Стенобионттық және эврибионттық организмдер туралы ақпарат

Жоспар
Кіріспе

І.Кіріспе
1.1 Факторлар ережесі
ІІ.Негізгі бөлім
2.1 Стенобионттар, эврибионттар
2.2 Абиотикалық фактор (ылғалдылық, жарық, температура)
ІІІ. Қорытынды

1.1 Организимге қатысты факторлардың әсеріне бірнеше жалпы заңдылықтарды бөліп көрсетуге болады. Ондай заңдылықтарға оптимум ережесі, шектеулі факторлар ережесі факторлардың әсері ережесі және тағыда басқа жатады.
Оптимум ережесі. Кез келген факторлардың организмге оң әсер ететін шектері болады. Факторлардың жоғары немесе төменгі дәрежедегі әсер организмге теріс әсер етеді. Организм тіршілігі үшін аса қолайлы экологиялық факторлардың белсенділігі Оптимум немесе экологиялық фактордың Оптимум аймағы деп аталады. Оптимум аймағынан тыс, организмнің тіршілігіне қауіпті немесе қлуіне алып келетін писсимум аймағы жатыр.
Әрбір организм, түр үшін фвакторлардың оптимум жағдайлары бар. Ол тек әсерлі жағдайда орналасқан әр түрге жататын особьтар үшін ғана емес, жбір организмнің әр түрлі даму сатыларында да әрқалай болады. Түр үшін оптимумның қандай деңгейі қолайлы болуына байланысты олардың жылу сүйетін және салқын сүйетін, ылғал сүйетін және құрғақшылықты сүйетін және т.б. болып бөлінеді. Әрбір түр үшін өзіне тән шыдамдылық шектері болады. Ал организмнің белгілі бір орта факторларының жағымсыз әсер – ықпалына шыдамдылық қабілетін төзімділік дейді .
Белгілі бір факторларға қатысты организмнің өмір сүре алатын төзімділі мәндерінің арасын организмдердің экологиялық валенттілігі (толеранттылығы) деп атайды.
Факторлардың ең төменгі немесе ең жоғарғы мәндерәнен асып, организмнің тіршілігін тоқтатуы туралы ұғымды ғылымда 1913 жылы американдық зоолог В.Шелфорд енгізді.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым Білім Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СРО
Тақырыбы: Стенобионттық және эврибионттық организмдер. Негізгі абиотикалық факторлардың - жарықтың, температураның, ылғалдылықтың, тұздылықтың және т.с.с. экологиялық мәні. Абиотикалық факторлардың сигналдық мәні. Организмдердің индикаторлық мәні

Дайындаған: Әбуова Алтынай
Тобы: ХН - 501
Тексерген: Жексенаева А.Б

Семей-2015

Жоспар:

І.Кіріспе
1.1 Факторлар ережесі
ІІ.Негізгі бөлім
2.1 Стенобионттар, эврибионттар
2.2 Абиотикалық фактор (ылғалдылық, жарық, температура)
ІІІ. Қорытынды

1.1 Организимге қатысты факторлардың әсеріне бірнеше жалпы заңдылықтарды бөліп көрсетуге болады. Ондай заңдылықтарға оптимум ережесі, шектеулі факторлар ережесі факторлардың әсері ережесі және тағыда басқа жатады.
Оптимум ережесі. Кез келген факторлардың организмге оң әсер ететін шектері болады. Факторлардың жоғары немесе төменгі дәрежедегі әсер организмге теріс әсер етеді. Организм тіршілігі үшін аса қолайлы экологиялық факторлардың белсенділігі Оптимум немесе экологиялық фактордың Оптимум аймағы деп аталады. Оптимум аймағынан тыс, организмнің тіршілігіне қауіпті немесе қлуіне алып келетін писсимум аймағы жатыр.
Әрбір организм, түр үшін фвакторлардың оптимум жағдайлары бар. Ол тек әсерлі жағдайда орналасқан әр түрге жататын особьтар үшін ғана емес, жбір организмнің әр түрлі даму сатыларында да әрқалай болады. Түр үшін оптимумның қандай деңгейі қолайлы болуына байланысты олардың жылу сүйетін және салқын сүйетін, ылғал сүйетін және құрғақшылықты сүйетін және т.б. болып бөлінеді. Әрбір түр үшін өзіне тән шыдамдылық шектері болады. Ал организмнің белгілі бір орта факторларының жағымсыз әсер - ықпалына шыдамдылық қабілетін төзімділік дейді .
Белгілі бір факторларға қатысты организмнің өмір сүре алатын төзімділі мәндерінің арасын организмдердің экологиялық валенттілігі (толеранттылығы) деп атайды.
Факторлардың ең төменгі немесе ең жоғарғы мәндерәнен асып, организмнің тіршілігін тоқтатуы туралы ұғымды ғылымда 1913 жылы американдық зоолог В.Шелфорд енгізді. Бұл максимум заңында немесе толеранттылық (төзімділік) заңында көрсетілген. Кейде мұны Шелфорд ережесі деп те атайды.
- Организмдердің белгілі бір ортада орналасуы немесе тіршілік етуі, сол организмнің белгілі бір шыдамдылық шектері бар ортаның кешенді экологиялық факторлардың байланысы. Организм тек осы минималды жіне максималды мәндердің аралығында ған өмір сүре алады.
В.Шелфорд заңы ашылғаннан кейін көптеген зерттеу жұмыстары жүргізіліп, өсімдіктер және жануарлардан, сонымен қатар адамдардың да тіршілік ету шектері анықталды.
Экологиялық толеранттылққа байланысты организмдер екі типке бөлінді.
2.1 Эврибионттар. (грекше eurus - кең) - факторладың кең диопозонында (әртүрлі айырмашылығы бар орталарда) тіршілік ете алатын организамдер. Эвритермді түрлер - температураның үлкен ауытқуына төзімді организмдер. Эвригалинді түрлер - су тұздылығының үлкен ауытқуына төзімді организмдер, эврибатты түрлер - қысымның өатты ауытқуына төзе алатын организмдер, эврифагтар - әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар - әртүрлі тіршілік орталарында кең атарлған организмдер және т.б.
Қоңыржай белдеулердегі құрлықта мекендейтін жануарлардың көпшілік түрлері температураның, ылғалдылықтың, Күн радиациясының, т.б. қоршаған орта факторларының едәуір ауқымды өзгерістерін елемей тіршілік ете береді. Эврибионттардың сыртқы орта факторларының ауқымды түрдегі ауытқуларға бейімделуі олардың жоғары деңгейлік төзімділігімен немесе оларда болатын морфофизиологиялық механизмдер арқылы анықталады. Мұндай бейімделушілік белгілер мен қасиеттер арқылы Эврибионттар өздерінің ішкі орта жағдайларыныңгомеостазын белсенді түрде сақтай алады. Эврифагтар - әртүрлі азықтармен қоректене беретін организмдер, эвритоптар - әр түрлі тіршілік орталарында кең таралған организмдер.
Стенобионттар - (грекше stenos - тар ) тек белгілі бір орта жағдайларында ғана тіршілік ете алатын (ортаның шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын) организмдер. Стенотермді түрлер тек температураның аз ғана ауытқуына шыдамды организмдер, стеногалинді түрлер - су тұздылығының өзгеруіне төзе алатын организмдер, стенобатты түрлер - қысымның ауытқуына шыдай алмайтын организмдер.
Факторлардың өзара әсері. Организмдердің бір экологиялық факторларға қатысты оптималды мәндері және төзімділік шектері басқа факторлардың қандай күшпен әсер ертуіне байланысты өзгеруі мүмкін. Бұл заңдылық факторлардың өзара әсері деп аталады. Әрбір фактор организмнің әртүрлі қызметіне әрқалай әсер етеді. Кейбір процестер үшін оптимум әсер - басқа процестер үшін писсимум болуы мүмкін.
Қорашаған ортаның қандайда бір факторлары басқа бір факторлармен бірге орнизмге әср еткенде оның нәтижесі де әртүрлі болады. Керісінше, бір экологиялық нәтижені әртүрлі жолмен алуғада болады. Мысалы, өсімдіктердің солуын топырақты ылғалдау арқылы немесе булануды азайту үшін ауа температурасын төмендету арқылы тоқтатуға болады.
Экологиялық факторлардың өзара әсері заңдылықтарын ескере отырып, ауылшаруашылығындағы мәдени дақылдармен үй жануарларына оптималды жағдайлар жасауға болады.
Шектеуші факторлар ережесі - бұл ережені маңыздылығы сол - жеткіліксіз, тапшы немесе мқлшерден көп факторлар әсері организмге теріс әсер етеді, сонымен қатар басқа факторлардыңда мүмкіндіктерін, тіпті ол фактор оптимум жағдайда болса да төмендетеді.
Неміс ғалымы Ю. Либих (1840 ж.) топырақтағы әртүрлі химиялық элементтердің өсімдіктерге ісерін зеттей келе мынадай тұжырым жасады: Өсімдік - ең аз мөлшердегі затқа байланысты. Бұл принцпті минимум ережесі немесе Либих заңы деп атайды. Либих өз заңын тұжырымдай келе, шектеуші мүмкіндіктер ретінде аса маңызды топрақтағы аз мөлшердегі химиялық эелементтерді есептеді. Олар микроэлементтер деп аталды.
Шектеуші фатор тек абиотикалық фактор болмауы да мүмкін. Түрдің бір географиялық ауданда тіршілік ете алуын, жерсінуін білу үшін, ондағы қандайда да бір факторлардың түрдің экологиялық валенттілігінен асып түспейтінін білу керек.
Шектеуші факторлардың ауыл шаруашылығында біліп, қолданудың практикалық маңызы зор. Өйткені сол шектеуші факторларды жою арқылы жануарлардың дақылдардың өнімділігін көтеруге болады.
Сытқы орта дегеніміз қарастырылып отырған объектіден немесе субобъектіден тыс жатқан бірақ олармен тікелей байланыстағы табиғи күштермен құбылыстар, оның заттегі мен кеңістігі. Экологиялық орта деген түсінік сыртқы ортамен бірдей, алайда мұнда тірі организмдерге немесе оэбъектілерге тірі заттектердің қатысуы қосылады. Кейбір өсімдіктер түрінің немесе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.