Қазақстан Республикасының ортақ халықаралық қауымдастықтағы орны

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. ТМД.дағы ортақ экономикалық қауымдастық түрлері ... ... ... ... ... ... .5
2. Қазақстан Республикасының ортақ халықаралық қауымдастықтағы
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
3. Қазақстан Республикасының қауымдастықтағы даму
тенденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28

Кіріспе
Бұрынғы Одақтас Республикалардың, өзіндік егеменді мемлекет болып құрлуы экономикалық және әлеуметтік жағынан үлкен қиыншылықтар мен шығындармен жүруде.
Енді жаңа тәуелсіз мемлекеттер алдында күрделі таңдау тұрды. Олар: қол жеткізген тәуелсіздікке шүкіршілік ете отырып, оқшау қалу немесе Батыстың шикізат көзіне айналу, ал енді ең соцғысы бірлескен Еуропалық Одақты мысал ете отырып интеграциялық байланыстарды күшейтіп, кеңестік аймақта элемдік дамуда жаңа бір орталық құру.
Қазіргі таңда жаңа егеменді мемлекеттердің саяси егемендігінің халықаралық - құқықтық құрлу стадиясы аяқталды, сонымен қатар, элеуметтік - экономикалық және валюталық - қаржы жүйесі де құрлып бітті. Бірақ Кеңестер Одағының ыдырауының артықшылықтарымен қатар кемшіліктері де бар. Солардың бірі Кеңес Одағының ыдырауынан кейін біртүтас халықтың шаруашылық кешен қирады, көптеген сауда -экономикалық және өндірістік - технологиялық байланыстар үзіліп қалды. Бірақ мүның тиімді жақтары да бар, яғни бұрынғы отар елдер әлемдік қауымдастыққа өздерін зайырлы, демократиялық, құқықтық мемлекет ретінде таныстыруға мүмкіндік алды.
Бұл жұмыс КСРО-ның ыдырауы мен жаңа тәуелсіз мемлекеттердің құрлуынан кейінгі жағдайлардағы Тэуелсіз Мемлекеттер Достастық ролі мен орнын, жаңа құрлымдағы заман талабына сай интеграциялық үрдістің жүру жолдарын және сол үрдістегі Қазақстан Республикасының позициясын қарастырады. Қазіргі уақытта Қазақстан ТМД-да және жалпы элемдік қауымдастықта демократиялық құндылықтар жолын ұстанушы аймақтың және ғаламдық қауіпсіздікті бекітуде өз үлесін қосуға талпынып отырған мемлекет ретінде элемге эйгілі.
Қазақстан Республикасының халықаралық құқықтың субъектісі ретінде өмір сүруінің алғашқы күндерінен бастап, бұрынғы Одақтың республикалар
арасында жаңа экономикалық және элеуметтік байланыстарды, құру міндеттерді белсенді түрде араласты. Қазақстан Республикасының ТМД-ны құрудағы орны мен ролі көпшілікке мәлім. Президентіміздің ұсынысы бойынша, 1991 жылы желтоқсанда Алматы қаласында он бір тәуелсіз мемлекет басшылары жиналып Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру туралы жариялаған болатын. Содан бері жаңа бірлестік өз өмірін жалғастыруда.
Жұмыстың өзектілігі оның ғылыми-теориялық негізі де дәлелдейді. Қазіргі кезеңде отандық дипламатия қызметінің даму шеңберінде алдыңғы кезекте оның практикалық аспектісі орын алады. Дипламатиялық сферада жұмыс істейтін адамдар үшін, Қазақстанның ТМД елдерімен сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және басқа да байланыстарын ұйымдастыруда тиімді тұсиарын пайымдауы қажеттіліктерін анықтауда көмек ретінде ғылыми зерттеулердің қажет екендігі белгілі.
Тақырыптың өзектілігін негіздейтін тағы бір факт, қазіргі кезде Қазақстанның ТМД-ның басқа елдермен белсенді қарым-қатынасы және жасалып жатқан екі жақты, көпжақты келісімдер.

Әдебиеттер тізімі
1. Барковский А.Н., Краснов Л.В., Рыбаков O.K. СНГ На пути к экономическому союзу. Москва, 2000.
2. Гаврилов В. Интеграции в СНГ и национальные интересы. Москва, 1993.
3. Евразийское пространство интеграционный потенциал и его реализации. Ответственный редактор Тажин М.М. Алматы, 1994.
4. Егемен Қазақстан
5. Исингарин Н. Проблемы интеграции в СНГ. Алматы, 1998.
6. Исингарин Н. Казахстан и Содружество: проблемы экономической интеграции. Алматы, 2000.
7. Исингарин Н. 10 лет СНГ. Проблемы, поиски, решения. Алматы, 2001.
8. Кушкунбаев С. Центральная Азия на пути к интеграции: геополитика, этничность, безопастность. Алматы, 2002.
9. Лаумулин М. Казахстан в современных международных отношениях: безопастность, геополитика. Алматы, 2000.
Ю.Мацнев Д. Интеграционная стратегия для стран СНГ. Москва, 1997. 11 .Назарбаев Н.А. Евразийский союз идеи, практика, перспективы 1994-
1997. Алматы, 1997.
12.Назарбаев Н.А. Сындарлы он жыл. Алматы, 2003. ІЗ.Курс экономической теории. М.Н.Чепурин, Е.А.Киселева.
Издательство «Асаң. 1998г. Н.Я.Ә.Әубэкіров, Қ.Нэрібаев, М.Есқалиев, Е.Жатқанбаев, Е.Байжұманов,
С.Досқалиев «Экономикалық теория негіздерің. Алматы. «Санат
баспасың, 1998ж. 15.Нарықты экономиканың негіздері. Жүнісов Б.А., Мэмбетов ¥.Е.
Ақтөбе, 1993,1-бөлім.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. ТМД-дағы ортақ экономикалық қауымдастық
түрлері ... ... ... ... ... ... .5
2. Қазақстан Республикасының ортақ халықаралық қауымдастықтағы
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
3. Қазақстан Республикасының қауымдастықтағы даму
тенденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 6
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .28

Кіріспе
Бұрынғы Одақтас Республикалардың, өзіндік егеменді мемлекет болып
құрлуы экономикалық және әлеуметтік жағынан үлкен қиыншылықтар мен
шығындармен жүруде.
Енді жаңа тәуелсіз мемлекеттер алдында күрделі таңдау тұрды. Олар: қол
жеткізген тәуелсіздікке шүкіршілік ете отырып, оқшау қалу немесе Батыстың
шикізат көзіне айналу, ал енді ең соцғысы бірлескен Еуропалық Одақты мысал
ете отырып интеграциялық байланыстарды күшейтіп, кеңестік аймақта элемдік
дамуда жаңа бір орталық құру.
Қазіргі таңда жаңа егеменді мемлекеттердің саяси егемендігінің
халықаралық - құқықтық құрлу стадиясы аяқталды, сонымен қатар, элеуметтік -
экономикалық және валюталық - қаржы жүйесі де құрлып бітті. Бірақ Кеңестер
Одағының ыдырауының артықшылықтарымен қатар кемшіліктері де бар. Солардың
бірі Кеңес Одағының ыдырауынан кейін біртүтас халықтың шаруашылық кешен
қирады, көптеген сауда -экономикалық және өндірістік - технологиялық
байланыстар үзіліп қалды. Бірақ мүның тиімді жақтары да бар, яғни бұрынғы
отар елдер әлемдік қауымдастыққа өздерін зайырлы, демократиялық, құқықтық
мемлекет ретінде таныстыруға мүмкіндік алды.
Бұл жұмыс КСРО-ның ыдырауы мен жаңа тәуелсіз мемлекеттердің құрлуынан
кейінгі жағдайлардағы Тэуелсіз Мемлекеттер Достастық ролі мен орнын, жаңа
құрлымдағы заман талабына сай интеграциялық үрдістің жүру жолдарын және сол
үрдістегі Қазақстан Республикасының позициясын қарастырады. Қазіргі уақытта
Қазақстан ТМД-да және жалпы элемдік қауымдастықта демократиялық құндылықтар
жолын ұстанушы аймақтың және ғаламдық қауіпсіздікті бекітуде өз үлесін
қосуға талпынып отырған мемлекет ретінде элемге эйгілі.
Қазақстан Республикасының халықаралық құқықтың субъектісі ретінде өмір
сүруінің алғашқы күндерінен бастап, бұрынғы Одақтың республикалар
арасында жаңа экономикалық және элеуметтік байланыстарды, құру
міндеттерді белсенді түрде араласты. Қазақстан Республикасының ТМД-ны
құрудағы орны мен ролі көпшілікке мәлім. Президентіміздің ұсынысы бойынша,
1991 жылы желтоқсанда Алматы қаласында он бір тәуелсіз мемлекет басшылары
жиналып Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру туралы жариялаған болатын.
Содан бері жаңа бірлестік өз өмірін жалғастыруда.
Жұмыстың өзектілігі оның ғылыми-теориялық негізі де дәлелдейді.
Қазіргі кезеңде отандық дипламатия қызметінің даму шеңберінде алдыңғы
кезекте оның практикалық аспектісі орын алады. Дипламатиялық сферада жұмыс
істейтін адамдар үшін, Қазақстанның ТМД елдерімен сауда-экономикалық,
ғылыми-техникалық және басқа да байланыстарын ұйымдастыруда тиімді тұсиарын
пайымдауы қажеттіліктерін анықтауда көмек ретінде ғылыми зерттеулердің
қажет екендігі белгілі.
Тақырыптың өзектілігін негіздейтін тағы бір факт, қазіргі кезде
Қазақстанның ТМД-ның басқа елдермен белсенді қарым-қатынасы және жасалып
жатқан екі жақты, көпжақты келісімдер.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ДАМУ КЕЗЕНДЕРІ

Қазіргі заманда экономика сөзінің түсінігі көп мағынаны білдіреді.

Біріншіден, экономика сөзімен игіліктер мен қызметтер керсететін
өндірістік және өндірістік емес салалардың жиынтығы ретінде түсіндіріледі,
онсыз адамзат қоғамы өмір сүре алмайды. Сондай-ақ, экономика сөзімен
экономиқалық қатынастар жиынтығы қарастырылады. Осы қатынастар ендіру,
бөлу, айырбастау және тұтыну жүйесінде қалыптасады. Бұл қатынастар
қоғамның экономиқалық базисін құрап, онда идеологиялык және саяси қондырма
орналасады.
Екіншіден, экономика сөзін ғылымдар тоғысындағы экономиқалық
қатынастарын қызметтік немесе салалық астарын қарастыру деп білеміз.
Экономиқалык теорияның өкілдері өндіріс деңгейінің макро - мен
микроэкономикасын және интерэкономикасын бөліп қарағанда да экономика
ұғымын түсіндіреді. Интерэкономика дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы
мен даму заңдылығын сипаттайды. Соңдай-ақ экономиқалық теориада бірнеше
экономика түрлерін бөліп қарайды: дәстүрлі, нарықтық, еркін бәсекелік,
әкімшілдік-әміршілдік, аралас және басқалары.
Үшіншіден, экономика сөзі экономиқалық ғылым жалпы экономиқалык
теория ретінде қарастырылады.
Төртіншіден, экономика сөзімен окыту пәні ретінде түсіндіріледі.
Қоғамдық қатынастар жүйесінде экономикаға ерекше орын беріледі. себебі ол
саяси, құқықтық, рухани және басқада қоғамдык, өмір саласының мазмүнын
анықтайды. Экономиқалық саясат:жономиканың шоғырланған мағынасын білдіреді.
Генетиқалық козкарас тұрғысынан алғанда, саясат экономикадан өрбиді деген
сөз. Саяси козқарастар, мекемелер мен қатынастар екінші реттегі байланыстар
болып табылады, себебі олар экономиқалық қатынастардан туындайды, олармен
анықталады және соларға қызмет жасайды. Өз кезегінде саясат әрдайым
коғамдық дамуда ерекше роль атқарады. Экономиқалык. заидардың дамуың
адамзат қоғамы саясатты қолдану арқылы жүзеге асырады.
Экономиқалык ғылым — ен ертедегі ғылымдардың бірі. Алғашкы per
экономия (ойкоіюмия) термині біздің дәуірімізге дейін ІІІ~і ғасырда
ертеде грек ойшылдары Ксенофонт (б.д.д. 430-355 жж.) және Арисготель
(б.д.д. 384-322 жж.) еңбектерінде пайда болды.
Ойкономия (экономия) сөзі ретінде — (үй, шаруашылык) Аристотель құл
иеленушілік шаруашылықты жүргізуді ұйымдастыру туралы ұсыныстар жиынтығын
түсінген. Кейінірек, осы бір талаптарға сүйене отырып, феодалдық иелікті
жүргізу үшін ұсыныстар жиынтығы жасалды.
Экономиқалық (тауарлы-ақша) байланыстардың дамуы феодалдық
тұйықтылықты жоюға және мемлекеттің пайда болуына әсер етті. Сол кездері
жеке иеліктерді жүргізумен шектелмеді және мемлекеттегі (мемлекет фекше —
полис, политейя деген сөз) барлық шаруашылықты жүргізудің жалпы ұлттық
ережесін анықтаудың алғашқы талпыныстары пайда болды. Мемлекеттік
шаруашылықты жүргізудің жалпы ережесі саяси экономия деген атқа ие болды.
Алғашкы рет саяси экономия деген ұғымды француз сарай қызметкері Антуан
Мокретьен қолданды. Ол Саяси экономия трактаты (1615 ж.) кітабында
Франция елінің шаруашылығын мемлекеттік тұрғыдан басқарудың субъектісі
ретінде қарастырды. Бірақ мұны ғылым деп айтуға ерте болатын. Экономиқалық
теория ғылым ретінде XVI-XVH-ші ғасырлар тоғысында пайда болды. Осы кезде
тауарлы — ақша қатынастары кең дамыды. Оның өзі экономиканын даму
зацдылықтарын қарастыру мен зерттеудің бастауы болып табылды.
Меркантилизм (итальян сөзі мерканте — саудагер, көпес деген ұғымды
білдіреді) бірінші экономиқалық ілім болып табылады. Осы ілімінін негізгі
мазмұны мынада: меркантилистер байлықтың қайнар кезі мен қоғамның әл-
ауқаттылығы. материалдық игіліктер өндірісінде емес, ол тауар мен ақша
айналымы саласында болады деп есептеді. Олардың ойынша, қоғамының әл-
ауқаттылығына, сыртқы сауданы реттеу, тауарды сыртқа шығару басқа елден
әкелуінен артып түруы мен елдегі ақша капиталының (алтын, күміс) жинақталуы
арқасында кол жеткізіледі. Меркантилистік саясат елге барынша көп мөлшерде
алтын мен күмісті жинауды көздеді. Меркантилизмнің нағыз өкілдері - Вильям
Стаффорд (1554-1612 жж.) және Томас Мен (1571-1641 жж.) болып табылады.
Қоғам байлығы саудада емес, ол өңдірісте пайда болатындығы туралы идеяны
алғашқы рет физиократтар (физиократ гректің: физис — табиғат, кратос
- өкімет деген екі сөзінен шыккаи) мектебінің еңбектерінде пайда болды. Осы
мектептің басты тұлғасы — Франсуа Кенэ (1694-1774 жж.) еді. Ол ұлттық
байлыктың кайнар көзі - ауыл шаруашылығындағы еңбек деп есептеді. Кейінірек
осы сұрақтар Уильям Петти (1623-1687 жж.), Адам Смит (1723-1790 жж.) және
Даври Рикардо (1772-1823 жж.) еңбектерінде де қарастырылды. Олар ұлттық
байлықтың қайнар кезі тек ауыл шаруашылығының еңбегі арқылы емес, барлық
өндіріс саласындағы еңбектерде (ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және құрылыс
өндірісі) көрінетіндігін айғақ, етті. Осы идеялар классиқалық (үлгілі)
деген атқа иеленді, сондықтанда бұл ілімінің өкілдері классиқалық
экономиқалық мектептің негізін қалаушылар деп аталды.

1. ТМД-дағы ортақ экономикалық қауымдастық түрлері
XXI ғасыр адамзат тарихындағы ең дүбірге толы кезеңі. Әрине, сол
дүбірлі оқиғалардың бірі де Кеңес Одағының социалистік лагерінің ыдырауы.
Әлемдік қауымдастықтың қатары жаңа тәуелсіз мемлекеттер қатарымен толыға
түсті. Бұрынғы Одақтас мемлекеттердің өз тәуелсіздіктерінің аясында
экономикалық және элеуметтік қиыншылықтармен бірде жеңіп, бірде жеңіліп
дамып келеді. Қазіргі таңда жаңа тәуелсіз мемлекеттердің саяси
егемендіктерінің халықаралық саяси стадиясының орнығуы аяқталды деп айтуға
болады, тек бүл ғана емес қаржы-валюта, әлеуметтік-экономикалық ж:үйелері
де құрлып бітті. Жаңа құрлған мемлекеттер арасындағы қатынастар үзілуге шақ
қалды. Көп жылдар бойы орныққан экономикалық байланыстар да әлсірей
бастады, ал бүл болса өз кезегінде әрбір жаңа мемлекеттердің экономикасына
кері эсерін тигізді.
Осылайша бұрынғы КСРО территориясында жаңа интеграциялық топтар пайда
бола бастады: Тэуелсіз Мемлекеттер Достастығы, Кедендік Одақ, Орталық
Азиялық Кеңес, ГУУАМ т.б
Орталық Азия мемлекеттерін аймақтық интеграциялау идеясы Біртүтас
Экономикалық Кеңістік қү_ру туралы (БЭК) шартқа 1994 жылы 30 сәуірде қол
қоюмен нақты жүзеге асты. Қатысушылары Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан
(1998 жылы 26 наурыздаін бастап Тэжікстан шарттың толық қүқықты
қатысушысына айналды).
Шартты дамыту тұрғысында 1994 жылы шілдеде президенттердің шешімімен
Мемлекетаралық Кеңес және оның негізгі институттары -Премьер-министр
кеңесі, Сыртқы Істер Министрінің кеңесі, Қорғаныс Министрлер кеңесі және
олардың тұрақты қызмет істейтін жұмыс органы -Атқару комитеті құрылды.
Атқарушы комитетке координациялық-кеңестік, болжау-сараптау, ақпараттық
қызмет және Мемлекетаралық Кеңес пен оның институттарының шешімдерінің
орындалуын бақылау, қадағалау жүктелді. Әрбір мемлекет Мемлекетаралық
Кеңесте бір дауысқа ие. Шешім -жалпының келісімімен-консенсус арқылы жүзеге
асады. Премьер - министр , Сыртқы Істер Министрлерінің кеңесі, Қауіпсіздік
Министрінің кеңесінің мэжілісін жарты жылда, бір реттен кем болмауы тиіс.
Сөз болып отырған уақытта Орталық Азия ынтымақтастық және даму банкін
қүру туралы келісімдерге қол қойылды, оның капитала қатысушы мемлекеттердің
үлестік жарналарынан қалыптасады. Сонымен бірге Орталық Азия елдеріндегі
экономикалық реформалар деңгейіндегі елеулі айырмашылық, Орталық Азия
Одағының біршама оқшаулығы осы ұйымның шеңберіндегі жұмыстың жаңа
нысандарын қажет етті. Сондықтан Мемлекетаралық Кеңестің мэжілісінде (1998
жылы 17-18 шілде) аймақтық бірлестіктің жаңа атауы - Орталық Азиялық
Экономикалық Қауымдастығы (ОАЭҚ) бекітілді. Мемлекетаралық кеңес 1996 жылы
тамызында Ресейді байқаушы ретінде қабылдады, 1999 жылы шілдесінде тап
осындай мэртебені Грузия, Түркия және Украина алды.
6 қаңтар 1995 жылы Ресей Федерациясы мен Беларусия Республикасы, кейін
20 қаңтарда Қазақстан Республикасы Кедендік Одақ туралы келісімге қол
қойды. Іс жүзінде, үш мемлекет үйымдық түрде, көптен бері ойлаған
нәрселерін бекітті, бірақ мүны Достастықтың барлық 12 мемлекеті жүзеге
асырмады. Бұл қадам экономикалық интеграцияны тереңдетудегі келесі қадамды
білдіреді. Бұл одаққа 1996 жылы наурызда Кеден Одағына Қырғызстан
Республикасы қосылды. 1996 жылы 26 ақпанда Тэжікстан Республикасы оның
толық қүқықты мүшесі болды.
Кеден Одағының құрудағы басты мақсат болып мыналар жарияланды:
• Шаруашылық жүргізуші субъектілердің еркін экономикалық қарым-
қатынасына теріс эсерін тигізетін кедергілерді ысыру жолымен
мемлекеттердің элеуметтік-экономикалық прогресін қамтамасыз ету;
• Тұрақты экономикалық дамуды, еркін тауар айналымын және шынайы
бэсекелестікті қамтамасыз ету;
• Жалпы экономикалық кеңістікті құруда жағдай жасау;
• Кеден Одағына мүше-мемлекеттердің әлемдік рынокқа
белсенді шығуына жағдай жасау;
Кеден Одағы мынадай қағидаларға негізделетін экономикалық бірлестік
ретінде:
а) Кеден Одағына мүше-мемлекеттердің біртұтас
кедендік территориясының болуы;
б) Бірыңғайландырылған заң шығару және рыноктық шаруашылығына
негізделген, біртипті экономикалық механизмін реттеудің болуы;
Кеден Одағында атқарушы органдар ретінде төрт мемлекеттің
интеграциясын басқарудың бірлескен органдары - Мемлекетаралық Кеңес пен
Интеграциялық Комитет құрлды. Парламентаралық комитет алдына біртүтас
экономикалық кеңістіктегі өзара іс-қимылды қамтамасыз ететін бірегей
заңнаманы эзірлеу міндеті қойылды.
Жылдамдығы эртүрлі интеграция үрдісіне тиісті серпін беруге үмтыла
отырып, Беларусь Республикасының, Қазақстан Республикасының, Қырғызстан
Республикасының және Ресей Федерациясының Президенттері 1996 жылы 29
наурызда экономикалық және гуманитарлық салаларда интеграцияны тереңдету
туралы шартқа қол қойды. Оның басты мақсаты -тауарлардың, көрсетілген
қызметтің, капиталдардың және жұмыс күшінің еркін қозғалысына, шаруашылық
жүргізуші субьектілердің тікелей байланыстарын нығайтуға, ортақ ақпараттың,
білім беру және гуманитарлық кеңістікті қү_руға қажетті алғышарттар болып
табылады.
Интеграциялық ынтымақтастық одан эрі 1996 жылы 2 сэуірдегі Беларусь
пен Ресейдің қауымдастық қүру туралы келісіммен тереңдей түсті. Бұл -
келісім жалпы транспорттық және біріккен энергетика жүйесінде қысқа
мерзімде іс-шаралар жасау; ақша-кредиттік және бюджет жүйелеріндегі
бірыңғайлық, жалпы валютаны енгізуге алғы-шарттар жасау, элеуметтік
жағдайларды бірыңғайлау т.с.с. шарттарды қарастырады. 1997 жылы 2
сәуірде Ресей мен Беларусь арасында Одақтық келісімге қолқойылады,
ал бүл өз кезегінде осы мемлекеттер арасындағы интеграцияның жан жақты
тереңдеуіне алып келеді.
1998 жылы сәуірде Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан және Ресей
Президенттері саяси шешім қабылдады, осы шешім аталған елдердің
интеграциялық бірлестігіне Тәжікстанның кіруіне жол ашты. "Төрттік" кеңеюі
оның тиімділігі туралы, демек, осы интеграциялық ұйымның тартымдылығы
туралы куэландыратын процесс еді. Кіші аймақтық бірлестіктің ТМД шеңберінде
жұмыс істеуі, егер олар о баста оқшаулықты мақсат түтпаса, интеграцияға
теріс ықпал ететін тенденцияларды туғызбайды, қайта керісінше Достастықтың
бүкіл жүйесінің тұтастығын нығайтады.
Кеден Одағына қатысушы мемлекеттердің басшылары 2000 жылы қазанда
Астанадағы саммитттің барысында Еуразилық Экономикалық Қоғамдастықты құру
туралы мәлімдемеге және шартқа қол қойды. Бұл жаңа халықаралық бірлестік
және ол Кеден Одағымен Достастықтағы басқа мемлекеттер мен бірлестіктерден
үйымдық қүқықтық айырмашылығы бар. Белгілі, дәл механизмнің, бұрынғы
міндеттер мен мақсаттарды жүзеге асыру. 2000 жылы 10 қарашадағы жаңа құжат
- Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастықты құру туралы келісім (ЕурАзЭқ)
жарияланған мақсаттарды жүзеге асыруды қарастыруды, Қауымдастыққа мүше
мемлекеттердің экономикалық интеграциясына және жақындасуына негізделген
халықаралық үйым альянс ретінде құрлады. Қауымдастықтың ақтық мақсаты
мемлекеттердің экономикалық дамуы, халықтардың өмір сүру деңгейінің өсу
қарқынын жылдамдату және түрақты даму;
Жаңа ұйымның анық көрсетілген халықаралық статусы ЕурАзЭқ халықаралық
кұқықтық субъектік статусы бар үйым, ал Кеден Одағы болса өзіндік
халықаралық ұйым болған емес. ЕурАзЭқ Қауымдастық мемлекеттердің мүдделерін
қорғап және өкілдік ете отырып, Қауымдастықты халықтардың сауда
рыноктарына шығуға, 3 мемлекеттен, олардың бірлестіктерімен,
ДС¥ қосқанда өзара тиімді келісімдер жасауға жағдай жасайды.
Алдыңғылардан да жақсы, интеграциялық формула. Қоғамдастықта әрбір
мемлекет, интеграцияның барлық басқару органдарындағы жұмыстарға қатысады.
Шешімдер барлық мемлекеттермен қабылданады. Келісімдер қатысушылардың ішкі
мемлекеттік процедуралар жасағаннан кейін ғана өз күшіне енеді. Мұндай шарт
біртүтас әдістер, жақтардың халық акт-ды толықтай жүзеге асыруға жол береді
және шешімдер ЕурАзЭқ-ң барлық мүшелерге міндетті
Шешім қабылдаудың жаңа түрі. ЕурАзЭқ-ң құрлу туралы келісім бойынша
жағдайдағы орган - Мемлекетаралық Кеңес - барлық шешімдерді консенсус
арқылы қабылдайды. Оның құзыретіне интеграцияның стратегиясы, оны
дамытудағы бағыттары мен перспективалары мэселелері жатқызылады. Аталған
Кеңестің қүрамына мемлекеттер және үкіметтер басшылары кіреді. Дауыс беру
саны оның экономикалық потенциалына сэйкестендірілген: Ресей - 40%,
Белорусь және Қазақстан - 20%, Қырғызстан және Тэжікстан - 10%. Осылайша
Ресейдің интеграциялық үрдістегі маңызы есептеледі. Сонымен қатар ол өзінің
басқа әріптесіне өз айтқанын жүктей алмайды. Қоғамның басқа мүшелерінің
қолдауына арқа сүйеуі керек. Осы схема бойынша Қоғамға қатысушы
мемлекеттердің үлесін жарналары;
Шешімдерді орындауды бақылаудың жаңа жүйесінің құрылуы. Қауымдастығы
келісімдер мен шешімдерді орындауды бақылау, бақылау органдардың өз
құзыреттерінің шеңберінде ғана жүзеге асырылады;
Заң шығарудың бірыңғайлылығы мен жақындасуындағы жаңа эдістер.
Мүшелікке деген жоғары талаптар. Мүшелік өз міндеттерін орындамаған
жағдайда Мемлекетаралық Кеңестік шешімімен тоқтатыла алады. Осындай істі
жалғастыратын жағдайда Қоғамдастықтан шығарылып тасталады. Бұл жағдайда
қоғамдастықтың бюджетін қаржыландыруына байланысты міндеттемелерді
орындамағанда да осындай шаралар қарастырылған.10
Интеграциялық комитет (ИК) - Қоғамдастықтың тұрақты жү_мыс істейтін
органы, оның құрамына үкіметтер басшыларының орынбасалары енеді.
Қоғамдастықтың ағымды жұмысын қатысушы мемлекеттердің басшылары тағайындап,
Тараптардың Қоғамдастықтың жанындағы тұрақты өкілдерінің комиссиясы
қамтамасыз етеді.
Мемлекетаралық Кеңес пен ИК қызметін ұйымдастыру тұрғысынан қамтамасыз
ету. Бас хатшы басқаратын ИК хатшылығына жүктеледі. Қоғамдастықтың жоғары
экімшілік лауазымды тұлғасын - Бас хатшысын -ИК-ның ұсынысы бойынша
Мемелекетаралық Кеңес ұйымдарға тағайын дал ады.
2001 жылы 21 ақпанда Алматыда интеграциялық комитет Белорусия,
Қазақстан, Қырғызстан, Тэжікстанның интеграциялық комитетінің мәжілісі
болды. Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың қызметін реттейтін негізгі
құжаттарды дайындау жобасы туралы мэселе қарастырылады.
Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастыққа алып келген құжаттарды сараптай
келе, оқиғаның мынадай өрісін көре аламыз: 1. Экономикалық Одақ ҚҮ-РУ
туралы келісім ТМД-ң 11 мемлекеті, ассоциациялық мүшесі Украина. 2. Еркін
сауда зонасын құру туралы келісім - 1994. ТМД-ң 12 мемлекеті. 3. Кеден
Одағы туралы келісім - 1995. Беларусь, Қазақстан, Ресей. 4. Экономикалық
және гуманитарлық саладағы интеграцияны тереңдету туралы келісім - 29
наурыз 1996 жылы Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей. 5. Кеден Одағы
туралы және Біртұтас Экономикалық Кеңістік туралы келісім -26 ақпан 1999.
Белорусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тэжікстан. 6. Еуразиялық
Экономикалық Қауымдастықты құру туралы келісім - 10 қараша 2000 жылы
Белорусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тэжікстан. 7. ЕурАзЭқ-ң құқықтық
нормативті кркаттары 31 мамыр 2001 Минск. Белорусь, Қазақстан, Қырғызстан,
Ресей, Тэжікстан.
ЕурАзЭқ-тің берілуі экономикалық форумы 2003 ж. 19-
20 ақпан аралықтарында Москвада өтті. Бү_л форумның өтуі өте маңызды.
Өйткені бұл форум ЕурАзЭқ тоқтап қалмай дамып келе жатқанын көрсетеді және
бірнеше ұсыныстар, шешімдер қабылданды
Посткеңестік кеңістік мемлекеттерінің - Грузия, Украина, Әзірбайжан
және Молдова (ГУАМ) - саяси-консультативті форумы 1997 жылы 10 қарашада
Страсбургта өтті. Бү_л мемлекеттердің президенттері Еуропалық Кеңестің
саммитінің шеңберінде кездесті. Төртеудіңң тобы ЕҚЫ¥-ның тұрақты кеңесінде
флангтік келісімдер бойынша Келісім шартты талқылау барысында құрылды.
Страсбургта қабылданған Декларация бүл топтың елдерінің саяси
жақындасу мен тэжірибелік ынтымақтастығының деңгейін, посткеңестік
кеңістіктегі процестерге қатысты маңызды халықаралық мэселелер бойынша
олардың позицияларының сэйкестігін бекітті. Кейінірек, 1999 жылы 24
сэуірінде, НАТО-ның мүше-мемлекеттер мен әріптестер-мемлекеттерінің
Вашингтондік саммит кезінде бүл топқа Өзбекстан қосылды. Мемлекеттердің
кеңейтілген бірігуі ГУУАМ деген атқа ие болды.
Жаңадан құрылған ұйымның мақсаттары мен міндеттерін анықтауда Украина,
Грузия, Молдова және Азербайжан делегацияларының басшыларының 1998 жылы
қарашада Вашингтонда ДВҚ мен Дүниежүзілік банктың жыл сайынғы мәжілісінде
өткен кездесу маңызды рөлге ие болды. ГУУАМ-ның алдыда тұрған қызметтерінде
басқы назар көбінесе транскавказдың тасымалдау жолын дамыту мэселесіне
аударылды. Оны тек аймақтық интеграцияның маңызды механизмі ретінде ғана
қарастырып қоймай, сонымен қатар топтың елдерінің сенім шараларын,
экономикалық және саяси егемендігін нығайту факторы ретінде де қарастыру
керек делінді. Каспийдің мүнай көздерін өңдеу сүрақтарының шешімі және
құбырлар желісін құрлуы ерекше мэнге ие болды. Дәл осы байланыста
тасымалдау жолдарының қауіпсіздігі жөніндегі сұрақтар туады.
ГУУАМ өзін-өзі ТМД мен кез келген басқа ұйымдарға қарсы қоймауға
ұмтылатын координациялық орган болып табылады. Жаңа альянстың мұндай жылдам
қарқынмен қалыптасуы Украина, Өзбекстан, Грузия, Әзірбайжан Және Молдованың
экономикалық және саяси мүдделерінің ортақ болуымен тығыз байланысты. Бұл
мемлекеттер каспийлік мүнайды тасымалдаудың мүмкін болар бағыттарын
іздеумен, ¥лы Жібек Жолының қайта өрлеуінің ғаламдық жобасын, Евразиялық
тасымалдау жолын қүруды жүзеге асырумен байланысты.
ГУУАМ-ды құру инициативасы Балтық - Қаратеңіз альянсының идеясымен
байланысты. Бұл жоба сондай-ақ барлық қатысушы-мемлекеттер тарапынан жүзеге
асырылатын қаратеңіздік ынтымақтастық туралы Келісімнің құраушыларының бірі
болып табылады. Украина Орталық-Европалық инициатива елдерінің тобына
кіретін ТМД мүшелерінен жалғыз болғандықтан, оған жаңа құрылған ГУУАМ-да
бүл өте үлкен геосаяси кеңістікте Евразиялық көпір рөлі де жүктеледі. Бұған
Украинаны бақылаушы ретінде экономикалық ынтымақтастықтың Орталық Азиялық
жүйесіне қабылдау фактісі де әсер етеді.
ГУУАМ - бұл бір-біріне қайшы болмайтын саяси және экономикалық
бағыттарға ие посткеңестік кеңістіктің тең құқылы және өзара тиімді
кооперация құрылымын құру идеясын айқын түрде қолдайды. Егер бұған
Украинаның Польшамен және Балтық елдерімен ынтымақтастығының артуын,
сонымен қатар 1997 жылы мамырда Балтық-Қаратеңіздік альянстың құрлуын
(Украина, Полыпа, Латвия, Эстония, Литва) қоссақ, онда посткеңестік
кеңістіктегі интеграциялық процестердің даму тенденциялары айқын көріне
бастайды.
ГУУАМ мемлекеттері АҚШ және Батыс мемлекеттерімен тығыз байланысқан.
Олардың мақсаттары Каспий жағалауы аймағынан энергоресурстарды
тасымалдаудың жаңа жолдарын құрау, экономикалық және эскери саладағы
ынтымақтастықты нығайту.
ГУУАМ шеңберінде қарым қатынастың маңызды бағытының бірі аймақтағы
қауіпсіздікті және түрақтылықты сақтау. Ауқымды жобаларды жүзеге асыру
субаймақтық қауіпсіздік жүйесін құруды талап етеді. Бұл осы аймақтағы
барлық мемлекеттердің мүддесін ескеретін ынтымақтастықтың бастамасы болады.
ГУУАМ шеңберінде эскери ынтымақтастықтың неге керек. Өйткені осы
мемлекеттердің эр бірі іштен туылған қақтығыстармен соқтығысып отыр. Осы
қауіпсіздік жүйесіндегі мэселелердің ұқсастығы мемлекеттердің бір-біріне
тартылуына оң эсер береді.
Қауіпсіздік және бейбітшілікті қолдау барысында ГУУАМ мемлекеттері осы
бағытта күш-жігерді біріктіруге деген талпыныстары байқалады.
Өзінің дамуындағы аз уақытта ГУУАМ түрлі кезеңнен өтті, ол дамудан
дағдарысқа дейін жетті.
Көптеген сараптамашылардың пікірінше қазіргі кезең дағдарыс кезеңі.
Бұл мынадай факторлар нэтижесінде болуы мүмкін:
• ЕурАзЭқ шеңберіндегі интеграциялық үрдістердің күшеюі;
• ГУУАМ мүше-мемлекеттеріне қарсы ресей саясатының қаталдануы;
• ГУУАМ транспорттық коридоры Азия - Кавказ - Еуропа жобасына үқсас
варианттың болуы;
• ГУУАМ мемлекеттеріне Батыстың қызығушылығының азаюы.
2000 жылы маусымда Ялтада мемлекет басыларының саммитінде ұйымның
институтционалды құрлымы туралы қадамдар жасалды. Қол қойылған Жарғыға
байланысты ГУУАМ бірлестігі әлеуметтік -экономикалық дамуға, аймақтық
қауіпсіздік мэселелерін шешуге халықаралық қылмыс және наркобизнес
мәселелерінде ұйым шеңберіндегі эріптестік. Ұйым экономикалық мәселелерді
шешуге, эсіресе энергетикалық және транспорттық мәселелерге бағьггталған.
Бірлестіктің жоғарғы органы мемлекет басыларының саммиті, атқарушы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.