Анатомиялық терминдердің латын тілінде дәріптелуі туралы

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1.Анатомиялық терминдер латын тілінде дәріптелуі
III.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

КазҰМУ- тінде дайындалған «Орысша- қазақш амедициналық сөздіктің»(Алматы, 1999,242 бет), «Орысша-қазақша, қазақша-орысша медициналық сөдіктің» (Алматы, 2003, 352 бет), «Ағылшынша-қазақша медициналық сөздіктің» (Алматы, 2003, 600 бет),белдібір авторы. Медицина ғылымының негізгі бірсаласы - адаманатомиясы –медицинаның іргесін қалайтыны белгілі. Болашақ дәрігеpлердің адам денесінің құрылымы туралы білім алуы «медицина әліппесін» анатомиялық терминдерді игеруден басталады. Жоғарғы оқу орындарына түскен студенттерге ең алғашқы күндерден бастап-ақ анатомиялық латын терминологиясының сөздігі қажет болады. Г. Себепов (Известия ФАН, 1944) түйе шаруашылығына байланысты қазақ тіліндегі 112 терминді есепке алғанда, оның 40-ы тек қана түйе және оның төлдері атауларына арналғанынайтады. Бүгінгі таңда белгілі анатомиялық атаулар құрайды. Қазіргі Халықаралық анатомиялық атаулар (Nomina anatomica) 1955 жылы анатомдардың Халықаралық конгресінде қабылданды. Бүгінгі күнге дейін ол бір неше рет толықтырылып,әзгерістер еңгізілді. Алғашқы Советтік басылымның кіріспе сөзінде бұлхалықаралық деңгейде қабылданған ғылым тарихындағы латын тілінде бірінші анатомиялық терминдер екені атап көрсетілген. Бұл – латын тілі ғылымның әр түрлі саласының тілі екенінің айғағы С. Толыбеков "Қазақтың көшпелі қоғамы" (1971) атты кітабында жылқы малының 38-ден астам түрлерін атап көрсетеді. Терминдердің байлығын академик В.В.Радлов қазақтардың өмірсүрусалт-тұрмысымен байланыстырады. Алайда нерв, қантамыр - лары жүйелерімен сезім мүшелері құрылымдарына қатысты кейбір баламаларда орыс анатомиялық терминологиясын құру кезінде қолданғанындай, терминдерді латынша да транскрипциялауды және транслитерациялауды пайдаланған. Мәселен: орыс анатомиялық термині «Гипофиз» (латыншаhypophysis) — қазақтер минологиясы бойынша — гипофиз; жәнет.б. Көптеген ғылым салаларында және оның ішіндегі анатомия пәніндегі ғылыми ойдың біртіндеп дамуына орай, анатомиялық терминология да біртіндеп, баяу және кейде ретсіз түрде дамып, құрастырылды, сол себепті де олжан-жақты бола алмады. Біз жамбас қуысындағы вегетативті нерв жүйесін (симпатикалық, парасимпатикалық бөлім өрімдерін) арнаулы мақсатпен тексергенде(А.Рақышев, кандидаттық диссертация, Қарағанды, 1960), ондағы атау-терминдердің әртүрлі аталып бір жүйеге келмегендігін көрсеткенедік. Мәселен, латын тіліндегі "п.epigens:п.pelvicis.n.splanchnicussaralis "деген терминдер бір ғана мәні бар нерв талшықтарын әр түрлі атайды.

Заманбеков Н. А., Молдағұлов М.А.
«Латын терминологиясы» пəнінен əдістемелік нұсқаулық. -Алматы, 2008.