Н.А.Баскаков классификациясы.В.В.Радлов және түркология

1. Н.А.Баскаков классификациясы.
2. В.В.Радлов және түркология.
3. Пайдаланылған әдебиеттер

Түркі тілдерін жан-жақты зерттеп әрі грамматикалық, әрі фонетикалық ерекшеліктерін анықтай отырып, толық классификация жасаған ғалымдардың бірі – Н. А. Баскаков. Н. А. Баскаковтың еңбегінен кейін де түркі тілдерінің туысқандық классификациясы туралы пікір айтқан ғалымдар болды, бірақ Н. А. Баскаковтың классификациясына ешкім күні бүгінге дейін айтарлықтай өзгеріс енгізе қойған жоқ.А. Н. Баскаков өз классификациясында түркі тілдерінің тарихын, қазіргі жағдайын, этникалық құрамын толық есепке алуды ұсынады.Көрнекті түркітанушы Н.А. Баскаков Түркі тілдерінің фонетикалық, грамматикалыөқ ерекшеліктерін сол тілде сөйлейтін халықтардың тарихи даму, геогр. орналасу жағдайымен ұштастыра отырып, бұл тілдердің тарихын төмендегідей кезеңдерге бөледі:
1) алтай дәуірі;
2) ғұн дәуірі;
3) көне түркі дәуірі V-VI ғ.ғ.
4) орта түркі дәуірі немесе негізгі түркі тайпаларының қалыптасу кезеңі;
5) жаңа түркі дәуірі немесе түркі халықтарының қалыптасуы мен даму дәуірі
XVI – XIX ғ.ғ.
6) ең жаңа дәуір XX ғ.ғ. немесе түркі тілдерінің Қазан төңкерісіне дейінгі және
одан кейінгі даму дәуірі.
Алайда оның екі дәуірі болғанын тұспалдап айтуға болады:
7) Орал-алтай тілдерінің ортақ дәуірі, бұл – көптеген ру мен тайпа тілдерінің бөлінбеген кезеңі;
8) Орал және алтай тілдерінің бір-бірінен бөліну кезеңі, бұдан соң түркі, моңғол, тұңғыс-маньчжур және корей-жапон тілдерінің тармақтарға бөліну дәуірі.Түркі тілдері, оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді, яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді. Сөзге жұрнақ пен жалғаулар бірінің артынан бірі қосылу арқылы сөз формасы өзгертіледі. Сөйлем бастауыш-толықтауыш-баяндауыш ретінде құрылады.Жүз жылдар бойы түркі халықтары көшпелі өмір салтын өткізгендіктерінен, өзара және де басқа тілдес халықтармен араласып, өз тілдеріне және көршілес халықтардың тілдеріне зор әсер еткен. Әсіресе моңғол, славян және парсы тілдерімен ықпалдасу өте терең болған. Бұл ықпалдасу әр бір тіл тобы мен топ ішіндегі тілдердің тарихи дамуын біраз өзгерткен салдарынан, түркі тілдерінің классификациясының бірнеше жүйесі бар.

1.Ә.Құрышжанов, М.Томанов. Орхон-Енесей ескерткіштерінің зерттеу тарихы мен
грамматикалық очерктер. А.,1969.(154 бет)
2. Ә.Құрышжанов, М.Томанов., Ғ.Айдаров Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі.
А.,1971.198 бет
3. С.Исаев. Қазақ әдеби тілінің совет дәуірінде дамуы. А., 1973.220 бет
4. М.Томанов Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. А., 1992.96 бет
5. Ә.Н.Нұрмаханова Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. А.,1978.125 бет