Теңіз жануарлары

1. Теңіз арыстаны. Систематикасы. Құрылыс ерекшелігі. Таралуы. Көбеюімен дамуы.
2. Моржды тюлендер. Систематикасы. Құрылыс ерекшелігі. Таралуы. Көбеюімен дамуы.
3. Теңіз пілі. Систематикасы. Құрылыс ерекшелігі. Таралуы. Көбеюімен дамуы.
4. Дельфиндер. Систематикасы. Құрылыс ерекшелігі. Таралуы. Көбеюі мен дамуы.

Теңіз жануарлары- бүкіл өмірін теңізде немесе теңіз маңында өткізетін тіршілік иелері. Дельфин, кит, итбалық, теңіз сиыры, теңіз кәмшаты және ақ аю да теңіз жануарының көп таралған түрлері болып саналады. Су астында мекендейтін 20 мыңнан астам тіршілік иесі бар. Олар бір-бірінен пішіні, көлемі және түр-түсі жағынан ерекшеленеді. Су жануарларында өздеріне тән, су астында тіршілік етуге ыңғайлы жаратылған дене мүшелері болады. Балықтар желбезек деген қатпарлы мүшесі арқылы тыныс алады.
Су жануарлары суы мол табиғи ортада өмір сүреді. Алайда, олардың өмір бойы су астынан шықпай жүруі шарт емес. Жағалау бойларын мекендейтін теңіз құстарының көбі мұхиттың терең суында мекен ететін су жануарларындай емес, өзгешелеу.Мәселен, көбею үшін немесе жыл мезгілінің ауысуына байланысты жыл сайын басқа жақтарға қоныс аударып отырады.

Теңіз жануарлары қандай болады?
Теңіз жануарының сан алуан түрі бар. Олар әртүрлі топтарға ажыратылады. Киттер, дельфиндер және кашалоттар - кит тәрізділер тобына жатады. Кит тәрізділердің денесінде ешқандай түк шықпайды және олар балаларын сүтпен қоректендіреді.
Итбалық, теңіз арыстаны және морж - ескекаяқты жануарлар отрядына жатады.Олар өмірінің басым бөлігін су астында қорек іздеумен өткізеді. Оңтүстік тынық мұзит кәмшаты мен оңтүстік Америка кәмшаты да - теңіз сүтқоректілері қатарына жататын жануарлар.
Ақ аю да сүтқоректі жануарға жатады. Өйткені, ол суда жақсы жүзеді әрі негізінен мұз құрсаған теңізде итбалық пен теңіз қоянын аулап күн көреді.
Таңқы шаян, каракатица, медуза, лобстер, сегізаяқ және теңіз қияры секілділер дене құрылымы және қан айналымы жүйесі тұрғысынан алуан түрлі болып келетін су немесе теңіз жануарлары болып саналады.

Теңіз пілдері (лат. Mirounga) - нағыз итбалықтар туысына жатады. 2 түрі бар. Оңтүстік теңіз пілдері, ең ірі ескекаяқтылар. Оның дене ұзындығы 6,5 м, салмағы 3,5 т. Аталықтарының бетінің ұшында пілдің тұмсығы тәрізді 40 см-дей тері қапшығы бар. Олар ашуланып қозғанда қапшықтары 80 см дейін ұлғаяды. Жаңа туған итбалықтың ұзындығы 70- 80 см, түгі қара, 2 айдан соң сұрғылт-күміс түске ауысады; ересектерінің түсі ашық-қоңыр, қоңыр. Ареалы, жердің оңтүстік бөлігінің субантарктикалық және қоңыр-салқын сулары. Маусымдық миграциялау қасиеттері байқалады. Полигамдар. Жиекте құрлықта көбейеді. Аталықтың үйірінде 20 дейін ұрғашылар болады. Қорегі, басаяқты ұлулар мен балықтар. Негізгі мекендері Георгий аралының онтүстігімен, Макуории, Кергелен. 700 мыңдай бас бар. Аулауға тиым салынған. Солтүстік теңіз пілі оңтүстік түріне өте ұксас. Ол Мексика мен оңтүстік Калифорния жағалауларында таралған. Саны 20 мындай. Қорғауга алынған.

1. Б.Есжанов Қ.С.Мұсабеков “Териология” Алматы 2011
2. Б.Есжанов О.Беркінбай Қ.Нұрғазы “Жалпы терриология” Алматы 2010