Кернеуі 220/35/10 кв-ты қосалқы станциясын жобалау

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Дипломдық жобаның берілгендері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Элементтер параметрлерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2.1 Элементтер параметрлерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Қажетті нүктелердегі қысқа тұйықталу тоқтарын анықтау ... ... ... ... ... ..
1.4 Жабдықтар мен коммутациялық аппараттарды таңдау ... ... ... ... ... ... ...
1.4.1 Шиналарды таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.2 Желі сымдарын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4.3 Ажыратқышты таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4.4 Айырғыштар таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4.5 Асқын кернеуді шектеушілерді таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4.6 Тоқ трансформаторларын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.7 Кернеу трансформаторларын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Негізгі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Трансформатордың дифференциалды қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.1 Қысқа тұйықталу тоқтарын табамыз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2.2 Тоқтарын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 40 МВА 220/35/10 кВ трансформаторының асқын жүктемеден қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Максималды тоқ қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Газдық қорғаныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.1 Газдық қорғаныс қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.2 Газдық қорғаныстың жұмыс істеу принципі және оның тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.3 Трансформатордың май жүйесінің құрылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.4 Газдық қорғаныстың принципиалды сұлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Еңбек шартын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2 Оператордың жұмыс орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3.1 Автоматты өрт сөндіру жүйесін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4 Есептік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.4.1 220/35/10 кВ қосалқы стансаның жермен қосудың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.4.2 35/10 кВ ТҚ үшін шығарылған жермен қосқыш құрылғысын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4 БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 Есепке алынатын алғашқы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 Еңбек көлемін (сыйымдылығын)анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.3 Жұмыс уақытының қорын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Еңбекшілердің саны мен құрамын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.5 Жылдық қосынды еңбекақы қоры мен эксплуатациялық шығындарды есептеу (ТЕАҚ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.6 Күрделі және ағымдық жөндеу жұмыстардың өзіндік құнын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.7 Деффектілік ведомостьты құрастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.8 Қосалқы стансиядағы күрделі жөндеуді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.9 Эксплуатацияға кететін жалпы адам саны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Бұл дипломдық жобада кернеуі 220/35/10 кВ-ты қосалқы станциясын жобалау қарастырылған. 220 кВ-ты қосалқы станция екі энерго жүйесімен тұтынады. Жобаланып отырған қосалқы станцияның төменгі кернеуінен жергілікті тұтынушыларды электрмен жабдықтау үшін тарату пункттері қоректендіреді. Жобалау барысында бастапқы берілген жүктеме графигінің негізінде қазіргі заман талаптарына сай негізгі электр жабдықтары таңдалынып, соларға тиісті релелік қорғаныс есебі мен уақыт ұстанымдары есептелді. Сонымен қатар, негізгі бөлімде бүлінген орынды анықтау тәсілдері қарастырылған.
Дипломдық жобаның адам өмірінің қауіпсіздігі бөлімінде элетктр қондырғыларына қызмет көрсетудегі электр және өрт қауіпсіздігі және экономика бөлімінде қосалқы станцияның жөндеу жұмыстарының шығындары қарастырылған, технико-экономикалық негіздемесі келтірілген.
Тартпа күш қосалқы станцияларының электрлік бөлігі техникалық бөлігімен тығыз функционалды байланыста, құрлысты бөлігімен конструктивті байланыста және барлық объектінің технико-экономикалық сипаттамаларының кейбір дәрежелерін анықтайды.
Жобаның негізгі шешімдерін агрегаттың құрамы бойынша, құрлыстың ауданы, энерго жүйеге шығарылатын қуаттың сұлбасы, жүйеге тартпа күш қосалқы станциясының сұлбасы, қоршаған орта қорғау есептеулері жобаның оптимизациялау және іске асыруының алгоритмі болып табылады.
Тартпа күш қосалқы станциясының негізгі энергетикалық жабдықтарын біртипті қылып таңдау керек. Бұл жобада ол ажыратқыштарға қатысты.
Технологиялық және электрлік бөлік тартпа күш қосалқы станцияның энерго жүйедегі оның рөлін анықтайды.
Электрлік жалғаудың бастапқы сұлбасы тартпа күш қосалқы станциясының электрлік бөлігінің негізгі қасиеттерін анықтайды. Бастапқы сұлбаға тәуелділер:
қуаттың тасымалдануының сенімділігі;
капиталды салым;
эксплуатациялық шығындар;
электрқондырғыларын жөндеу мүмкіндігі;
жұмысшылардың қауіпсіздігі және техникалық қызмет етуінің ыңғайлылығы;
тартпа күш қосалқы станциясының ары қарай өсу мүмкіндігі және жабдықтардың рационалды орналасуы;
апаттан кейін қайта қалпына келу кезінде коммутацияның икемділігі.
Тартпа күш қосалқы станциясының бастапқы сұлбасын жобалау келесі процедураларды істеген кезде іске асрылады:
принципиалды сұлбаны таңдау;
барлық кернеудегі РУ электрлік жалғаулардың сұлбаларын таңдау
электржабдықтарын таңдау;
өздік қажеттілігіне жұмсалатын резервті көректенудің сұлбасын таңдау.
Ұсынылып отырған дипломдық жоба төрт бөлімнен тұрады.

1 Неклепаев Б.Н., Крючков И.П. Электрическая часть ЭС и ПС: Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования: Уч.пос. для вузов. - 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Энергоатомиздат, 1989. – 608с.
2 Шабад М.А. Расчеты РЗ и А распределительных сетей: Монография.- СПб.: ПЭИПК,2003г.- 350с.
3 Чернобробов Н.В., Семенов В.А. РЗ энергетических систем: Уч.пос. для техникумов.В. М.: Энергоатомиздат, 1998.
4 Руководящие указания по РЗ.Вып. 13Б. Релейная защита понижающих трансформаторов и автотрансформаторов 110 – 500 кВ. Расчеты. – М.: Энергоатомиздат, 1985. – 96с.
5 Федосеев А.М. Релейная защита электрических систем: - М.: Энергия, 1992, - 560 с.
6. Басс Э.И., Дорогунцев В.Г. Релейная защита электроэнергетических систем./ Под ред. А.Ф. Дьякова.- М. :Изд. МЭИ, 2002.- 295 с.
7. Справочник по проектированию эл.снабж. / Под ред. Ю.Г. Барыбина и др. – М.: Энергоатомиздат, 1990. – 576с.
8. Л.Д. Рожкова., В.С. Козулин. Электрооборудование станций и подстаний: Учебник для техникумов. – 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Энергоатомиздат, 1987. – 648с.
9. Б.А. Князевский., Б.Ю. Липкин. Электроснабжение промышленных предприятий: Учебник. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высшая школа, 1979. – 431с.
10. Авербух А.М. Релейная защита в задачах с решениями и примерами. Л.: «Энергия», 1975. ¬- 416с.
11. Фигурнов Е.П., Релейная защита. Учебник для вузов железно-дорожного транспорта. – М.: Желдориздат, 2002. – 720с.
12. Руководящие указания по РЗ. Вып. 12. Токовая защ. нулевой последовательности от замыканий на землю линий 110 – 500 кВ. Расчеты. – М.: Энергия, 1980. – 88 с.
13. Правила устройства электроустановок. 6-е изд. М.: Энергоатомиздат, 1986.
14. Быков В.А., Зимаков В.А., Овласюк В.Я., Хальков В.С.,Шилов Л.Н. Электронные устройства релейной защиты и автоматика в системах тягового энергоснабжения. М.: «Транспорт», 1974. – 304с.
15. Справочник по электроснабжению железных дорог. / Под ред. К.Г. Марквардта и др. – М.: Транспорт, 1981. – 392с.
16. Башкиров М.В., Бугубаев С.А. Спец. главы РЗ и автоматики систем электроснабжения. Метод. ук. – Алматы, АИЭС, 1999. -18с.
17. Долин П.А. Справочник по технике безопасности. 6-е изд., перераб. и доп. – М.: Энергоатомиздат, 1985. – 24 с.
18. Тонконогий А.В., Дюсебаев М.К., Панченко С.В. Энергетика и экология. Алма-Ата: Мектеп, 1985. – 128 с.
19. Дюсебаев М.К., Борисов В.Н. Охрана окружающей среды. Учебное пособие. – Алма-Ата: АЭИ, 1992. – 55 с.
20. Дюсебаев М.К., Борисов В.Н., Хожин Г.Х. Энергетиканың қоршаған ортаға әсері. Әдейі пәннен оқулық құрал. – Алматы. Қазақ ССР Халыққа білім беру министрлігі. – 1990. – 74 б.
21. Степанчук К.Ф. От 1000 до 1500000 вольт. – М.: Высшая школа, 1985. - 360 с.
22. Дүйсебаев М.К., Хакімжанов Т.Е. Адам өмірінің қауіпсіздігінің негізі. Дәрістер конспектісі институттың барлық мамандарының студенттеріне арналған. Алматы: АЭжБИ, 2002 жыл – 57 бет.
23. Санатова Т.С. Анализ опасности поражения током в различных электрических сетях. Методические указания к выполнению лаб. работы, А.: АЭИ,1988. – 18 с.
24. Санатова Т.С., Кощулько Л.П. Защита персонала от поражения электрическим током. Методические указания к дипломному проекту. Алматы: 1996, часть 1. 26 с.
25 Влоков А.Ж., Левин Г.О., Справочник по пожаробезопасности. /3-е изд., перераб. И доп./-М.:Пожароиздат, 1981.-638с
26. Райзберг Б.А. Рыночная экономика. – М.: Деловая жизнь, 1995.
27. Экономика предприятия. Под ред. проф. Д.И. Волкова. - М.: Инфра – М:, 1998.
28. Закон Республики Казахстан «Об электроэнергетике». // Казахстанская правда, 24 августа 1999.
29. Постановление Правительства Республики Казахстан № 1126 от 15 октября 2002 года «Об утверждении Программы совершенствования тарифной политики субъектов естественных монополий на 2002-2004 годы».
30. Даукеев Г.Ж., Жакупов А.А., Токтибахиев К.К., Тузелбаев Б.И. Методология формирования тарифов в секторе электроэнергетики Казахстана: состояние, проблемы, перспективы. - Энергетика и топливные ресурсы Казахстана. – 2000.– №2. – С.17-25.
31. Түзелбаев Б.И. Сала экономикасы. Әдістемелік нұсқаулар. Алматы: АЭжБИ, 2005ж. – 18 б.
32. ФГУП «Комбинат «ЭЛЕКТРОХИМПРИБОР» каталогы
33 РК Таврида Электрик компаниясының каталогы.
34 Сулимова М.И. Газовая защита с реле РГЧЗ-66./-М.:Энергия, 1976.-56 с.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

Аңдатпа

Бұл дипломдық жоба 1103510кВ кернеулі қосалқы станциясын жобалауға
арналған. Қосалқы станцияның электрлік бөлімі үшін күштік қондырғылар және
коммутациялық құрылғылар таңдалды. Жобаның арнаулы бөлімінде жүйеде электр
энергиясының сапасын анализдеу қарастырылған. Өміртіршілік қауіпсіздігі
бөлімінде еңбек шарттары талдалып, анализ жасалынды және электр торабының
қауіпсіздігін талдау және жермен қосудың есебі көрсетілген. Дипломдық
жобаның экономикалық бөлімінде қосалқы станцияның жөндеу жұмыстарының
шығындары қарастырылған. Жобаның техника-экономикалық негіздемесі
жобалаудың тиімділігін көрсетеді.

Аннотация

Дипломный проект выполнен на 1103510 кВ пст. В проекте для
электрической части произведен выбор силового оборудования и выбор
коммутационной аппаратуры. Произведен расчет релейной защиты элементов
подстанций и отходящих линий 220 кВ. В специальной части рассмотрен расчет
автоматической ликвидации асинхронного режима (АЛАР) системы. В разделе
безопасности жизнедеятельности произведен расчеты заземления, выбор,
обоснования и расчет электробезопасности электрооборудования пст, а так же
рассмотрен анализ условия труда. В экономической части дипломного проекта
произведен расчет потерь ремонтных работ подстанции. Технико-экономическое
обоснование проекта подтверждает экономичность проектирования.

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Дипломдық жобаның
берілгендері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
1.2 Элементтер параметрлерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2.1 Элементтер параметрлерін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Қажетті нүктелердегі қысқа тұйықталу тоқтарын
анықтау ... ... ... ... ... ..
1.4 Жабдықтар мен коммутациялық аппараттарды
таңдау ... ... ... ... ... ... ...
1.4.1 Шиналарды таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.2 Желі сымдарын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .
1.4.3 Ажыратқышты
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..
1.4.4 Айырғыштар
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
1.4.5 Асқын кернеуді шектеушілерді
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.6 Тоқ трансформаторларын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4.7 Кернеу трансформаторларын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Негізгі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..
2.2 Трансформатордың дифференциалды
қорғанысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2.2.1 Қысқа тұйықталу тоқтарын
табамыз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2.2 Тоқтарын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 40 МВА 2203510 кВ трансформаторының асқын жүктемеден
қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Максималды тоқ
қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
2.5 Газдық қорғаныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.1 Газдық қорғаныс
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2.5.2 Газдық қорғаныстың жұмыс істеу принципі және оның
тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.3 Трансформатордың май жүйесінің
құрылғысы ... ... ... ... ... ... .. ... ...
2.5.4 Газдық қорғаныстың принципиалды
сұлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Еңбек шартын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
3.2 Оператордың жұмыс
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
3.3 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ..
3.3.1 Автоматты өрт сөндіру жүйесін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.4 Есептік
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..
3.4.1 2203510 кВ қосалқы стансаның жермен қосудың
есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.4.2 3510 кВ ТҚ үшін шығарылған жермен қосқыш құрылғысын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.1 Есепке алынатын алғашқы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.2 Еңбек көлемін
(сыйымдылығын)анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3 Жұмыс уақытының қорын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Еңбекшілердің саны мен құрамын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5 Жылдық қосынды еңбекақы қоры мен эксплуатациялық шығындарды есептеу
(ТЕАҚ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
4.6 Күрделі және ағымдық жөндеу жұмыстардың өзіндік құнын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.7 Деффектілік ведомостьты
құрастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.8 Қосалқы стансиядағы күрделі жөндеуді
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.9 Эксплуатацияға кететін жалпы адам
саны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

КІРІСПЕ

Бұл дипломдық жобада кернеуі 2203510 кВ-ты қосалқы станциясын
жобалау қарастырылған. 220 кВ-ты қосалқы станция екі энерго жүйесімен
тұтынады. Жобаланып отырған қосалқы станцияның төменгі кернеуінен
жергілікті тұтынушыларды электрмен жабдықтау үшін тарату пункттері
қоректендіреді. Жобалау барысында бастапқы берілген жүктеме графигінің
негізінде қазіргі заман талаптарына сай негізгі электр жабдықтары
таңдалынып, соларға тиісті релелік қорғаныс есебі мен уақыт ұстанымдары
есептелді. Сонымен қатар, негізгі бөлімде бүлінген орынды анықтау тәсілдері
қарастырылған.
Дипломдық жобаның адам өмірінің қауіпсіздігі бөлімінде элетктр
қондырғыларына қызмет көрсетудегі электр және өрт қауіпсіздігі және
экономика бөлімінде қосалқы станцияның жөндеу жұмыстарының шығындары
қарастырылған, технико-экономикалық негіздемесі келтірілген.
Тартпа күш қосалқы станцияларының электрлік бөлігі техникалық
бөлігімен тығыз функционалды байланыста, құрлысты бөлігімен конструктивті
байланыста және барлық объектінің технико-экономикалық сипаттамаларының
кейбір дәрежелерін анықтайды.

Жобаның негізгі шешімдерін агрегаттың құрамы бойынша, құрлыстың
ауданы, энерго жүйеге шығарылатын қуаттың сұлбасы, жүйеге тартпа күш
қосалқы станциясының сұлбасы, қоршаған орта қорғау есептеулері жобаның
оптимизациялау және іске асыруының алгоритмі болып табылады.

Тартпа күш қосалқы станциясының негізгі энергетикалық жабдықтарын
біртипті қылып таңдау керек. Бұл жобада ол ажыратқыштарға қатысты.

Технологиялық және электрлік бөлік тартпа күш қосалқы станцияның
энерго жүйедегі оның рөлін анықтайды.
Электрлік жалғаудың бастапқы сұлбасы тартпа күш қосалқы станциясының
электрлік бөлігінің негізгі қасиеттерін анықтайды. Бастапқы сұлбаға
тәуелділер:
қуаттың тасымалдануының сенімділігі;
капиталды салым;
эксплуатациялық шығындар;
электрқондырғыларын жөндеу мүмкіндігі;
жұмысшылардың қауіпсіздігі және техникалық қызмет етуінің ыңғайлылығы;
тартпа күш қосалқы станциясының ары қарай өсу мүмкіндігі және жабдықтардың
рационалды орналасуы;
апаттан кейін қайта қалпына келу кезінде коммутацияның икемділігі.
Тартпа күш қосалқы станциясының бастапқы сұлбасын жобалау келесі
процедураларды істеген кезде іске асрылады:
принципиалды сұлбаны таңдау;
барлық кернеудегі РУ электрлік жалғаулардың сұлбаларын таңдау
электржабдықтарын таңдау;
өздік қажеттілігіне жұмсалатын резервті көректенудің сұлбасын таңдау.
Ұсынылып отырған дипломдық жоба төрт бөлімнен тұрады.

1 БӨЛІМ.
2203510 кВ қосалқы станциясының электрлік бөлігін жасау
1.1 Дипломдық жобаның берілгендері:
Үш трансформаторы бар 2203510 кВ-ты қосалқы стансиясы.
Берілгені:
Үш орамды трансформатор 220кВ: ТДТН-40000220
Үш орамды трансформатор 220кВ:
Sном=40000кВА; Uвс=11%; Uвн=22%; Uсн=9,5% Iхх=0,55%;
Желі 1 2 3
Номиналды 220 220 220
кернеу,кВ
Ұзындықтары, км 46,7811 18,745 68,549
Жүйе C1(Uср=230кВ ) C2(Uср=230кВ )
S(3)к, макс, МВА3,2×103 1,8×103
S(3)к, мин, МВА 2,6×103 1,4×103
X0с, ом 0,85×Х1с 0,77×Х1с

1-кесте

1-1-сурет. 2203510 кВ қосалқы стансасының принципиалды сұлбасы.

1.1.1 Жалпы жағдайы

Қосалқы станцияның электрлік бөлігі техникалық бөлікпен функционалды
байланысы, ал құрылыс бөлікпен конструктивті байланысы бар және белгілі бір
дәрежеде барлық объектінің технико-экономикалық сипаттамасын анықтайды.
Қондырғы құрамы, құрылыс алаңы, энерго жүйеге қуатты беру сұлбасы,
қосалқы станциясының жүйеге қосылу сұлбасы, өміртіршілік қауіпсіздігі
бойынша негізгі жобалаудың шешімдерін таңдау толығымен жабалаудың
алгоритмін көрсетеді.
Қосалқы станциядағы негізгі энергетикалық қондырғыларды бір типті етіп
таңдауға ұмтылу керек. Бұл жобада трансформаторларға, ажыратқыштарға
қатысты. Сонымен қатар, перспективті, толығымен меңгерілген қондырғылар
түрін таңдаған жөн.
Қосалқы станцияның электрлік және технологиялық бөлігі энерго жүйедегі
рөлімен анықталады.

1-2-сурет. Электр стансаның жоғары кернеу жағы ажыратқышты көпір сұлбасы

1.2 Элементтер параметрлерін есептеу.

1.2.1 Элементтердің кедергілерін есептеу
Коммутациялық аппараттарды, шиналарды, кабелдерді, тоқ шектеуіштерін
таңдаған кезе қысқа тұйықталу нүктелерінің тоғын табуымыз қажет.
Берілген энергожүйе бойынша әр элементтің кедергісін максималды және
минималды режимдерінде анықтаймыз. Есептеу Uосн=220 кВ-қа келтірілген,
атаулы бірлікте есептеледі.

Жүйе қуаттары АЭС Экибастуз Sкзмах=3200 МВА: Sкзмin=2600 МВА

(1.1)-формуласы бойынша максималды режимдегі жүйенің кедергісін
анықтаймыз.

Ом

(1.2)-формуласы бойынша минималды режимдегі жүйенің кедергісін анықтаймыз

Ом
кВ
Жүйе қуаттары ЭС АО ЕЭК Sкз2мах==1800 МВА: Sкз2мin==1400 МВА:

Ом
Ом
кВ
Желілер 220 кВ:

(1.3)-формуласы бойынша желілердің кедергісін анықтаймыз.

Ом
Ом
Ом
Ом
Ом
Ом
Ом
Ом
Ом

Үш орамды трансформатор 220 кВ:

Ом
Ом
Ом

Ом (1-4)
Ом
Ом

1.3 Қажетті нүктелердегі ҚТ токтарын анықтау
2203510кВ қосалқы станциясының ҚТ тоғы коммутациялық аппараттарды
,кабельдерді ,шиналарды және т.б таңдау үшін қажет. ҚТ токтарын есептеу
үшін орынбасу сүлбесін саламыз
ҚТ тоқтарын есептеу үшін орынбасу сұлбасын құрастырамыз және
"ELECTRONICS WORKBENCH" бағдарламасының көмегімен тоқтарды анықтаймыз.

1-3-сурет Максималды режимде қысқа тұйықталу тоқтары

1-4-сурет Минималды режимде қысқа тұйықталу тоқтары

1-5-сурет Максималды режимдегі трансформатордың қысқа тұйықталу тоқтары

1-6-сурет Минималды режимдегі трансформатордың қысқа тұйықталу тоқтары

2-кестеде ҚТ нүктелеріндегі токтардың мәні
ҚТ нүктесі ЦРМЗ қосалқы стансасы I∑,
кА
Максимум 10,29
Минимум 9,197
Мак.транс. 4,471
Мин.транс. 4,131

2-кестеден көріп отырғандай максимум режимде қысқа тұйықталу тоқтарының
мәні үлкен болғандықтан, ары қарай есептеулерде осы ҚТ нүктелерінің мәнің
аламыз.

1.4 Жабдықтар мен коммутациялық аппараттарды таңдау

1.4.1 Шиналарды таңдау

220 кВ құрама шиналарын таңдау

(1-5)
.

АС-9516, q=95 мм2, d=13,5 мм, Ідоп=330 А.
Термиялық әсерге тексерілмейді, себебі шиналар ашық ауада жалаңаш
сыммен орындалған.
Тәждік шарттарға тексеру. Бастапқы критикалық кернеулік, кВсм,

(1-6)

мұнда m=0,82 – cым бетінің кедір-бұдырлығын есепке алушы коэффициент; ro
cым радиусы.

Сымның айналасындағы кернеулік
(1-7)
мұнда Dср=1,26D – фаза сымдарының арасындағы орташа геометриялық қашықтық.

Тексеру шарты

;

Сонымен АС-9516 сымы тәж шарттары бойынша өтеді.

1.4.2 Желі сымдарын таңдау

Желілер 220 кВ:
Желі 1 бойынша өтетін толық қуат мәні:

Желімен ағатын ток

желімен ағатын тоқтың мәнің анықтаймыз.
Апаттық режимдегі ток

(1.8)

Токтың экономикалық тығыздығы бойынша сымның қимасын анықтаймыз:
(1.9)
мұндағы j=1,1 Амм2 токтың экономикалық тығыздығы Тм=3000-5000с кезіндегі,
[1]
3хАС –120 Iдоп=390А сымын таңдаймыз,
Таңдалған сымды рұқсат етілген ток бойынша тексерейік
Есептелген ток бойынша :Iдоп=390АIр=100,4А

Апаттық режимдегі ток
Iдоп ав=1,3xIдоп=1,3x390=507AIав=200,8A
Желідегі электрэнергияның шығыны:

(1.10)

мұндағы R=r0×L =0,195×46,7811=9,12 Ом,
(1.11)

мұндағы r0=0.195Омкм, –ұзындығы l=46,7811км, қимасы 120 мм2 алюминий-
болатты сымның меншікті кедергісі

(1.12)

Желі 2 бойынша өтетін толық қуат мәні:

Желімен ағатын ток

Апаттық режимдегі ток

Токтың экономикалық тығыздығы бойынша сымның қимасын анықтаймыз:

мұндағы j=1,1 Амм2 токтың экономикалық тығыздығы Тм=3000-5000с кезіндегі,
3хАС –120 Iдоп=390А сымын таңдаймыз,
Таңдалған сымды рұқсат етілген ток бойынша тексерейік
Есептелген тогы бойынша :Iдоп=390АIр=100,4А
Апаттық режимдегі тоғы
Iдоп ав=1,3xIдоп=1,3x390=507AIав=200,8A
Желідегі электрэнергияның шығыны:

мұндағы R=r0×L =0,195×18,745=3,65 Ом,
мұндағы r0=0.195Омкм, [1] –ұзындығы l=11км, қимасы 120 мм2 алюминий-
болатты сымның меншікті кедергісі

Желі 3 бойынша өтетін толық қуат мәні:

Желімен ағатын тоғы

Апаттық режимдегі тоғы

Токтың экономикалық тығыздығы бойынша сымның қимасын анықтаймыз:

мұндағы j=1,1 Амм2 токтың экономикалық тығыздығы Тм=3000-5000с кезіндегі,
3хАС –120 Iдоп=390А сымын таңдаймыз,
Таңдалған сымды рұқсат етілген ток бойынша тексерейік
Есептелген тогы бойынша :Iдоп=390АIр=100,4А
Апаттық режимдегі тоғы
Iдоп ав=1,3xIдоп=1,3x390=507AIав=200,8A
Желідегі электр энергияның шығыны:

мұндағы R=r0×L =0,195×68,549= 13,36 Ом,
мұндағы r0=0.195Омкм, –ұзындығы l=5км, қимасы 120 мм2 алюминий-болатты
сымның меншікті кедергісі

1.4.3 Ажыратқыштарды таңдау
МЭМСТ 687-78 –қа сәйкес ажыратқыштар мына шарттар бойынша таңдалады.

мұндағы, Uном - -ажыратқыштың номинал кернеуі.; Uсети.ном – желінің номинал
кернеуі; IНОМ - ажыратқыштың номинал тоғы; Iпрод.расч – номинал режимдегі
есептік тоқ; kn - ажыратқыштың мүмкін болатын жүктеменің нормаланған
коэффициенті.; Iпрод.расч – ағымдық режимдегі есептелетін тоқ..
Осыдан кейін ажыратқыштың өшіру қабілеті мына шарт бойынша тексеріледі.

(1.13)

мұндағы IВКЛ – ажыратқыштың номинал қосылу тоғының периодты құраушысының
бастапқы әсерлік мәні. (номинал қосылу тоғын ҚТ ең үлкен мәнінде
ажыратқыштың сенімді өшіру қабілеті деп түсіну керек.); iBKJI -номинал
қосылу тоғыың ең шыңы.
Содан соң өшірілудің симметриялық тоғы тексеріледі:

мұндағы Iоткл.ном -ажыратқыштың номинал сөндіру тоғы; IПТ – ҚТ тоғының
периодты құраушысы, (ҚТ-ң бастапқы кезінде. ажыратқыш түйіспелерінің тарау
тоғы);
ҚТ-ң апериодты құраушы тоғының мүмкін болу ажыратылуы келесі қатынаспен
анықталады:

(1.14)

мұндағы iaH0M – ажыратылудың апериодты құраушы тоғының номинал мәні;
βнорм – ажыратылу тоғындағы апериодты құраушының нормаланған пайыздық
бөлігі; iaτ - ҚТ тоғының апериодты құраушысы, (ҚТ-ң бастапқы кезінде.
ажыратқыш доғасөндіргіш түйіспелерінің тарау тоғы).
Егер Iоткл.ном Iп.τ, a ia.HOM iaτ, болса, онда толық
тоқтардыңшартты мәндерін салыстыру керек.

(1.15)

Сөндірудің есептік уақыты τ немесе t откл өзіндік өшірілу уақытының
қосындысынан құралады: ажыратқыштың өзіндік өшірілу уақыты tс.в.откл мен
негізгі қорғаныстың 0,01-ге тең болатын мүмкін минимал әсер ету уақыты:

Ажыратқыштың электродинамикалық тұрақтылығы ҚТ-ң шектік өтпе тоғымен
тексеріледі:

мұндағы Iпр.скв- шектік өтпе тоғының периодты құраушысының бастапқы
әсерлік мәні ;
iпр.скв - шектік өтпе тоғының ең шыңы,
Термиялық тұрақтылыққа тексеру келесі түрде болады: Егер
tоткл tтер (көп кездесетін жағдай ), онда тексеру шарты:

мұндағы I тер – ажыратқыштың термиялық тұрақтылығының номинал тоғы; t
тер - термиялық тұрақтылығының нормаланған тоғының шектеулі рұқсат етілетін
уақыты; В к – интегралдау шегі мынадай болатын Джоуль интегралы 0... tоткл,
кА2*с.
Әдетте,ажыратқыштың қайта қалпына келу параметрлері бойынша тексеру
жүргізілмейді, өйткені энергожүйелердің көпшілігнде ажыратқыштың
түйіспелеріндегі қайта қалпына келу кернеуі сынақ шарттарына сәйкес келеді.
Қайта қалпына келу кернеуінің жылдамдығын кВмкс тексеру қажеттілігі
туындайтын болса,онда ол тек әуелік ажыратқыштар үшін іске асырылады.

Жоғарғы кернеулі ажыратқыштарды таңдау
220 кВ әуелік желідегі ажыратқыштар ағымды есептік тоқ: Энергожүйенің
трансформаторларының апаттық тоғының мәні бойынша 220 кВ ажыратқыштарды
таңдаймыз. Трансформатордың екіншілік орамдарында қуат тең екіге бөлінген
сондықтан апаттық режимдегі қуатты аламыз.

Желімен ағатын тоғы

Апаттық режимдегі тоғы

Осы мәндерге қарап ВЭК-220-402000У1 типті элегазды ажратқыштарын
таңдаймыз,
Ажыратқыштың параметрлері:
Uнom=220 кВ, IН0М=2000 А;
IОТКЛ.Н0М =40 кА;
Iдин=40 кА;
Iтер=40 кА; tтер = 2 сек;
tс.в.откл =0,05 с.βнорм=23%
Cөндірудің есептік уақыты

ҚТ-ң соқтық тоғы:

(1.16)

мұндағы kуд=1,67- соқтық коэффициенті.
Iкз=10,29кА - ЖК жағындағы үшфазалы тоқ.

Қт процессінің басталу кезінде бірінші периодтағы Қт тоғының ең үлкен
әсерлік мәні

Таңдалған ажыратқышты сөндіру қабілетіне тексереміз:

(1.17)

τ кезіндегі ҚТ тоғының апериодты құраушысы:

(1.18)

τ:=0.06 с;Iп.о.вн =10,29кА; Та:=0.06с.

(1.19)

βнорм:=23%

(2.20)

Сөндірудің толық тоғы:

I п.τ.нн := I п.о.вн

IОТКЛ.Н0М =40 кА I п.τ.вн = 10,29 кА

Таңдалған ажыратқышты электродинамикалық тұрақтылққа тексереміз:
Iдин=40 кА i уд. = 24кА.
t0ТКЛ =0,06с trep=2 с болғандықтан, термиялық тұрақтылыққа тексеру мына
шартпен орындалады:

Та := 0.06 с; t0ТКЛ := 0.06 c;Iп.о.вн =10,29кА; I тер := 40 кА

(1.21)

3-кесте ВЭК-220-402000У1 типті элегазды ажратқыштың параметрлері

Ажыратқыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 220 U уст.ном, кВ 220
Iном, A 2000 Iраб, A 100,4
i дин, кА 102 i уд, кА 24
I дин , кА 40 I n,0, кА 10,29
I отк , кА 40 I n,τ, кА 10,29
Iтер2*tоткл, кА2 96 Вк, кА2* с 12
*с

4-кесте ВЭК-220-402000У1типті секциялық ажыратқыштың параметрлері

Ажыратқыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 220 U уст.ном, кВ 220
Iном, A 2000 Iраб, A 100,4
i дин , кА 102 i уд, кА 24
I дин , кА 40 I n,0, кА 10,29
I отк , кА 40 I n,τ, кА 10,29
Iтер2*tоткл, кА2 96 Вк, кА2* с 12
*с

Орта кернеулі ажыратқыштарды таңдау.
35 кВ әуелік желідегі ажыратқыштар ағымды есептік тоқ:
Желімен ағатын тоғы

Апаттық режимдегі тоғы

Осы мәндерге қарап С-35-630-10У1 типті ажратқыштарын таңдаймыз,
Ажыратқыштың параметрлері:
Uнom=35 кВ, IН0М=630 А;
IОТКЛ.Н0М =10 кА;
Iдин=25 кА;
Iтер=10 кА; tтер = 3сек;
tс.в.откл =0,05 с.βнорм=25%
Cөндірудің есептік уақыты

ҚТ-ң соқтық тоғы:

мұндағы kуд=1,67- соқтық коэффициенті.
Iкз=6,1кА - ЖК жағындағы үшфазалы тоқ.

Қт процессінің басталу кезінде бірінші периодтағы Қт тоғының ең үлкен
әсерлік мәні

Таңдалған ажыратқышты сөндіру қабілетіне тексереміз:

τ кезіндегі ҚТ тоғының апериодты құраушысы:

τ:=0.09 с;Iп.о.вн =6,1кА; Та:=0.06с.

βнорм:=25%

Сөндірудің толық тоғы:

I п.τ.нн := I п.о.вн

IОТКЛ.Н0М =10 кА I п.τ.вн = 6,1 кА

Таңдалған ажыратқышты электродинамикалық тұрақтылққа тексереміз:
Iдин=25кА i уд. = 14,4 кА.
t0ТКЛ =0,09с trep=3с болғандықтан, термиялық тұрақтылыққа тексеру мына
шартпен орындалады:

Та := 0.06 с; t0ТКЛ := 0.09 c;Iп.о.вн =6,1кА; I тер := 10 кА
(1.22)

5-кесте С-35-630-10У1 ажратқыштың параметрлері

Ажыратқыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 35 U уст.ном, кВ 35
Iном, A 630 Iраб, A 599,8
i дин , кА 10 i уд, кА 14,4
I дин , кА 25 I n,0, кА 6,1
I отк , кА 10 I n,τ, кА 6,1
Iтер2*tоткл, кА2 9 Вк, кА2* с 5,47
*с

6-кесте С-35-630-1секциялық ажыратқыштың параметрлері

Ажыратқыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 35 U уст.ном, кВ 35
Iном, A 630 Iраб, A 599,8
i дин , кА 10 i уд, кА 14,4
I дин , кА 25 I n,0, кА 6,1
I отк , кА 10 I n,τ, кА 6,1
Iтер2*tоткл, кА2 9 Вк, кА2* с 5,47
*с

Ажыратқыштар барлық шарттарды қанағаттандырады.

Төменгі кернеуге ажыратқыштарды таңдау
КРУ-10 кВ-қа КРУ-С-10-8.4ТЭ құрылғысын орнатамыз. Оған Таврида
Электрик фирмасының ВВТЕL вакуумды ажыратқышын орнатамыз. Номиналды
сөндіру тоғы 20кА. Номиналды жұмыс тоқтары 630А. 1000А. 1600А.

7-кесте
Параметры выключателя Расчетные значения
Uном, кВ 10 U уст.ном, кВ 10
Iном, A 16001000630 Iраб., A 2,099
i дин , кА 80 i уд, кА 24
I дин , кА 20 I n,0, кА 9,197
I отк , кА 20 I n,τ, кА 10,29
Iтер2 * Iтер, кА2 *с3969 В, кА2 • с 12

1.4.4 Айырғышты таңдау

Айырғыштар мына шарттар бойынша таңдалады:

Жоғарғы кернеулі айырғышты таңдау.
Әрбір кернеу сатысына сәйкес айырғыштарды таңдаймыз. :
220кВ жоғарғы кернеуге РНД-2-2201000 УХЛ1 типті;
РНД-1-2201000 УХЛ1 типті;
Есептелген шарттарға байланысты әрбір кернеуге таңдалған айырғыштарды
кестеде келтірілген

8-кесте 220кВ жоғарғы кернеуге РНД-2-2201000 УХЛ1 типті
Айырғыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 220 U уст.ном, кВ 220
Iном, A 1000 Iраб., A 100,4
i дин , кА 40 i уд, кА 24
Iтер2 * tтер, кА2 *с1600 В, кА2 • с 12

9-кесте 220кВ жоғарғы кернеуге РНД-2-2201000 УХЛ1 типті
Айырғыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 220 U уст.ном, кВ 220
Iном, A 1000 Iраб.нб, кA 100,4
i дин , кА 63 i уд, кА 24
Iтер2 * tтер, кА2 *с440.625 В, кА2 • с 12

Орта кернеулі айырғышты таңдау.
Әрбір кернеу сатысына сәйкес айырғыштарды таңдаймыз. :
220кВ жоғарғы кернеуге РНДЗ-2-351000 У1 типті;
РНДЗ-1-351000 У1 типті;
Есептелген шарттарға байланысты әрбір кернеуге таңдалған айырғыштарды
кестеде келтірілген

10-кесте 35кВ жоғарғы кернеуге РНДЗ-2-351000 У1 типті
Айырғыштың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 35 U уст.ном, кВ 35
Iном, A 1000 Iраб., A 599,8
i дин , кА 25 i уд, кА 14,4
Iтер2 * tтер, кА2 *с2500 В, кА2 • с 5,47

Төменгі кернеулі айырғышты таңдау.

Айырғыштытың параметрлері Есептелген мәндер
Uном, кВ 10 U уст.ном, кВ 10
Iном, A 1000 Iраб., A 2,099
i дин , кА 85 i уд, кА 24
Iтер2 * tтер, кА2 1128 В, кА2 • с 12
*с

11-кесте 10кВ төменгі кернеуге РЛНД-1-101000-II-УХЛ1 типті.

Айырғыштар барлық шарттарды қанағаттандырады.

1.4.5 Асқын кернеуді шектеушілерді таңдау.
Қосалқы станция трансформаторын сыртқы және ішкі асқын кернеулерден
қорғау мақсатында ОПН орнатамыз.
Номиналдық кернеу бойынша
ЖК (220 кВ) жағы: ОПН-220 ХЛ1,
ОК(35 кВ) жағы: РВС-35 У1
ТК (10 кВ) жағы:РВО-10У1,

1.4.6 Тоқ трансформаторларын таңдаймыз
Келесі шарттар бойынша тоқ трансформаторларын таңдаймыз.

немесе
немесе

мұндағы кдин и ктер – термиялық және динамикалық тұрақтылыққа сәйкес
еселігі тоғы; Z2hOm – ТТ-ның екіншілік тізбегіндегі номинал кедергісі,
берілген дәлділік классына сәйкес жұмыспен қамтамасыз етеді, Ом; Z2pacч
—екіншілік тізбектің есептік кедергісі, Ом.
ТТ. дәлдік классын тағайындалуына сәйкес таңдалады. Егер ТТ-на электр
энергиясының есептемелік счетчиктер орнатылса, онда оның дәлдік классы 0,5-
тен кем болмау керек. Ал тек щитты өлшегіш құрал қосылатын болса, онда
дәлдік классы 1 болса жетклікті.
Өлшеуіш тоқ трансформаторларының параметрлерін және есептік мәндерді
кестелерге енгіземіз.

Жоғарғы кернеу тоқ трансформаторларын таңдаймыз

220 кВ кернеуіне ТФЗМ-220Б-1- 4005 типті өлшеуіш тоқ трансформаторын
таңдаймыз.

12-кесте Жоғары кернеудегі өлшеуіш трансформаторлар

Трансформатордың параметрлері Есептелген мәндер
Uном, кВ 220 Uном.сети, кВ 220
Iном, A 400 Iутяж, A 100.4
Iскв, кА 48 Iуд.макс, кА 14
Iтер2 * tтер, кА2 675 Вк, кА2 * с 12
*с

Трансформатордың ішіне орнатылған тоқ трансформаторлары жоғарыда
көрсетілген шарттар бойынша таңдалынады. 35кВ кернеуіне ТВ-2206005А типті
ажыратқышқа қосылған өлшеуіш тоқ трансформаторын таңдаймыз.

13-кесте Жоғары кернеудегі өлшеуіш трансформаторлар

Трансформатордың параметрлері Есептелген мәндер
Uном, кВ 220 Uном.сети, кВ 35
Iном, A 600 Iутяж, A 599,8
Iскв, кА 10 Iуд.макс, кА 8,4
Iтер2 * tтер, кА2 9 Вк, кА2 * с 5,47
*с

Трансформатордың ішіне орнатылған тоқ трансформаторлары жоғарыда
көрсетілген шарттар бойынша таңдалынады.

Орта кернеу тоқ трансформаторларын таңдаймыз
35кВ кернеуіне ТВ-356005А типті ажыратқышқа қосылған өлшеуіш тоқ
трансформаторын таңдаймыз.

14-кесте Орта кернеудегі өлшеуіш трансформаторлар

Трансформатордың параметрлері Есептелген мәндер
Uном, кВ 35 Uном.сети, кВ 35
Iном, A 600 Iутяж, A 599,8
Iскв, кА 10 Iуд.макс, кА 8,4
Iтер2 * tтер, кА2 9 Вк, кА2 * с 5,47
*с

Трансформатордың ішіне орнатылған тоқ трансформаторлары жоғарыда
көрсетілген шарттар бойынша таңдалынады.

Төменгі кернеу тоқ трансформаторларын таңдаймыз 10 кВ тарату құрылғысынан
кететін, кабельдік желіге орнатылатын ТТ:
ТЛК-10-4 У3 типті ТТ-ы алынады,

0,5 дәлдік класпен жұмысын тексеру мақсатында өлшегіш құралдардың
жүктемесіне есеп жүргіземіз.

15-кесте (ТТ мен құралдың жалғануы- жұлдызша):
Құрал Құрал түрі Тоқ өлшегіш құралдардағы
жүктеме, В*А, фаза бойынша
А В С
Амперметр көрсеткіші Э335 0,5 0,5 0,5
Есептік счетчик САР4У-Э712.1-ТХ 2,5 - 2,5
Барлығы 3,0 0,5 3,0

ТТ - көбірек жүктелген фазасы –А. Және С Осы фазаларға осылған құралдың
жалпы кедергісі:

0,5 класс дәлдігінде номиналды екіншілік жүктемесі 0,4 Ом құрайды.
Түйіспелердің кедергісін 0,05 Ом деп қабылдап, онда сымның кедергісі:

Алюминді өзекшесі бар біріктірілетін сымның ұзындығын LTp=35 метр деп
қабылдап, екі фазаға ТТ орналасуын ескеріп, олардың қимасын анықтаймыз:

Табылған қима бойынша 6 мм2 қималы АКРВГ маркалы бақылау кабелін таңдаймыз

16-кесте Таңдалынған ТТ барлық шартты қанағаттандырады.
Трансформатордың параметрлері Есептелген мәндері
Uном, кВ 10 Uном.сети, кВ10
Iном, A 1000 Iутяж, A 2,099
Iскв, кА 48 Iуд.макс, кА 14
Iтер2 * tтер, кА2 675 Вк, кА2 • с 12
*с

1.4.7 Кернеу трансформаторларын таңдау

Өлшеуіш кернеу трансформаторлары келесі шарттар бойынша таңдалынады:

Uном≥Uуст.ном;
S2ном≥S2рас;

[2, таблица 5.13, бет 327] бойынша 220 кВ үшін НКФ-220-58У1 типті,

17-кесте
Құрал Құрал S,ВАОрама cos[pisin[pҚұрал Жалпы тұтынатын
түрі саны c] ic] саны қуат

=10,426 ВА

НКФ-220-58У1 типті кернеу трансформаторын таңдаймыз. 0,5 класс дәлдігінде
номиналды екіншілік жүктемесі 400 В-А құрайды, ол есептік жүктемеден
жоғары.

18-кесте

Трансформатордың Есептелген мәндері
параметрлері
Uн=220 Uн=220
Sн2=400кВА Sр2=10,43ВА

19-кесте 35 кВ үшін НАМИ-35-УХЛ1 типті трансформаторын таңдаймыз.
Трансформатордың Есептелген мәндері
параметрлері
Uн=35 Uн=35
Sн2=360кВА Sр2=10,43ВА

20-кесте 10 кВ үшін НАМИ-10-95УХЛ-2 типті трансформаторын таңдаймыз.
Трансформатордың Есептелген мәндері
параметрлері
Uн=12 Uн=10,5
Sн2=200кВА Sр2=10,43ВА

Таңдалынған ТН барлық шартты қанағаттандырады.

Санауыш А1R-4-AL-3.6
C8-T
=10,426 ВА

НКФ-220-58У1 типті кернеу трансформаторын таңдаймыз. 0,5 класс дәлдігінде
номиналды екіншілік жүктемесі 400 В-А құрайды, ол есептік жүктемеден
жоғары.

18-кесте

Трансформатордың Есептелген мәндері
параметрлері
Uн=220 Uн=220
Sн2=400кВА Sр2=10,43ВА

19-кесте 35 кВ үшін НАМИ-35-УХЛ1 типті трансформаторын таңдаймыз.
Трансформатордың Есептелген мәндері
параметрлері
Uн=35 Uн=35
Sн2=360кВА Sр2=10,43ВА

20-кесте 10 кВ үшін НАМИ-10-95УХЛ-2 типті трансформаторын таңдаймыз.
Трансформатордың Есептелген мәндері
параметрлері
Uн=12 Uн=10,5
Sн2=200кВА Sр2=10,43ВА

Таңдалынған ТН барлық шартты қанағаттандырады.

2 БӨЛІМ.
Қосалқы станциядағы трансформатордың релелік қорғанысы

2.1 Негізгі жағдайы

ПУЭ талаптары бойынша барлық қондырғылар релелік қорғаныс
құрылғыларымен жабдықталуы тиіс. Олар арналған:
• ажыратқыш көмегімен бүлінген элементті қалғанынан, яғни бүлінбеген
энергожүйе бөлігінен автоматты түрде сөндіру. Егер (нейтралы
тұйықталмаған тораптардағы жерге тұйықталу) бүліну электр жүйелердің
жұмысын бұзбаса, онда релелік қорғаныс тек сигналға жіберілуі рұқсат
етіледі.
• энергожүйедегі элементтің қауіпті, яғни қалыпты емес жұмыс істеу
режиміне оның релелік қорғанысы сигналға немесе істе қалған элементтің
бүлінуге алып келмейтіндей сөндіруге әрекет жасау.
ПУЭ-ға сәйкес жоғарғы кернеуі 220 кВ трансформатордың релелік
қорғанысы келесідей бүлінулер мен қалыпты емес жұмыс істеуінен қарастырылуы
тиіс:
• орамы мен шықпаларындағы көпфазды тұйықталу;
• нейтралы жерге тұйықталған жүйелерге қосылған орамы мен шықпаларындағы
бірфазды жерге тұйықталу;
• орам арасындағы тұйықталу;
• сыртқы ҚТ туындаған орамдағы тоқтар;
• жүктемеден туындаған орамдағы тоқтар;
• май деңгейінің төмендеуі;
• магнит өткізгіштіктің өртенуі.
Жоғарыдағыны ескере отырып және соған сәйкес жобаланатын қосалқы
станцияның автотрансформаторына келесідей қорғаныстар қарастырылады.
Негізгі қорғаныс ретінде:
• трансформатордың дифференциалдық қорғанысы – трансформатордың орамы
мен шықпаларындағы барлық түрдегі ҚТ қорғау;
• газдық қорғаныс – трансформатордың бағының ішіндегі ҚТ қорғау, яғни
газдың бөліну нәтижесінде;
Қосымша қорғаныс ретінде:
• трансформатордың жоғарғы және төменгі кернеу орамдарын жүктемеден
қорғайтын бірфазды максималды тоқ қорғанысы;
• жоғарғы және орта кернеудегі жерге ҚТ қорғайтын екі сатылы нөль ретті
тоқтық қорғаныс;
• сыртқы ҚТ қорғайтын бағытталған кері ретті тоқ қорғанысы және үшфазды
ҚТ қорғайтын кернеу түсумен максималды тоқ қорғанысы;
• көпфазды тұйықталудан қорғайтын екі сатылы дистанционды қорғаныс
Электр станциялары мен жүйелік қосалқы станциялардың шиналарынан
шығатын желілерде, тұрақтылықты сақтау шартына сәйкес желідегі қ.т. тоғын
уақыт ұстанымынсыз (t=0) өшіру қажет. Бұл шартты тоқ үзіндісі көмегімен
асыру мүкін емес, себебі ол тек қана қорғалатын желінің бір бөлігін ғана
қорғайды. Сонымен қатар тоқ үзінділері қысқа желілерде қолданыла алмайды,
өйткені желінің басындағы және соңындағы тоқ шамасының айырмасы аз. Бұл
жағдайларда қысқа қашықтықты желілерде уақыт ұстанымынсыз әрекет ететін
қорғаныстар қолданылады.
Мұндай қорғаныстарға дифференциалды қорғаныстар жатады. Олар
қорғалатын аумақтын бойындағы кез-келген нүктесіндегі қ.т. тоғын лезде
өшіреді және сырқы тұйықталуларға селективті әрекет етеді.
Бойлық дифференциалдық қорғаныстың істеу принципі қорғалушы желінің
басымен соңындағы тоқтың және фазаның мәнін салыстыруға негізделген.

2-1 сурет - Желі соңындағы тоқтар
а-сыртқы тұйықталу кезінде; б- желідегі қ.т. кезінде.

Суретте көріп отырғанымыздай сырқы қ.т. кезінде және бір
бағытта бағытталған және мәні бойынша тең. Ал қорғаушы желідегі қ.т.
кезінде олар әр бағытта бағытталған және бір-біріне тең емес. Осы мәндерді
салыстыра отырып қ.т. желіде немесе одан тыс жерде болғаның анықтаймыз.
Мұндай салыстыру тоқ және фаза бойынша әрекет органда немесе ток релесінде
іске асырылады.

Бұл қорғаныстың істеу принципі оңай және сенімді. Қорғаныс тербелумен
асқын жүктемеге әрекет етпейді.

2.2 Трансформатордың дифференциалды қорғанысы

Үш орамды тарамдалған -топты төмендеткіш трансформаторларды
қорғанысты үш релелі етіп орындайды, себебі -жағындағы екі фазалы ҚТ-у
кезіндекорек көзі аз және жоқ кезінде қорғаныстың сезімталдығы артады.
РПН-ды трансформатордың дифференциалды қорғанысы сыртқы ҚТ-ың
максималды тоқтары кезінде селективті әрекетті және қорғаныс аумағындағы
ҚТ және минималды ҚТ тоқтары кезінде ПУЭ бойынша қажетті сезімталдық
коэффициентін қамтамасыз етуі керек.
Сенімділікті жоғарлату үшін бұл қорғаныстар магнитталу токтарының
артуы кезінде трансформаторының жұмыс тоғынан құрылуы керек.
Жоғары қуатты трансформаторлар үшін жартылай өткізгішті сезімталды ДЗТ-
типті дифференциалды қорғанысты пайдаланған дұрыс.
РНТ және ДЗТ типті релелі дифференциалды қорғанысытың сезімталдығын
жоғарлату үшін ,яғни РПН-ді трансформатордың қорғанысындағы балансталмаған
тоқтарды төмендету үшін, НТТ орамдарын есептеу орташа емес,оптималды кернеу
бойынша жүргізіледі.
Sном=40МВА; Uвн=230кВ; uкmax=22%;
Uсн=38,5кВ; uкmax=11%;
Uнн=11кВ;uкmax=9,5%;
Iхх=0,55%; 2-2-сурет. Орын басу сұлбасы.

2.2.1.ҚТ тоқтарын табамыз:

(2.1)

2.2.2 Қорғалатың трансформатордың барлық жақтарынан келетің бірінші
реттік тоқтарын есептейміз, олар оның номиналды шартарына сәйкес.
Дифференциалды қорғанысытың үш релелі сұлбасын қабылдаймын. Номиналды
тоқтарды есептейміз:

(2.1)
(2.2)
(2.3)

ТТ-ың бұрыштық ығысуын өтемдеу үшін 220-35кВ жағын үшбұрышқа қосамыз,
ал 10 кВ жағын-толық жұлдызшаға қосамыз, сонда:

(2.4)
(2.5)
(2.6)

Қорғаныстың сенімділігін жоғарлату мақсатында ТТ-ың қателігін
төмендету үшін пт-дан жоғары етіп таңдаймыз,осылайша ҚТ тоқтарының
қатынасын төмендетеміз және трансформатордың рұқсат етілетін асқын
жүктемесінін шектемейміз. ГОСТ 7746-68 бойынша ТТ-ы номиналдыдан жоғары
үлкен тоқтардың ағуын рұқсат етпейді.
Келесідей қабылдаймыз:
=3005; =20005; =42005
Екіншілік номиналды тоқтарды есептейміз:

(2.7)
(2.8)
(2.9)

Қалыпты режимде дифференциалды қорғанысытың балансталмаған тоқтарын
анықтау үшін , сыртқы ҚТ кезіндегі трансформатор арқылы өтетін максималды
тоқты- анықтау керек. Бұл тоқ, жүйенің максималды режимі және
трансформатоларының минималды кедергісі Хт.мин кезіндегі тоқ. Қорғаныстың
сезімталдық коэффийиентін анықталған кезде 10 кВ Iт.мин жағындағы минималды
ҚТ тоғын есептеу керек. Бұл тоқ, жүйенің минималды режимі және
трансформатордың максималды кедергісі Хтмакс кезіндегі тоқ.
Трансформатордың көрсетілген кедергілері 220кВ кернеуіне келтірілген.

Мұндағы –РПН құрылғысы орнатылған кездегі кернеудің номиналдыдан
максималды ауытқуы.
ҚТ тоқтарын есептеу үшін орынбасу сұлбасын құрастырамыз және
"ELECTRONICS WORKBENCH" бағдарламасының көмегімен тоқтарды анықтаймыз.

2.3 сурет Максималды режимде ҚТ-10 кВ

2.4 сурет Максималды режимде ҚТ-35 кВ

2.5 сурет Минималды режимде ҚТ-10 кВ
2.6 сурет Минималды режимде ҚТ-35 кВ

ҚТ тоқтары:220кВ-жағында

Алдымен тежеусіз РНТ-560 типті релелі қарапайым қорғанысты
пайдаланудың мүмкіндігін тексереміз. Егер де оның сезімталдық коэффициенті
екіден төмен болса, онда тежелуі бар ДЗТ сериялы релесі бар дифференциалды
қорғанысты қолданамыз.
Дифференциалды қорғанысытың біріншілік іске қосылу тоғы екі шарт
бойынша таңдалынады.
1. Жүктелінген трансформаторды қосқан кездегі магниттелу тоғының
артуының шартынан құрылады.
2.
(2.10)

мұндағы –трансформатордың неғұрлым қуатты ораманың номиналды
қуатына сәйкес келетін, ең жоғары тоқ; РНТ-560 сериялы реле үшін кн
сенімділік коэффициенті және ДЗТ сериялы реле үшін кн=1,5
Реледегі НТТ-ің әсері ескеріліп сыртқы ҚТ-ң өтпелі режимдеріндегі
есептік максималды балансталмаған тоғынан құрылатын шарттары бойынша
Балансталмаған тоқ ТТ-ң толық қателігімен кернеуді реттеу
қателігімен және реледегі МҚК-ті тура теңестірмеу қателігімен
шартталынған.
Осылайша:
Iнб.= I'нб +I''нб. (2.11)
I'нб = ε Iк.т
I'нбк-1 =0,1*6590=659А
I'нбк-2 =0,1*8347=834,7А
Кернеуді реттегендегі кеткен қателіктен ∆Uрег =0,16

I''нб.к-1=∆Uрег*Iк.тк-1=0,16*6590=1 054,4А
I''нб.к-2=∆Uрег*Iк.тк-2=0,16*8347=1 335,5А
Iнб.к-1=659+1054,4=1713,4А
Iнб.к-2=834,7+1335,5=2170,2А (2.12)

Берілген шарт бойынша

, (2.13)

мұндағы РНТ-560 үшін кн=1,3 және ДЗТ үшін 1,5; ТТ-ың рұқсат
етілетін толық қателігі;-кернеуді ретттеумен шартталынған салыстырмалы
қателік;-қорғаныстың иықтарындағы тоқтардың мәндерін тура
теңестірмеудің салыстырмалы қателігі:

, (2.14)

мұндағы –ораманың есептелінген санының орнына қабылдаған.

Алдымен РНТ-565 тежеусіз релесін пайдалану мүмкіндігін тексереміз.

(2.15)

Сезімік коэффициенті мынаған тең болады:

(2.16)
(2.17)
(2.18)

2 кіші болу себебі есекермегендіктен.Тежеу орамасын ДЗТ-11
типті релеге үш орамды трансформатордың корек көзі жағынан қосу жөн емес
деп есептеледі.Егерде жұмыс орамы тежеу орамасының қатынасы 0,4 және корек
көзі жағында ҚТ тоғы үлкен кезде екіншілік токтарының мәні реле органында
неғұрлым азаяды,бұл сенімділікті төмендетеді және қорғаныстың жұмыс
істемеуіне алып келеді.
Тежеуіш орамасын ДЗТ-11 релесінің 35 және 10 кВ жақтарының жалпы
тоғына қосылғанда біріншілік токтары қорғаныстың жүктелмеген
трансформатордың қосқан кездегі магниттелу тоғының секіруі шартынан
құрылады:

, (2.19)

ТТ-ың бұрыштық ығысуын өтемдеу үшін 220-35кВ жағын үшбұрышқа қосамыз,
ал 10 кВ жағын-толық жұлдызшаға қосамыз,35 және 27,5кВ ТТ-ры сәйкесінше
бірінші және екінші теңестіргіш орамаға қосылған, ал 220кВ ТТ-ры ДЗТ-11
типті реленің жұмыс орамасына қосылған.220кВ жағын негізгі деп
қабылдаймыз.
Негізгі жағындағы істеп кету тоғын анықтайық:

, (2.20)

Реленің негізгі жұмыс (диффиренциалды) орамасының есептелген орам
саның анықтайық: ТТ релесінің негізгі жағындағы (220) орам саның есептеу:

, (2.21)

деп қабылдаймыз.
Реленің бірінші теңестіргіш ораманың есептелген орам саның
анықтайық,35кВ қосылған:
, (2.22)

деп қабылдап, дұрыс теңестірмеу қателігі мынаған тең:
, (2.23)

Реленің екінші теңестіргіш ораманың есептелген орам саның анықтайық,
10кВ қосылған:
(2.24)

деп қабылдап, дұрыс теңестірмеу қателігі мынаған тең:
(2.25)

Тежеуіш ораманың орам саның анықтайық ол үшін алдын ала ,35кВ
шинасында үш фазалы ҚТ болған кезде ең үлкен балансталмаған тоқты анықтайы:

I'''нб (2.26)
I'нб + I''нб+ I'''нб

ТТ релесінің тежеу орамындағы орам саның есептеу:

Сыртқы ҚТ болған кездегі сенімділікті арттыру үшін деп
қабылдаймыз.
Сезімдік коэффициенті мынаған тең болады:
, (2.27)

2.6- сурет ДЗТ-11 типі релені қосудың принципиалді сұлбасы.

2.3 40 МВА 2203510 кВ трансформаторының асқын жүктемеден қорғанысы

Үш орамды трансформаторларда асқын жүктемеден қорғайтын тоқ қорғанысы
үш орамның кез-келгеннің асқын жүктемесіне әрекет ететіндей етіп жасалынады
және корек беретін орамдардың біреуі сөндіріліп тұрған кезде қорғанысты
қамтамасыз етуі керек.
МЕМСТ-12965-74 және 15957-70 бойынша ЖК,ОК, ТК орамдарының қуаттары
трансформатордың толық номиналды қуатына тең, сол себептен бір жақты
коректенетін үш орамды трансформаторда бұл қорғанысты тек коректенетін
жағында орнату керек. Бұл жағдайда қорғаныс қуаты бойынша тең кез-келген
орамның асқын жүктемесіне әрекет етеді.
Іске қосылу тоғын номиналды тоқ трансформатор кезіндегі реленің қайту
шартынан анықтаймыз:

(2.28)
(2.29)
(2.30)
=3005; =20005 =42005;
Iср220 = Iсз220 · Ксх nТ220 = 124·√33005= 3,57 А
(2.31)
Iср35 = Iсз35 · Ксх nТ35 = 740,9·√320005= 3,2 А
(2.32)
Iср10 = Iсз10 · Ксх nТ10 = 2593·142005= 3,08А
(2.33)

Уақыт ұстанымы: tср=9 сек;

Асқын жүктеме режимі симметриялы болғандықтан, бұл қорғаныстың тоқ
релесі бір фазада орнатылады және кезекші қызметкері бар қосалқы
станцияларда трансформатордың басқа қорғаныстарының уақытынан үлкен уақыт
ұстанымымен сигналға әрекет етеді (жылулы орнықты уақыт релесі
пайдаланады ). Қызмет көрсетілмейтін қосалқы станциялардағы бұл қорғаныста
тоқ және уақыт бойынша бірнеше сатысы болады және сигналға әрекет етеді.

2.4 Максималды тоқ қорғанысы (МТҚ)

МТҚ трансформатордың жоғарғы жағына қойылады, қосымша қорғаныс болып
табылады және ҚТ кезінде уақыт ұстанымымен әрекет етеді.
МТҚ іске қосылу тоғы асқын жүктемеден, (іске қосылмау) келтірілген
шарт бойынша таңдалынады .

ТТ-ың бұрыштық ығысуын өтемдеу үшін 220 кВ жағын үшбұрышқа қосамыз:
(2.34)

(2.35)

Келесідей қабылдаймыз:
=3005; =20005=42005;
Iсз220 = А
Iср220 ==6,02А

РТ-40-20, 5-20А таңдаймыз.
Ал 35, 10 кВ жағын-толық емес жұлдызшаға қосамыз, сонда:

Iсз35 = А
Iср35 ==3,1А
Iсз10 = А
Iср10 ==2,9А

РТ-40-10, 2,5-10А таңдаймыз.
Уақыт ұстанымы:
Бұл қорғаыстың сенімділік коэффициенті
кч= IкminIсз220
Iкmin – трансформатордың ТК жағындағы 3 – фазалы қысқа тұйықталу тоғы.
Бұл тоқты "ELECTRONICS WORKBENCH" бағдарламасының көмегімен анықтаймыз.

2.7- сурет
кч=4252208,8=20,41,2
МТҚ резервті болғандықтан кч мәні 1,2 – ден төмен болмау керек.

2.5 Газдық қорғаныс
2.5.1. Газдық қорғаныс қолдану
Біздің елдің энергетикасы жоғары қарқынмен өсіп келеді. Техникалық
прогресті анықтаушы ретінде ол болашақта алдыңғы қатарда дамитындығы
қаралуда. Өз алдына электр желілері арқылы байланысқан көптеген электр
стансалары мен қосалқы стансалардан құралған энергетикалық жүйелері дамып,
оның параллельді жұмысына бірігеді; таяу уақытта еліміздің оқшауланған
энергетикалық жүйелері жұмыс істемейтін болады.
Энергетикалық жүйенің негізгі мақсаты − тұтынушыларды электр
энергиясымен үзіліссіз қамтамасыз ету, ол энергетикалық жүйелердің барлық
элементтерін, әсіресе негізгі элементтерінің тек қана сенімді жұмысын
қамтамасыз етеді. Энергожүйенің негізгі элементтеріне күштік
трансформаторлар мен автотрансформаторлар жатады, сондықтан да олардың
сенімді жұмыс істеуі өте маңызды.
Трансформаторлар мен автортансформаторлардың түрлі релелік
қорғаныстары бүліну немесе қалыпсыз режим кезінде өшіруге не сигнал беруге
әрекет ету керек.
Іс жүзінде қолданылатын ережелер бойынша жоғарғы орамды 35 кВ кернеу,
қуаты 6300 кВА және одан жоғары сыртқа орналастырылатын май толтырылған
трансформаторлар газдық қорғаныспен жабдықталады. Егер кіші қуатты
трансформаторлар панажайдың ішінде орналастырылған болса, газдық
қорғаныспен жабдықтауға да болады. Егер 1000-4000 кВА қуатты
трансформаторларда тез әрекет етуші қорғаныстар (дифференциалды, тоқкесер
немесе 1с аспай әсер ететін максималды тоқ қорғанысы) болмаса, онда газдық
қорғаныспен жабдықтау қарастырылады.
Қазіргі уақытта энергожүйелерде 10 мыңнан астам түрлері пайдаланылуда.
Газдық релесі және олардың саны тез қарқынмен өсуде. Газдық қорғаныс осы
релемен орта есеппен алғанда 82-85% жағдайында ғана дұрыс жұмыс істейді.
Олардың дұрыс атқарылмаған жұмысының жартысынан көбі қорғаныстың өзінің
кемшіліктерінен емес, монтаждау мен пайдалану кезінде болған
кемшіліктерінен болып отыр, сондықтан қорғаныстың монтаждауы мен
пайдаланылуына аса көңіл бөлу қажет. Газ қорғанысын монтаждау мен пайдалану
талаптары орындалған энергетикалық жүйелерде дұрыс жұмыс атқарылу пайызы
(95-97%) өсуде.
Трансформаторлардың, автортансформаторлардың және реакторлардың май
жүйесі ұқсас орындалған және электр аппараттарында ішкі зақымдану ағыны тез
өтеді. Сондықтан да төменде трансформаторлардың май жүйесінің құрылғысын
қарастырамыз.

2.5.2.Газдық қорғаныстың жұмыс істеу принципі және оның тағайын-далуы
Газдық қорғаныс май толтырылған ұлғайтқыш бакта орналастырылған
трансформаторларда, автотрансформаторларда, реакторларда және басқа да
электр аппараттарда қолданылады; ол трансформатордың багының ішіндегі
барлық зақымдануларға: газдардың бөлінуінің пайда болуы, май ағынының үдеуі
немесе газдың майлы қоспаларының бактан ұлғайтқышқа, сондай-ақ майдың
деңгейінің төмендеуіне әсер етеді.
Трансформатордың кейбір қауіпті зақымдануларында газдық қорғаныс қана
әрекет етеді. Сол уақытта трансформатордың “электрлік” қорғаныстары
(дифференциалдық, максималды тоқ қорғанысы және т.б.) әсер етпейді.
Трансформатордың мұндай зақымдануларына орамдардың орамалық тұйықталуы,
болат магнит өткізгішіндегі өрт, кейбір ауыстырып қосқыш тармақтарының
ақаулылықтары және басқа да зақымданулар жатады.
Бүліну пайда болуының басында орамаралық тұйықталу тоқтарының немесе
ораманың корпусқа тұйықталу тоқтары аз кезінде газдық қорғаныстың істеуі
маңызды жағдай болып табылады, сондықтан трансформатордың зақымдануына
газдық қорғаныс бөгет болады және көп жағдайда оның жөндеу көлемін
қысқартады.
Трансформатордың жоғарыда қарастырылған зақымдануларынан басқа,
біртіндеп пайда болатын әртүрлі фазада орамдар арасындағы тұйықталулар
болуы мүмкін. Мұндай зақымдану кезінде тұйықталған орамалардан үлкен тоқ
өтеді де, олар динамикалық күш береді. Қысқа тұйықталу болған кезінде бүкіл
трансформатор мен тұйықталған орамалардың теңселу нәтижесінде, кейбір
бөліктері арқылы бактан ұлғайтқыштан май (немесе газбен араласқан май)
құйылады. Фаза аралық тұйықталу кезінде трансформатордың дифференциалдық
қорғанысы мен газдық қорғанысы бір уақытта жұмыс атқарады. Дифференциалдық
қорғаныс жоғарыда қарастырылған бүлінулер кезінде жұмыс істемейді, себебі
олардың тоқ тізбектерінде өзгеріс болмайды.
Реледе бір-бірінен тәуелсіз жұмыс істейтін екі элемент бар: жоғарғы
элемент − белгі беруші, төменгі − сөндіруші. Әр элементтің өз түйіспесі
бар. Реле майға толған кезінде, екі элементтің түйіспелері ажыратылып,
қалқып жүрген күйде болады.

а) ә)
2.8-сурет. РГЧЗ-66 газдық релесінің элементтері.
а) белгі беруші элемен ә) сөндіруші элемент

Трансформатор зақымдалған кезінде кішігірім газтектеспен жетектеледі,
осы кезде газдың асқын ағыны ұлғайтқышқа өтеді; осы кезде газ майды
ығыстырып, газ релесінің корпусының жоғарғы жағына жиналады. Май деңгейінің
белгілі төмендеуі кезінде реленің жоғарғы белгі беруші элементі енді майда
болмайды және белгі беруші түйіспелерін тұйықтап, ауырлық күші әсерінен
төмендейді. Белгі беруші элемент осыған сәйкес жұмыс істейді. Бактан майдың
жылыстауынан немесе май температурасының қатты түсіп кетуінен реледегі май
деңгейі төмендейді. Егер май деңгейі рұқсат етілген мәннен аз болған
жағдайда, белгі беруші элемент жұмыс істейді, өйткені өз уақытында май
толық құйылмаған. Сипатталған жағдайда сөндіруші элемент майдың ішінде
тұрып, жұмысын атқармайды. Трансформатордың маңызды бүлінулері кезінде
құйынды газдың пайда болу әсерінен ұлғайтқышқа май лақтырылады (немесе
газбен араласқан май), сол себептен сөндіруші элемент релесі май ағынының
әсерінен бұрылады және оның түйіспелері тұйықталады. Май деңгейінің
біртіндеп төмендеуі әсерінен ең алдымен белгі беруші элемент, содан кейін
сөндіруші элемент майсыз қалады. Трансформатордың бүлінулерінің түрлеріне
байланысты белгі беруші және сөндіруші элементтерінің релелері тізбектей
және бір уақытта жұмыс істеу мүмкіндігі бар.

2.5.3.Трансформаторлардың май жүйесінің құрылғысы
Трансформатордың ішкі бөлігі трансформаторлық май толтырылған бакта
орналасқан. Ол трансформатордың орамалары мен магнит өткізгіштері үшін
салқындату жүйесінің қызметін атқарады, сонымен қатар орамалардың оқшаулау
деңгейін көтереді. Ұлғайтқыштың көмегі арқылы бакты үнемі маймен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.