Демографиялық процесстерді реттеу мен жоспарлау қажеттігі

1. Қазақстан Республикасының демографиялық жағдайы
2. Демографиялық процесстерді реттеу мен жоспарлау қажеттігі
3. Демографиялық ахуалдар және оны шешу мәселелері

КСРО ыдырағаннан кейін құрамындағы республикалар өз тәуелсіздіктеріне ие болды. Осының нәтижесінде күрделі демографиялық өзгерістер мен көші-қон толқындары пайда болды. Мұндай жағдайды егеменді еліміз – Қазақстан Республикасы да бастан кешірді. Бұл кезеңдегі демографиялық процестердің негізгі ерекшелігі – халықтардың жалпы санының кемуі, өлімнің көбеюі, бала туудың азаюы осының нәтижесінде табиғи өсімнің құлдырауы. Осы келең алған теріс бағыттарға қоса, республикадан алыс және жақын жерлерге бағыт алған көші-қон толқындарының кең өрістеуі де халық санын күрт төмендетіп жіберді. Қазақстан халқы Ресейге бодан болғаннан бастап, Кеңес заманында да негізінен сырттан келген келімсектер көші-қон нәтижесінде өсті.
Қазақстан бұрынғы КСРО құрамындағы мемлекеттер арасында халықтың саны жағынан Ресей, Украина, Өзбекстаннан кейінгі төртінші орынды иеленеді, ал территориясы бойынша Ресейден кейінгі екінші орында.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылы ішінде халқымыздың демографиялық және әлеуметтік дамуы да ірі-ірі бетбұрыстар мен күрделі өзгерістерге ұшырады.
20-жылдың ішінде халық саны қайта қалыптасып, бұрынғы деңгейіне келуі табиғи өсім мен көші-қон процестерінің оң бағыт алуының нәтижесі болды. Көші-қон процестері де әртүрлі, қарама-қайшылықтарға толы кезеңдерді басынан өткізді. Кеңес өкіметі дәуірі соңында, 1970-1980 жж. басталған теріс айырым (сальдо-келгендерден кеткендердің көптігі) тәуелсіздік жағдайында – 13 жылдай (1991-2003 жж. арасында) күрт көтеріліп кетті, оның шыңы 1994 ж. болып, теріс айырым 406,6 мыңнан асып түсті, жалпы осы 13 жылдың ішінде еліміз тек көші-қонның өзінен 2 108,5 мың адамы кеміп қалды .
Тәуелсіздік жағдайында Қазақстан халқының қала мен ауылдық (селолық) мекендерге орналасуы қайшылыққа толы урбандану процесі ықпалында жүруге мәжбүр болды. Урбандану негізінде қала халқының, біріншіден, үлесі де, саны да азаюымен қабат, екіншіден, қалалықтардың дәстүрлі (европалық этнос өкілдері басым) ұлттық құрамында алғаш рет қазақтардың басымдыққа жетуі, яғни, бұрын негізінде аграрлық этнос болып келген қазақтардың қалаға бет бұруымен ерекшеленді.

1. Қазақстан Республикасындағы 1999 жылғы халық санағының қорытындылары. 1 том. –Алматы, -7 б.
2. Казахстан за годы независимости 1991-2009. Статистический сборник. – Астана, 2010. – С. 11.
3. Там же. – С. 12.
4. // Отан тарихы. 2010. №3. 28-29 бб.
5. Қазақстан Республикасы халқының ұлттық құрамы. 1-том. Алматы, 2000. -6-8 бб.; Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. – Астана, 2010. – С. 10-11.
6. Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. – Астана, 2010. – С. 11.
7. Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. – Астана, 2010. – С. 11.
8. Қазақстан Республикасындағы 1999 жылғы халық санағының қорытындылары. 1 том, Алматы. 2001.11-12 бб.; Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. – Астана, 2010. – С. 17.
9. Краткие итоги переписи населения 1999 года в Республике Казахстан. Алматы, 1999. с. 12; Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. – Астана, 2010. – С. 17.
10. Қазақстан Республикасындағы 1999 жылғы халық санағының қорытындылары. 1 том, Алматы. 2001. 11-12 бб.; Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. – Астана. 2010. – С.6