Қазақстанның су ресурстары



1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім:
2.1. Су ресурстары және оның маңызы
2.2. Қазақстанның су ресурстары
3. Қорытынды
4. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Табиғи ресурстар таусылмайды дейтін көрінер көзге аңғал ұғымның мәні қалмай барады. Жерден өндіріп алатын қорғасынның, қалайының, мырыштың, мыстың, және күмістің қорлары таусылды десе де болады. Оның үстіне, күні кеше ғана таусылмайтындай көрінген, тегін пайдаланып келген табиғат байлығы тапшылыққа айналды. Мұны әлемдегі тұщы судың азайып бара жатқанын байқауға болады. Су планетамыздағы табиғи ресурстардың ішінде айрықша орын алады. Белгілң болғандай, жердің беткі қабатының 30%-інен азын құрлық алып жатыр, ал қалған бөлігі әлемдік мұхитқа тиесілі.
Жер шарында су мол болғанымен, ол Жердің аудандары мен елдер бойынша біркелкі емес. Бұл арада мынаны ескеру керек, планетамыздағы жалпы су ресурстарына қатысы бойынша Арктиканың, Гренландияның және Антарктиданың мұздақтарын қоса алғанда тұщы судың қоры өте аз – шамамен 3%. Тұщы сусыз өмір сүрудің мүмкін еместігі бәрімізге белгілі.
Адамдарға қанша су қажет? Егер тек щөл басу үшін қажет болатын суды ғана ескерсек, онда оған аз ғана су кетеді екен. Шындығына келсек, ғалымдардың есептеуінше, планетадағы барлық өзендерде ағатын бір тәулік ішіндегі ағынды су бүкіл адамзатқа кем дегенде жарты ғасырға жетеді екен. Сонымен қатар, статистикалық мәліметтерге сәйкес, әр түрлі елдерде сутартқысы адамдардыңсанына қарағанда жылдам өсіп келеді. АҚШ-та ғасырдың басынан бері суды тұтыну 8 есеге артқан, ал халықтың саны мұның екі есесіне де жетпей отыр.
Су – біртұтас кешен ретінде болатын табиғи ресурс. Табиғи ресурстың бұл түрі мыналарға арналған:
- адамзаттың, хайуанаттар мен өсімдіктер әлемінің өмірлік қажеттіліктерін өтеуге;
- өндірістік-шаруашылық қажеттіліктерге (жуу, материалдар мен құралдарды суыту, өсімдіктерді суару);
- гидротасымалдау және кемелермен жүкті тасуға;
- өзіндік ерекшелігі бар технологиялық процестерді қамтамасыз етуге (электр энергиясын өндіру);
Су биосфераның барлық қабатында болады. Дәлірек айтсақ, ол тексу қоймаларында ғана кездееспейді, сонымен қатар, оны ауадан да, топырақтан да және бүкіл тірі жан иелерінің бойынан да ұшырастырамыз. Біз жыл сайын өз денеміздің салмағынан 5 есе суды ішеді екенбіз! Ал өз өмірімізде шамамен 25т суды ішеді екенбіз. Адам тамақ ішпей 40 күн өмір сүре алады, ал шөлге бар-жоғы 8-ақ күн шыдайды екен. Оттегінсіз тіршілігін жалғастыратын бактериялар бар, ал, сусыз өмір сүре алатын ешқандай тіршілік иесі жоқ.
1. Н.Қ. Мамыров, М.С. Тонкопйй, Е.М. Үпішев.“Табиғатты пайдалану экономикасы” – Алматы: Экономика, 2005
2. Даукеев С. Ж. “Эклолгическя обстановка в Казахстане” ИЭБ,2000
3. Моисеев Н.Н. “Человек, среда, общество”М.,1982
4. Одум Ю. “Основы экологии”М.,1975

Пән: География
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім:
1. Су ресурстары және оның маңызы
2. Қазақстанның су ресурстары

3. Қорытынды
4. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Табиғи ресурстар таусылмайды дейтін көрінер көзге аңғал ұғымның мәні
қалмай барады. Жерден өндіріп алатын қорғасынның, қалайының, мырыштың,
мыстың, және күмістің қорлары таусылды десе де болады. Оның үстіне, күні
кеше ғана таусылмайтындай көрінген, тегін пайдаланып келген табиғат байлығы
тапшылыққа айналды. Мұны әлемдегі тұщы судың азайып бара жатқанын байқауға
болады. Су планетамыздағы табиғи ресурстардың ішінде айрықша орын алады.
Белгілң болғандай, жердің беткі қабатының 30%-інен азын құрлық алып жатыр,
ал қалған бөлігі әлемдік мұхитқа тиесілі.
Жер шарында су мол болғанымен, ол Жердің аудандары мен елдер бойынша
біркелкі емес. Бұл арада мынаны ескеру керек, планетамыздағы жалпы су
ресурстарына қатысы бойынша Арктиканың, Гренландияның және Антарктиданың
мұздақтарын қоса алғанда тұщы судың қоры өте аз – шамамен 3%. Тұщы сусыз
өмір сүрудің мүмкін еместігі бәрімізге белгілі.
Адамдарға қанша су қажет? Егер тек щөл басу үшін қажет болатын суды ғана
ескерсек, онда оған аз ғана су кетеді екен. Шындығына келсек, ғалымдардың
есептеуінше, планетадағы барлық өзендерде ағатын бір тәулік ішіндегі ағынды
су бүкіл адамзатқа кем дегенде жарты ғасырға жетеді екен. Сонымен қатар,
статистикалық мәліметтерге сәйкес, әр түрлі елдерде сутартқысы
адамдардыңсанына қарағанда жылдам өсіп келеді. АҚШ-та ғасырдың басынан бері
суды тұтыну 8 есеге артқан, ал халықтың саны мұның екі есесіне де жетпей
отыр.
Су – біртұтас кешен ретінде болатын табиғи ресурс. Табиғи ресурстың бұл
түрі мыналарға арналған:
- адамзаттың, хайуанаттар мен өсімдіктер әлемінің өмірлік қажеттіліктерін
өтеуге;
- өндірістік-шаруашылық қажеттіліктерге (жуу, материалдар мен құралдарды
суыту, өсімдіктерді суару);
- гидротасымалдау және кемелермен жүкті тасуға;
- өзіндік ерекшелігі бар технологиялық процестерді қамтамасыз етуге
(электр энергиясын өндіру);
Су биосфераның барлық қабатында болады. Дәлірек айтсақ, ол тексу
қоймаларында ғана кездееспейді, сонымен қатар, оны ауадан да, топырақтан да
және бүкіл тірі жан иелерінің бойынан да ұшырастырамыз. Біз жыл сайын өз
денеміздің салмағынан 5 есе суды ішеді екенбіз! Ал өз өмірімізде шамамен
25т суды ішеді екенбіз. Адам тамақ ішпей 40 күн өмір сүре алады, ал шөлге
бар-жоғы 8-ақ күн шыдайды екен. Оттегінсіз тіршілігін жалғастыратын
бактериялар бар, ал, сусыз өмір сүре алатын ешқандай тіршілік иесі жоқ.

Негізгі бөлім

Су ресурстары және оның маңызы

Көп бөлігі мұхиттар мен теңіздерге жиналған су кембр кезеңіне (в докем-
брийский период) дейінгі жаңаартау (вулкан) атылғанда ақтарылған граниттік
магманың кристалдану процесінің нәтижесінде пайла болды. Жердің үстіңгі
жағында ювенилді су дкп аталатын, яғни жер шарының ылғал айналымына алғаш
рет енген термалды су көздері табылды. Бұл су магмадан бөлінетін оттегі мен
сутегінен қалыптасты. Алайда, тұщы судың негізгі қоры мұздықтарда
сақталған. Мәселен, тау шыңдарындағы және Антарктида мен Арктиканың
мұздығындағы тұшы судың қоры 97%-ті құрайды. Ал, өзендердені, көлдердегі
және су қоймаларындағы тұшы судың қоры – 3%.
Жердегі судың айналымын қықаша былай сипаттауға болады: Жер бетіндегі су
негізінен теңіз бетінен және өсімдіктерден (транспирация) судың булануы
нәтижесінде атмосфераға көтерілетін су буынан пайда болатын жауын-шашын
түрінде қалыптасады. Оның бір бөлігі өсімдіктер мен хайуанаттар арқылы
тікелей және жанама түрде қайтадан буланады, ал ендігі бір бөлігі жер асты
суларын байытса, қалған бөлігі өзен арналарымен теңіздерге барып қосылады
да қайта буланады.
Геологиялық ауқымда құрғақтағы су мен теңіз суының арасындағы тепе-
теңдіктің (баланстың) жиі бұзылатынын байқауға болады. Теңіз деңгейінің
өзгеруі көптеген жағдайларда планетадағы климаттың өзгерісімен байланысты
болады. Жер бетіндегі және жер астындағы судың флуктуациясын, өсімдер
өзгерісін, қар және мұз жамылғыларының ырғағын бақылап қарағанда, 1800-2000
жылда қайталанатын құрғақтағы режимін байқауға болады.
Су жер шары 70,8%-ін алып жатыр. 510 млн км кв жердің жалпы ауданының
29,2%-і құрлыққа тиесілі. Планетаның қалған бөлігі – мұхиттар мен
теңіздер. Әлемдік мұхиттың су қоры – 1370 млн км кв(93,96%). Өзендер мен
көлдердің тұщы суы шамамен 230 мың км кв-ді (3% құрлықтың бет жағы)
құрайды. Мұздық – 24 млн км кв. Мұздық қорыстары (плавление ледников)
Әлемдік мұхиттың деңгеін көтеріп, шамамен 1% құрлықты су астында қалдырады.
Жер асты сулары (5 км-ге дейінгі қалыңдықтағы) 60млн км куб-ді құрайды,
оның 4 млн км куб-і су айналысы белсенді зонада орналасқан. Жоғары жақ
қабатын 85 мың км куб топырақты ылғал алып жатыр.
Су ұдайы қозғалыс үстінде болады – оның мөлшері мен сапасы уақыт және
кеңістік ішінде өзгереді.Су ресурстары ғасырлар бойы жинақталған қормен
және жаңғыртылатын ресурстармен сипат- талады. Құрлықтағы тұщы судың
ғасырлар бойы жинақталған табиғи қорына көлдердегі, мұздықтардағы, сондай-
ақ, қатпарларының сулы қабаттарындағы (жер асты суы) су жатады.
Жаңғыртылатын су ресурстарына (жылына) құрлық пен мұхиттың су алмасу,
Жердегі судың айналым процесінде жыл сайын жаңғыртылатын су жатады. Біздің
планетамыз аса алып бу машинасы болып табылады, ал оның қозғаушы күшіне күн
энергиясын жатқызуға болшады. Су Әлемдік мұхиттың бет жағынан күн
энергиясының әсерімен булану арқылы атмосфераға енеді әрі атмосфералық
жауын-шашын түріндеоралады.Буланған судың бір бөлігі ауа ағымымен құрлыққа
келіп, жауын-шашын түрінде жерге түседі де құрғақтағы суды, өзенді, көлді,
жер асты суын, мұздықты қалыптастырушцы негізгі көзге айналады.
Орташа жылдық ағыны бойынша су ресурстарын бағалау судың пайдаланылуын
жоспарлауда және сумен қамтамасыз етілудің деңгейіне баға беруде кеңінен
қолданылады. Сонымен қатар, ағынды су шаруашылық қажеттілігі үшін
өзендерден немесе көлден су алудың нәтижесінде таусылып келеді. Бұл арада
судың көп бөлігі шаруашылық процесінде, әсіресе суарылатын жердің
қажеттілігін өтеу барысында біржола жоғалады. Су шаруашылығын жоспарлау
барысындакөлдің, өзеннің, мұздықтың суы мен жер асты суының табиғаттағы су
айналымы процесінде бір-бірімен өзара байланысты болатынын және судың
бұлардың біріншісінен екіншісіне немесе екіншісінен біріншісінен өтіп
отыратынын есте ұстау қажет. Барлық су түрінің табиғаттағы су айналымының
негізгі әрі бастапқы буынына көлдерді, өззендерді, мұздықтарды, жер асты
суларын қоректендіретін атмосфералық жауын-шашын жатады. Осыған байланысты
өзендер көлдерді, ал жер асты сулары мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақстандағы табиғи ресурстарды пайдаланудың осы заманғы жағдайы
Су ресурстары және оны тазалау технологиялары
Қазақстанның табиғат ресурстары
Табиғат қорларының экономикалық бағалануы
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАБИҒАТ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ЖІКТЕМЕСІ МЕН СИПАТТАМАСЫ
Оңтүстік Қазақыстаның физикалық географиясы пәні бойынша ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Жер беті су жамылғысы
Негізгі өзен бассейндері
Ресурстарды тиімді пайдалану және қоршаған ортаның ластануы
Сарысу өзені алабының көлдері
Пәндер