Тәжікстан



1. Т а б и ғ а т ы
2. Ө з е н д е р і
3. Ш а р у а ш ы л ы ғ ы мен ө н е р к ә с і б і
4. А у ы л шаруашылығы
5. А у д а н д а с т ы р у
6. Т р а н с п о р т және сауда
7. Ә к і м ш і л і к бөлінісі және әлеуметтік.экономикалық жағдайына қысқаша шолу
8. Х а л қ ы
Тәжікстан-экватрдың солтүстігінде 670 батыс бойлықтан 760 шығыс бойлыққа дейін, 380 және 410 оңтүстік ендік аралығында, субтропиктік белдеуде созылып жатыр.
Республика Орта Азияның оңтүстігінде орналасқан, Өзбекстанмен, Қырғызстанмен, шығысында Қытаймен, оңтүстігінде Ауғанстанмен шектеседі. Жер көлемі- 143,1 мың км2. Астанасы – Душанбе.
Т а б и ғ а т ы: Тәжікстан таулы ел, территориясының 93%-і Тянь-Шань, Гиссар-Алай, Памир тау жүйелеріне жатады. Жерінің жартысына жуығы 3000 метр биіктікте орналасқан. Ең биік жерлері Коммунизм шыңы-7495 м, Ленин шыңы – 7134 м.
Тәжікстан жерінде Ортаңғы және Төменгі Тянь- Шань және Памир қатпарлы құрамы, сонымен қатар екі тауаралық ойыс Тәжік және Ферғана аңғарлары орналасқан. Альпілік қозғалыс нәтижесінде Гиссар Алайдың қазіргі рельеф формасы қалыптасты.
Тәжікстан территориясы тұтасымен сейсмикалық жоғары ауданда орналасқан. Пайдалы қазбалардан Памир және Гиссар Алайда сурьма, сынап, мышьяк, боксит, тау хрусталі, оптикалық флюорит, исландия шпаты, лазурит, алтын, вольфрам рудалары: құрама зонасында полиметалл, сирек металдар, оптикалық шикізат, таскөмір; Тәжік және Ферғана аңғарларында мұнай, газ, жанғыш тақтатас, тастұз, құрылыс материалдары өндіріледі. Жарылыс зоналары минералдық бұлақтарға (ыстық, радиоактивті сулар) бай.

Пән: География
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Ò¸æiêñòàí Ðåñïóáëèêàñû

Тәжікстан-экватрдың солтүстігінде 670 батыс бойлықтан 760 шығыс
бойлыққа дейін, 380 және 410 оңтүстік ендік аралығында, субтропиктік
белдеуде созылып жатыр.
Республика Орта Азияның оңтүстігінде орналасқан, Өзбекстанмен,
Қырғызстанмен, шығысында Қытаймен, оңтүстігінде Ауғанстанмен шектеседі. Жер
көлемі- 143,1 мың км2. Астанасы – Душанбе.
Т а б и ғ а т ы: Тәжікстан таулы ел, территориясының 93%-і Тянь-Шань,
Гиссар-Алай, Памир тау жүйелеріне жатады. Жерінің жартысына жуығы 3000 метр
биіктікте орналасқан. Ең биік жерлері Коммунизм шыңы-7495 м, Ленин шыңы –
7134 м.
Тәжікстан жерінде Ортаңғы және Төменгі Тянь- Шань және Памир қатпарлы
құрамы, сонымен қатар екі тауаралық ойыс Тәжік және Ферғана аңғарлары
орналасқан. Альпілік қозғалыс нәтижесінде Гиссар Алайдың қазіргі рельеф
формасы қалыптасты.
Тәжікстан территориясы тұтасымен сейсмикалық жоғары ауданда орналасқан.
Пайдалы қазбалардан Памир және Гиссар Алайда сурьма, сынап, мышьяк, боксит,
тау хрусталі, оптикалық флюорит, исландия шпаты, лазурит, алтын, вольфрам
рудалары: құрама зонасында полиметалл, сирек металдар, оптикалық шикізат,
таскөмір; Тәжік және Ферғана аңғарларында мұнай, газ, жанғыш тақтатас,
тастұз, құрылыс материалдары өндіріледі. Жарылыс зоналары минералдық
бұлақтарға (ыстық, радиоактивті сулар) бай.
Тәжікстанның климаты континенттік, қаңтардың орташа температурасы
батыстағы таулы аудандарда 2; -20С, солтүстігнде 200С – қа дейін,
температураның абсолюттік минимумы 400. Республика жеріне ылғалды солтүстік-
батыс, батыс және оңтүстк – батыс ауа массалары алып келеді.Тау аңғарлары
мен қазаншұңқырларда жылына 100-150 мм жауын-шашын түседі, Шығыс Памирде 72
мм түседі. Республика территориясының барлық аудандарында жазда тау
аңғарлары желдері үстемдік етеді.Ферғана аңғарында жаз бен күзде құрғақ
және ыстық гарсмел желі, республиканың оңтүстік бөлігіне ауған желі
соғады. Қар жиегі Гиссар Алайда 3800-4400 м, Памирде 3600-5400 м биіктіктен
өтед.
Ө з е н д е р і: Тәжікстан өзендері Амудария, Сырдария, Зеравшан
алаптарына(Памирдегі қара жылға, Ақ жылға, Мұзкөл өзендері, Қаракөл алабына
Марқанау өзені, Тарим алабына құяды) жатады. Амудария алабы (Пндж, Гунт,
Бартанг, Язгулем, Ванч, Қызылсу, Вах) республика жерінің төрттен үшін
қамтиды. Сырдария алабына Түркістан жотасының солтүстік беткейімен ағатын
өзендер (Исфара, Қожабақырған, Қарасу, Ақсу) кіреді. Өзендердің көпшілігі
мұз, қар суымен қоректенеді. Тәжікстан гидроресурстық абсолюттік қоры
жөнінен ТМД бойынша Ресейден кейінгі орынды алады. Көлдері негізінен Памир
және Гиссар Алай тауларында орналасқан. Ірілері: Қаракөл, Сарез, Жасыл көл,
Ескендір көлі. Өзендерінде Нүрек бөгені, Фархад бөлігі салынған.
Жазық пен аласа таулы өңірлерде сұр топырақ, таулы бөліктерде қою сұр
топырақ, таудың орта бөліктерінде (1600-2800 мм) таудың қоңыр топырағы,
оңтүстік және солтүстіктің ылғлды өңрде қоңыр топырақ жоғары белдеулерде
(2800м) биік таудың шалғын дала, дала, шөл дала топырақтары, Шығыс Памирде
биік таулы шөл қалыптасқан.
Тәжікстанда жоғары сатыдағы өсімдіктердің 5000 түрі кездеседі, сүректі
бұталы өсімдіктер территорияның 4%-ін қамтиды. Өзен жайылымдарында тораңғы
қамыс тоғайлары, таулы аудандардың екіден бірн арша орманы, ылғалды
аудандарда грек жаңғағы, түркістан үйеңкісі, шығыстың шынары, Сиверс
алмасы, бұхара бадамы, биік таулы белдеулерде шалғын дала өсімдіктері
өседі.
Тәжікстанның фаунасында сүтқоректілердің 81, құстың 365, бауырмен
жорғалаушылардың 49, насекомдардың 7-8 түрі кездеседі. Жазық және тау
бөліктерде жайра, қабылан бұқара бұғысы, қамыс мысығы, шибөрі, барыс,
борсық, жабайы шошқа, таулы ормандарда аю, ақкіс, қасқыр, таутеке, арқар,
т.б. мекендейді. Су айдындарында балықтың 40 мың түрі бар.
Ш а р у а ш ы л ы ғ ы мен ө н е р к ә с і б і: Тәжікстанда негізінен
түсті металлупгия, химия өнеркәсібі, тау-кен өнеркәсб, жеңіл және тамақ
өнеркәсібі дамыған. Тәжікстан гидроресурсқа бай ел болғандықтан түсті
металлургия және алюминий өндірісі жақсы дамыған. 1976 ж Тұрсынзада
қаласында алюминий зауыты салынды. Өнеркәсіптің бұл саласы электр
энегиясын кп қажет ететін белгілі. Сонымен қатар, Таулы Бадахшан
автономиялы облысында химия өнеркәсібі дамыған, бірақ, соңғы жылдары бұл
өнеркәсіп саласы тоқырау шегінде. Таулы Бадахшанда тау-кен өндірісі де
жақсы дамыған. Мұнда негізінен асыл тастар, гауһар, жақұт, т.б. өндіреді.
Тәжікстанда тамақ және жеңіл өнеркәсіп те дамыған, бірақ соңғы
жылдардағы елдегі тұрақсыздық, азамат соғысы өнеркәсіптің бұл саласын
тоқырауға ұшыратты. Өндіріс орындары соғыс кесрінен қирап, жұмысын
тоқтатты. Экономикалық негізгі саласының бұлайша тоқырауы елдің әлеуметтік
жағдайына соққы болып тиді: жұмыссыздық етек алып, Тәжікстан әлеуметтік
жағынан ТМД-дағы ең арттағы елдердің бірі болды. Тек соңғы 2-3 жылда ғана
елде тұрақтылық байқалып, батыс елдер республика өнеркәсібіне көңіл
аударып, инвестиция сала бастады. Мұнда инвесторларға қолайлы жағдай
жасалмағандықтан, инвесторлар бұл елге келуге онша мүдделі емес.
А у ы л шаруашылығы: Тәжікстан негізінен аграрлы ел, республикада 14,3
млн га жер болса, оның ауыл шаруашылығына жарамдысы 1,2 млн га. Жерінің 93%-
і таулы аймақ, тек тауаралық жазықтар ғана шаруашылыққа жарамды.
Тәжікстанда негізнен бидай, арпа, ячмень, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Тәжікстан Республикасы- Орталық Азиядағы мемлекет
Тәжікстан Республикасы
Тәжікстанның туризмі
Еуразиялық Экономикалық Бірлестік (ЕврАзЭС)
Диалектологияға мол үлес қосқан оралман қазақтардың тіл ерекшеліктері
ОА елдеріндегі экономикалық реформалары
Қазақстан Республикасы мен Тәжікстан Республикасы арасындағы қатынастар
Трансшекаралық аумақ шеңберіндегі Сырдария мен Амудария өзендерінің мәселесі
ОРТАЛЫҚ АЗИЯНЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің қызметіне қатысуы
Пәндер