Түркі дәуірі ескерткіштері



I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім:
1.Түркі дәуірі ескерткіштерінің зерттелуі
2.Меркі ғибадатханасының ерекшеліктері
3.Жайсан ғибадатханасының ерекшелгі және зерттелуі
I.Қорытынды.
Қырғызстан территориясындағы ортағасырлық кезеңге жататын жартас суреттері мен көне түрік жазбалары бедерленген жартастарда пішіні осы таңбаларға ұқсас бірнеше таңбалар белгіленген. Аудармасы бір-бірін қайталайтын он оқ будун / он оқ халқының руникалық жазбалары мен қатар бейнеленген таңбалардың этномәдени тұрғыдан кімдерге тиесілі екендігін анықтауға мүмкіндік береді [2, с.293, табл. 3]. К.Ш. Табалдиевтің мәлімдеуінше Кочкор даласынан табылған мазмұндары ұқсас руникалық жазба ескерткіштері «Орталық Азия көшпелілерінің ортағасырлық түргештер билік құрған VIII ғасырларға тән жартасқа бейнелеу өнерінің туындысы
Жайсан ғибадатханасының жартастарында пішіні крест тәріздес, бірақ қиылысқан сызбасы сопақша болып бейнеленген таңба сомдалған. Қырғыздардың этнографиялық дәстүрінде осыған ұқсас таңбалар адигене, барғы, мунгуш руларында кездеседі және жағалмай таңба деген атауға ие [6, с. 111]. Осы таңбаға қатысты этнограф С.М. Абрамзон «жағалмай таңбасын (жағалмай – құстың аты) қара бағыш рулары, ал бөрі тайпасы (адигеннің бір тармағы) «бөрі таңбасын» жылқыға және басқа да заттарға белгі ретінде басқан деп көрсетеді.
Түрік тайпаларының ғұрыптық-мемориалды ескерткіштері шоғырланған қорықты территориясындағы жаңа ескерткіштерді табу, археологиялық кешенді зерттеу жұмыстарының қатарына жатады. Теректі I кешенінің территориясына жүргізілген барлау жұмыстары барысында бұлақ көздеріне жақын жерлерден қоныс орындары табылды. Топографиялық зерттеу жұмыстары ең ірі қоныс орнына жүргізілді.
1.Айман Досымбаева «Батыс Түрік Қағанаты» 2007ж. 2.У. Х.Шәлекенов «Түріктердің отырықшы өркениеті» 2003ж. т.б.
3. «Ақынжанов оқулары-2008» Алматы-2008ж.
4. А.М. Досымбаева. Мерке – Жетісу түркілерінің киелі жері. Тараз-2002ж.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім:
1.Түркі дәуірі ескерткіштерінің зерттелуі
2.Меркі ғибадатханасының ерекшеліктері
3.Жайсан ғибадатханасының ерекшелгі және зерттелуі
I.Қорытынды.

Қырғызстан территориясындағы ортағасырлық кезеңге жататын жартас
суреттері мен көне түрік жазбалары бедерленген жартастарда пішіні осы
таңбаларға ұқсас бірнеше таңбалар белгіленген. Аудармасы бір-бірін
қайталайтын он оқ будун он оқ халқының руникалық жазбалары мен қатар
бейнеленген таңбалардың этномәдени тұрғыдан кімдерге тиесілі екендігін
анықтауға мүмкіндік береді [2, с.293, табл. 3]. К.Ш. Табалдиевтің
мәлімдеуінше Кочкор даласынан табылған мазмұндары ұқсас руникалық жазба
ескерткіштері Орталық Азия көшпелілерінің ортағасырлық түргештер билік
құрған VIII ғасырларға тән жартасқа бейнелеу өнерінің туындысы
Жайсан ғибадатханасының жартастарында пішіні крест тәріздес,
бірақ қиылысқан сызбасы сопақша болып бейнеленген таңба сомдалған.
Қырғыздардың этнографиялық дәстүрінде осыған ұқсас таңбалар адигене, барғы,
мунгуш руларында кездеседі және жағалмай таңба деген атауға ие [6, с. 111].
Осы таңбаға қатысты этнограф С.М. Абрамзон жағалмай таңбасын (жағалмай –
құстың аты) қара бағыш рулары, ал бөрі тайпасы (адигеннің бір тармағы)
бөрі таңбасын жылқыға және басқа да заттарға белгі ретінде басқан деп
көрсетеді.
Түрік тайпаларының ғұрыптық-мемориалды ескерткіштері
шоғырланған қорықты территориясындағы жаңа ескерткіштерді табу,
археологиялық кешенді зерттеу жұмыстарының қатарына жатады. Теректі I
кешенінің территориясына жүргізілген барлау жұмыстары барысында бұлақ
көздеріне жақын жерлерден қоныс орындары табылды. Топографиялық зерттеу
жұмыстары ең ірі қоныс орнына жүргізілді. Қоныстарға жүргізілген зерттеу
жұмыстары ескерткіштің орналасу құрылымын, су жүйесінің құрылымын, арнайы
су жинақтайтын орындарды және ауыл шаруашылық мәдениетін жасаушы алаңдарды
анықтауға негіз болды. Өзара жалғасып жатқан құрылыстар территориясынан
пішіні дөңгелек және сопақша болып келген екі дән үккіштер табылды. Тастан
өрілген қабырғалар бір метрден аса биіктікте сақталған. Құрылыстардың
ішінен жылыту жүйесі жүргізілген.
Теректі шатқалының шығысында, оңтүстік-шығысындағы Аламан жотасына
жүргізілген барлау жұмыстары нәтижесінде тас мүсіндері бар бірнеше ғұрыптық
кешендер белгілі болды. Аламан I кешенінің жалпы ұзындығы 17 шақырымды
құрайды. Географиялық коортдинаты N – 43.39.892, Е – 074.23.704. Ғұрыптық
кешенде бір-біріне жанаса орналасқан бес қоршау, қоршауларда орналасқан үш
тас мүсін бар. Аламан II кешенінің географиялық координаты N – 43.37.795, Е
– 074.23.257. Ғұрыптық қоршаулардан екі мүсін табылды. Аламан I және Аламан
II кешендерінен табылған мүсіндер бүлінген, жартылай көмілген қалпында
табылғандықтан сипаттама жасауда қиындықтар туындады.
Аламан III кешенінің географиялық координаты N–43.38.225, Е–
074.21.211. Қатар орналасқан үш ғұрыптық қоршаулардың шығысында орналасқан
орналасқан тас мүсіндер нашар сақталған және қоршаулардың ортасында
тонаушылардың ізі байқалады. Аламан III кешенінен табылған мүсіндер түрік
этномәдени ортасындағы мүсін жасау өнерінде кең тараған үш түрлі граниттен
жасалынған. Бірінші мүсіннің биіктігі 2 м, ені 0,6 м. Мүсіннің беткі
жағында оң қолын жартылай бүгіп, кеуде тұсына көтеріп тұрған бейнесі
сақталған. Кеуде тұсына көтеріліп тұрған оң қолының саусақтары анық
көрсетілген. Белдіктің төменгі жағында, тұтқасы сол қолдың шынтақ тұсына
жететін қару бедерленген. Белдікте пішіні төртбұрышты ілгіштер бейнеленген.
Мүсіннің арқа тұсында бес қатар ұзын бұрым көрсетілген. Екінші қоршаудың
шығыс жағынан табылған мүсіннің бетінің және басының бір бөлігі бүлінген.
Түрік тайпаларының мүсін жасаудағы дәстүрлі стилімен орындалған мүсінде,
адамның мұрты мен мұрны анық бедерленген. Мүсіннің мойнында домалақ пішінді
алқа бейнеленген. Мүсіннің оң қолы жартылай бүгіліп, белдік тұсында ыдыс
ұстаған қалпында суреттелген. Сол қолыда жартылай бүгіліп белдің деңгейінде
бедерленген. Үшінші мүсін шағын ғана тастан жасалынып, адамның тек кеудесі
ғана сомдалған. Мүсіннің көздері бадам дәні тәріздес дөңестеліп
бейнеленген. Мұрны қырлы, мұрты көрсетілмеген.
Кербұлақ шатқалынан оңтүстікке 4 шақырым, Теректі шатқалынан шығысқа
қарай 17 шақырым жерде атақты Төлеби бабамызға арнап орнатылған ескерткішке
жақын жерден екі мүсін табылды. Мүсіндерді жасауда аса мұқияттылықты
сақтауы, бедерлерді анық түсіру технологиясы мүсіндердің иконографиялық
ерекшелігін көрсетеді. Әйел мүсінінің мойнында пішіні гривна тәріздес, екі
қатар алқа және мүсіннің кеудесі анық бейнеленген. Молдас құрғанда айқасқан
аяқтарында қонышы ұзын, тұмсығы қысқа етік көрсетілген. Мүсін кіндік
тұсында көлемді ыдысты екі қолымен ұстаған қалпында сомдалған. Екінші мүсін
бейнелеу стилі бойынша жоғарыда сипатталған мүсінге ұқсас, айырмашалығы
бұнда кеудесі мен аяғы көрсетілген.
Әртүрлі мақсатта жасалынған, жерлеу дәстүріне, ата-баба аруағына
құрмет көрсетуге және көк тәңіріне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Н.А.Баскаков классификациясы.В.В.Радлов және түркология
Көне түркі руникалық жазбаларының тарихы
Түркі тілдерінің дамуы мен қалыптасу кезеңдері туралы
Орыс ғалымдарының түркітануға байланысты зерттеулері туралы ақпарат
Ежелгі түркі өркениетінің ерекшелігі
Ежелгі түркі әдебиетінің ескерткіштері туралы ақпарат
Еліміздегі тарихи-мәдени және археологиялық ескерткіштердің туризмдегі рөлі
Ежелгі дәуір әдебиетінің кезеңдерін сипаттау
Түркі тілдерінің дамуы мен қалыптасу кезеңдері жайлы мәлімет
Түркі тілдерінің дамуы мен қалыптасуы
Пәндер