Туристік кәсіпорындағы маркетинг ақпарат жүйесімен қамтамасыз етудің маңыздылығы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Алғашқы маркетинг ақпарат жинау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4.7
1.1 Әлеуметтік сұрақ.жауап ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4.7
1.2 Бақылау әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7.8
1.3 Тәжірибе әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.10
2. Эксперттік бағалау маркетинг ақпараттың көзі ретінде ... ... ... ..9.10
3. Маркетинг зерттеулерде фокус.топтардың әдісін қолдану ... ... ... 11
4. Маркетинг ақпаратқа анализ жасау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11.13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
Пайдаланылған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
1. Алғашқы маркетинг ақпарат жинау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4.7
1.1 Әлеуметтік сұрақ.жауап ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4.7
1.2 Бақылау әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7.8
1.3 Тәжірибе әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.10
2. Эксперттік бағалау маркетинг ақпараттың көзі ретінде ... ... ... ..9.10
3. Маркетинг зерттеулерде фокус.топтардың әдісін қолдану ... ... ... 11
4. Маркетинг ақпаратқа анализ жасау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11.13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
Пайдаланылған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Кез келген туристік кәсіпорынның маркетинг анализін жасау үшін менеджерлер көптеген ақпарат көздерін талап етеді. Оларға клиентура, бәсекелестер, т.б туралы көптеген мәліметтер қажет болады. Маркетинг жұмысының белгілі практигі айтуы бойынша: «Бизнесті басқару – оның болашымен басқару, ал оның болашағымен басқару – ақпаратпен басқару»
Маркетингтік ақпарат жүйесі – маркетингтік шешімдерді қабылдайтын тұлғаларға мамандар арқылы өңделген, көптеген әдістер арқылы жасақталып, қажетті мәліметтерді жинап, өңдеп, анализ жасауды айтамыз.
Туристік кәсіпорынның маркетинг жүйесі қазіргі кезде көптеген мекемелермен жүргізіліп, болашақтағы жұмысы үшін өте маңызды мәселердің бірі болып табылады. Өйткені ол жалпы кәсіпорынның дамуын анықтайтын көрсеткіш.
Негізгі мақсаты -болашақта туристік кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін негіз болатын маркетинг ақпарат жүйесінің қандай әдістер мен жолдар арқылы жиналатынын анықтап, жиналған ақпаратты анализден өткізу ретін білу.
Жұмыстың міндеті – туристік кәсіпорындарда маркетинг ақпарат жүйелерінің жиналу жолдарын, әдістерін игеріп, оларды анализден өткізу жолдарын меңгеру.
Өзектілігі – туристік кәсіпорындағы маркетинг ақпарат жүйесімен қамтамасыз етудің маңыздылығы.
Маркетинг ақпарат жүйесі алдымен маркетинг менеджерлерінің өңдеулерінен өтіп, ол мәліметің кәсіпорынға қаншалықты қажеттілік деңгейі анықталады. Осыдан бастап ақпаратты жинау, өңдеу басталады. Ал ол ақпараттарды үш негізгі ақпарат көздерінен алуға болады: ішкі ақпараттар, маркетингтік іздеу, маркетингтік зерттеулер. Осыдан барып қана барлық осы мәліметтер өңделіп, менеджерлерге шешім қабылдау үшін жіберіледі.
Көптеген күшті жетілген маркетинг стратегияларын пайдаланып, фирмалар бәсекелестіктің күрделі түрлеріне тап болады. Сонымен қатар, қазіргі қарқынмен дамып келе жатқан өмірге қарсы тұру үшін менеджерлер пайда болған мәселені дер кезінде шешу үшін жаңа ақпараттың түрлерін талап етеді. Ал ақпараттық ағын әрқашан өсу үстінде. Ағылшын маркетологі Джон Нейсбиттің айтуы бойынша: «Қазіргі ең өзекті мәселелердің бірі болып ақпаратты алу емес, сол алынған ақпарат ағыннында батып кетпеу» дегендей, көптеген ақпарат көздерінің ішінен фирманың жұмыс істеуін жақсарту үшін, оның дамуы үшін қажетті ақпаратты алып өңдеу арқылы өз қажетіне қоладану маңызды маркетингтік мәселелердің бірі болып табылады.
Маркетингтік ақпарат жүйесі – маркетингтік шешімдерді қабылдайтын тұлғаларға мамандар арқылы өңделген, көптеген әдістер арқылы жасақталып, қажетті мәліметтерді жинап, өңдеп, анализ жасауды айтамыз.
Туристік кәсіпорынның маркетинг жүйесі қазіргі кезде көптеген мекемелермен жүргізіліп, болашақтағы жұмысы үшін өте маңызды мәселердің бірі болып табылады. Өйткені ол жалпы кәсіпорынның дамуын анықтайтын көрсеткіш.
Негізгі мақсаты -болашақта туристік кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін негіз болатын маркетинг ақпарат жүйесінің қандай әдістер мен жолдар арқылы жиналатынын анықтап, жиналған ақпаратты анализден өткізу ретін білу.
Жұмыстың міндеті – туристік кәсіпорындарда маркетинг ақпарат жүйелерінің жиналу жолдарын, әдістерін игеріп, оларды анализден өткізу жолдарын меңгеру.
Өзектілігі – туристік кәсіпорындағы маркетинг ақпарат жүйесімен қамтамасыз етудің маңыздылығы.
Маркетинг ақпарат жүйесі алдымен маркетинг менеджерлерінің өңдеулерінен өтіп, ол мәліметің кәсіпорынға қаншалықты қажеттілік деңгейі анықталады. Осыдан бастап ақпаратты жинау, өңдеу басталады. Ал ол ақпараттарды үш негізгі ақпарат көздерінен алуға болады: ішкі ақпараттар, маркетингтік іздеу, маркетингтік зерттеулер. Осыдан барып қана барлық осы мәліметтер өңделіп, менеджерлерге шешім қабылдау үшін жіберіледі.
Көптеген күшті жетілген маркетинг стратегияларын пайдаланып, фирмалар бәсекелестіктің күрделі түрлеріне тап болады. Сонымен қатар, қазіргі қарқынмен дамып келе жатқан өмірге қарсы тұру үшін менеджерлер пайда болған мәселені дер кезінде шешу үшін жаңа ақпараттың түрлерін талап етеді. Ал ақпараттық ағын әрқашан өсу үстінде. Ағылшын маркетологі Джон Нейсбиттің айтуы бойынша: «Қазіргі ең өзекті мәселелердің бірі болып ақпаратты алу емес, сол алынған ақпарат ағыннында батып кетпеу» дегендей, көптеген ақпарат көздерінің ішінен фирманың жұмыс істеуін жақсарту үшін, оның дамуы үшін қажетті ақпаратты алып өңдеу арқылы өз қажетіне қоладану маңызды маркетингтік мәселелердің бірі болып табылады.
1) Азоев Г.Л., Михайлова Е.А. Маркетинговые исследования. М.: Финстатинформ, 1999.
2) Голубов Е.П. Маркетинговые исследования: теория, методология и практика. М.: Финпресс, 1998.
3) Гринберг А.С. Информационное обеспечение маркетинговой деятельности. М.: ИУНХ, 1993.
4) Дурович А., Копанев А. Маркетинг в туризме. Минск, 2004.
5) Котлер Ф. Маркетинг . Гостоприимство. Туризм. М., 1999.
6) Папирян Г.А. Маркетинг в туризме. М., 2004.
7) Маркетинг: Учебник / под ред. А.Н. Романова. М.: ЮНИТИ, 1995.
8) Қазақстан Республикасының Конституциясы – Алматы,1995.
9) Закон РК. Об информатизации // Казахстанская правда. - 2003.- 14 мая
10) «Қазақстан Республикасының ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз етудің мемлекеттік бағдарлымасы туралы» 14 наурыз 2000 жылдың №359 Қазақстан Республикасының Президентінің /Указ/.
11) Вендров А.М. Проектирование программного обеспечения экономических информационных систем. Учебник, М: Финансы и статистика,2000-352б
12) Е.Г.Неверова Ақпарат жүйелеріндегі мәліметтер базасын құрудағы пробл емаларды зерттеу/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика.
13) Қ.С.Байшоланова Ақпараттық жүйелер теориясы/Алматы: Экономика Баспасы, 2002
14) Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова Экономикадағы ақпарат жүйелері/Алматы: Экономика Баспасы, 2001.
15) Н.Б.Бралиева, Л.А. Байбулекова, А.И.Тилегенов Бизнестегі ақпарат жүйелері. – Алматы: Экономика Баспасы, 1998.
16) Голубков В. Маркетинговые исследования/Москва: Финансы и статистика, 2001
2) Голубов Е.П. Маркетинговые исследования: теория, методология и практика. М.: Финпресс, 1998.
3) Гринберг А.С. Информационное обеспечение маркетинговой деятельности. М.: ИУНХ, 1993.
4) Дурович А., Копанев А. Маркетинг в туризме. Минск, 2004.
5) Котлер Ф. Маркетинг . Гостоприимство. Туризм. М., 1999.
6) Папирян Г.А. Маркетинг в туризме. М., 2004.
7) Маркетинг: Учебник / под ред. А.Н. Романова. М.: ЮНИТИ, 1995.
8) Қазақстан Республикасының Конституциясы – Алматы,1995.
9) Закон РК. Об информатизации // Казахстанская правда. - 2003.- 14 мая
10) «Қазақстан Республикасының ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз етудің мемлекеттік бағдарлымасы туралы» 14 наурыз 2000 жылдың №359 Қазақстан Республикасының Президентінің /Указ/.
11) Вендров А.М. Проектирование программного обеспечения экономических информационных систем. Учебник, М: Финансы и статистика,2000-352б
12) Е.Г.Неверова Ақпарат жүйелеріндегі мәліметтер базасын құрудағы пробл емаларды зерттеу/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика.
13) Қ.С.Байшоланова Ақпараттық жүйелер теориясы/Алматы: Экономика Баспасы, 2002
14) Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова Экономикадағы ақпарат жүйелері/Алматы: Экономика Баспасы, 2001.
15) Н.Б.Бралиева, Л.А. Байбулекова, А.И.Тилегенов Бизнестегі ақпарат жүйелері. – Алматы: Экономика Баспасы, 1998.
16) Голубков В. Маркетинговые исследования/Москва: Финансы и статистика, 2001
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Алғашқы маркетинг ақпарат жинау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .4-7
1. Әлеуметтік сұрақ-
жауап ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..4-7
1.2 Бақылау
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .7-8
1.3 Тәжірибе
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..8-10
2. Эксперттік бағалау маркетинг ақпараттың көзі ретінде ... ... ... ..9-10
3. Маркетинг зерттеулерде фокус-топтардың әдісін қолдану ... ... ... 11
4. Маркетинг ақпаратқа анализ жасау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... . 11-13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Пайдаланылған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 23
Кіріспе
Кез келген туристік кәсіпорынның маркетинг анализін жасау үшін
менеджерлер көптеген ақпарат көздерін талап етеді. Оларға клиентура,
бәсекелестер, т.б туралы көптеген мәліметтер қажет болады. Маркетинг
жұмысының белгілі практигі айтуы бойынша: Бизнесті басқару – оның
болашымен басқару, ал оның болашағымен басқару – ақпаратпен басқару
Маркетингтік ақпарат жүйесі – маркетингтік шешімдерді қабылдайтын
тұлғаларға мамандар арқылы өңделген, көптеген әдістер арқылы жасақталып,
қажетті мәліметтерді жинап, өңдеп, анализ жасауды айтамыз.
Туристік кәсіпорынның маркетинг жүйесі қазіргі кезде көптеген
мекемелермен жүргізіліп, болашақтағы жұмысы үшін өте маңызды мәселердің
бірі болып табылады. Өйткені ол жалпы кәсіпорынның дамуын анықтайтын
көрсеткіш.
Негізгі мақсаты -болашақта туристік кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі
үшін негіз болатын маркетинг ақпарат жүйесінің қандай әдістер мен жолдар
арқылы жиналатынын анықтап, жиналған ақпаратты анализден өткізу ретін білу.
Жұмыстың міндеті – туристік кәсіпорындарда маркетинг ақпарат
жүйелерінің жиналу жолдарын, әдістерін игеріп, оларды анализден өткізу
жолдарын меңгеру.
Өзектілігі – туристік кәсіпорындағы маркетинг ақпарат жүйесімен
қамтамасыз етудің маңыздылығы.
Маркетинг ақпарат жүйесі алдымен маркетинг менеджерлерінің өңдеулерінен
өтіп, ол мәліметің кәсіпорынға қаншалықты қажеттілік деңгейі анықталады.
Осыдан бастап ақпаратты жинау, өңдеу басталады. Ал ол ақпараттарды үш
негізгі ақпарат көздерінен алуға болады: ішкі ақпараттар, маркетингтік
іздеу, маркетингтік зерттеулер. Осыдан барып қана барлық осы мәліметтер
өңделіп, менеджерлерге шешім қабылдау үшін жіберіледі.
Көптеген күшті жетілген маркетинг стратегияларын пайдаланып, фирмалар
бәсекелестіктің күрделі түрлеріне тап болады. Сонымен қатар, қазіргі
қарқынмен дамып келе жатқан өмірге қарсы тұру үшін менеджерлер пайда болған
мәселені дер кезінде шешу үшін жаңа ақпараттың түрлерін талап етеді. Ал
ақпараттық ағын әрқашан өсу үстінде. Ағылшын маркетологі Джон Нейсбиттің
айтуы бойынша: Қазіргі ең өзекті мәселелердің бірі болып ақпаратты алу
емес, сол алынған ақпарат ағыннында батып кетпеу дегендей, көптеген
ақпарат көздерінің ішінен фирманың жұмыс істеуін жақсарту үшін, оның дамуы
үшін қажетті ақпаратты алып өңдеу арқылы өз қажетіне қоладану маңызды
маркетингтік мәселелердің бірі болып табылады.
1. Алғашқы маркетинг ақпарат жинау жүйесі
Алғашқы маркетинг ақпарат жинау алдын ала арнайы зерттеулерді талап
етеді. Олардың мақсаты белгілі бір маркетингтік мәселені шешу үшін қосымша
мәлімет алу болып табылады. Ал маркетингтік ақпарат жинау көп қаражат
мөлшерін қажет еткендіктен, көптеген кіші фирмалар ірі фирмалардағы өзіндік
зерттеушілер штатына немесе арнайы мекемелер қызметіне жүгінеді.
Маркетинг ақпарат жинаудың негізгі бірнеше әдістері бар.(Қосымша №1).
Олар:
• әлеуметтік сұрақ-жауап
• бақылау
• тәжірибе
• ұқсастырып үлгілеу
Белгілі бір әдісті таңдау көптеген мәселелерге байланысты. Ол зерттеу
мақсатына, зерттелу объектісінің қасиеттері мен осы қасиеттерді
тасымалдаушының өзіндік белгілеріне (тұтынушы, мекеме қызметшісі, турөнім)
тәуелді болып келеді.
Ұқсастырып үлгілеу әдісі. Бұл перспективті әдістердің бірі. Ол фирманың
стратегиясын және тактикасын анықтайтын математикалық, графикалық немесе
басқада басқарылатын және басқарылмайтын факторларды қарастырып, осы
факторлардың зерттеу обьектісіне әсер етуден болатын өзгерістерді қараудан
да тұрады.
1. Әлеуметтік сұрақ-жауап
Белгілі бір турөнімді анықтауда, қызмет көрсетудің түрлі формаларын
бағалауда, түрлі фирмалардың қызметін қадалағанда мақсатты тұтынушылар
нарығының қажеттіліктерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл ең көп
қолданылатын әдіс болып табылады. Қазіргі маркетинг зерттеудің 90%-на жуығы
осы әдіс арқылы жүзеге асырылады.
Әлеуметтік сұрақ-жауаптың классификациясына келетін болсақ. Ол көптеген
белгілеріне байланысты бөлінеді. (Қосымша №2).
Мәліметтер алғашқы ақпарат көзіне (тасымалдаушы) байланысты көпшілік
және маманданған болып бөлінеді.
Көпшілік әлеуметтік сұрақ-жауапта ақпараттың негізгі көзі болып
халықтың түрлі категориялары, яғни олардың мамандығы анализ пәнімен
байланысы жоқ адамдар болуы керек. Оларды әдетте респонденттер (латынша
respondeo – жауап беремін) деп атайды. Ал маманданған әлеуметтік сұрақ-
жауап үшін негізгі ақпарат көзі болып арнайы маманданған, яғни зерттеу
пәнімен тығыз байланысы бар адамдар табылады. Бұны кейде эксперттік деп те
атайды. Көбінесе маркетингтік бақылаудың алғашқы этапында қабылданған
мәліметтерді тексеріп, шешім қабылданады.
Әлеуметтік сұрақ-жауап жиілігіне байланысты нүктелік (бір реттік)
немесе қайталанбалы болып бөлінеді. Соңғысы нарықтағы жаңа қажеттіліктерді
анықтауға әсер етеді.
Сонымен қатар әлеуметтік сұрақ-жауап қамту деңгейіне байланысты жалпы
немесе таңдалмалы болып екіге бөлінеді. Жалпы қамтуда мүмкін тұтынушылар
саны көп болғандықтан қиынға түседі. Сондықтан таңдаумен өткізілетін
әлеуметтік сұрақ-жауап тиімді болып келеді. Егер жалпы таңдамалы әлуметткі
сұрақ-жауап толық бірігуді қамтыса, онда ол өкілдік деп те аталады.
Маркетингте оны фокус-топтар жүзеге асырады.
Әлеуметтік сұрақ-жауап формасына байланысты анкеталық және интервью
арқылы алынуы мүмкін. Енді осыған тереңірек тоқталу керек.
Анкеталық сұрақ-жауап оңай және ол арқылы көп адамдар санын сұрап
үлгеруге болады. толық емес анкетаның кері келуі (90%-ға дейін жетеді)
Интервью әлеуметтік сұрақ-жауап формасы ретінде интервьюердің өзі
бетпе-бет сұрақ қойып, жауапты алуы болып таб
Ең кең тараған түрі пошталық болып саналады. Пошатылық әлуметткі сұрақ-
жауаптың артықшылықтары:
➢ үлкен территорияда өткізу мүмкіндігі;
➢ психологиялық кедергінің болмауы;
➢ уақытқа шектеу жоқ.
Кемшіліктері:
➢ жауапты ұзақ уақыт күту
➢ алынған ақпараттың дәлдігі
ылады. Интервью тікелей және жанама (телефон арқылы) түрде болуы
мүмкін.
Тікелей түрде жұмсақ тактика қолданылады. Жауаптарды инервьюер өзінің
бақылаулары арқылы толықтыра алады. Кемшіліктері болып қаржының көп кетуі,
уақыттың қажеттілігі және интервьюердің көзқарасы әсер етуі мүмкін.
Жанама түрде жылдам түрде қиын емес сұрақтарға жауап алу керек болса,
онда телефон арқылы интервью алу қолданылады. Онда уақыт пен қаржының
үнемделуі жүзеге асады.
Көптеген жүргізілетін әлеуметтік сұрақ-жауаптың дәлдігі анкета немесе
интервью бланкінің құрастырылуына байланысты.
Анкета – зерттеу объектісінің сандық, сапалық сипаттамасын анықтау үшін
белгілі бір зерттеушілік мәселемен құрастырылатын сұрақтар жүйесі.
Анкета құруда келесі жайттарды ескеру керек:
▪ анкета сұрақтарының әсерлілігі оның қалай қойылғандығына,
ретіне, мүмкін жауаптар болуына байланысты;
▪ сұрақ формасының жауапқа әсер етуі;
▪ нақты логикалық сұрақтарды құрастыру.
Анкетаның бірінші беті – кіріспе. Онда сұрақ-жауапты кім жүргізіп
жатқаны, қандай мақсатпен, анкета толтыру бойынша нұсқаулар жазылады. Бұл
бөлікте респондентке құметпен қатар, оның сұрақтарға жауап беру құлшынысын
ашу керек.
Кіріспеден соң жанасу сұрақтары ктеді. Оның міндеті – респондентті
қызықтырып, қарастырып отырған мәселеге кірістіру. Бұл сұрақтар әдетте оңай
болып келеді. Мысалы, саяхаттағанды ұнатасыз ба?
Анкетада әрбір белгілеген мәселенден кейін негізгі сұрақтар болгы болуы
тиіс. Оларды өз кезегінде ашық және жабық деп бөлуге болады.
Жабық сұрақтар жауап берудің барлық мүмкін жолдарын қамтиды. (Қосымша
№3).
Ашық сұрақтар жабық сұрақтарға қарағанда белгілі бір вариантты сұралып
отырған тұлғаға ілмеуге тырысады. Осыдан нәтижені өңдеу қиындайды. Алайда,
қалыптан тыс, күтпеген жауап арқылы берілген мәселенің шешімі табылуы
мүмкін. Бұл кеткен шығынды жаба алады. (Қосымша №4).
Анкета құрылымында ерекше маңызды орынды бақылау сұрақтары алады.
Олардың міндеті – мәліметтердің дәлдігін тексеру. Мәселен, мынадай сұрақ
болса: фирмамен ұсынған қызметтердің қайсысы сізді қанағаттандырады?,
бақылау сұрағы: Осы фирманың қызметтерімен қолданғансыз ба? деген болуы
мүмкін.сонда екінші сұрақ жауабы бірінші сұрақ ықпалында жатыр.
Сонымен қатар анкетадағы сұрақтарды құрғанда өте қиын сұрақтарды
ортасына, ал жеңіл сұрақтарды соңына қою керек.
Анкетаны қорытынды сұрақтар аяқтайды. Олардың мақсаты – респондетте
пайда болатын псилогиялық ауырлықты шешу. Бұл жерге таға да респондеттің
әлеуметтік-демографиялық портретін анықтайтын сұрақтарды кірістіру керек
(жынысы, мекен-жайы, білімі, т.б).анкета аяқталған соң міндетті түрде
респондентке алғысын айту керек.
Анкетаның сапасын және әлеуметтік сұрақ-жауапты жеңіл өткізу үшін
бірнеше нұсқаулар бар:
1. сұрақты қарастырғанда принциптік талаптарды сақтау:
• сұрақтар жеңіл және түсінікті болу керек;
• бір мағыналы сұрақтар;
• нейтралды болуы (жауапты белгігі бір жаққа бағыттамау)
2. анкета құрудағы қағидаларды сақтау:
• сұрақтар реті: жеңілден күрделіге, жалпыдан арнайыға;
• көптеген құралдарды қолданбау (мысалы алағшында төттік кейнінен жетілік
сатылы шкалалы сұрақтар);
• алдымен сенім тудыратын сұрақтар, сосын мәселе бойынша сұрақтар, содан
кейін бақылау сұрақтар, соңында жеке тұлғаға байланысты сұрақтар.
3. Анкетаның оңтайлы көлемі:
• ұзақ анкеталар қабылдануы аз;
• қысқа анкеталар мәселенің немесе белгілі бір адамға сұратылып отырған
фактінің өзін маңызды емес екенін көрсетеді;
• максималды толтыру уақыты 20-30 минуттан аспауы тиіс.
4. Анкетаның спасына алдан ала баға беру:
• дайындалған анкеталардың мүмкін жауаптар мен сұрақтары тексеріліп,
жалпы композициясы логикалық бақылауға түседі;
• сынақ анкетаны өткізу, ол кішкене адамдар тобы арқылы өткізіліп, кейін
қайтадан толықтырылады.
5. Пошталық әлеуметтік сұрақ-жауап кезінде анкетаның кері бос қайту
пайызан азайту:
• қолдау, ілікпе хат (қызығушылықты ояту, анонимдікті сақтау), анкета
жіберілу туралы телефондық хабарлау;
• жауаптар үшін маркіленген конверт болуы;
• қызықты тақырып, тартымды безендіру. (Қосымша №5).
2. Бақылау әдісі
Белгілі бір таңдап алынған адамдар тобын, іс-әрекеттерін, интуициясын
бақылай отырып маркетинг ақпарат алуда қолданады. Сонда баылау келесі
процесс сияқты қаралады:
• белгілі бір зерттеу мақсатына бағытталу;
• жоспарлы және стратегиялық түрде өту;
• тек қана қызықты мәліметтерді жинаумен бірге талдап қорыту;
• тұрақтылық және дәлділік тұрғысынан әрдайым бақылауда болу.
Бұл әдістің артықшылықтары:
✓ жүзеге асыруда жеңіл және аз шығынды;
✓ объектімен қарым-қатынас жасауда тәуелсіздік;
✓ жоғары объективті анықтауға мүмкіндік береді;
✓ болмашы әрекетті анықтауға мүмкіндік береді;
✓ қалыпты өткізу орнының болуы.
Кемшіліктері:
▪ алдын ала өзіндік көрсетуді жасақтау қиын (мысалы тек қана
фирма офисіне келгендерді ғана бағалау, кездейсоқ объектінің
таңдау алмау);
▪ назарға тұтынушының қимылын анықтайтын факторлар алынбайды;
▪ объектінің қимылының біркелкілігін түсіндіре алмау;
▪ егер бақылау ашық түрде өтсе объектінің ерекетінің өзгешелігі.
Маркетинг практикасында бақылаудың түрлі формалары қолданылады. Оларды
келесі белгілері бойынша топтарға бөлуге болады:
a. өткізілу жеріне байланысты: қалыпты жағдайда,
лабораториялық;
b. іске асуы бойынша: жабық (арнйы камера, т.б) және ашық
(бақылаушының міндетті қатысуы арқылы);
c. стандарттау сатысы бойынша: стандартты және еркін бақылау.
Стандартты кезінде бақылаушы тек керек нәрсені бақылайды, ал
еркінде керісінші назарға барлық әрекет алынады.
Бақылау алдын ала жасақталған жоспар бойынша жүзеге асырылады. Онда
өткізу жері, объект, уақыты, т.б белгіленеді.
Бақылау сәтті өту үшін нақты шарттар орындалуы тиіс. Біріншіден,
бақылау кішкене уақыт аралығында жүргізіледі; екіншіден, бақыланатын
объекттер мен құбылыстар көз жетерлік болуы тиіс; үшіншіден, бақылау
негізінде көп қайталанатын системалық әрекет жатпауы тиіс.
Бақылау әдісі арқылы келесі жағдайларды анықтауға болады:
• белгілі бір фирма ұсыныстарына жәрмеңке қатысушыларының
қызығушылығы;
• жәрмеңкеде қандай стенд көп көңілді өзіне аударды;
• көрермендердің қандай жарнамада ұзақ тоқталуы;
• клиенттің қызмет түрінтаңдағанда, сатып алу түралы шешім
қабылдағанда іс-әрекеті;
• клиентте ұсынылып отырған маңызды қызметтердің сипаттамаларын,
т.б.
Бақылау әдәсәнәң қиыншылықтары бар. Олар объективті және субъективті
(бақылаушы тұлғасынан тыс, яғни уақыт тығыздығы, т.б) болады.
3. Тәжірибе әдісі
Мүмкін альтернативтер туралы мәліметтерді тәжірибелер арқылы алуға
болады. Тәжірибе - тәуелсіз өзгермелілерді басқара отырып, олардың тәуелді
өзгермелілерге әсерін, басқа да басқарылмайтын параметрлердің әсері
сақталып, бақылау. Тәуелсіз өзгермелілер (мысалы баға, жарнама кеткен
шығындар, т.б) тәжірибе қалауы бойынша өзгере алады. Ал тәуелді
өзгермелілер (мысалы сатылым көлемі, нарықтағы үлестің өзгеруі, т.б)
практикалық тұрғыда наық басқарылмайды.
Негізінен тәжірибе әдісін маркетингте сынақ маркетингі деп те
аталады. Көбінесе нарықты тестілеу жүргізіледі. Нарықты тестілеудің келесі
түрлері ажыратылады:
• стандартты
• басқарылатын
Стандартты тестілеу кезінде туристік мекеме өзінің ресурстары арқылы өз
өнімін сынайды. Ол көп қаражатты қажет етеді. Конфеденциальді болады.
Басқарылатын тестілеу арнайы мамандандырылған зерттеу фирмаларымен
жүзеге асырылады.
Тестілеудің кемшіліктерінің бірі тәжірибеге көп шығын кетеді. Сонымен
қатар тестілеу өнімі бәсекелестерге белгілі болып, олар нарыққа ұқсас
өнімді тез арада ұсынуы мүмкін. Одан бөлек, маркетинктік тәжірибе және
шешім қабылдау арасында уақыттық аралық болуы мүмкін.
Кез келген тәжірибе жүргізгенде кем дегенде екі қиындық туындайды. Олар
тәуелді өзгермелілердің қаншалықты тәуелсіз өзгермелілер қатарына
жатқызылуы (нәтиже шығару бойынша), тәжірибе нәтижелерінің басқа ортада
қашлықты деңгейде іске асуы.
Тәжірибелерді екі топқа бөлуге болады:
• лабораториялық – жасанда ортада өту (мысалы, өнімді тестілеу)
• іс жүзінде, шынайы жағдайларда жүзеге асады (мысалы, нарық тесті)
Мысал ретінде жатталатын немесе ұмытылатын жарманы келтіруге
болады(кесте 1).
кесте 1
Есте
сақтау
деңгейі 100
90
80
70 тақырып
60
50 көзі
40
30
20
аргументтер
10
0
1 2 3 4 5 6 7
мәліметтерді естігеннен
соң өткен апта сандары
Тұтынушылардың уақыттың функциясы негізенде жарнаманы жаттау
мүмкіндігі
Суретте көрсетілгендей, жарнамадан әсер геометриялық тұрғыда өзгереді.
Алайда, оының жеке элементтері әсерінен еске түсіру мүмкіндігінің
жылдамдығы көп. Осылай, жарнама аргументтері пайда болып бір аптадан соң
еске түсіру төмендейді. Осыдан, жарнама шығынын өтеу үшін аз ғана уақыт
болады.
Іс жүзінде тәжірибелер шынайы жағдайда өтетіндіктен, кері факторлардың
әсері болуы мүмкін.
1. Эксперттік бағалау маркетинг ақпараттың көзі ретінде
Экономико-математикалық әдісті қолдану шектеуіне, статистикалық
ақпараттың болуы немесе болмауына байланысты ақпаратты пайдаланудың
қалыптан тыс әдісі. Ол тәжірибеге, болжауға, мамандардың интуициясына
бағытталады.
Эксперттік бағалауды қолданудың екі деңгейі бар. Олар сандық және
сапалық.
Егер сапалық деңгейде қолданылса ( нарықтық іс-әркеттің мүмкін
бағыттарын анықтау, маркетингтік коммуникаияны жүзеге асыру үшін шаралар
таңдау, т.б) күмәнсіз болады. Ал сапалық деңгейде қолданылса, эксперттік
бағалау нәтижесі сынауға түседі. Сонымен қатар, сапалық эксперттік бағалау
болса, онда ол эксперттердің тәжірибесіздігін көрсетеді.
Олай бола тұрса да экспертік бағалау, келесі келесі жағдайларда
маркетинг ақпарат алудың жалғыз көзі болады:
• статистикалық мәліметтер жетіспеуі немесе мүлде аз болуы кезінде
нарықтық жағдайды болжау;
• өлшеу әдісі жоқ әрекеттер анализі үшін (мысалы, туристік
мекеменің маркетингтік мақсатын анықтау);
• нарықтық белгісіздік кезінде ең тиімді маркетингтік шешімді
негіздеу үшін (басқа әдістермен қатар).
Эксперттік бағалау әдісінде үлкен рөлді эксперттер алады. Дәл экперттік
бағаны алу бірқатар факторларға байланысты: эксперттің мамандалу деңгейі,
жұмыс істеу ортасының жағдайы, қолданылатын әдістер, нәтиженің мәселе
шешуге тиімділігі.
Эксперттік бағалау кемшіліктері: алынған эксперттік бағалаудың дәлдігін
растайтын кепілдіктің болмауы, эксперттік сұрақ-жауап жүргізгенде алынған
нәтижелерді өңдеуде қиындықтар.
Эксперттерге қойылатын негізгі талаптар: біліктілік, эксперттік
комиссияға мүшелік етуге қызығушылығы, объективтілігі, іскерлігі.
Эксперттік біліктілік - бағаның объектісіне және әдәсен таралады.
Кәсіптік біліктілік туризм индустриясының әрекет етуін, нарықтың жағдйы мен
дамуын, т.б өзіне қосады. Квалиметрилық біліктілік эксперттердің нақты және
бірегей эксперттік бағалаудың әдістері мен қағидаларын білуі және олармен
қолдана алуы.
Эксперттік іскерлік – оының жинақылығын, бір мәселеден кіншіге өтуін,
конфликтті кездегі әрекеті, консонформизм - өзінің дұрыстығыны сене
отырып, өзгелердің көзқарастарына қарсы тұру, оперативтілік, өз ойын нақты
жеткізуі, мотивті және негізді бағалау.
Эксперттік объективтілік – шешім қабылдауда нақты жағдайды есепке алу,
қаншалықты эксперттің дұрыстығы расталса, оның авторитетінің соншалықты
көтерілуі.
Эксперттік топтың санынматематикалық статистика мәліметтеріне сүйеніп,
сонымен қатар парктикалық кемуді қолдану арқылы анықтауға болады.
Практикаға сүйенсек, ең тиімді 7-12 эксперт болуы.
Эксперттік бағалаудың жүзеге асуы:
o сұрақты ашық немесе жабық дауыс беру арқылы талқылау;
o жабық дауыс беру немесе анкеталық сұрақ-жауапты қолдану арқылы
жабық сұрақты талқылау;
o дауыс берусіз еркін талқылау.
2. Маркетинг зерттеулерде фокус-топтардың әдісін қолдану
Соңғы кезде беделі ерекше өсуде. Ол сандық емес, сапалық мәліметтерді,
таңдамалы сұрақ-жауап нәтижесін интерпритация және анализіне,
тұтынушылардың қимылы мен іс-әрекетіне негізделуі болып табылады.
Әдістің қолдану жағдайлары:
✓ мәселенің генерациясы (мысалы нарыққа ұсынылған турөнімнің
бағыттарын анықтау);
✓ тұтынушылардың өзара әңгімелесуіне көңіл аудара отырып,
жарнамалық жұмыстар жүргізу;
✓ тұтынушының сұраныстарымен танысу;
✓ жарнаманың тарату әдісі мен түріне тұтынушылардың эмоциялық
әсерін зерттеу.
Әсіресе, фокус-топ жұмыстары аудио, видеотехникалық құралдар арқылы
жүзеге асуы тиімді.
Фокус-топтағы ең қолайлы мүшелерінің саны 8-12 адам.адам саны аз болса,
динамикалық жұмыс болмайды, ал керісінше көп болса, дискуссияға, топтарға
бөлініп кетуі пайда болады. Топтың құрамындағы адамдар зерттеу типіне
байланысты таңдалады. Оларды ынталандыру шаралары жүргізілуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Алғашқы маркетинг ақпарат жинау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .4-7
1. Әлеуметтік сұрақ-
жауап ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..4-7
1.2 Бақылау
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .7-8
1.3 Тәжірибе
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..8-10
2. Эксперттік бағалау маркетинг ақпараттың көзі ретінде ... ... ... ..9-10
3. Маркетинг зерттеулерде фокус-топтардың әдісін қолдану ... ... ... 11
4. Маркетинг ақпаратқа анализ жасау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... . 11-13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Пайдаланылған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 23
Кіріспе
Кез келген туристік кәсіпорынның маркетинг анализін жасау үшін
менеджерлер көптеген ақпарат көздерін талап етеді. Оларға клиентура,
бәсекелестер, т.б туралы көптеген мәліметтер қажет болады. Маркетинг
жұмысының белгілі практигі айтуы бойынша: Бизнесті басқару – оның
болашымен басқару, ал оның болашағымен басқару – ақпаратпен басқару
Маркетингтік ақпарат жүйесі – маркетингтік шешімдерді қабылдайтын
тұлғаларға мамандар арқылы өңделген, көптеген әдістер арқылы жасақталып,
қажетті мәліметтерді жинап, өңдеп, анализ жасауды айтамыз.
Туристік кәсіпорынның маркетинг жүйесі қазіргі кезде көптеген
мекемелермен жүргізіліп, болашақтағы жұмысы үшін өте маңызды мәселердің
бірі болып табылады. Өйткені ол жалпы кәсіпорынның дамуын анықтайтын
көрсеткіш.
Негізгі мақсаты -болашақта туристік кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі
үшін негіз болатын маркетинг ақпарат жүйесінің қандай әдістер мен жолдар
арқылы жиналатынын анықтап, жиналған ақпаратты анализден өткізу ретін білу.
Жұмыстың міндеті – туристік кәсіпорындарда маркетинг ақпарат
жүйелерінің жиналу жолдарын, әдістерін игеріп, оларды анализден өткізу
жолдарын меңгеру.
Өзектілігі – туристік кәсіпорындағы маркетинг ақпарат жүйесімен
қамтамасыз етудің маңыздылығы.
Маркетинг ақпарат жүйесі алдымен маркетинг менеджерлерінің өңдеулерінен
өтіп, ол мәліметің кәсіпорынға қаншалықты қажеттілік деңгейі анықталады.
Осыдан бастап ақпаратты жинау, өңдеу басталады. Ал ол ақпараттарды үш
негізгі ақпарат көздерінен алуға болады: ішкі ақпараттар, маркетингтік
іздеу, маркетингтік зерттеулер. Осыдан барып қана барлық осы мәліметтер
өңделіп, менеджерлерге шешім қабылдау үшін жіберіледі.
Көптеген күшті жетілген маркетинг стратегияларын пайдаланып, фирмалар
бәсекелестіктің күрделі түрлеріне тап болады. Сонымен қатар, қазіргі
қарқынмен дамып келе жатқан өмірге қарсы тұру үшін менеджерлер пайда болған
мәселені дер кезінде шешу үшін жаңа ақпараттың түрлерін талап етеді. Ал
ақпараттық ағын әрқашан өсу үстінде. Ағылшын маркетологі Джон Нейсбиттің
айтуы бойынша: Қазіргі ең өзекті мәселелердің бірі болып ақпаратты алу
емес, сол алынған ақпарат ағыннында батып кетпеу дегендей, көптеген
ақпарат көздерінің ішінен фирманың жұмыс істеуін жақсарту үшін, оның дамуы
үшін қажетті ақпаратты алып өңдеу арқылы өз қажетіне қоладану маңызды
маркетингтік мәселелердің бірі болып табылады.
1. Алғашқы маркетинг ақпарат жинау жүйесі
Алғашқы маркетинг ақпарат жинау алдын ала арнайы зерттеулерді талап
етеді. Олардың мақсаты белгілі бір маркетингтік мәселені шешу үшін қосымша
мәлімет алу болып табылады. Ал маркетингтік ақпарат жинау көп қаражат
мөлшерін қажет еткендіктен, көптеген кіші фирмалар ірі фирмалардағы өзіндік
зерттеушілер штатына немесе арнайы мекемелер қызметіне жүгінеді.
Маркетинг ақпарат жинаудың негізгі бірнеше әдістері бар.(Қосымша №1).
Олар:
• әлеуметтік сұрақ-жауап
• бақылау
• тәжірибе
• ұқсастырып үлгілеу
Белгілі бір әдісті таңдау көптеген мәселелерге байланысты. Ол зерттеу
мақсатына, зерттелу объектісінің қасиеттері мен осы қасиеттерді
тасымалдаушының өзіндік белгілеріне (тұтынушы, мекеме қызметшісі, турөнім)
тәуелді болып келеді.
Ұқсастырып үлгілеу әдісі. Бұл перспективті әдістердің бірі. Ол фирманың
стратегиясын және тактикасын анықтайтын математикалық, графикалық немесе
басқада басқарылатын және басқарылмайтын факторларды қарастырып, осы
факторлардың зерттеу обьектісіне әсер етуден болатын өзгерістерді қараудан
да тұрады.
1. Әлеуметтік сұрақ-жауап
Белгілі бір турөнімді анықтауда, қызмет көрсетудің түрлі формаларын
бағалауда, түрлі фирмалардың қызметін қадалағанда мақсатты тұтынушылар
нарығының қажеттіліктерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл ең көп
қолданылатын әдіс болып табылады. Қазіргі маркетинг зерттеудің 90%-на жуығы
осы әдіс арқылы жүзеге асырылады.
Әлеуметтік сұрақ-жауаптың классификациясына келетін болсақ. Ол көптеген
белгілеріне байланысты бөлінеді. (Қосымша №2).
Мәліметтер алғашқы ақпарат көзіне (тасымалдаушы) байланысты көпшілік
және маманданған болып бөлінеді.
Көпшілік әлеуметтік сұрақ-жауапта ақпараттың негізгі көзі болып
халықтың түрлі категориялары, яғни олардың мамандығы анализ пәнімен
байланысы жоқ адамдар болуы керек. Оларды әдетте респонденттер (латынша
respondeo – жауап беремін) деп атайды. Ал маманданған әлеуметтік сұрақ-
жауап үшін негізгі ақпарат көзі болып арнайы маманданған, яғни зерттеу
пәнімен тығыз байланысы бар адамдар табылады. Бұны кейде эксперттік деп те
атайды. Көбінесе маркетингтік бақылаудың алғашқы этапында қабылданған
мәліметтерді тексеріп, шешім қабылданады.
Әлеуметтік сұрақ-жауап жиілігіне байланысты нүктелік (бір реттік)
немесе қайталанбалы болып бөлінеді. Соңғысы нарықтағы жаңа қажеттіліктерді
анықтауға әсер етеді.
Сонымен қатар әлеуметтік сұрақ-жауап қамту деңгейіне байланысты жалпы
немесе таңдалмалы болып екіге бөлінеді. Жалпы қамтуда мүмкін тұтынушылар
саны көп болғандықтан қиынға түседі. Сондықтан таңдаумен өткізілетін
әлеуметтік сұрақ-жауап тиімді болып келеді. Егер жалпы таңдамалы әлуметткі
сұрақ-жауап толық бірігуді қамтыса, онда ол өкілдік деп те аталады.
Маркетингте оны фокус-топтар жүзеге асырады.
Әлеуметтік сұрақ-жауап формасына байланысты анкеталық және интервью
арқылы алынуы мүмкін. Енді осыған тереңірек тоқталу керек.
Анкеталық сұрақ-жауап оңай және ол арқылы көп адамдар санын сұрап
үлгеруге болады. толық емес анкетаның кері келуі (90%-ға дейін жетеді)
Интервью әлеуметтік сұрақ-жауап формасы ретінде интервьюердің өзі
бетпе-бет сұрақ қойып, жауапты алуы болып таб
Ең кең тараған түрі пошталық болып саналады. Пошатылық әлуметткі сұрақ-
жауаптың артықшылықтары:
➢ үлкен территорияда өткізу мүмкіндігі;
➢ психологиялық кедергінің болмауы;
➢ уақытқа шектеу жоқ.
Кемшіліктері:
➢ жауапты ұзақ уақыт күту
➢ алынған ақпараттың дәлдігі
ылады. Интервью тікелей және жанама (телефон арқылы) түрде болуы
мүмкін.
Тікелей түрде жұмсақ тактика қолданылады. Жауаптарды инервьюер өзінің
бақылаулары арқылы толықтыра алады. Кемшіліктері болып қаржының көп кетуі,
уақыттың қажеттілігі және интервьюердің көзқарасы әсер етуі мүмкін.
Жанама түрде жылдам түрде қиын емес сұрақтарға жауап алу керек болса,
онда телефон арқылы интервью алу қолданылады. Онда уақыт пен қаржының
үнемделуі жүзеге асады.
Көптеген жүргізілетін әлеуметтік сұрақ-жауаптың дәлдігі анкета немесе
интервью бланкінің құрастырылуына байланысты.
Анкета – зерттеу объектісінің сандық, сапалық сипаттамасын анықтау үшін
белгілі бір зерттеушілік мәселемен құрастырылатын сұрақтар жүйесі.
Анкета құруда келесі жайттарды ескеру керек:
▪ анкета сұрақтарының әсерлілігі оның қалай қойылғандығына,
ретіне, мүмкін жауаптар болуына байланысты;
▪ сұрақ формасының жауапқа әсер етуі;
▪ нақты логикалық сұрақтарды құрастыру.
Анкетаның бірінші беті – кіріспе. Онда сұрақ-жауапты кім жүргізіп
жатқаны, қандай мақсатпен, анкета толтыру бойынша нұсқаулар жазылады. Бұл
бөлікте респондентке құметпен қатар, оның сұрақтарға жауап беру құлшынысын
ашу керек.
Кіріспеден соң жанасу сұрақтары ктеді. Оның міндеті – респондентті
қызықтырып, қарастырып отырған мәселеге кірістіру. Бұл сұрақтар әдетте оңай
болып келеді. Мысалы, саяхаттағанды ұнатасыз ба?
Анкетада әрбір белгілеген мәселенден кейін негізгі сұрақтар болгы болуы
тиіс. Оларды өз кезегінде ашық және жабық деп бөлуге болады.
Жабық сұрақтар жауап берудің барлық мүмкін жолдарын қамтиды. (Қосымша
№3).
Ашық сұрақтар жабық сұрақтарға қарағанда белгілі бір вариантты сұралып
отырған тұлғаға ілмеуге тырысады. Осыдан нәтижені өңдеу қиындайды. Алайда,
қалыптан тыс, күтпеген жауап арқылы берілген мәселенің шешімі табылуы
мүмкін. Бұл кеткен шығынды жаба алады. (Қосымша №4).
Анкета құрылымында ерекше маңызды орынды бақылау сұрақтары алады.
Олардың міндеті – мәліметтердің дәлдігін тексеру. Мәселен, мынадай сұрақ
болса: фирмамен ұсынған қызметтердің қайсысы сізді қанағаттандырады?,
бақылау сұрағы: Осы фирманың қызметтерімен қолданғансыз ба? деген болуы
мүмкін.сонда екінші сұрақ жауабы бірінші сұрақ ықпалында жатыр.
Сонымен қатар анкетадағы сұрақтарды құрғанда өте қиын сұрақтарды
ортасына, ал жеңіл сұрақтарды соңына қою керек.
Анкетаны қорытынды сұрақтар аяқтайды. Олардың мақсаты – респондетте
пайда болатын псилогиялық ауырлықты шешу. Бұл жерге таға да респондеттің
әлеуметтік-демографиялық портретін анықтайтын сұрақтарды кірістіру керек
(жынысы, мекен-жайы, білімі, т.б).анкета аяқталған соң міндетті түрде
респондентке алғысын айту керек.
Анкетаның сапасын және әлеуметтік сұрақ-жауапты жеңіл өткізу үшін
бірнеше нұсқаулар бар:
1. сұрақты қарастырғанда принциптік талаптарды сақтау:
• сұрақтар жеңіл және түсінікті болу керек;
• бір мағыналы сұрақтар;
• нейтралды болуы (жауапты белгігі бір жаққа бағыттамау)
2. анкета құрудағы қағидаларды сақтау:
• сұрақтар реті: жеңілден күрделіге, жалпыдан арнайыға;
• көптеген құралдарды қолданбау (мысалы алағшында төттік кейнінен жетілік
сатылы шкалалы сұрақтар);
• алдымен сенім тудыратын сұрақтар, сосын мәселе бойынша сұрақтар, содан
кейін бақылау сұрақтар, соңында жеке тұлғаға байланысты сұрақтар.
3. Анкетаның оңтайлы көлемі:
• ұзақ анкеталар қабылдануы аз;
• қысқа анкеталар мәселенің немесе белгілі бір адамға сұратылып отырған
фактінің өзін маңызды емес екенін көрсетеді;
• максималды толтыру уақыты 20-30 минуттан аспауы тиіс.
4. Анкетаның спасына алдан ала баға беру:
• дайындалған анкеталардың мүмкін жауаптар мен сұрақтары тексеріліп,
жалпы композициясы логикалық бақылауға түседі;
• сынақ анкетаны өткізу, ол кішкене адамдар тобы арқылы өткізіліп, кейін
қайтадан толықтырылады.
5. Пошталық әлеуметтік сұрақ-жауап кезінде анкетаның кері бос қайту
пайызан азайту:
• қолдау, ілікпе хат (қызығушылықты ояту, анонимдікті сақтау), анкета
жіберілу туралы телефондық хабарлау;
• жауаптар үшін маркіленген конверт болуы;
• қызықты тақырып, тартымды безендіру. (Қосымша №5).
2. Бақылау әдісі
Белгілі бір таңдап алынған адамдар тобын, іс-әрекеттерін, интуициясын
бақылай отырып маркетинг ақпарат алуда қолданады. Сонда баылау келесі
процесс сияқты қаралады:
• белгілі бір зерттеу мақсатына бағытталу;
• жоспарлы және стратегиялық түрде өту;
• тек қана қызықты мәліметтерді жинаумен бірге талдап қорыту;
• тұрақтылық және дәлділік тұрғысынан әрдайым бақылауда болу.
Бұл әдістің артықшылықтары:
✓ жүзеге асыруда жеңіл және аз шығынды;
✓ объектімен қарым-қатынас жасауда тәуелсіздік;
✓ жоғары объективті анықтауға мүмкіндік береді;
✓ болмашы әрекетті анықтауға мүмкіндік береді;
✓ қалыпты өткізу орнының болуы.
Кемшіліктері:
▪ алдын ала өзіндік көрсетуді жасақтау қиын (мысалы тек қана
фирма офисіне келгендерді ғана бағалау, кездейсоқ объектінің
таңдау алмау);
▪ назарға тұтынушының қимылын анықтайтын факторлар алынбайды;
▪ объектінің қимылының біркелкілігін түсіндіре алмау;
▪ егер бақылау ашық түрде өтсе объектінің ерекетінің өзгешелігі.
Маркетинг практикасында бақылаудың түрлі формалары қолданылады. Оларды
келесі белгілері бойынша топтарға бөлуге болады:
a. өткізілу жеріне байланысты: қалыпты жағдайда,
лабораториялық;
b. іске асуы бойынша: жабық (арнйы камера, т.б) және ашық
(бақылаушының міндетті қатысуы арқылы);
c. стандарттау сатысы бойынша: стандартты және еркін бақылау.
Стандартты кезінде бақылаушы тек керек нәрсені бақылайды, ал
еркінде керісінші назарға барлық әрекет алынады.
Бақылау алдын ала жасақталған жоспар бойынша жүзеге асырылады. Онда
өткізу жері, объект, уақыты, т.б белгіленеді.
Бақылау сәтті өту үшін нақты шарттар орындалуы тиіс. Біріншіден,
бақылау кішкене уақыт аралығында жүргізіледі; екіншіден, бақыланатын
объекттер мен құбылыстар көз жетерлік болуы тиіс; үшіншіден, бақылау
негізінде көп қайталанатын системалық әрекет жатпауы тиіс.
Бақылау әдісі арқылы келесі жағдайларды анықтауға болады:
• белгілі бір фирма ұсыныстарына жәрмеңке қатысушыларының
қызығушылығы;
• жәрмеңкеде қандай стенд көп көңілді өзіне аударды;
• көрермендердің қандай жарнамада ұзақ тоқталуы;
• клиенттің қызмет түрінтаңдағанда, сатып алу түралы шешім
қабылдағанда іс-әрекеті;
• клиентте ұсынылып отырған маңызды қызметтердің сипаттамаларын,
т.б.
Бақылау әдәсәнәң қиыншылықтары бар. Олар объективті және субъективті
(бақылаушы тұлғасынан тыс, яғни уақыт тығыздығы, т.б) болады.
3. Тәжірибе әдісі
Мүмкін альтернативтер туралы мәліметтерді тәжірибелер арқылы алуға
болады. Тәжірибе - тәуелсіз өзгермелілерді басқара отырып, олардың тәуелді
өзгермелілерге әсерін, басқа да басқарылмайтын параметрлердің әсері
сақталып, бақылау. Тәуелсіз өзгермелілер (мысалы баға, жарнама кеткен
шығындар, т.б) тәжірибе қалауы бойынша өзгере алады. Ал тәуелді
өзгермелілер (мысалы сатылым көлемі, нарықтағы үлестің өзгеруі, т.б)
практикалық тұрғыда наық басқарылмайды.
Негізінен тәжірибе әдісін маркетингте сынақ маркетингі деп те
аталады. Көбінесе нарықты тестілеу жүргізіледі. Нарықты тестілеудің келесі
түрлері ажыратылады:
• стандартты
• басқарылатын
Стандартты тестілеу кезінде туристік мекеме өзінің ресурстары арқылы өз
өнімін сынайды. Ол көп қаражатты қажет етеді. Конфеденциальді болады.
Басқарылатын тестілеу арнайы мамандандырылған зерттеу фирмаларымен
жүзеге асырылады.
Тестілеудің кемшіліктерінің бірі тәжірибеге көп шығын кетеді. Сонымен
қатар тестілеу өнімі бәсекелестерге белгілі болып, олар нарыққа ұқсас
өнімді тез арада ұсынуы мүмкін. Одан бөлек, маркетинктік тәжірибе және
шешім қабылдау арасында уақыттық аралық болуы мүмкін.
Кез келген тәжірибе жүргізгенде кем дегенде екі қиындық туындайды. Олар
тәуелді өзгермелілердің қаншалықты тәуелсіз өзгермелілер қатарына
жатқызылуы (нәтиже шығару бойынша), тәжірибе нәтижелерінің басқа ортада
қашлықты деңгейде іске асуы.
Тәжірибелерді екі топқа бөлуге болады:
• лабораториялық – жасанда ортада өту (мысалы, өнімді тестілеу)
• іс жүзінде, шынайы жағдайларда жүзеге асады (мысалы, нарық тесті)
Мысал ретінде жатталатын немесе ұмытылатын жарманы келтіруге
болады(кесте 1).
кесте 1
Есте
сақтау
деңгейі 100
90
80
70 тақырып
60
50 көзі
40
30
20
аргументтер
10
0
1 2 3 4 5 6 7
мәліметтерді естігеннен
соң өткен апта сандары
Тұтынушылардың уақыттың функциясы негізенде жарнаманы жаттау
мүмкіндігі
Суретте көрсетілгендей, жарнамадан әсер геометриялық тұрғыда өзгереді.
Алайда, оының жеке элементтері әсерінен еске түсіру мүмкіндігінің
жылдамдығы көп. Осылай, жарнама аргументтері пайда болып бір аптадан соң
еске түсіру төмендейді. Осыдан, жарнама шығынын өтеу үшін аз ғана уақыт
болады.
Іс жүзінде тәжірибелер шынайы жағдайда өтетіндіктен, кері факторлардың
әсері болуы мүмкін.
1. Эксперттік бағалау маркетинг ақпараттың көзі ретінде
Экономико-математикалық әдісті қолдану шектеуіне, статистикалық
ақпараттың болуы немесе болмауына байланысты ақпаратты пайдаланудың
қалыптан тыс әдісі. Ол тәжірибеге, болжауға, мамандардың интуициясына
бағытталады.
Эксперттік бағалауды қолданудың екі деңгейі бар. Олар сандық және
сапалық.
Егер сапалық деңгейде қолданылса ( нарықтық іс-әркеттің мүмкін
бағыттарын анықтау, маркетингтік коммуникаияны жүзеге асыру үшін шаралар
таңдау, т.б) күмәнсіз болады. Ал сапалық деңгейде қолданылса, эксперттік
бағалау нәтижесі сынауға түседі. Сонымен қатар, сапалық эксперттік бағалау
болса, онда ол эксперттердің тәжірибесіздігін көрсетеді.
Олай бола тұрса да экспертік бағалау, келесі келесі жағдайларда
маркетинг ақпарат алудың жалғыз көзі болады:
• статистикалық мәліметтер жетіспеуі немесе мүлде аз болуы кезінде
нарықтық жағдайды болжау;
• өлшеу әдісі жоқ әрекеттер анализі үшін (мысалы, туристік
мекеменің маркетингтік мақсатын анықтау);
• нарықтық белгісіздік кезінде ең тиімді маркетингтік шешімді
негіздеу үшін (басқа әдістермен қатар).
Эксперттік бағалау әдісінде үлкен рөлді эксперттер алады. Дәл экперттік
бағаны алу бірқатар факторларға байланысты: эксперттің мамандалу деңгейі,
жұмыс істеу ортасының жағдайы, қолданылатын әдістер, нәтиженің мәселе
шешуге тиімділігі.
Эксперттік бағалау кемшіліктері: алынған эксперттік бағалаудың дәлдігін
растайтын кепілдіктің болмауы, эксперттік сұрақ-жауап жүргізгенде алынған
нәтижелерді өңдеуде қиындықтар.
Эксперттерге қойылатын негізгі талаптар: біліктілік, эксперттік
комиссияға мүшелік етуге қызығушылығы, объективтілігі, іскерлігі.
Эксперттік біліктілік - бағаның объектісіне және әдәсен таралады.
Кәсіптік біліктілік туризм индустриясының әрекет етуін, нарықтың жағдйы мен
дамуын, т.б өзіне қосады. Квалиметрилық біліктілік эксперттердің нақты және
бірегей эксперттік бағалаудың әдістері мен қағидаларын білуі және олармен
қолдана алуы.
Эксперттік іскерлік – оының жинақылығын, бір мәселеден кіншіге өтуін,
конфликтті кездегі әрекеті, консонформизм - өзінің дұрыстығыны сене
отырып, өзгелердің көзқарастарына қарсы тұру, оперативтілік, өз ойын нақты
жеткізуі, мотивті және негізді бағалау.
Эксперттік объективтілік – шешім қабылдауда нақты жағдайды есепке алу,
қаншалықты эксперттің дұрыстығы расталса, оның авторитетінің соншалықты
көтерілуі.
Эксперттік топтың санынматематикалық статистика мәліметтеріне сүйеніп,
сонымен қатар парктикалық кемуді қолдану арқылы анықтауға болады.
Практикаға сүйенсек, ең тиімді 7-12 эксперт болуы.
Эксперттік бағалаудың жүзеге асуы:
o сұрақты ашық немесе жабық дауыс беру арқылы талқылау;
o жабық дауыс беру немесе анкеталық сұрақ-жауапты қолдану арқылы
жабық сұрақты талқылау;
o дауыс берусіз еркін талқылау.
2. Маркетинг зерттеулерде фокус-топтардың әдісін қолдану
Соңғы кезде беделі ерекше өсуде. Ол сандық емес, сапалық мәліметтерді,
таңдамалы сұрақ-жауап нәтижесін интерпритация және анализіне,
тұтынушылардың қимылы мен іс-әрекетіне негізделуі болып табылады.
Әдістің қолдану жағдайлары:
✓ мәселенің генерациясы (мысалы нарыққа ұсынылған турөнімнің
бағыттарын анықтау);
✓ тұтынушылардың өзара әңгімелесуіне көңіл аудара отырып,
жарнамалық жұмыстар жүргізу;
✓ тұтынушының сұраныстарымен танысу;
✓ жарнаманың тарату әдісі мен түріне тұтынушылардың эмоциялық
әсерін зерттеу.
Әсіресе, фокус-топ жұмыстары аудио, видеотехникалық құралдар арқылы
жүзеге асуы тиімді.
Фокус-топтағы ең қолайлы мүшелерінің саны 8-12 адам.адам саны аз болса,
динамикалық жұмыс болмайды, ал керісінше көп болса, дискуссияға, топтарға
бөлініп кетуі пайда болады. Топтың құрамындағы адамдар зерттеу типіне
байланысты таңдалады. Оларды ынталандыру шаралары жүргізілуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz