Шабындықтар мен жайылымдарды суландыру

1 Суландыру
2 Жайылымдарды суландыру.
3 Суландырылған жайылымдар
4 Суармалы шабындық
Пайдаланылған әдебиеттер

СУЛАНДЫРУ, ирригация – ылғалы жеткіліксіз егін алабына су жеткізу, оның топырақтың өнім өсетін қыртысындағы қорын көбейту шаралары, мелиорацияның бір түрі. Суландыру техникалық, агротехникалық және шаруашылық-ұйымдастырушылық шаралардың кешеніне кіреді. Суландыру алдымен сусыз, су қоры жеткіліксіз не суы қажетке жарамсыз шөл, шөлейт, далалы жерлерді сумен қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі. Суландыруда ең алдымен жергілікті су ресурстары (жер асты сулары, өзен, көл сулары, атмосфералық ылғал) зерттеліп, оларды пайдалану шаралары (құдық қазу, бөгет, тоған салу, суды арықпен ағызу, т.б.) жүргізіледі. Бұл шаралар жеткіліксіз болғанда суды басқа жерден канал, су құбырлары арқылы әкеледі. Суландыруды жүзеге асыру үшін суландыру жүйесін жүргізеді. Суландыру өсірілетін дақылдың вегетациялық кезеңінде топырақта ылғал жетіспеген кезде жүргізіледі, сол арқылы топырақтың су режимін жақсартуға, топырақтың құнарлылығын арттыруға және а. ш. дақылдарының өнімділігі мен өнім сапасын арттыруға болады. Суландыру дұрыс қолданылғанда топырақтағы аэробты құбылыстар күшейеді, соның әсерінен органикалық қалдықтардың ыдырауы тездетіледі. Ылғалды жеткілікті мөлшерде алған жеміс-жидек дақылдары өнімдерінің қанттылығы, ал майлы дақылдардың тұқымдарындағы майдың, қосымша азоттық қорек бергенде бидай дәніндегі белоктың, мақта талшығының сапасы жақсарады. Суландыру құрғақшылық аймақтардағы жерлерді түбегейлі жақсартуға және олардың а. ш. айналымына кіруіне, сондай-ақ ылғалдылығы жеткілікті аудандарда жерді тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Суландырудың жүйелі және мерзімді түрлері болады. Жүйелі cуландыру кезінде су егістікке белгіленген уақытта және өсімдіктердің қажетін қамтамасыз ететіндей мөлшерде беріледі. Мерзімді Суландыруда өзен тасыған кезде су қоймалары арқылы егістік және жайылымдық жерлерге су жіберіледі. Көктемде қар суын топыраққа ылғал сіңіру мақсатымен бір рет жайып жібереді. Суландырудың көлдетіп суару тәсілі шөлейт және далалық аудандарда табиғи шөптің шығымдылығын арттыру үшін қолданылады. Егістік жерлердің тұздануына және балшықтануына жол бермеу үшін Суландырудың көмегімен жерді жуады және кәріздер қазылады. Бұл жүйе су қабылдағыш тораптан, басқы және реттеп тұрушы құрылыстардан, магистральды каналдан, су бөлетін түрлі каналдар мен бөгендерден, суландыратын уақытша жүйелерден, т.б. тұрады.

1 Қ.Ә. Әубəкіров, Т.А. Атақұлов, А.С. Каракальчев «Мал азығын өндіру практикумы», «Агроуниверситет» баспасы, 2009.
2 Қожабекова Б.С. «Қазақстан республикасындағы жерге орналастыруды дамыту барысында шабындықтар мен жайылымдарды түбегейлі жақсарту»