланысты
пайдалану және байланыс арналары бойынша сөйлесуді жүргізу
ережелерін нақты білу және дәл атқарумен;
3) байланысты пайдаланудың жоғарғы тәртіптілігімен;
4) байланыс кұралдары мен арналарын тиімді пайдаланумен;
5) байланыс техникасын оның тағайындалуына және оны пайдалану
талаптарына сәйкес қолданумен;
6) дер кезінде техникалық қызмет көрсету және
жөндеуді ұйымдастырумен;
7) байланыстың қосалқы жабдықтарының, күнделікті қолданыстағы және
резервтік байланыс арналарының болуымен қамтамасыз етіледі.
Қоғамдық қауіпсіздік бөлімшелерінің байланысын ұйымдастыру үшін радио,
байланыстың сымдық, белгілік құралдары, теледидар, сондай-ақ
шабармандар қолданылады. Сыртқы қызметпен байланыстың негізгі түрі
радиобайланыс болып табылады. Қоғамдық тәртіпті және қауіпсіздікті сақтау
жөніндегі ПБН мен басқа қосалқы күштерді басқару қалалық, аудандық, желілік
ішкі істер органдарының кезекшілік бөлімдерінен немесе Жедел басқару
орталығының байланыс құралдарының көмегімен жүзеге
асырылады. Радиобайланысты ұйымдастыру радиобайланыстың бекітілген схемасы
және осы схема үшін әзірленген радиошақырылымдарға сай жүзеге асырылады.
Радиожелінің сенімді және үздіксіз жұмысының маңызды шарты
радиоауыстыру жүргізудің төменде келтірілген ережелерін бұлжытпай
сақтау болып табылады. Радиожелінің жұмысына және эфирде тәртіп сақтау
тәртібіне бақылау жасау желінің бас радиостанциясына жүктеледі.
Сымдық кұралдар (қалалық және арнайы телефондар) нарядтармен байланыс
үшін радиобайланыс жоқ кезде қолданылуы мүмкін.
Байланыс кұралдары жоқ немесе оларды пайдалану
мүмкіндігі болмаған кезде, сондай-ақ жеке нұсқауларды нақтылау немесе
қайталау үшін көліктегі немесе жаяу шабармандар пайдаланылуы мүмкін.
Теледидар қызмет көрсетілетін аумактың аса маңызды учаскелерінде
(объектілерінде) қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздік
жағдайына жүргізу және нарядтардың іс-қимылдарын бақылау үшін
пайдаланылуы мүмкін.
2 Қазақстан Республикасының ІІМ арнайы бөлімшелерінің
құқықтық жағдайы.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдары туралы 1995 21
қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ішкі істер органдарына
көптеген міндеттер жүктеген солардың бірі арнайы бөлімшелерге қызмет
бойынша тікелей жүктеледі. Жылдам қимылдау арнайы отряды республиканың
облыс орталықтары мен ірі өндірістік қалаларында құрылатын патрульдік
полицияның жоғары мобильдік, арнайы саптық бөлімшесі болып табылады.
Полицияның саптық бөлімшелері көшелерде, көлік объектілерінде
және басқа қоғамдық орындарда патрульдік атқару үшін тағайындалады. Олар
Астана және Алматы қалаларының ІІД, облыстық, қалалық, аудандық,
желілік органдардың құрылымдық бөлімшелері болып табылады.
Полицияның саптық бөлімшелерінің саны Астана, Алматы қалалары мен
облыстардың жергілікті өкілетті және атқарушы органдарының келісімімен
анықталады.
Көпшілік іс-шаралар жүргізу барысында қоғамдық тәртіпті сақтауды,
тәртіпті топпен бұзушылықтардың және жаппай тәртіпсіздіктердің зардаптарын
жою және алдын алуды қамтамасыз ету үшін, күрделі
криминогендік жағдайды оқшаулап шектелген учаскелерді өңдеу жөнінде іс-
үргізу, төтенше жагдайдың құқықтық тәртібін қамтамасыз ету, жағдайлардың
(табиғи апаттар, ірі апаттар және катастрофалар) зардаптарын жоюға
Астана, Алматы қалаларының ІІД, қалалық басқармалардың,
ішкі істер бөлімдерінің қатысуы үшін өз қызметін жылдам қимылдайтын арнайы
жасақтары туралы Ережеге сәйкес жүзеге асыратын жылдам қимылдайтын арнайы
жасақтары құрылады.
Астана және Алматы калаларында Жедел Қыймылдайтын Арнайы Жасақтар ІІД-
ІІБ бастықтарына тікелей бағынышты дербес бөлімшелері болып табылады,
басқаларда патрульдік полицияның саптық бөлімшелерінің құрамына енеді және
оның саны саптық бөлімшенің негізгі құрылымдық бірлік санынан аспауы тиіс.
Қазақстан Республикасы аумағында қоғамдық тәртіпті сақтауды қамтамасыз
ету бойынша жекелеген міндеттерді орындау үшін қарамағындағы полицияның
қызметкерлерін пайдалану жөніндегі шешімді ішкі істер министрі қабылдайды.
Ішкі ІстерДепартаментінің Ішкі Істер Басқармаларының бастықтары - қызмет
көрсету аумағында ұқсас шешім кабылдайды.
Полицияның саптық бөлімшесінің командирі және оның орынбасарлары
қарамағындагы бөлімшеде жедел-кызметтік және қаржы-шаруашылық қызметін
ұйымдастыруға, оның қоғамдық тәртіпті сақтау жөніндегі міндеттерді
орындауға үнемі даярлығына, күштер мен құралдардың орнымен пайдаланылуына,
жинақталуына, жеке құрамның тәртібіне және моральдық-психологиялық
жағдайына дербес жауапкершілікте болады:
1) жеке кұрамның әскери, қызметтік жэне дене шынықтыру дайындығын
ұйымдастырады, қарамағындағылардың оқуы мен тәрбиесін жеке басшылыққа
алады;
2) бөлімшені басқару әдістерін жетілдіреді, ғылыми-техникалық прогресс
жетістіктерін, полицияның патрульдік кызметінің озық нысандары мен
әдістерін енгізеді;
3) жедел жағдайды сараптау негізінде полицияның кешенді күштері мен
құралдарын пайдалану жоспарын әзірлеу барысында нарядтарды орналастыру,
күштер мен құралдарды қою жэне оңтайландыру бойынша шешім кабылдау жөнінде
ұсыныс енгізеді;
4) қалалық, аудандық, желілік орган басшылығымен бірлесе полиция
нарядтарының нұсқамаларын жүргізеді және оған жеке қатысады, олардың
қызмет аткаруына, жеке құрамның сыртқы түрі мен саптық бой түзеуіне,
нысандық киім кию ережелерін сақтауға, қару және киім-кешек даярлығына
ұдайы бақылау жасауды жүзеге асырады;
5) саптық бөлімшедегі нақты жағдайды жеке құрамның, қару-жарақтың,
автокөліктің, байланыс құралдарының, химиялык қорғаныстың, арнайы және өзге
техникалық кұралдарын, қызметтік жануарлардың санын және жан-жақты білуге
тиіс;
6) полицияның саптық бөлімшесінің жұмыс қорытындысына толығымен және әрбір
қызметкерге жеке есеп жүргізеді. Нарядтардың қызмет
атқаруының тиімділігін сараптайды және оның деңгейін арттыру шараларын
қабылдайды;
7) жеке құрамды іріктеу және орналастыруды жүзеге асырады,
қарамағындағылардың іскерлік және моральдық қасиеттерін біледі, олардың
міндеттерін әзірлейді;
8) жеке құрамның қажеттіліктері мен сұраныстарын білуге және оларды
қарастыру жөнінде уақытында шаралар қабылдауға тиіс, тұрғын-үй және өзге
мәселелерді шешуге көмек көрсетеді;
9) қызмет атқару барысында қызметкерлердің жеке бас кауіпсіздігінің қажетті
шараларын, табельдік каруды, техника және арнайы құралдарды қолдану
ережелерін сақтауын бақылайды;
10) қоғамдық тәртіпті сақтауға қызметтік жануарларды алу,
ұстау, дайындау және пайдалануды қамтамасыз етеді;
11) полицияның саптық бөлімшесіне қызметтік үй-жай және қажетті
бөлінуі туралы ұсыныстар енгізеді, үй-жайды ұстау және
пайдалануды, оларда тазалық пен тәртіптің сақталуын,
сондай-ақ қарамағындағылардың өрт қауіпсіздік ережелерін орындауын
бақылайды;
12) саптық бөлімшенің жеке құрамының заңды бұзуын ескерту
қабылдайды, ал қылмысты жасаған жағдайда дереу кызметтік тексеріс жүргізеді
және аға бастыққа баяндайды.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар қызметінің негізін ҚР
Конституциясы, ҚР Президентінің, Үкіметінің құқықтық нормативтік
актілері құрайды.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар өзі қызмет көрсету аумағында
Астана, Алматы калаларының ІІД бастығына тікелей бағынады. Жедел
қыймылдайтын арнайы отрядтар жедел басқару қоғамдык қауіпсіздік
басқармасының бастығына жүктеледі.
Төтенше жағдайлар кезінде қоғамдық тәртіп пен
қауіпсіздікті сақтаудағы шұғыл міндеттерді орындау үшін ІІД бастығының
шешімі бойынша жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар жеке құрамы, оның қару
жарағы, автокөлігі, арнайы және техникалық құралдары облыс ішінде, ал ІІМ
нұсқауы бойынша республиканың басқа аймақтарында қайта орналастырылуы
мүмкін.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар штаты мен құрылымы ІІД бастықтарының
бұйрықтарымен бекітіледі. Жедел қыймылдайтын арнайы органдарының кұрам саны
үлгілік штатқа сәйкес келесі тәртіппен белгіленеді: дербес отряды немесе
рота; патрульдік полиция полкы құрамындағы рота; батальоны құрамындағы рота
немесе взвод; ротасы құрамындағы бөлімше.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардың жеке кұрамы ҚР азаматтарымен, ҚР
ІІО қатардағы және басшылық құрамының қызмет етуі туралы Ережесіне, сәйкес
ІІО саптық құрамдарының жоғары кәсіби деңгейде дайындалған, моральдің,
іскерліктің жоғары сапасының, дене шынықтыру даярлығының иегері, арнайы
психофизиологиялық іріктеуден өткен, ІІО да бір жылдан аса жүмыс тәжірибесі
бар қызметкерлерімен, сондай-ақ запастағы әскери міндеттілермен
жасақталады.
Ішкі істер органдарына қызметке ұлтына, жынысына, әлеуметтік жағдайына,
діни көзқарасына қарамастан өздерінің іскерлік, жеке және адамгершілік
касиеттері, білімі мен денсаулық жағдайы бойынша қызметтік міндеттерді
орындауға кабілетті, 18 жасқа толған және 40 жастан аспаған (қатардағы және
кіші басшы құрам лауазымдарына - 32 жастан аспаған) Қазақстан
Республикасының азаматтары ерікті негізде қабылданады.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардың аға және орта басшылық құрамы
лауазымдары, жоғары және арнайы орташа заң білімі бар тұлғалармен
толықтырылады.
Ішкі Істер Департаментінің басшылығының шешімі бойынша жедел
қыймылдайтын арнайы отрядтардың жеке құрамы лаңкестікке қарсы немесе басқа
да қарулы қылмыскерлерді, ұйымдасқан қылмыстық топтардың, қарақшылық
құрамалардың, лаңкестік топтардың мүшелерін ұстау, кепілдікке алынғандарды
және басып алынған ғимараттарды босату бойынша арнайы операцияларға,
төтенше жағдайлар кезінде басқа міндеттерді орындауға жұмылдырылуы мүмкін.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардың негізгі міндеттері:
1. ірі қоғамдык саяси, спорттық, мәдени көпшілік және басқа
да бұқаралык іс шаралар өткізу кезінде, қоғамдык тәртіп пен
қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
2.. ірі өндірістік апаттар, катастрофалар, өрттер, табиғи апаттар және
басқа төтенше жағдайларда қоғамдық тәртіп пен кауіпсіздікті
қамтамасыз ету;
3. елді мекендерде топталып қоғамдық тәртіп бұзушылықтың, жаппай
тәртіпсіздіктердің, белгілі объектілерден және аумақтардан
бұзақылық топтарды, экстремистерді ысыра отырып оларды тарату, көшбасшылары
мен белсенділерін ұстау;
4. лаңкестікке қарсы немесе басқа да қарулы қылмыскерлерді ұстау,
қылмыстық топтардың, қарақшылық құрамалардың, лаңкестік топтардың
мүшелерін ұстау, кепілдікке алынғандарды босату, гимараттарға, үй жайларға,
құрылыстарға, көлік құралдарына шабуылды тойтару немесе оларды заңсыз басып
алынғанда босату бойынша арнайы операцияларға қатысу;
ҚР заңдарына сәйкес төтенше немесе әскери жағдайлар режимі
еңгізілгенде қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті камтамасыз ету;
6. тұрақты орналасқан жерінде, сондай-ақ ҚР басқа да аймақтарында
жедел жағдай шиеленіскен кезіндегі әрекеттерге үнемі дайындық болып
табылады.
Арлан арнайы мақсаттағы бөлімше жүргізілетін жедел іздестіру іс
шаралары мен тергеу әрекеттерін қолдауды қамтамасыз етуге, үй жайларды
тексеруге, жарылғыш құрылғылар мен заттар болуы мүмкін орындарды
табуға, жарылғыш құрылғылардың барлық түрлерін бірегейлендіруге,
оларды тиеуге, шығаруға және залалсыздандыруға,
қаруланған қылмыскерлерді, банда құрылымдарының, террористік
топтардың мүшелерін, ауыр қылмыс жасаған немесе тергеу изоляторынан,
уақытша ұстау изоляторынан қашқан адамдарды ұстауға, кепілдікке
алынған адамдарды босатуға, ал ерекше жағдайларда, егер ұстау бойынша
барлық мүмкіндіктер болмаған жағдайда қарумен қарсылық
көрсеткен қылмыскерлерді жоюға арналған.
Басқа мақсаттар мен міндеттерді орындау үшін бөлімшені мақсатсыз
пайдалануға үзілді кесілді тыйым салынады.
Бөлімше Астана, Алматы қалаларында, облыс орталықтарында Қазақстан
Республикасы ІІМ бұйрығымен құрылады.
Бөлімшенің құрылымы мен штаттық санын ІІМ бекітеді.
Бөлімшенің негізгі міндеттері:
1. экстремизм мен терроризм актілерін жою және олардың жолын кесу,
кепілдікке алынған адамдарды босату, ұйымдасқан қылмыстық топтарды,
қаруланған қылмыскерлерді тұтқындау және жою.
2. мемлекеттік, корғаныс шаруашылық, экологиялық қауіпті объектілерге
енген қылмыскерлерді залалсыздандыру жөніндегі арнайы операцияларды өтқізу;
3. ҚР тергеу изоляторларында, уақытша ұстау изоляторларында және
түзеу мекемелерінде ұсталатын адамдар кепілдікке алған адамдарды босату;
4. ҚР ресми сапармен келген шетел мемлекеттері мен үкіметтері
басшыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сондай-ақ республикада
маңызды қоғамдық саяси іс шаралар өткізу кезінде
азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс шараларға қатысу;
5. ҚР ІІМ органдары мен өзге де құкық қорғау және арнайы органдар өткізетін
жедел іздестіру іс шаралары мен тергеу әрекеттері жасағын қолдау және
күштермен қамтамасыз ету;
6. қажет болған жағдайда терроризм актілерін жою және жолын кесу,
кепілдікке алынған адамдарды босату жөніндегі ІІМ Сұңқар
арнайы мақсаттағы бөлімшелері өткізетін арнайы операцияларға қатысу;
7. жаппай тәртіпсіздіктерді, сондай ақ ұлтаралық жанжалдарды жоюға және
жолын кесуге қатысу;
8. ҚР аумағына және оның жекелеген өңірлеріне енгізілген төтенше оқиға
режимін қамтамасыз ету және сақтау жөніндегі іс шараларга қатысу;
9. Бөлімшенің жеке құрамын Отанға берілу, ҚР Конституциясы мен баска
заңнамалық актілерін қатаң сақтау, азаматтардың конституциялық
құқықтарын мүлтіксіз сақтау, ант талаптарын, бастықтардың жарғылары мен
бұйрықтарын нақты орындау рухына тәрбиелеуді ұйымдастыру;
10. Бөлімше қызметкерлерінің арасында жоғары адамгершілік және
іскерлік қасиеттерді, патриотизм мен интернационализмді,
қызметтік міндеттер мен қызметтік борышты орындауға дұрыс қарым
қатынасты қалыптастыру жөніндегі саясатты жүргізу болып табылады.
Сұңқар арнайы мақсаттағы жасақ Қазақстан Республикасы Ішкі істер
министрлігінің Алматы қаласында орналасқан дербес құрылымдық бөлімшесі
болып табылады. Жасақ Қазақстан Республикасының Ішкі істер министріне
немесе оның орнындағы адамға тікелей бағынады.
Жасақтың негізгі міндеттері:
1. экстремизм мен терроризм актілерін жою және олардың жолын кесу,
кепілдікке алынған адамдарды босату, ұйымдасқан қылмыстық топтарды,
қарулынған қылмыскерлерді тұтқындау және жою;
2. мемлекеттік, қорғаныс шаруашылық, экологиялық қауіпті объектілерге
енген қылмыскерлерді залалсыздандыру жөніндегі арнайы операцияларды өткізу;
3. Қазақстан Республикасындагы тергеу изоляторларында, уақытша ұстау
изоляторларында және түзеу мекемелерінде ұсталатын адамдар кепілдікке алған
адамдарды босату;
4. Қазақстан Республикасындағы ресми сапармен келген
шетел
мемелкеттері мен үкіметтері басшыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
сондай ақ республикада маңызды қоғамдық саяси іс шаралар өткізу кезінде
азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс шараларға қатысу;
5. Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдары және өзге де құқық
қорғау және арнайы органдар өткізетін жедел іздестіру іс шаралары мен
тергеу әрекеттерін қолдау және жасақ күштерімен қамтамасыз ету;
6. жаппай тәртіпсіздіктерді, сондай ақ ұлтаралык жанжалдарды жоюға және
жолын кесуге қатысу;
7. Қазакстан Республикасының аумағына және оның жекелеген
өнірлеріне енгізілген төтенше оқиға режимін қамтамасыз ету және сақтау
жөніндегі іс шараларға қатысу;
8. Қазақстан Республикасының облыстарының ІІД арнайы максаттағы
бөлімшелерінің қызметкерлерін Жасақтың оқу жаттығу базасында оқытуды,
дайындауды және тағылымдамадан өткізуді ұйымдастыру;
Жаппай тәртіпсіздіктің алдын алу үшін құқыққорғау органдары жаңа
ұйымдастырушылық құрылым құруға және күштер мен құралдарды басқару жуйесін,
күнделікті уақыттағымен салыстырғанда баска әдістер мен
тәсілдерді қолдануға, қызмет етудің қатаң режимін енгізуге мәжбүр болады.
Мұндай жағдайларда олардың қызметтерінің мағынасы күрт өзгереді. Жеке
құрамнан дене және моралдық күштерді толығымен қолдану талап етіледі.
Жаппай тәртіпсіздікке тән сипат, олар калың топтың (тобырдың), ұстамсыздығы
мен құтырғандық жағдайда, оның бұзушылық әрекет ету талпынысымен
жасалауы болып табылады. Және де тобыр тез бірігіп, өсіп, біртутас
ұйымдастырушылык касиетке ие болады.
Тобыр стихиялы жиналуына қарамастан, оның қатысушыларды орындайтын
рөлдеріне байланысты, тәжірбие жүзінде оларды үш топқа бөледі:
ұйымдастыру тобы (корғаушылар, арандатушылар)- бұл адамдар ең үлкен
қауіп тудырады. Олар арандатушылық, жалған өсек-қауесеттер таратады, және
де кейбір жағдайларда ашық немесе көзге түспеуге тырысады.
Жаппай тәртіпсіздікке белсенді қатысушылар тобы. Оларға тәртіпсіздік
кезінде ғимараттарға, мүліктерге және басқа да объектілерге өрт қойғандар,
дүкендер мен мекемелерге ойран салғандар жатады. Олардың әрекеттері
мекемелер мен кәсіпорындарының жұмыстарына кесел келтіру, көліктердің дұрыс
жұмыс жасауына кедергі жасаудан, үкімет өкілдеріне қарулы қарсылык
көрсетуден айқын көрінеді. (1 және 2 топтың адамдарын кейін ұстау
мақсатында суретке түсіріп алу, еске сақтау және анықтау қажет).
Азаматтар - тобы, құқыққа қарсы әрекет жасауға қатыспайтындар, тек
(қызық көру) мақсатында тобырға жақындағандар.
3.ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін жетілдіру
жолдары
Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарының арнайы
бөлімшелерінің қызметінің ерекшеліктерін қарастырар кезде олардың
қызметінің қандай нормативтік-құқықтық актілермен реттелетіне, заңдарда
қандай ерекшеліктер бергенінде болып отыр. Сондықтан Жедел қыймылдайтын
арнайы жасақтардың құқықтық жағдайы ішкі істер органдарының басқа
бөлімдерінен өз қызметтерінің спецификасына байланысты оларға арнай
құқықтар мен міндеттер берілген.
Арнайы мақсаттағы бөлімшенің қызметіне жетекшілік ететін Министрдің
Кеңесшісінің ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының ішкі істер министрі
лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын командир басқарады.
Командир жасақтың қызметін ұйымдастырады және басқарады, жасаққа
жүктелген міндеттердің орындалуына және өздерінің функцияларының жүзеге
асырылуына дербес жауап береді.
Осы мақсаттарда жасақ командирі:
1. Жасақтың жедел қызметтік жұмысын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әкімшілік-құқықтық саясат кафедрасы
ӘҚС кафедрасының бастығы, з.ғ.к.
полиция полковнигі
___________К.Ы.Аймашев
қорғауға______________________
(жіберілді,
жіберілмейді)
____________________ 2010 ж.
Д И П Л О М Ж Ұ М Ы С Ы
Қазақстан Республикасы ІІМ арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы
тақырыбына
050303 Құқыққорғау қызметі бакалавриат мамандығы бойынша
Орындаған: Абубакиров Даулет Бахитовичтың
әкімшілік құқықтық мамандық,
2006 жылы қабылдаған 409 оқу тобы
Ғылыми жетекші:
Әкімшілік-құқықтық саясат кафедрасының бастығы,
з.ғ.к., полиция полковнигі
Аймашев Кеңес Ылайықұлы
АЛМАТЫ 2010
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. ҚР Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3. ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
4. Ланкестіктің ұғымы және шығу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .67
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .70
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі жаппай тәртіпсіздіктердің, топ болып құқық
бұзушылықтардың жолын кесу үшін және төтенше жағдайлар туындаған кезде,
террористік немесе экстремистік актілер туынду қаупі туғанда қоғамдық
қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету үшін құрылған жедел
қимылдайтын арнайы жасақтардың құқықтық жағдайын талқылаудан тұрады.
Бүгінгі таңда біздің қоғамызда ұйымдасқан қылмыстық топтар жасаған
қылмыстар саны әлі күнге дейін артып отырғандықтан ІІМ арнайы бөлімдерінің
қызметінің маңызы күннен-күнге артуда.
Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық жағдайы бұл
диплом жұмысының тақырыбын ашуда арқау болады.
Қоғамдық орындарда тәртіптің сақталуына және қоғамдық қауіпсіздік
қамтамасыз етілуіне бақылау жасайтын полицияның арнайы қызметтері бар. Олар
арнайы нысандағы үлгіде киім киіп, қоғамдық орындарда қоғамдық тәртіпті
сақтау міндетімен айналысатын арнайы бөлімшелерінің қызметі болып табылады.
Әсіресе соңғы кездері қоғамдық орындарда құқық бүзушылықтар орын алып, олар
бойынша тез арада шешім қабылдау, олардың алдын алу мен тыюда патрульдік-
полицияның алатын орны ерекше.
Зерттеу жұмысының мақсаты – ІІО-ның арнайы бөлімдер қызметінің
ерекшеліктерін талқылау. арнайы бөлімдердің құқықтық жағдайын талдау арқылы
олардың құқықтық жағдайларының ерекшеліктеріне тоқталу.
Диплом жұмысының негізгі міндеттері:
1) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін
талдау;
2) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің қызметінің ерекшеліктерін
ашу;
3) ішкі істер орагандарының арнайы бөлімдерінің құқықтық мәртебесін
жетілдіруге қатысты ұсыныстар жасау.
Зерттеу жұмысының заты және объектісі. Зерттеудің объектісі ішкі
істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қоғамдық тәртіпті және қоғамдық
қауіпсіздікті қаматамасыз етудегі құқықтық жағдайын талдау.
Жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі үш сұрақтан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. ҚР Ішкі істер органдарының арнайы бөлімшелерінің құқықтық
жағдайы
Заңға сәйкес әрбір органның құқықтары мен міндеттері болаты белгілі,
біздің қарастырып отырған жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардыңда өздеріне
тән арнай құқықтары мен міндеттері бар. Сондықтан біз жедел қыймылдайтын
арнайы отрядтардың құқықтық жағдайын саралап өтеміз.
Жылдам қимылдайтын арнайы отряд Қазақстан
Республикасының заңдарына және оған жүктелген міндеттерге
сәйкес, мынадай:
1. ірі қоғамдық саяси, спорттық, мәдени көпшілік жэне де
басқа бұқаралық іс шараларды өткізген кезде патрульдік қызметті атқару,
оның ішінде ІІО саптық бөлімшелерімен және ҚР ІІМ
ішкі әскерлерімен қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті
камтамасыз ету мақсатында өзара іс қимыл жасау;
2. лаңкестікке қарсы немесе басқа да қарулы қылмыскерлерді ұстау,
қылмыстық топтардың, қарақшылық құрамалардың, лаңкестік
топтардың мүшелерін ұстау, кепілдікке алынғандарды
босату, ғимараттарға, үй жайларға, құрылыстарға, көлік
құралдарына шабуылды тойтару немесе оларды заңсыз басып алынғанда
босату бойынша арнайы операцияларға қатысу;
3. топталып қоғамдық тэртіп бұзушылыктың, жаппай тәртіпсіздіктердің
жолын кесу және алдын алу;
4. жедел жағдайлары қиын аудандарда, табиғи апаттар, катастрофалар,
эпидемия, эпизоотия зардаптарын жою кезінде қоғамдық тәртіп пен
қауіпсіздікті қамтамасыз ету, төтенше немесе әскери
жағдайлар режимін қолдау функцияларын жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министірлігінің Ішкі әскерлер
комитеті, Астана және Алматы қалаларының Ішкі істер департаменттерінің,
облыстардағы ішкі істер департаменттерінің - Ішкі істер басқармаларының
бастықтары спорттык, мәдени және өзге де бұқаралық іс-шараларды өткізу
кезінде қоғамдық тәртіпті сақтауға тартылатын қалалық, аудандык
ішкі істер органдары басшылығының, ішкі әскерлердің әскери
құрамалары, жедел мақсаттағы бөлімдері мен арнайы
моторландырылған бөлімдері қолбасшылығының, патрульдік полицияның,
ішкі істер органдарының басқа да қызметтері мен бөлімшелері жеке құрамы
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрінің 2003 жылғы 6
қарашадағы N619 бұйрығымен бекітілген Спорттық, мәдени және өзге де
бұкаралық іс-шаралар өткізу кезінде қоғамдық тәртіп пен өрт
қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі нұскаулықты оқып-үйреніп
ұйымдастырады. Көрермендердің қатысуымен өтетін Спорттық, мәдени және өзге
де бұқаралық іс-шаралар қоғамдық тәртіп пен өрт қауіпсіздігін қамтамасыз
ету үшін міндетті түрде ішкі істер органдарының және Мемлекеттік өртке
қарсы қызметін тарта отырып өткізіледі.
Жоспар бойынша бұқаралық іс-шаралар өткізетін ұйымдар,
Спорттық, мәдени және өзгеде ғимараттардың әкімшілігі және ішкі істер
органдары және Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі
агенттігі Мемлекеттік өртке қарсы қызметінің органдары оларды өткізу
кезінде өз кұзыреті шегінде қатысушылар мен көрермендердің қауіпсіздігі
үшін кажетті жағдайларды қамтамасыз етуге жауап береді. Бұқаралық іс-
шаралар Спорттық, мәдени және өзге де ғимараттарда және ішкі істер
органдары мен ТЖА-ның Мемлекеттік өртке қарсы қызметі тартыла отырып,
мемелкеттік комиссиялар мен төреші алқалары ресми түрде пайдалануға
қабылдаған жерлерде оларды өткізуге қатысушы барлық ұйымдардың
ғимараттарды инженерлік жүйелерді спорттық-технологиялық жабдықтар
керек-жарақты пайдаланудың қолданыстағы нормалары мен ережелерін, сондай ақ
нұскаулықтарға сәйкес баска да нормативтік актілерді сақтаған жағдайда
ғана өткізіледі.
Ішкі істер органдарының өзге де мемлекеттік органдармен,
ұйымдармен, лауазымды адамдармен және азаматтармен өзара іс-қимылы
Ішкі істер органдары:
1) өзге құқық қорғау органдарымен, соның ішінде анықтама мен тергеуді
жүзеге асыратын арнаулы мемлекеттік органдармен;
2) қоғамдық тәртіпті қорғау мен коғамдық кауіпсіздікті қамтамасыз ету
мәселелері жөнінде халықпен және бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара іс-
қимыл жасайды.
2. Мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды тұлғалары адамның және
азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғауда, қоғамдық тәртіпті
сақтауда, қоғамдық қауіпсіздікті камтамасыз етуде, қылмыс пен өзге де құқық
бұзушылықтардың алдын алуда, анықтауда, жолын кесуде, ашуда және тергеуде
ішкі істер органдарына жәрдем жасауға міндетті.
Авариялардың, өрттің, апатты жағдайлардың зардаптарын жою кезінде және
басқа да төтенше жағдайларда қоғамдық тәртіпті сақтауды ұйымдастырады,
қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.
Жаппай тәртіпсіздіктерді, соның ішінде түзеу мекемелеріндегі жаппай
тәртіпсіздіктерді тыюға, әскери қарауылдардың күзетуінен кашқан
сотталғандарды іздестіруді жүзеге асыруға қатысады.
Арлан бөлімшесінің негізгі функциялары:
1. Бөлімшенің алдына қойылған міндеттері іске асыруға тікелей
қатысу;
2. кәсіби шеберлікті ұдайы жетілдіру және әскери дайындықты ұстап
тұру;
3. қарулы қылмыстық топтар мен қауымдастықтарды жою жөніндегі
арнайы операцияларды әзірлеу және өткізу;
4. қылмыстық ортаның серкелері мен
беделділерін,
бопсалаушылар, қару сатушылар және есірткі сатушылар топтарын
ұстауды қамтамасыз ету;
5. бөлімшеге қабылдау үшін үміткерлерді іріктеу, тексеру, зерделеу
жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;
6. бөлімшенің оқу материалдық және техникалык базасын дамыту
және жетілдіру;
7. бөлімше жеке құрамының әскери кызметтік, жедел дене шынықтыру және
арнайы даярлық бойынша оқу процесін жоспарлау және ұйымдастыру;
8. қол жеткізілген үкіметаралық келісімдерге сәйкес Бөлімшенің басшы және
жедел құрамын шетелдердің осындай бөлімшелерінің оқу жаттығу базаларына
тағылымдамаға және оқуға жіберу болып табылады.
Бөлімше оған жүктелген міндеттерді орындау үшін ҚР заңнамасына
сәйкес және өз құзыреті шегінде:
1. қару мен арнайы кұралдарды ұстауға және колдануға;
2. ҚР заңнамасында көзделген жағдайларда барлық тұрғын үйлерге,
өндірістік және басқа да үй жайларға кедергісіз енуге, сондай ақ
азаматтарды құтқаруға бағытталған өзге де шаралар қабылдауға,
кәсіпорындар мен ұйымдардың аумағына және үй жайларына
кіруге (шетел мемлекеттері үкіметтері мен
дипломатиялық иммунитеті бар халықаралык ұйымдардың үй
жайларын қоспағанда);
3. арнайы жедел іс шараларды өткізу кезеңінде азаматтардың
қозғалысын шектеуге, құжаттарды тексеруді жүзеге асыруға, жеке
тінту және көлік қүралдарына тінту жүргізуге;
4. арнайы жедел іс шараларды өткізу кезеңінде кәсіпорындардың,
ұйымдардың және азаматтардың байланыс құралдарының барлық
түрлерін, көлік құралдарын пайдалануға;
5. жасырын жедел құжаттарды және автокөлік құралдарының
мемлекеттік нөмірлерін ұстауға, сондай ақ арнайы жедел
іс
шаралар өткізу кезінде ҚР өзге де министрліктері
мен
ведомстволарының киім кешек нысанын пайдалануға құкылы.
Бөлімшенің қызметкерлері арнайы операцияларды өткізу кезінде,
олардың барлық іс әрекеттері заңнамаға сәйкес жүзеге асырылған болса,
қаруды, арнайы құралдар мен әдістерді қолдану арқылы келтірілген зиян
жауапқа тартылмайды'.[1]
Атыс қаруы, арнайы құралдар және күш қоғамдық
қауіпті
әрекеттерге тыйым салу, құқық бұзушылық пен нақты ахуал
ескеріле отырып, оларды жасаған адамдарды ұстау және ішкі істер
органдарына жеткізу мақсатында қолданылады. Қазақстан Республикасының Ішкі
істер органдары туралы ҚР Заңына сәйкес Ішкі істер органдарының
қызметкерлері күш пен арнайы құралдарды, соның ішінде күрестің жауынгерлік
тәсілдерін, қол кісендерін, резина таяқты, көзден жас ағызатын заттарды,
назарды басқа жаққа аудартатын жарық-дыбыс құрылғыларын, үй-жайларды ашуға,
көлікті мәжбүрлеп тоқтатуға арналған құрылгыларды, суатқыштарды,
қызмет жануарларын, бронды машиналар мен тізбесін Үкімет белгілейтін басқа
да арнайы және көлік қүралдарын:
I ) азаматтарға, ішкі істер органдарының қызметкерлері мен коғамдық
тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қылмысқа қарсы
күрес жөніндегі қызметтік немесе қоғамдык борышын атқарып жүрген басқа
адамдарға жасалған шабуылды тойтару үшін;
2) кепілге алынған адамдарды босату, жаппай тәртіпсіздіктер мен және
қоғамдык тәртіпті топтасып бүзуды тыю үшін;
3) азаматтарға, үйымдарға және мемлекеттік органдарға тиесілі
үйлерге, ұй-жайларға, ғимараттарға, көлік құралдарына, жер учаскелеріне
жасалган шабуылды тойтару үшін, сол сияқты басып алудан босату үшін;
4) егер құқық бұзушылар ішкі істер органдарының қызметкерлеріне,
қоғамдык тәртіпті қорғау, қоғамдык қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде
өздеріне жүктелген міндеттерді атқарып жүрген басқа да
адамдарга бағынбаса немесе қарсылық көрсетсе, оларды ұстау, ішкі істер
органдарына жеткізу үшін, ұсталған, әкімшілік қамауға алынған адамдарды не
олардың қашып кетуі немесе айналадағыларға не өзіне зиян келтіруі мүмкін
деп санауға толық негіздер болса, айдап апару және күзету үшін, сондай-ақ
ішкі істер органдары қызметкерлерінің өздеріне заңмен жүктелген міндеттерін
орындауына қасақана кедергі келтіретін адамдарға қатысты
қолдануға құқығы бар.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша
іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларын қабылдау
Әкімшілік құқық бұзушылықтың жолын кесу, оны жасауда сезікті
адамды анықтау, әкімшілік құқық бұзушылық жасалған жерде толтыру мүмкін
болмаған жағдайда әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы толтыру, істің
уақытылы және дұрыс қаралуын және іс бойынша қабылданған қаулының
орындалуын қамтамасыз ету мақсатында ішкі істер органдарының уәкілетті
лауазымды адамы өз құзыреті шегінде жеке адамға қатысты әкімшілік құқық
бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ететін мынадай шаралар
қабылдауға:
1) әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалатын жерге
жеткізуге;
2) жеке адамды әкімшілік түрде ұстауға;
3) күштеп алып келуге;
4) жеке тексеру және көлік құралын, шағын көлемді кемені және заттарды
тексеріп шығуға;
5) құжаттар мен заттарды алып қоюға;
6) көлік құралын немесе шағын көлемді кемені жүргізуден шеттеуге және
оның алкогольден, есірткіден, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан мас болуын
куәландыруға;
7) көлік құралын немесе шағын көлемді кемені ұстауға құқылы;
8) жүргізуші куәлігін алып қою;
9) тірі адамдарды, оның өзімен бірге болған заттарын, құжаттарды,
табылған іздерді, материалдық бағалы заттарды және болған жерді тексеруге
құқылы.
Құқық бұзушылықтың жолын кесу, құқық бұзушының жеке басын
анықтау, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы толтыру
міндетті болып, оны сол жерде толтыру мүмкін болмаса, хаттаманы толтыру
мақсатында жеке адамды жеткізу, яғни мәжбүрлеп алып жүру жеке
адам Кодекстің 619-бабында көзделген әкімшілік құқық бұзушылық жасағанда
жүргізіледі.
Әкімшілік ұстауды, яғни жеке адамды жеке бас бостандығынан, атап айтқанда,
оның құқыққа қарсы әрекеттерінің шолып кесу мақсатында белгілі бір уақыт
ішінде арнайы орында мәжбүрлеп ұстау арқылы іс-әрекет жасау және жүріп-тұру
бостандығынан уақытша айыруды ішкі істер органдары (полиция) Кодекстің 620-
бабындағы 1 тармақта көзделген әкімшілік құқық бұзушылықтар жасалған кезде
жүргізеді.
Әкімшілік ұстау туралы хаттама толтырылады және әкімшілік құқық
бұзушылық жасағаны үшін ұсталған адамның өтініші бойынша оның болатын жері
туралы түпнұсқалары, жұмыс немесе оқу орнындағы әкімшілік, сондай-ақ
қорғаушысы хабардар етіледі. Кәмелетке толмаған адамның ұсталуы туралы оның
ата-анасына немесе олардың орнындағы адамдарға міндетті түрде
хабарландырылады. Әкімшілік ұстау үш сағаттан көп созылмайды, ал төтенше
жағдайда тәртіп бұзғандарды ішкі істер органдарының қызметкерлері (полиция)
коменданттық сағат аяқталғанға дейін, ал құжаттары жоқ адамдарды - олардың
кім екендігі анықталғанға дейін, бірақ қырық сегіз сағаттан аспайтын
уақытқа ұстай алады.
Әкімшілік ұстау қолданылған адамдар санитарлық талаптарға жауап
беретін және оларды өз еркімен тастап кету мүмкіндігін болдырмайтын арнайы
бөлінген үй-жайларда ұсталады.
Өзіне қатысты әкімшілік жазалау шараларының бірі ретінде әкімшілік
тұтқындауға әкеліп соғатын әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс
жүргізу қозғалған адам әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қаралғанға
дейін, бірақ қырық сегіз сағаттан аспайтын уақытқа әкімшілік ұстауға
тартылуы мүмкін.
Әкімшілік ұстаудың мерзімі жеке адам ішкі істер органына жеткізілген
сәттен, ал мас болса - оны медициналық қызметкер айықты деп куәландырған
уақыттан бастап есептеледі.
Адамның жеке басын тексеру, оның қолындағы заттарды тексеру қажет болған
жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралдарын не оның тікелей
объектілерін табу мақсатында жүргізіледі.
Жеке адамда өзін қоршағандардың өмірі мен денсаулығына зиян келтіру
үшін пайдаланылуы мүмкін қару немесе өзге де заттар бар екендігіне негіздер
болған ерекше жағдайларда жеке басын тексеру, заттарын тексеру ол туралы
жиырма төрт сағат ішінде прокурорға хабарлау арқылы куәгерлерсіз жүргізілуі
мүмкін.
Қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде және тергеу изоляторлары
(ТИ) тексеруден жасырын кез келген тәсілмен өткізу кезінде анықталған тыйым
салынған заттар алып қойылады. Қылмыстық мақсатта пайдаланылуы мүмкін емес
алып қойылған заттар қайтарылу себептері түсіндіріле отырып, алып қойылған
адамға қайтарылады. Алкогольдік ішімдіктерді, есеңгірететін әрекеті бар
дәрі-дәрмектер мен басқа заттарды, ақшаны, азық-түлікті аталған мекемелерде
сақтауға және пайдалануға тыйым салынған бұйымдар мен басқа да заттарды
тексеруден жасырын өткізу немесе кез келген тәсілмен беру әрекеттері
анықталған жағдайда жеке тексеру, заттарды тексеріп шығу (оларды жүргізу
кезінде) хаттамасы, сондай-ақ әрқайсысы екі данада жазылатын әкімшілік
құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылады. Хаттаманың екеуі де әкімшілік
құқық бұзушылық жасау фактісі анықталғаннан кейін дереу толтырылады. Жедел-
басшы құрам адамдары УҰИ жағдайларында әкімшілік құқық бұзушылық туралы
істер бойынша іс жүргізуді қамтамасыз етуге шаралар қабылдауға уәкілетті
лауазымды адамдар болып табылады. Көрсетілген адамдар әкімшілік құқық
бұзушылық туралы іс қозғау үшін бастапқы материалдар жинауды дереу жүзеге
асырады.
Көрсетілген лауазымды адамдар үш сағат ішінде құқық бұзушыны және
әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы жиналған материалдармен бірге
аумақтық ішкі істер органына жеткізеді, сол жерде оларды көрсетілген
құжаттармен қоса рапорт бойынша ішкі істер органының кезекшісіне
материалдарды одан әрі қарау және әкімшілік құқық бұзушылық бойынша шешім
қабылдау үшін тапсырады.
Жеке адамды тексеру, оның қолындағы заттарды тексеру туралы хаттама
жасалады. Жеке адамды тексеру туралы хаттаманың көшірмесі өзіне қатысты іс
жүргізіліп жатқан адамға, оның заңды өкіліне тапсырылады.
Іс қаралғаннан кейін шығарылған қаулыға сәйкес алып қойылған құжаттар мен
заттар олардың иесіне қайтарылады немесе тәркіленеді, немесе сақталады
немесе белгіленген тәртіппен жойылады. Алып қойылған заттар мен құжаттар
туралы хаттама жасалады, оның көшірмесі өзіне қатысты іс жүргізіліп жатқан
адамға тапсырылады.
Кодекстің 627-2-бабында көзделген тәртіппен қажеттілік туындаған
жағдайда тексеру, әдетте, дереу жүргізіледі.
Оның мас екендігіне жеткілікті негіздер болатын көлік құралын
жүргізуші адам көлік құралын жүргізуден шеттетілуі және мас екендігін
куәландырылуы тиіс.
Көлік құралын жүргізуден шеттетуді, мас екендігін куәландыруды және
медициналық куәландыруға жіберуді жол полициясының лауазымды адамдары
жүргізеді.
Оның мас екендігіне жеткілікті негіздер болатын жүргізушіні көлік
құралын жүргізуден шеттетуге жол полициясының лауазымды адамдарымен қатар
полицияның учаскелік инспекторлары, сонымен қатар, ішкі істер органдарының
басқа да қызметкерлері құқылы, олар бұл жағдайда тәртіп бұзушылық фактісін
құжат арқылы бекітіп, жүргізушіні және көлік құралын таяу жердегі ішкі
істер органына жеткізу жөніндегі шараларды қабылдауға міндетті.
Әйелелдерге, мүгедектік белгілері анық адамдарға, жас балаларға қарсы,
олар айналадағылардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін шабуыл
жасаған, топтасып шабуыл жасаған не қарулы қарсылық көрсеткен реттерді
қоспағанда, арнайы құралдар мен тәсілдерді қолдануға тыйым салынады.
Ішкі істер органдары қызметкерлері атыс қаруын мына жағдайда
қолданады:
1) азаматтарды қылмыстық қол сұғудағы корғау, сол сияқты кепілдерді
босату үшін;
2) ішкі істер органдарының қызметкерлеріне және олардың
отбасы
мүшелеріне, қоғамдык тәртіпті қорғауга, коғамдық кауіпсіздікті камтамасыз
ету және қылмысқа карсы күрес жөніндегі қызметтік немесе қоғамдық борышын
атқарып жүрген басқа да адамдарға жасалған шабуылды тойтару үшін;
3) азаматтардың тұрғын жайларына, ішкі істер органдары
күзететін
объектілерге, мемлекеттік ұйымдардың үй-жайларына жасалган шабуылды
тойтару, қызметтік немесе әскери нарядқа жасалған шабуылды тойтару үшін;
4) қарсылық көрсеткен немесе қылмыс үстінде көзге түскен, қамаудан қашқан
адамдарды (әкімшілік қамауға алынғандардан басқа) ұстау, қарулы адамдарды
ұстау үшін;
5) егер жүргізуші ішкі істер органдары қызметкерлерінің
заңды талаптарына бағынбаса және азаматтардың өмірі мен денсаулығына қатер
төндірсе көлік құралдарына ақау келтіру жолымен тоқтату үшін;
6) хайуанаттар шабуылынан қорғану үшін;
7) дабыл белгісін беру немесе көмек шақыру үшін қолдануға қүқығы бар.
Әйелдерге және кәмелетке толмағандарга қарсы, олар қарулы шабуыл
жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен, кепілге адам алған, көлік кұралдарын,
соның ішінде әуе кемесін басып алған не топтасып шабуыл жасаған реттерді
қоспағанда. кару қолдануға тыйым салынады.
Қару колданылған барлық жағдайларда ішкі істер органдарының
қызметкері айналадағы азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
зардап шеккендерге жедел медициналық көмек көрсету үшін қажетті шараларды
қолдануға, қару қолданғаны жөнінде тікелей бастығына баяндауға міндетті.
Кісі қазасына немесе өзге ауыр зардаптарға әкеліп соққан қару және арнайы
құралдар қолданудың әрбір оқиғасы жөнінде прокурорға дереу
хабарланады.
Құкық бұзушыларды үйдің кіреберісінде (баспалдақ алаңқайында)
ұстау:
1) тұрғын үйдің кіреберісінде қаруланған құқық бұзушылардың болуы
туралы мәліметтер алғанда арнайы бөлімшелердің қызметкерлері кіреберіске
жасырын, қабырға бойымен жақындауы кажет;
ұсталушылардың терезелер, жертөлелер және шатырлар арқылы кетіп
қалуының алдын алу мақсатында сол жерлерге бақылау жүргізу және оларды
қоршауға алу қажет;
3) шатыр астындағы үй-жайлардың терезелерінің, ғимараттың өрт сөндіру
сатыларының төбесінде тұруға болмайды. Егер ұстау көп секциялы үйде
жүргізілсе және құқық бұзушылардың басқа секциялардағы шатыр асты, жертөле
үй-жайлары арқылы кетіп қалу қаупі болса, онда осы жолдарды жабу (люктарды,
лаздарды жабу және т.б.) шараларын колдану кажет;
4) ұстау шаралары кешкі мезгілде жүргізілсе, құкық бұзушылар электр
жарығын сөндіріп тастауы мүмкін, нәтижесінде көптеген
тұрғындар баспалдақ алаңқайларына шығуға мәжбүр болады, бұл олардың өміріне
және денсаулығына қауіп туғызады. Мұнымен қатар құқық
бұзушылар қараңғылықты пайдаланып көзге түспестен немесе қару аркылы
қорқытып азаматтарлың пәтерлеріне кіріп кетуі мүмкін;
5) осындай жағдайлардың алдын алу үшін электр желісінде сөндіру
фактісі болған кезде тұрғындарға кіреберісте қарулы құқық бұзушылар бар
екендігі және сол себепті адамдарға пәтер есігін ашуға болмайтыны және
есіктен кауіпсіз орынға кетуін хабарлау қажет;
6) патрульдік-күзеттік нарядтар баспалдақ алаңқайында дыбыссыз, шағын
жүгіріспен, қабырғаға жабысып және қорғану үшін шығыңқы жерлерді
пайдаланып, атуға дайын тұрған қаруды ұстап қозғалулары кажет.
ІІО қызметкерлері арасындағы қозғалыс баспалдақпен жүргендегі баспалдақтың
жарты интервалымен тізбектеліп жүзеге асуы қажет;
7) патрульдік-күзет нарядында қызметтік ит болғанда ол баспалдақ
аланқайында кездескен бөгде адамдарға шабуыл жасамас үшін құқық бұзушы
табылғанша қарғыбаудан босатылмайды;
құқық бұзушылар табылғанда тұрғындардың назарын аудармас үшін
дауысты көтермей, бірақ, шұғыл және сергек түрде оларға қаруын тастау және
берілуін ұсынады. Егер құқық бұзушылар қарсылык көрсетпесе, онда оларды
тиянақты тексеріп шығып, кісен кигізеді және аумақтық ІІО кезекші бөліміне
жібереді;
егер құқық бұзушы оқ атқан жағдайда оны қарусыздандыру немесе жою шаралары
қабылданады;
10) құқық бұзушыларды қарама-қарсы дәліз жүйесі бар тұрғын үйлерде
ұстау кезінде қоршауға алу тобы қызметкерлерінің саны үй қабаттарының
санына сәйкес келуі тиіс;
11) ІІО қызметкерлері жоғары көтерілу арқылы баспалдақ алаңқайынан
қажетті қабатқа апаратын есіктерді жабады. Қабаттардың біреуінен құқық
бұзушыларды байқаған уақытта кіреберісте тұрғандардан басқа қоршауға алу
тобының қызметкерлері қажетті қабатқа көтеріледі, күшейту тобын құрады және
құқық бұзушыларды ұстаудағы басып алу тобына көмек көрсетеді;
12) лифт кабинасында келе жатқан құқық бұзушыларды қоршауға алу
мақсатында мүмкіндігіне қарай диспетчердің кезекшісі арқылы
оны тоқтатудың шараларын қабылдайды;
13) лифт кабинасының қозғалысын тоқтатып, баспалдақ алаңқайын және
кабинасын толығымен қоршауға алу қажет. Осыдан кейін арнайы
бөлімшелердің аға қызметкері лифт кабинасында сақтық шараларын сақтай
отырып, құқық бұзушыларға берілуді талап етеді және олардың қоршауда
қалғанын, барлық қабаттар қоршалғанын және қарсылықтың пайдасыз екенін
хабарлайды. Берілу келісімін алғаннан кейін арнайы бөлімшелердің
аға қызметкері құқық бұзушыларға кабинаны олар көрсеткен қабатта
тоқтатуынбұйырады. ІІО қызметкерлері тоқтаған кабинаны есігін екі жағынан,
атуға дайын тұрған қаруды ұстап және жеке басының қауіпсіздігін сақтау
шараларын сақтай отырып қоршауға алады. Құқық бұзушылар есікті ашып
патрульдік-күзеттік наряд аға кызметкерінің нұсқауы бойынша алаңқайға
қаруды тастайды, содан кейін қолдарын көтеріп, арқасымен бір-бірлеп, өзара
қашықтықты ұстап алға шығады.
Елді-мекендеріміздегі қалалардың аумақтарын патрульдік аймақтарға бөлу
әдісі және сол жерде патрульдік нарядтардың, полицияның кешенді күштерінің,
патрульдік участкенің бастығының басшылығымен қоғамдық тәртіпті сақтаудағы
жұмыстарды ұйымдастыруы, полицияның кешенді күштерінің қызметін дұрыс
жоспарлап, ұйымдастыруын қамтамасыз етіп, олардың жүзеге асырылуын
қатамасыз етеді.
Қаруланған құқық бұзушыларды жертөлелер мен шатыр астында ұстау:
1) Қаруланған құқық бұзушыларды жертөлелер мен шатыр астында
ұстаудың ерекшелігі бұл үй-жайларға құқық бұзушыларға байқатпай кірудің
қиындығы; нашар көрінетін болмаса мүлдем көрінбейтін белгісіз орында және
шектеулі кеңістікте іс-әрекет ету қажеттілігі болып табылады. Мұндай
операцияларды табысты өткізу үшін патрульдік-күзет наряды жарық түсіргіш
және іздеу аспаптарымен, қызметтік итпен және арнайы
құралдармен қамтамасыз етілуі тиіс;
2) Шатыр астына және жертөлелерге кіру қызметкерлер өмірі үшін өте
қауіпті, сондықтан бұл үй-жайларға өте сақ және мейлінше ақырын, тек қажет
еткен (құқық бұзушылардың азаматтарға қарап атуы, ғимаратты жағуы т.б.)
құқық бұзушылардың іс-әрекетін басқаша шаралармен тоқтатуға мүмкін емес
жағдайларда, сондай-ақ арнайы құралдарды (Черемуха)
пайдаланғаннан кейін ғана кіру керек;
3) қаруланған кұқық бұзушыларды шатыр астында және жертөлелердегі
жағдайда ұстау бойынша операцияның жүргізілуі ІІО қызметкерінен ерекше
қырағылықты талап етеді. Тегіс қоршауға алынған және қаруланған жолмен;
ешкандай мүмкіндігі жок құқық бұзушылар әртүрлі қулық пен айлакерлікке
барады, кей-кезде полицейдің қаруын алып қоюға дейін ниеттенеді;
4) егер құқық бұзушы арнайы кұралдарды (Черемуха) қолданғаннан кейін
уакытқа дейін үй-жайдан шықпаса ІІО қызметкерлері ерекше қырағылық
көрсете білу керек. Күтілген нәтиженің болмағаны ұсталған осы үй-жайда
жоқ екендігін немесе әлсіздік жағдайда екендігін бідірмейді (мүмкін ол
желденетін үй-жайда тығылған шығар немесе улы газдан қорғанатын құралы,
қорғанатын маскасы бар және т.б.);
5) тегіс шатыр мен жертөлені қоршауға алып, бөтен азаматтарды және
айналадағы адамдарды оқиға орнынан алыстатып, жедел топтың
аға қызметкері дауыстап (электромегафондар және басқа да күшейткіш құралдар
пайдалануы мүмкін) құқық бұзушыларға өз еріктерімен берілулеріне ұсыныс
жасап, ғимараттың (үй-жайдың) полиция нарядымен қоршауға алынғаны туралы
және қарсылық көрсетудің нәтижесіз екенін айтады;
6) құқық бұзушылар өз еріктерімен берілуден бас тартқан кезде нақты
жағдайды, ауа-райы жағдайын есепке ала отырып арнайы
құралдарды қолданады, қажет жағдайда қабатқа (шатырға) шығу үшін өрт
автосатылары немесе қатты су (сабын су) ағысын үй-жайға беруі үшін
автоцистерналар пайдаланылады, бұл құқық бұзушыларды тығылған жерінен
шығуларына немесе оларды састыруға мүмкіндік береді;
7) егер көрсетілген құралдарды объективті себептермен қолдану мүмкін
болмаса немесе нәтижесіз болса, құқық бұзушыларды ұстауға иттер
қолданылады. Иттер қарғыбаусыз жіберіледі. ІІО қызметкерлері Черемуха
әдісін қолданғаннан кейін үй-жай газдалған болса, противогаз пайдаланып,
қауіпсіздік шараларын сақтай отырып құқық бұзушыларды ұстау үшін үй-жайға
кіреді;
8) патрульдік-күзет нарядының бойтасасын қамтамасыз ететін
ІІО қызметкерлері құқық бұзушылардың көңілін алаңқай қылу үшін
шара қолданады. Қараңғы үй-жайға кіргеннен кейін есіктің жанынан кетіп,
көздің қараңғы жерге үйренуі үшін және өздерін қауіпсіздендіру үшін
құқық бұзушылар шабуыл жасауға мүмкіндігі жоқ жарық түспейтін жерге тұру
керек. Электр жарықтандыру құралдарын аз уақытқа ғана косу керек және
жанына созылған сол қолына үстауы керек;
9) қараңғы үй-жайларда құқық бұзушыларды ұстауда түнде
көру құралдары қолданылады. Олардың негізгі мақсаты қараңғыда
өздерін байқалмаймын деп ойлайтын іздеудегі құқық бұзушыларды табу; 10)
ғимаратты қоршауға алу полиция қызметкерлерін жерде - өрт сатыларына,
шатырлары төмен жерлерге, шатырларда - бір-бірімен байланысқан үйлер мен
құрылыстардың шатырларын бөліп тұратын өртке қарсы қабырғалардың шығыңқы
жерлеріне жэне тағы басқа орналастыру жолымен жүзеге асады.
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің жүйесінде байланыс
ішкі істер органдары мен бөлімшелерін үнемі басқаруды қамтамасыз ететін
негізгі құрал болып табылады. Оны ұйымдастыру схемасы ішкі істер
органдарының құрылымымен, оның алдында тұрған міндеттерімен не оны орындау
барысында өзара іс-қимыл жасау қажеттілігімен негізделеді.
Әрбір ішкі істер органы мен бөлімшелеріндегі байланыс осы орган
бастыгының шешімі бойынша жоғары тұрған бастықтың өкіміне сәйкес, сондай-ақ
бар күштер мен құралдарды есепке ала отырып ұйымдастырылады. Ішкі істер
органдарындағы байланыс ақпараттың барлық түрін беру сенімділігінің,
уақытында, шек келтірмеу және құпиялық талаптарын қанағаттандыруы тиіс.
Байланысты ұйымдастыру ішкі істер органы немесе
бөлімше бастығының ерекше міндеттерінің бірі болып табылады.
Байланысты ұйымдастыру жөніндегі міндеттерді орындау:
1) байланысты ұйымдастыру тәсілін дүрыс таңдаумен;
2) ішкі істер органы немесе бөлімшесінің жеке құрамының байланысты
пайдалану және байланыс арналары бойынша сөйлесуді жүргізу
ережелерін нақты білу және дәл атқарумен;
3) байланысты пайдаланудың жоғарғы тәртіптілігімен;
4) байланыс кұралдары мен арналарын тиімді пайдаланумен;
5) байланыс техникасын оның тағайындалуына және оны пайдалану
талаптарына сәйкес қолданумен;
6) дер кезінде техникалық қызмет көрсету және
жөндеуді ұйымдастырумен;
7) байланыстың қосалқы жабдықтарының, күнделікті қолданыстағы және
резервтік байланыс арналарының болуымен қамтамасыз етіледі.
Қоғамдық қауіпсіздік бөлімшелерінің байланысын ұйымдастыру үшін радио,
байланыстың сымдық, белгілік құралдары, теледидар, сондай-ақ
шабармандар қолданылады. Сыртқы қызметпен байланыстың негізгі түрі
радиобайланыс болып табылады. Қоғамдық тәртіпті және қауіпсіздікті сақтау
жөніндегі ПБН мен басқа қосалқы күштерді басқару қалалық, аудандық, желілік
ішкі істер органдарының кезекшілік бөлімдерінен немесе Жедел басқару
орталығының байланыс құралдарының көмегімен жүзеге
асырылады. Радиобайланысты ұйымдастыру радиобайланыстың бекітілген схемасы
және осы схема үшін әзірленген радиошақырылымдарға сай жүзеге асырылады.
Радиожелінің сенімді және үздіксіз жұмысының маңызды шарты
радиоауыстыру жүргізудің төменде келтірілген ережелерін бұлжытпай
сақтау болып табылады. Радиожелінің жұмысына және эфирде тәртіп сақтау
тәртібіне бақылау жасау желінің бас радиостанциясына жүктеледі.
Сымдық кұралдар (қалалық және арнайы телефондар) нарядтармен байланыс
үшін радиобайланыс жоқ кезде қолданылуы мүмкін.
Байланыс кұралдары жоқ немесе оларды пайдалану
мүмкіндігі болмаған кезде, сондай-ақ жеке нұсқауларды нақтылау немесе
қайталау үшін көліктегі немесе жаяу шабармандар пайдаланылуы мүмкін.
Теледидар қызмет көрсетілетін аумактың аса маңызды учаскелерінде
(объектілерінде) қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздік
жағдайына жүргізу және нарядтардың іс-қимылдарын бақылау үшін
пайдаланылуы мүмкін.
2 Қазақстан Республикасының ІІМ арнайы бөлімшелерінің
құқықтық жағдайы.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер органдары туралы 1995 21
қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ішкі істер органдарына
көптеген міндеттер жүктеген солардың бірі арнайы бөлімшелерге қызмет
бойынша тікелей жүктеледі. Жылдам қимылдау арнайы отряды республиканың
облыс орталықтары мен ірі өндірістік қалаларында құрылатын патрульдік
полицияның жоғары мобильдік, арнайы саптық бөлімшесі болып табылады.
Полицияның саптық бөлімшелері көшелерде, көлік объектілерінде
және басқа қоғамдық орындарда патрульдік атқару үшін тағайындалады. Олар
Астана және Алматы қалаларының ІІД, облыстық, қалалық, аудандық,
желілік органдардың құрылымдық бөлімшелері болып табылады.
Полицияның саптық бөлімшелерінің саны Астана, Алматы қалалары мен
облыстардың жергілікті өкілетті және атқарушы органдарының келісімімен
анықталады.
Көпшілік іс-шаралар жүргізу барысында қоғамдық тәртіпті сақтауды,
тәртіпті топпен бұзушылықтардың және жаппай тәртіпсіздіктердің зардаптарын
жою және алдын алуды қамтамасыз ету үшін, күрделі
криминогендік жағдайды оқшаулап шектелген учаскелерді өңдеу жөнінде іс-
үргізу, төтенше жагдайдың құқықтық тәртібін қамтамасыз ету, жағдайлардың
(табиғи апаттар, ірі апаттар және катастрофалар) зардаптарын жоюға
Астана, Алматы қалаларының ІІД, қалалық басқармалардың,
ішкі істер бөлімдерінің қатысуы үшін өз қызметін жылдам қимылдайтын арнайы
жасақтары туралы Ережеге сәйкес жүзеге асыратын жылдам қимылдайтын арнайы
жасақтары құрылады.
Астана және Алматы калаларында Жедел Қыймылдайтын Арнайы Жасақтар ІІД-
ІІБ бастықтарына тікелей бағынышты дербес бөлімшелері болып табылады,
басқаларда патрульдік полицияның саптық бөлімшелерінің құрамына енеді және
оның саны саптық бөлімшенің негізгі құрылымдық бірлік санынан аспауы тиіс.
Қазақстан Республикасы аумағында қоғамдық тәртіпті сақтауды қамтамасыз
ету бойынша жекелеген міндеттерді орындау үшін қарамағындағы полицияның
қызметкерлерін пайдалану жөніндегі шешімді ішкі істер министрі қабылдайды.
Ішкі ІстерДепартаментінің Ішкі Істер Басқармаларының бастықтары - қызмет
көрсету аумағында ұқсас шешім кабылдайды.
Полицияның саптық бөлімшесінің командирі және оның орынбасарлары
қарамағындагы бөлімшеде жедел-кызметтік және қаржы-шаруашылық қызметін
ұйымдастыруға, оның қоғамдық тәртіпті сақтау жөніндегі міндеттерді
орындауға үнемі даярлығына, күштер мен құралдардың орнымен пайдаланылуына,
жинақталуына, жеке құрамның тәртібіне және моральдық-психологиялық
жағдайына дербес жауапкершілікте болады:
1) жеке кұрамның әскери, қызметтік жэне дене шынықтыру дайындығын
ұйымдастырады, қарамағындағылардың оқуы мен тәрбиесін жеке басшылыққа
алады;
2) бөлімшені басқару әдістерін жетілдіреді, ғылыми-техникалық прогресс
жетістіктерін, полицияның патрульдік кызметінің озық нысандары мен
әдістерін енгізеді;
3) жедел жағдайды сараптау негізінде полицияның кешенді күштері мен
құралдарын пайдалану жоспарын әзірлеу барысында нарядтарды орналастыру,
күштер мен құралдарды қою жэне оңтайландыру бойынша шешім кабылдау жөнінде
ұсыныс енгізеді;
4) қалалық, аудандық, желілік орган басшылығымен бірлесе полиция
нарядтарының нұсқамаларын жүргізеді және оған жеке қатысады, олардың
қызмет аткаруына, жеке құрамның сыртқы түрі мен саптық бой түзеуіне,
нысандық киім кию ережелерін сақтауға, қару және киім-кешек даярлығына
ұдайы бақылау жасауды жүзеге асырады;
5) саптық бөлімшедегі нақты жағдайды жеке құрамның, қару-жарақтың,
автокөліктің, байланыс құралдарының, химиялык қорғаныстың, арнайы және өзге
техникалық кұралдарын, қызметтік жануарлардың санын және жан-жақты білуге
тиіс;
6) полицияның саптық бөлімшесінің жұмыс қорытындысына толығымен және әрбір
қызметкерге жеке есеп жүргізеді. Нарядтардың қызмет
атқаруының тиімділігін сараптайды және оның деңгейін арттыру шараларын
қабылдайды;
7) жеке құрамды іріктеу және орналастыруды жүзеге асырады,
қарамағындағылардың іскерлік және моральдық қасиеттерін біледі, олардың
міндеттерін әзірлейді;
8) жеке құрамның қажеттіліктері мен сұраныстарын білуге және оларды
қарастыру жөнінде уақытында шаралар қабылдауға тиіс, тұрғын-үй және өзге
мәселелерді шешуге көмек көрсетеді;
9) қызмет атқару барысында қызметкерлердің жеке бас кауіпсіздігінің қажетті
шараларын, табельдік каруды, техника және арнайы құралдарды қолдану
ережелерін сақтауын бақылайды;
10) қоғамдық тәртіпті сақтауға қызметтік жануарларды алу,
ұстау, дайындау және пайдалануды қамтамасыз етеді;
11) полицияның саптық бөлімшесіне қызметтік үй-жай және қажетті
бөлінуі туралы ұсыныстар енгізеді, үй-жайды ұстау және
пайдалануды, оларда тазалық пен тәртіптің сақталуын,
сондай-ақ қарамағындағылардың өрт қауіпсіздік ережелерін орындауын
бақылайды;
12) саптық бөлімшенің жеке құрамының заңды бұзуын ескерту
қабылдайды, ал қылмысты жасаған жағдайда дереу кызметтік тексеріс жүргізеді
және аға бастыққа баяндайды.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар қызметінің негізін ҚР
Конституциясы, ҚР Президентінің, Үкіметінің құқықтық нормативтік
актілері құрайды.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар өзі қызмет көрсету аумағында
Астана, Алматы калаларының ІІД бастығына тікелей бағынады. Жедел
қыймылдайтын арнайы отрядтар жедел басқару қоғамдык қауіпсіздік
басқармасының бастығына жүктеледі.
Төтенше жағдайлар кезінде қоғамдық тәртіп пен
қауіпсіздікті сақтаудағы шұғыл міндеттерді орындау үшін ІІД бастығының
шешімі бойынша жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар жеке құрамы, оның қару
жарағы, автокөлігі, арнайы және техникалық құралдары облыс ішінде, ал ІІМ
нұсқауы бойынша республиканың басқа аймақтарында қайта орналастырылуы
мүмкін.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтар штаты мен құрылымы ІІД бастықтарының
бұйрықтарымен бекітіледі. Жедел қыймылдайтын арнайы органдарының кұрам саны
үлгілік штатқа сәйкес келесі тәртіппен белгіленеді: дербес отряды немесе
рота; патрульдік полиция полкы құрамындағы рота; батальоны құрамындағы рота
немесе взвод; ротасы құрамындағы бөлімше.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардың жеке кұрамы ҚР азаматтарымен, ҚР
ІІО қатардағы және басшылық құрамының қызмет етуі туралы Ережесіне, сәйкес
ІІО саптық құрамдарының жоғары кәсіби деңгейде дайындалған, моральдің,
іскерліктің жоғары сапасының, дене шынықтыру даярлығының иегері, арнайы
психофизиологиялық іріктеуден өткен, ІІО да бір жылдан аса жүмыс тәжірибесі
бар қызметкерлерімен, сондай-ақ запастағы әскери міндеттілермен
жасақталады.
Ішкі істер органдарына қызметке ұлтына, жынысына, әлеуметтік жағдайына,
діни көзқарасына қарамастан өздерінің іскерлік, жеке және адамгершілік
касиеттері, білімі мен денсаулық жағдайы бойынша қызметтік міндеттерді
орындауға кабілетті, 18 жасқа толған және 40 жастан аспаған (қатардағы және
кіші басшы құрам лауазымдарына - 32 жастан аспаған) Қазақстан
Республикасының азаматтары ерікті негізде қабылданады.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардың аға және орта басшылық құрамы
лауазымдары, жоғары және арнайы орташа заң білімі бар тұлғалармен
толықтырылады.
Ішкі Істер Департаментінің басшылығының шешімі бойынша жедел
қыймылдайтын арнайы отрядтардың жеке құрамы лаңкестікке қарсы немесе басқа
да қарулы қылмыскерлерді, ұйымдасқан қылмыстық топтардың, қарақшылық
құрамалардың, лаңкестік топтардың мүшелерін ұстау, кепілдікке алынғандарды
және басып алынған ғимараттарды босату бойынша арнайы операцияларға,
төтенше жағдайлар кезінде басқа міндеттерді орындауға жұмылдырылуы мүмкін.
Жедел қыймылдайтын арнайы отрядтардың негізгі міндеттері:
1. ірі қоғамдык саяси, спорттық, мәдени көпшілік және басқа
да бұқаралык іс шаралар өткізу кезінде, қоғамдык тәртіп пен
қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
2.. ірі өндірістік апаттар, катастрофалар, өрттер, табиғи апаттар және
басқа төтенше жағдайларда қоғамдық тәртіп пен кауіпсіздікті
қамтамасыз ету;
3. елді мекендерде топталып қоғамдық тәртіп бұзушылықтың, жаппай
тәртіпсіздіктердің, белгілі объектілерден және аумақтардан
бұзақылық топтарды, экстремистерді ысыра отырып оларды тарату, көшбасшылары
мен белсенділерін ұстау;
4. лаңкестікке қарсы немесе басқа да қарулы қылмыскерлерді ұстау,
қылмыстық топтардың, қарақшылық құрамалардың, лаңкестік топтардың
мүшелерін ұстау, кепілдікке алынғандарды босату, гимараттарға, үй жайларға,
құрылыстарға, көлік құралдарына шабуылды тойтару немесе оларды заңсыз басып
алынғанда босату бойынша арнайы операцияларға қатысу;
ҚР заңдарына сәйкес төтенше немесе әскери жағдайлар режимі
еңгізілгенде қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті камтамасыз ету;
6. тұрақты орналасқан жерінде, сондай-ақ ҚР басқа да аймақтарында
жедел жағдай шиеленіскен кезіндегі әрекеттерге үнемі дайындық болып
табылады.
Арлан арнайы мақсаттағы бөлімше жүргізілетін жедел іздестіру іс
шаралары мен тергеу әрекеттерін қолдауды қамтамасыз етуге, үй жайларды
тексеруге, жарылғыш құрылғылар мен заттар болуы мүмкін орындарды
табуға, жарылғыш құрылғылардың барлық түрлерін бірегейлендіруге,
оларды тиеуге, шығаруға және залалсыздандыруға,
қаруланған қылмыскерлерді, банда құрылымдарының, террористік
топтардың мүшелерін, ауыр қылмыс жасаған немесе тергеу изоляторынан,
уақытша ұстау изоляторынан қашқан адамдарды ұстауға, кепілдікке
алынған адамдарды босатуға, ал ерекше жағдайларда, егер ұстау бойынша
барлық мүмкіндіктер болмаған жағдайда қарумен қарсылық
көрсеткен қылмыскерлерді жоюға арналған.
Басқа мақсаттар мен міндеттерді орындау үшін бөлімшені мақсатсыз
пайдалануға үзілді кесілді тыйым салынады.
Бөлімше Астана, Алматы қалаларында, облыс орталықтарында Қазақстан
Республикасы ІІМ бұйрығымен құрылады.
Бөлімшенің құрылымы мен штаттық санын ІІМ бекітеді.
Бөлімшенің негізгі міндеттері:
1. экстремизм мен терроризм актілерін жою және олардың жолын кесу,
кепілдікке алынған адамдарды босату, ұйымдасқан қылмыстық топтарды,
қаруланған қылмыскерлерді тұтқындау және жою.
2. мемлекеттік, корғаныс шаруашылық, экологиялық қауіпті объектілерге
енген қылмыскерлерді залалсыздандыру жөніндегі арнайы операцияларды өтқізу;
3. ҚР тергеу изоляторларында, уақытша ұстау изоляторларында және
түзеу мекемелерінде ұсталатын адамдар кепілдікке алған адамдарды босату;
4. ҚР ресми сапармен келген шетел мемлекеттері мен үкіметтері
басшыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сондай-ақ республикада
маңызды қоғамдық саяси іс шаралар өткізу кезінде
азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс шараларға қатысу;
5. ҚР ІІМ органдары мен өзге де құкық қорғау және арнайы органдар өткізетін
жедел іздестіру іс шаралары мен тергеу әрекеттері жасағын қолдау және
күштермен қамтамасыз ету;
6. қажет болған жағдайда терроризм актілерін жою және жолын кесу,
кепілдікке алынған адамдарды босату жөніндегі ІІМ Сұңқар
арнайы мақсаттағы бөлімшелері өткізетін арнайы операцияларға қатысу;
7. жаппай тәртіпсіздіктерді, сондай ақ ұлтаралық жанжалдарды жоюға және
жолын кесуге қатысу;
8. ҚР аумағына және оның жекелеген өңірлеріне енгізілген төтенше оқиға
режимін қамтамасыз ету және сақтау жөніндегі іс шараларга қатысу;
9. Бөлімшенің жеке құрамын Отанға берілу, ҚР Конституциясы мен баска
заңнамалық актілерін қатаң сақтау, азаматтардың конституциялық
құқықтарын мүлтіксіз сақтау, ант талаптарын, бастықтардың жарғылары мен
бұйрықтарын нақты орындау рухына тәрбиелеуді ұйымдастыру;
10. Бөлімше қызметкерлерінің арасында жоғары адамгершілік және
іскерлік қасиеттерді, патриотизм мен интернационализмді,
қызметтік міндеттер мен қызметтік борышты орындауға дұрыс қарым
қатынасты қалыптастыру жөніндегі саясатты жүргізу болып табылады.
Сұңқар арнайы мақсаттағы жасақ Қазақстан Республикасы Ішкі істер
министрлігінің Алматы қаласында орналасқан дербес құрылымдық бөлімшесі
болып табылады. Жасақ Қазақстан Республикасының Ішкі істер министріне
немесе оның орнындағы адамға тікелей бағынады.
Жасақтың негізгі міндеттері:
1. экстремизм мен терроризм актілерін жою және олардың жолын кесу,
кепілдікке алынған адамдарды босату, ұйымдасқан қылмыстық топтарды,
қарулынған қылмыскерлерді тұтқындау және жою;
2. мемлекеттік, қорғаныс шаруашылық, экологиялық қауіпті объектілерге
енген қылмыскерлерді залалсыздандыру жөніндегі арнайы операцияларды өткізу;
3. Қазақстан Республикасындагы тергеу изоляторларында, уақытша ұстау
изоляторларында және түзеу мекемелерінде ұсталатын адамдар кепілдікке алған
адамдарды босату;
4. Қазақстан Республикасындағы ресми сапармен келген
шетел
мемелкеттері мен үкіметтері басшыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
сондай ақ республикада маңызды қоғамдық саяси іс шаралар өткізу кезінде
азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс шараларға қатысу;
5. Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдары және өзге де құқық
қорғау және арнайы органдар өткізетін жедел іздестіру іс шаралары мен
тергеу әрекеттерін қолдау және жасақ күштерімен қамтамасыз ету;
6. жаппай тәртіпсіздіктерді, сондай ақ ұлтаралык жанжалдарды жоюға және
жолын кесуге қатысу;
7. Қазакстан Республикасының аумағына және оның жекелеген
өнірлеріне енгізілген төтенше оқиға режимін қамтамасыз ету және сақтау
жөніндегі іс шараларға қатысу;
8. Қазақстан Республикасының облыстарының ІІД арнайы максаттағы
бөлімшелерінің қызметкерлерін Жасақтың оқу жаттығу базасында оқытуды,
дайындауды және тағылымдамадан өткізуді ұйымдастыру;
Жаппай тәртіпсіздіктің алдын алу үшін құқыққорғау органдары жаңа
ұйымдастырушылық құрылым құруға және күштер мен құралдарды басқару жуйесін,
күнделікті уақыттағымен салыстырғанда баска әдістер мен
тәсілдерді қолдануға, қызмет етудің қатаң режимін енгізуге мәжбүр болады.
Мұндай жағдайларда олардың қызметтерінің мағынасы күрт өзгереді. Жеке
құрамнан дене және моралдық күштерді толығымен қолдану талап етіледі.
Жаппай тәртіпсіздікке тән сипат, олар калың топтың (тобырдың), ұстамсыздығы
мен құтырғандық жағдайда, оның бұзушылық әрекет ету талпынысымен
жасалауы болып табылады. Және де тобыр тез бірігіп, өсіп, біртутас
ұйымдастырушылык касиетке ие болады.
Тобыр стихиялы жиналуына қарамастан, оның қатысушыларды орындайтын
рөлдеріне байланысты, тәжірбие жүзінде оларды үш топқа бөледі:
ұйымдастыру тобы (корғаушылар, арандатушылар)- бұл адамдар ең үлкен
қауіп тудырады. Олар арандатушылық, жалған өсек-қауесеттер таратады, және
де кейбір жағдайларда ашық немесе көзге түспеуге тырысады.
Жаппай тәртіпсіздікке белсенді қатысушылар тобы. Оларға тәртіпсіздік
кезінде ғимараттарға, мүліктерге және басқа да объектілерге өрт қойғандар,
дүкендер мен мекемелерге ойран салғандар жатады. Олардың әрекеттері
мекемелер мен кәсіпорындарының жұмыстарына кесел келтіру, көліктердің дұрыс
жұмыс жасауына кедергі жасаудан, үкімет өкілдеріне қарулы қарсылык
көрсетуден айқын көрінеді. (1 және 2 топтың адамдарын кейін ұстау
мақсатында суретке түсіріп алу, еске сақтау және анықтау қажет).
Азаматтар - тобы, құқыққа қарсы әрекет жасауға қатыспайтындар, тек
(қызық көру) мақсатында тобырға жақындағандар.
3.ҚР Ішкі Істер органдарының арнайы бөлімшелерінің қызметін жетілдіру
жолдары
Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарының арнайы
бөлімшелерінің қызметінің ерекшеліктерін қарастырар кезде олардың
қызметінің қандай нормативтік-құқықтық актілермен реттелетіне, заңдарда
қандай ерекшеліктер бергенінде болып отыр. Сондықтан Жедел қыймылдайтын
арнайы жасақтардың құқықтық жағдайы ішкі істер органдарының басқа
бөлімдерінен өз қызметтерінің спецификасына байланысты оларға арнай
құқықтар мен міндеттер берілген.
Арнайы мақсаттағы бөлімшенің қызметіне жетекшілік ететін Министрдің
Кеңесшісінің ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының ішкі істер министрі
лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын командир басқарады.
Командир жасақтың қызметін ұйымдастырады және басқарады, жасаққа
жүктелген міндеттердің орындалуына және өздерінің функцияларының жүзеге
асырылуына дербес жауап береді.
Осы мақсаттарда жасақ командирі:
1. Жасақтың жедел қызметтік жұмысын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz