Табиғи зілзалалар

Қазiр тұтастай планетаны сейсмикалық қатер ауқымында деуге болады. Биыл ғана Гаитиде алапат жерсiлкiнiсi болып, жүздеген мың адам қырылды, үй-күйiнен айырылды. Iле-шала ондай апат Чилиде, Ауғанстанда, Пәкiстанда, Испанияда, Индонезияда қайталанды. Жерсiлкiнiсiнiң Еуразия құрлығында да көрiнiс табуы көңiлге бiршама алаң енгiзiп отыр. Грузиядағы 5 баллдық, ал көршi Қытайдағы 7 баллдық сiлкiнiстiң қазақстандықтар көңiлiн күптi етуi де заңды.
Ақиқатында қазақ елi ықтимал табиғи құбылысқа қаншалықты әзiр? Елдегi сейсмикалық ахуал қандай дәрежеде?
Алдымен сейсмикалық қауiп-қатерi басым Алматының таулы аймағындағы соңғы кезеңнiң, заңғар құбылыстарын айтуымыз керек. Осы мәселеге байланысты ел президентi Н.Назарбаевтың Алатау баурайында алты қабаттан биiк үй тұрғызбау туралы нұсқауы да бар. Алайда алматылық байлар оны да қаперiне алар емес. Алатау баурайы толған алып ғимарат, хан сарайы. Техникалық қауiпсiздiктi сақтап жатқан да ешкiм жоқ сияқты. Ықтимал жерсiлкiнiсi жағдайында негiзiнен шыны мен тастан салынған сол ғимараттардың не болары да белгiсiз.
Жалпы Алматы аймағына жерсiлкiнiсi екiбастан таңсық емес. Атап айтқанда, 1887 жылы Шелекте, ал 1911 жылы Каменка елдi мекенiнде жойқын жерсiлкiнiсi болып, қала тұтас дерлiк қирап қалды. Әсiресе, 1911 жылғы жерсiлкiнiсi орасан қатты болып, оның жаңғырығы iргелес Омбы, Томск қалаларына дейiн жеткен.
Алматы түбiнде 1911 жылға дейiн ортақ бiр тау болып, жерсiлкiнiсiнiң салдарынан екiге айырылған жасанды қос төбенi мамандар жиi ауызға алады. Яғни бүгiнгi шыны мен темiр каркастан салынған қауiпсiздiгi күмәндi биiк ғимараттарды айтпағанда, табиғи катаклизм тау екеш таудың өзiн де қақ айырады екен!
"Медеу" сейсмостансасын екiнiң бiрi бiледi. Әрi ол кеңестiк кезде құпия болды, күзетiлдi. Сол замандағы ең жаңа қондырғылармен жарақтандырылды. Қазiр станса ешкiмге қажет емес болып қалды, – деп ренжидi сейсмологтар. Оның қазiргi технологиясы 60-70 жылдардың деңгейiнде. Сейсмолог Нұрлан Омаров: "Бiзде ескi сейсмологиялық карталар мен көне компьютерден басқа ештеме жоқ" дейдi. Сондай-ақ сезiмтал құралдар қасқалдақтың қанынан қат. Осының бәрi аймақтың аса белсендi сеисмикалық жағдайына тап келiп отыр.