Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны туралы



Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны.
2. Бюджет мемлекеттің қаржылық жоспары ретінде.
3. Мемлекеттік бюджеттің функциялары, олардың әрекет ету шекарасы, ерекшеліктері.
4. Экономиканы басқару ретіндегі мемлекеттік бюджеттің рөлі мен мәні.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Бюджет - ол жалпы қаржы категорияға қарағанда бөлек, ерекше тұрған экономикалық категория. Оның қаржыдан ерекшелігі тек қана абстракцияның басқа деңгейі мен қаржылық байланыстың әр түрлі дәрежеде болуына байланысты. Сондықтан, көптеген қаржылық байланыстардың ішінде бір-бірінен ерекше тұратын бөлек арнайы салаларды бөліп шығаруға болады. Сондай бір ерекше байланыс қоғамдық құндылық өнім бөлу аумағында мемлекет пен заңды Және жеке тұлғалар арасыңдағы қаржылық қарым-қатынас болып табылады. Бұндай қаржылық қарым-қатынастың жалпы белгісі, біріншіден, олар мемлекеттің қатысуымен болатын құндылық белу процесінде орын алуы, екіншіден, жалпы мемлекеттік функцияларды атқаруға арналған орталықтандырыған ақша қаражаттар қорын калыптастыру мен пайдалануына байланысты.
Осындай барлық қаржылық қарым-қатынас мемлекеттік бюджет деген түсініктің экономикалық мазмұнын құрады.
Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4-бабында бюджетке келесшей түсінік берілген: «Бюджет - ол мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруын қаржылық қамтамасыз етуге арналған оның орталықтандырылған ақша қоры», Бюджеттің формасы - қаржылық жоспар, материалдық негізі - орталық-тандырылған қор, экономикалық негізі - жалпы экономикалық қарым-қатынас, заңнамалық белсендіруі - заң.
Бюджет әр мемлекетке өзінің экономикалық, әлеуметтік және саясаттық функцияларын орындауға объективтік ақшалай түрде қажетті.
Бюджет қай мемлекеттікі болмаса да мазмұндары бірыңғай категориялардан қалыптасады, яғни салық, займдар, шығын және тағы басқалары, сонымен қатар олар бір қоғамдық-экономикалық формациядан басқа формацияға ауысса да өздерінің мазмұнын өзгерпейді. Дәл осы ұғын бюджетті зкономикалық категория деп дәлелдейді. Сондықтан, бюджеттің экономикалық түбі басқа да экономикалық категорияларға сай ақша түріндегі және соған сәйкес материалды негізі бар өндірістік қарым-қатынаста жатыр.
Бюджет қаржы жүйесінің орталық тізбегі болғандықтан, ол сол қаржының барлық негізгі, сапалы сипаттамаларына сай. Басқаша айтқанда, егерде «қаржы» жалпы ақша қарым-қатынас жұйесі болса, яғни мемлекеттік орталықтандырылған ақша қорын қалып-тастыру және пайдалану процесі, онда «бюджет» өз алдына ақша қарым-қатынас жүйесін құрады, яғни бюджеттік қорды қалыптастыру және пайдалану процесі.
1. Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 24 сэуірдегі №548-11 жаңа Бюджет Кодексі.
2. "Бюджет жүйесі туралы" 1999 жылғы 1 сэуірдегі Қазақстан Республикасының Заңы.
3. "Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау туралы" 2002 жылғы 29 қаңтарыңдағы Қазақстан Республикасының Заңы.
4. Финансы. Учебник. //под редакцией Радионовой В.М. -М., 1995. -432 с.
5. Худяков А. Фднансовые право Республики Казахстан (Общая часть). -Алматы, 1995.-224 с.
6. Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник. -Алматы, 1997. -472 с.
7. Государственной бюджет. Учебник. // Ильясов К.К и другие -Алматы, 1994.-267 с.
8. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1998 жылы 19 сәуір.
9. Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержание и механизм использования. -Алматы, 1995. -160 с.
10. Эсберг К.Т. Курс финансовой науки. -Санкт-Петербург, 1913. -113 с.
11. Мельников В.Д., Ильясов К.К Финансы. Учебник. -Алматы, 2001. -512 с.
12. Қазақстан Республикасының әлеуметтік - экономикалық дамуының 2004 -2006 жылдарға арналған индикативтік жоспары туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 12 қыркүйектегі № 926 қаулысы
13. Воронин А.Г., Лапин В.А., Широков А.Н. Основы управления муниципальным хозяйством. —СПБ., 1992. —540 с.
14. Пояснительная записка к проекту Закона Республики Казахстан "О республиканском бюджете на 2005 год". Постановление Правительства от 31 августа 2004 года № 20/5532.
15. Қазақстан Республикасының әлеуметтік — экономикалық дамуының 2005 - 2007 жылдарға арналған орта мерзімді жоспары туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 31 тамыздағы №917 қауылысы.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны.
2. Бюджет мемлекеттің қаржылық жоспары ретінде.
3. Мемлекеттік бюджеттің функциялары, олардың әрекет ету шекарасы,
ерекшеліктері.
4. Экономиканы басқару ретіндегі мемлекеттік бюджеттің рөлі мен мәні.
Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны.
Бюджет түсінігі. Мемлекеттік біоджеттің экономикалық мазмұны. Бюджеттің
ерекше арналымы.
Бюджет - ол жалпы қаржы категорияға қарағанда бөлек, ерекше тұрған
экономикалық категория. Оның қаржыдан ерекшелігі тек қана абстракцияның
басқа деңгейі мен қаржылық байланыстың әр түрлі дәрежеде болуына
байланысты. Сондықтан, көптеген қаржылық байланыстардың ішінде бір-бірінен
ерекше тұратын бөлек арнайы салаларды бөліп шығаруға болады. Сондай бір
ерекше байланыс қоғамдық құндылық өнім бөлу аумағында мемлекет пен заңды
Және жеке тұлғалар арасыңдағы қаржылық қарым-қатынас болып табылады. Бұндай
қаржылық қарым-қатынастың жалпы белгісі, біріншіден, олар мемлекеттің
қатысуымен болатын құндылық белу процесінде орын алуы, екіншіден, жалпы
мемлекеттік функцияларды атқаруға арналған орталықтандырыған ақша
қаражаттар қорын калыптастыру мен пайдалануына байланысты.
Осындай барлық қаржылық қарым-қатынас мемлекеттік бюджет деген
түсініктің экономикалық мазмұнын құрады.
Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4-бабында бюджетке
келесшей түсінік берілген: Бюджет - ол мемлекеттің міндеттері мен
функцияларын іске асыруын қаржылық қамтамасыз етуге арналған оның
орталықтандырылған ақша қоры, Бюджеттің формасы - қаржылық жоспар,
материалдық негізі - орталық-тандырылған қор, экономикалық негізі - жалпы
экономикалық қарым-қатынас, заңнамалық белсендіруі - заң.
Бюджет әр мемлекетке өзінің экономикалық, әлеуметтік және саясаттық
функцияларын орындауға объективтік ақшалай түрде қажетті.
Бюджет қай мемлекеттікі болмаса да мазмұндары бірыңғай категориялардан
қалыптасады, яғни салық, займдар, шығын және тағы басқалары, сонымен қатар
олар бір қоғамдық-экономикалық формациядан басқа формацияға ауысса да
өздерінің мазмұнын өзгерпейді. Дәл осы ұғын бюджетті зкономикалық категория
деп дәлелдейді. Сондықтан, бюджеттің экономикалық түбі басқа да
экономикалық категорияларға сай ақша түріндегі және соған сәйкес материалды
негізі бар өндірістік қарым-қатынаста жатыр.
Бюджет қаржы жүйесінің орталық тізбегі болғандықтан, ол сол қаржының
барлық негізгі, сапалы сипаттамаларына сай. Басқаша айтқанда, егерде
қаржы жалпы ақша қарым-қатынас жұйесі болса, яғни мемлекеттік
орталықтандырылған ақша қорын қалып-тастыру және пайдалану процесі, онда
бюджет өз алдына ақша қарым-қатынас жүйесін құрады, яғни бюджеттік қорды
қалыптастыру және пайдалану процесі.
Бюджеттік қор көптеген қоғамдық қажеттілік шығындарды (әлеуметтік,
қорғаныс, т.б.) қаржыландыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.
Экономикалық әдебиет (заңдар, монографиялар, оқулықтар, ғылыми
мақалалар) беттерінде бюджет термині әр түрлі ұғымда пайдаланады, мысалы,
ақша қаражаттарының кірісі мен шығысы формасында немесе ақша қаражаттарының
негізгі орталықтандырылған қоры ретінде. Осыған қоса, әдебиетте мемлекеттік
бюджетке тағы да келесідей анықтама берілген: бюджет - ол қаржылық жоспар;
бюджет- ол басқарушылық жоспар; бюджет - ол заңнамалық құжат; бюджет - ол
коммуникация құралы; бюджет - ол бюджеттік салық саясатты дәлелдейтін құжат
деген.
Бірақ, бюджеттік салық саясатының мазмұны өте кең, себебі оған
мемлекеттік басқару органдарының негізгі функциялары, мемлекеттің
әлеуметтік-экономикалық дамуы мен фискалдық саясаттың көрсеткіштері,
бюджеттің көрсеткіштері тағы басқа көрсеткіштер мен ережелер кіреді.
Бюджет деген көптеген ұғымға сүйене отырып, ол келесідей
түсініктемелерден қалынтасады деп айтуға болады:
• ол өз алдында жеке бір экономикалық категория;
• ол мемлекеттің ақша қаражаттарының орталықтандырылған қоры;
• ол экономиканы ретгеуге арналған құрал (бюджеттік механизм арқылы);
• ол мемлекетгің негізгі қаржы жоспары;
• ол барлық бюджетгік қарым-қатынасқа қатысушылар міндетті түрде
орындайтын заң.
Бюджет экономикалық қарым-қатынасқа негізделгендіктен объективтік
түрде сипатталады. Өз алды бюджеттік сала болуы адамзаттың субъективтік
пікіріне байланысты емес, ең алдымен ол қоғамдық өндірістің дамуына керекті
орталықтандырылган ресурстарға, мемлекеттің табиғаты мен функцияларынан
туатын объективтік қажеттілікке байланысты. Ақша қаражаттары ресурстарын
орталықтандырудың экономикалық және саясаттық мәні өте зор, себебі олар
мемлекеттің жоспарлаған шараларын іске асырудың негізгі құралы, біріккен
экономикалық және қаржылық саясатты жүргізуге қажет болып табылады.
Сондықтан, Бюджет кодексінде мемлекегтік бюджетке мынадай түсінік
берілген - ол республикалық және жергілікті бюджеттердің арасындағы қарама-
қарсы өтеу операнияларын есептемегенде сарап-тамалық ақпарат ретінде
пайдаланатын және бекітуге жатпайтын қо- сындысын құрайтын жалпы бюджет.
Сонымен қатар, мемлекеттік бюджет термин - мемлекет құрастыратын және
басқаратын орта-лықтандырылған бюджеттік қор мағынасыңца да пайдаланады.
Бүгінгі күші мемлекеттің бюджеті қаржылық қарым-қатынастағы әр түрлі
қатысушылардың әлеуметгік-экономикалық мүдделерін қалыптастыратын күрделі
және көп міндет атқаратын құрал. Бюджет арқылы орталық пен аймақтар
арасындағы әлеуметтік шығындар мен салық белу, еңбекақы мен кіріс жөніндегі
ымыраға (компромисс) келеді, бюджеттік дотациялар мен трансфертер бөлу
арқылы мемлекет орталық және жергілікті мүдделерді қалыптастырып іске
асырады. Ал бюджет экономикалық құжат ретінде қоғамның саясаттық және
әлеуметтік дамуын керсетеді.
Бюджеттің сипаттама белгілері. Бюджеттің қызмет етуінің экономикалық
және ұйымдастырушылық формалары
Құндылық бөлудің айрықша аумағы ретшде бюджет арнайы қоғамдық міндет
атқарады, яғни ол жалпы мемлекеттік мүдделерді қаражаттандыруға қызмет
етеді. Бюджет қаражаттары арқылы ендірістің дамуы мен үлғайтуының
шығыстары, ғылыми-техникалық пен қоғамдық өндірістің салалық және аумақтық
құрылымын жетілдіру қаражаттандырылады, ұжымдық шығындар (білім беру,
денсаулық сақтау, әлеуметтік сала) және басқа да шығындар қамтамассыз
етіледі.
Құндылық бөлудің айрықша аумағы ретінде бюджет келесі арнайы
белгілермен сипатталады:
1. Белулік қарым-қатынастың айрықша экономикалық формасы, яғни
мемлекет тарапында жалпы ішкі өнімнің бөлігін жинау және оны қоғамдық
мүддені қамтамасыз етуге пайдалануға арналған;
2. Ұлттық экономика салалары, аумақ, экономика секторлары қоғамдық
іс-әрекет салалары арасында құндылықты қайта бөлуге арналған;
3. Құндылық бөлудің ерекше бір кезеңін атқарады, яғни жалпы қаржылық
қарым-қатынас тауарлық-ақша қарым-қатынаспен тығыз байланысты болса, бұл
арада құндылық бөлу тауарлы формадағы ішкі өнім қозғалысымен тікелей
байланыста емес және одан белгілі мөлшерде бөлек атқарынады;
4. Бюджеттік бөлу пропорциялары мен формалары әрбір тарихи кезеңде
мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуының сұраныстары мен міндеттемелері
бойынша анықталады;
5. Бюджеттік болу аумағы қаржы жүйесінің басқа да тізбектерімен
өзара тығыз байланыста, бірақ олардын арасында бюджеттік бөлу бастапқы
жағдайда, себебі ол экономиканың құндылық құрылымы мен экономикалық және
әлеуметтік дамудың негізгі бағыттарын ақша қаражаттарымен қамтамасыз етуге
әсер етеді.
Жоғарыда айтылғандай, мемлекеттік бюджет басқа да бір эко- номикалық
категория сияқты өндірістік қарым-қатынасқа негізделеді және өзіне сай
материалды-құндылық түрі бар, яғни бюджеттік қарым-қатынас материалды түрде
орталықтандырылған ақша қаражаттар қоры - бюджеттік қорда болады. Бұның
нәтижесінде қоғамда болып жатқан нақты экономикалық процестер мемлекеттің
жинап және пайдаланып жатқан ақша қаражаттары көлемі арқылы көрінеді.
Бюджеттік қор (бюджет ресурстары) - ол мемлекет тарапына, оның жалпы
мемлекеттік функцияларын орындауға арналған, құндылық болу сатыларын өткен,
объективтік экономикалық формадағы қоғамдық өнім мен ұлттық табыс
қозғалысының белгілі бір бөлігін құрайды. Бюджеттік қорды қалыптастыру мен
пайдалану - құндылықты бөлу мен қайта бөлуге байланысты сол құндылықтың
қозғалыс процесін көрсетеді,
Бюджеттік іс-әрекет жүргізу мемлекеттің орталықтандырылған ақша
қаражаттары қорын қалыптастыру мен пайдалануына байланысты және ерекше
экономикалық, ұйымдастырушылық формаларды қолдану негізінде жүргізіледі.
Экономикалық формалар түсінігі ретінде жалпы ішкі өнімді құндылық бөлу
процесінің бір жақтарын объективтік түрде көрсететін бюджеттің кіріс және
шығыс категориялары айтылады. Бұл категориялар өз алды арнайы қолданылады,
яғни кіріс - мемлекетті бюджеттік ресурстармен (қажетті ақша
қаражаттарымен) қамтамассыз етуге арналған, ал шығыс – жалпы мемлекепік
функциялар орындауды қаражаттандыруға бюджеітік ресурстарды бөлуге
арналған.
Бюджет іс-әрекетінің ұйымдастырушылық формалары ретінде кірістің
түсуінің нақты түрлері, олардың көлемін анықтайтын әдістер, бюджет
тапшылығы мен оның шығыстарының көлемі есептейтін тәсілдер пайдаланады.
Негізінде, бұл мемлекеттің арнайы заңнамалық актілер қабылдау арқылы
реттейтін бюджеттік қарым-қатынастың белгілі формалары.
Алайда, мемлекеттік бюджет ішкі өнімді құндылық бөлу мен қайта бөлу
процесіндегі мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа да қатысушылар арасында
болатын ақша қарым-қатынасқа байланысты экономикалық категория. Бұл қарым-
қатынас мемлекет ақша қаражаттарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру
және оны: экономиканың дамуы мен қоғамдық мүдделерді қамтамассыз етуге
пайдалану жолдары арқылы іске асырылады.

2. Бюджет мемлекеттің қаржылық жоспары ретінде.

Бюджеттің әрекет етуінің барлық ұйымдастырушылық және экономикалық
формалары жоспарлы түрде жүргізіледі, себебі көптеген меншік формадағы
шаруашылық өз алды болжам-жоспарлық жүргізуді талап етеді. Бұл, кезекті
ретте, бюджетгік қарым-қатынастың осындай болжам-жоспарлық формада әрекет
етуін талаи етеді. Мемлекеттің ақша қаражаттары орталықтандырылған қорының
қозғалысы жоспарлық форма мен бюджеттік байланыстың тұрақты сипаты
негізінде болуы бюджеттік байланыстардың арнайы қаржы құжатында - бюджетте,
яғни мемлекетгің негізгі қаржы жоспарында анықталады. Бұл құжатта бюджетгің
экономикалық мазмүнын құрайтын барлық бөлу про-цестері қарастырылған.
Негізгі қаржылық жоспардың арнайы кіріс және шығыс банктары
мемлекеттің ақша қаражаттарының орталықтандырылған қорын пайдалану
бағыттары мен оның қалыптасу көздерін көрсетеді. Негізгі қаржы жоспар
мемлекеттің жоспарлық әрекетінің нәтижесі болып табылады, себебі мұнда
қоғамның барлық мүшелерінің мүдделерін анықтайтын және оларды орындайтын
мемлекеттің күш-жігері жарияланады. Қазақстан Республикасы Парламенті жыл
сайын қабылдайтын Республикалық бюджет женіндегі Заңға сәйкес мемлекетгің
негізгі қаржы жоспарының көрсеткіштері ешқандай шартсыз орындалуға тиісті.
Қаржы жоспары ретінде бюджет, бір жағынан, экономика мен басқа да
салалар дамуының қаржы жоспарларына негізделеді, екінші жағынан, көбінесі
соларды анықтайды. Ол мемлекеттік бюджеттің жалпы экономикаға белсенді
түрде ықпал етуіне шарттасты, яғни негізгі қаржылық жоспар барлық ұлттық
экономиканың бюджеті болып табылады. Материалдық өндірістің дамуын
ынталандырушы ретінде де мемлекеттік бюджеттің рөлі өте зор. Бюджет
қаражаттары жеке (бөлек шаруашылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мемлекеттік бюджеттің мәні және мазмұны
Мемлмкеттік бюджеттің экономикалық мазмұны
Мемлекеттік бюджет жүйесі
Мемлекеттік бюджеттің мәні мен мазмұны
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет жүйесінің экономикалық мазмұны
Қазақстанның бюджет жүйесі
Шаруашылық және мәдени саладағы мемлекеттік бюджеттің рөлі
МЕМЛЕКЕТТІҢ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН АҚША ҚОРЫ ҚАТЫНАСТАР
Мемлекеттік бюджет шығындары және оны реттеу механизмі
Қазақстан Республикасының бюджеттік саясаты
Пәндер