Түйенің экстерьері және денесінің анатомиялық ерекшелігі

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Түйенің экстерьері
2.2. Түйе денесінің анатомиялық ерекшелігі
2.3. Түйе тұқымдары
III. Қорытынды
IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Түйе: күйіс қайтаратын, жұп тұяқты, шөл және шөлейтті жерлерге жақсы бейімделген үй жануары. Түйенің аналығын - іңген, аталығын – бура деп атайды.Түйенің жас ерекшеліктеріне байланысты мынандай атаулары бар:
1. Бота
2. Тайлақ ( 2 жас)
3. Құнанша (3 жас)
4. Інген ( 4жас)
5. Атан ( 5 - 6 жас)

Түйенің тірілей салмағын өлшеу.
Түйенің салмағын ірілігіне және күшіне байланысты. Түйенің салмағын таразыға тартып дұрыс анықтауға болады. Түйенің салмағын дұрыс анықтау үшін оларды таңер тең суармайды, азықтандырмай тұрып өлшейді. Түйенің дене мүшелерін бағалау үшін алдымен оның жынысын, жасын айырады, дене өлшемдерін алады. Содан кейін түйені тегіс жерге тұрғызып, 4 аяғын тең бастырып, дене құрылысын қарайды, жүргізіп, жүрісін байқайды. 4 аяғын дұрыс басып тұрған түйенің мүшелерін басынан бастап сынайды. Түйенің ең маңызды мүшесі кеуде клеткасы. Оның кеуде клеткасы кең, терең, ұзын және қабырғалы жақсы иілген болса, одан да жақсы жетілген болып есептеледі. Белі қысқа етті түйе күшті, ал белі ұзын әлсіз болады. Түйенің тұқымға және шаруашылыққа жарамдылығын 5 өлшем арқылы айыруға болады: 1.Биіктік. Қосөркешті түйенің биіктігі 2 өркештің арасынан өлшенеді. 2. Тұрқының ұзындығын: топшының алдынан бастап айналшыққа дейін өлшейді. 3. Кеудесінің орамын: қосөркешті түйенің алдыңғы жағынан төсінің ортасынан дейін, ал аруана мен будандардың иығы үстінен төсінің ортасына дейін өлшейді. 4. Жіліншік орамы жіліншікті 3 бөлгенде жоғарғы бөлімінің ең жіңішке тұсынан алынады.

1. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: 2011.
2. Т. Мұсақұлов,Орысша-қазақша түсіндірмелі биологиялық сөздік І-том қазақ мемлекет баспасы, Алматы — 1959.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

БАӨЖ
Тақырыбы: Түйенің экстерьері және денесінің анатомиялық ерекшелігі

Орындаған: Жақашева Д.Н. Тексерген: Қорабеав Ж.З.

Семей 2015
Жоспар

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Түйенің экстерьері
2.2. Түйе денесінің анатомиялық ерекшелігі
2.3. Түйе тұқымдары
III. Қорытынды
IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Түйенің экстерьері және денесінің анатомиялық ерекшелігі

Түйе: күйіс қайтаратын, жұп тұяқты, шөл және шөлейтті жерлерге жақсы бейімделген үй жануары. Түйенің аналығын - іңген, аталығын - бура деп атайды.Түйенің жас ерекшеліктеріне байланысты мынандай атаулары бар:
1. Бота
2. Тайлақ ( 2 жас)
3. Құнанша (3 жас)
4. Інген ( 4жас)
5. Атан ( 5 - 6 жас)

Түйенің тірілей салмағын өлшеу.
Түйенің салмағын ірілігіне және күшіне байланысты. Түйенің салмағын таразыға тартып дұрыс анықтауға болады. Түйенің салмағын дұрыс анықтау үшін оларды таңер тең суармайды, азықтандырмай тұрып өлшейді. Түйенің дене мүшелерін бағалау үшін алдымен оның жынысын, жасын айырады, дене өлшемдерін алады. Содан кейін түйені тегіс жерге тұрғызып, 4 аяғын тең бастырып, дене құрылысын қарайды, жүргізіп, жүрісін байқайды. 4 аяғын дұрыс басып тұрған түйенің мүшелерін басынан бастап сынайды. Түйенің ең маңызды мүшесі кеуде клеткасы. Оның кеуде клеткасы кең, терең, ұзын және қабырғалы жақсы иілген болса, одан да жақсы жетілген болып есептеледі. Белі қысқа етті түйе күшті, ал белі ұзын әлсіз болады. Түйенің тұқымға және шаруашылыққа жарамдылығын 5 өлшем арқылы айыруға болады: 1.Биіктік. Қосөркешті түйенің биіктігі 2 өркештің арасынан өлшенеді. 2. Тұрқының ұзындығын: топшының алдынан бастап айналшыққа дейін өлшейді. 3. Кеудесінің орамын: қосөркешті түйенің алдыңғы жағынан төсінің ортасынан дейін, ал аруана мен будандардың иығы үстінен төсінің ортасына дейін өлшейді. 4. Жіліншік орамы жіліншікті 3 бөлгенде жоғарғы бөлімінің ең жіңішке тұсынан алынады. Экстерьері, дене құрылысы және бейімділік қасиеті бойынша бағалау. Мұндай бағалау малды табиғи түрінде көру және өлшемдері немесе таразыға тарту нәтижелері жөніндегі мәліметте негізінде жүргізіледі. Сақа түйелердің экстьері, дене мүшелері және бейімділік қасиеттерін 40 баллдық шкала бойынша, жас төлдерді 50 баллдық шкала бойынша бағалайды. Экстерьерін, дене құрылысын және бейімділік қасиеттерін бағалау кезінде жалпы бал саны кемістіктер мен мүмкіндіктері үшін кестеге сай кемітіліп отырылады.
Түйе денесінің анатомиялық ерекшелігі
Түйелер мен таутайлақтардың башпайларында мүйізді тұяқтары болмайды. Тұяқтың орнында башпайларының ұшында ғана доғаланып, қисық біткен кішкене тырнақ өседі. Табаны жалпақ және астыңғы жағы сүйелді, жұмсақ көнмен қапталған. Сондықтан бүл жануарларды көнтабандылар деп атайды. Түйенің кеудесінде, тізесі мен тілерсегінде сүйелді, сірілі, түксіз тықыр жерлері болады. Түйе шөккен кезде сүйелді жерлері ыстық құмның әсерін сезбейді. Осыған байланысты түйе ыстық құмда шыдай төгіп жата береді. Түйенің дене тұрқы ірі. Оның салмағы 700-800 кг, мойны иір және ұзын. Денесінің әр жерінде ұзын шудалы жүндері болады. Құрғақ далалы, шөлейтті және шөлді аймақтарда тіршілік етуге бейімделген. Сондықтан халық түйені шөл дала кемесі деп атайды. Түйелер ауасы құрғақ, жазы ыстық, жауын - шашыны аз, қысы қатты суық болатын жерлерде өмір сүретіндіктен, оларда басқа түліктерде болмайтын дара жаратылыстық ерекшеліктер қалыптасқан. Оның дене құрылымы, тұрмыс әдеті басқа түліктерден өзгеше. Қос өркешті қазақ Түйелері дене бітімдерінің ерекшеліктері, ірілігі, өнімділігі бойынша 3 тұқымдық типке бөлінеді: оралбөкей, Қызылорда және оңтүстік Қазақстан Түйелері. Орал-бөкей типінің басқаларынан тірілей салмағы мен жүн өнімділігі 5 - 10%-ға жоғары болғандықтан, асылдандыру жұмыстарында тұқым жақсартушы ретінде пайдаланылып келеді. Дара және қос өркешті Түйелерді бір-бірімен будандастырудан алынған будандар дене бітімінің беріктігі, ірілігі, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайлары мен ауыр жұмысқа төзімділігі бойынша таза тұқымды Түйеден айтарлықтай ерекшеленеді. Тірілей салмағы бойынша артықшылығы 20 - 25%-ға дейін жетеді. Будандардың үлектерін нар, інгендерін мая деп атайды. Нарлар тек жұмыс күші мен өнім алу үшін пайдаланылып, жұптастыруға жіберілмейді. Маялар әдетте қос өркешті үлектермен шағылыстырылып, аталық тұқымға ұқсас ұрпақ алынады. Түраралық будандастыру тек таза қанды дара және қос өркешті Түйелер пайдаланылғанда ғана жақсы нәтиже беретіндігі, будандардың асыл тұқымды мал ретінде маңыздылығы жоқ екендігі ескерілуі қажет.
Түйе тұқымдары

Атақты ғалым Карл Ленней өркеш санына қарай түйені екі түрге бөледі, жалғыз өркешті түйелерді аруана, ал қос өркештіні айыр түйе деп аталады. Ы
Жалғыз өркеш жүрдек түйелерді Рим қаласы халқы камелюс драма деп атағандықтан дромедар, ал қос өркешті түйелер мекендеген - ел Бактерий мемлекетінің атауына лайық бактериан деп атаған.
Дүние жүзіндегі түйелердің 12 миллион Африкада, ал қалған 4,9 миллионы Азияда шоғырланған. Осы түйелердің шамамен 94 пайызы жалғыз өркешті, ал қалған 6 пайызы қос өркешті. Дромедар түйелері негізінен субтропикада, ал бактриандар субарктикада шоғырланған. Жалғыз өркешті түйелердің бір ғана тұқымы - аруана және қос өркешті түйелердің үш тұқымы ( қалмақ, қазақ және моңғол) өсіріледі.
Жалғыз өркешті түйе тұқымдары
( дромедар)
Аруана тұқымы.

Жаздың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.