Фосфор қышқылы

 Фосфор қышқылының физикалық және химиялық қасиеттері
 Фосфор қышқылын өндірісте және лабораторияда алу
 Фосфор қышқылының қолданылуы
 Жай және екі еселенген суперфосфат
 Азот тыңайтқыштары және классификациясы
 Нитрат аммоний өндірісі.
 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қысқаша мәлімет:Фосфор қышқылы (ортофосфор қышқылы) H3PO4, мол. м. 97,995; түссіз гигроскопиялық кристаллдар (а=0,5762 нм, b=0,4831 нм, с=1,1569 нм, =95,31°); ауада жайылады; балқу темп. 42,5°С; тығ. 1,88 г/см3; ΔH0обр.-1283 кДж/моль; Балқыған күйде асқынсалқындауға қабілетті; 150C-та қою майлы сұйықтық, -121 0C-та шынытәріздес масса түзеді. Фосфор қышқылы суда кез келген қатынаста араласады. Сұйытылған сулы ерітінділердің қышқыл дәмі бар.
Химиялық қасиеті:

Фосфор қышқылы тотықтырғыш қасиеткөрсетпейді, қышқылдарға тән барлық реакцияларға түседі.
1) Активті металдармен сутек бөле әрекеттеседі:
2Н3РО4 + ЗСа = Са3(РО4)2+ ЗН2↑

2) Негіздік оксидтермен тұз бен су түзеді:
2Н3РО4 + 3MgO = Mg3(PО4)2+ ЗН2О

3) Негіздермен тұз бен су түзе әрекеттеседі:
Н3РО4 + 3NaOH = Na3PО4 + 3H2О

4) Әлсіз қышқылдардың тұздарымен әрекеттеседі;
2H3PО4 + 3Na2S = 2Na3PО4 + 3H2S↑
жаңа тұз және жаңа қышқыл түзеді.

Фосфор қышқылының қалдығына (РО43-) сапалық реакция жасау үшін күміс ионы (Ag+) қолданылады.
Н3РО4+ 3AgNО3 = Ag3PО4↓+ 3HNО3
(РО43-+ 3Ag+→ Ag3PО4↓)

Физикалық қасиеті:

Фосфор қышқылы — Р түссіз кристалды, улы емес зат. Суда жақсы ериді. Фосфор қышқылы орташа қышқыл катарына жатады.
Фосфор қышқылы суда ерігенде, сатылап диссоциацияланады:
Ортофосфор қышқылының алғашқы сатысына қарағанда келесі сатыларында иондарға ыдырау мүмкіндігі біртіндеп төмендейді. Сондықтан ерітіндіде басқа иондарға қарағанда дигидрофосфат Р ионы көбірек болады.

1. Елешов.Р.,Бекмағамбетов.А. Агрохимия, 1989.
2. Асанов Жуматай. Химиянын ауыл шаруашылыгындагы рөлі. Алматы 1977.лешов.Р. Система применения удобрений 1994
3. Ы.Қ Тойбаев, Қ.А. Жұбанов, Ү.Ә. Садықов, Химиялық технология негіздері, «Қазақ университеті», 2008 ж, 182 – 191 б.
4. Асанов Жуматай. Химиянын ауыл шаруашылыгындагы рөлі. Алматы 1977.лешов.Р. Система применения удобрений 1994.
5. Елешов.Р.,Бекмағамбетов.А. Агрохимия, 1989. Елюбаев.С, Е