Экономикалық жүйе: мәні, элементтері және даму сипаты жайлы



1.Қоғам дамуың кезеңдерге бөлудегі негізгі көзқарастар
2.Экономикалық жүйе, оның элементтері
3.Экономикалық жүйелердің типтік үлгілері: дәстүрлі, жоспарлы, нарықты, аралас экономика
Қоғам дамуың кезеңдерге бөлудегі негізгі көзқарастар
Экономиканы ұйымдастыру мәселесі әрбір экономикалық жүйеде әртүрлі шешіледі. Жүйе заңдылықтардың, бір- бірмен байланысты құбылыстардың бірлігі. Экономикалық жүйе– бұл экономикалық процестер жиынтығы. Экономикалық жүйені топтау кең таралған екі фактор негізінде жүргізіледі.
1. Экономиканы ұйымдастыру бойынша:
1.1. Жабық экономика– барлық шаруашылық әрекеттер тек мемлекет шеңберінде жүргізіледі, ішкі тұтынумен шектеледі, шет елдермен қатынас болмайды.
1.2. Ашық экономикалық жүйе– халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіне экономика белсенді түрде қатысады, ұлттық валюта мен қатар шетелдік валюта қолданылады.
2. Меншік қатынастарының формалары бойынша:
2.1. Дәстүрлі жүйе – ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр мен салт бойынша қатынастар қалыптасады.
2.2. Әкімшілік- әміршілік экономика- орталықтанған жоспарлау арқылы барлық ресурстар мен өндіріс факторлары мемлекеттің қолында болып, мемлекеттік меншіктің үстемділігі жүргізіледі.
2.3. Нарықтық экономика- жеке меншікке, бәсекеге негізделеді.
2.4. Аралас экономика– мемлекет пен нарық механизмдерінің араласуы арқылы экономиканы реттеу жүзеге асады.
3. Өнеркәсіп революциясы мен ҒТП даму деңгейі бойынша:
3.1. Индустриалды даму дәуіріне дейінгі жүйе– бұл жүйеде ауыл шаруашылығы, натуралдық шаруашылық және қол еңбегі басым орын алады.
3.2. Индустриалдық жүйе– бұл жүйе ірі машиналық өндіріске, дамыған тауар- ақша қатынастарына негізделеді.
3.3. Постиндустриалдық жүйе- бұл жүйеде негізгі ресурс ретінде ақпарат саналады, экономиканың бастаушы саласы – материалдық емес сала.
Қоғамның экономикалық жүйесінің басты элементтері мыналар:
1. Қоғамның өндіргіш күштері, атап айтқанда, оның материалдық-техникалық базасын құрайтын еңбек құралдары мен еңбек заттары, экономикалық қатынастың субъектілері (жеке қызметкерлері, еңбек коллективтері, т.б.).
2. Өндірістік қатынастар, қоғамның экономикалық заңдары мен мүдделері, осы экономикалық заңдар мен мүдделері пайдалану механизмі немесе шаруашылық механизмі;
3. Өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың арасын байланыстырушы қоғамдық комбинация (шоғырландыру, мамандандыру, құрамдастыру) т.б.
Осы аталып отырған өндірістік қатынастар, экономикалық заңдар мен мүдделер экономикалық жүйенің маңызды элементтері ретінде бір- бірімен тығыз байланыстылықта болады, өндіргіш күштердің сипатымен, дәрежесі мен аралық қатынаста әрекет етеді.
1.А.Н.Доғалов; Н.С. Досмағанбетов «Экономикалық теория» 56-59 бет; Алматы,2014
2. «Жалпы экономикалық теория» оқулығы 241-252 бет; Қ.Жұбаенов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университеті,2004

Пән: Экономикалық география
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Экономикалық жүйе: мәні, элементтері, даму сипаты

Тексерген: Готман Л.А
Орындаған: Бейсеков Қ.А

Семей 2015

Жоспар
1.Қоғам дамуың кезеңдерге бөлудегі негізгі көзқарастар
2.Экономикалық жүйе, оның элементтері
3.Экономикалық жүйелердің типтік үлгілері: дәстүрлі, жоспарлы, нарықты, аралас экономика

Қоғам дамуың кезеңдерге бөлудегі негізгі көзқарастар
Экономиканы ұйымдастыру мәселесі әрбір экономикалық жүйеде әртүрлі шешіледі. Жүйе заңдылықтардың, бір- бірмен байланысты құбылыстардың бірлігі. Экономикалық жүйе - бұл экономикалық процестер жиынтығы. Экономикалық жүйені топтау кең таралған екі фактор негізінде жүргізіледі.
1. Экономиканы ұйымдастыру бойынша:
1.1. Жабық экономика - барлық шаруашылық әрекеттер тек мемлекет шеңберінде жүргізіледі, ішкі тұтынумен шектеледі, шет елдермен қатынас болмайды.
1.2. Ашық экономикалық жүйе - халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіне экономика белсенді түрде қатысады, ұлттық валюта мен қатар шетелдік валюта қолданылады.
2. Меншік қатынастарының формалары бойынша:
2.1. Дәстүрлі жүйе - ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр мен салт бойынша қатынастар қалыптасады.
2.2. Әкімшілік- әміршілік экономика- орталықтанған жоспарлау арқылы барлық ресурстар мен өндіріс факторлары мемлекеттің қолында болып, мемлекеттік меншіктің үстемділігі жүргізіледі.
2.3. Нарықтық экономика- жеке меншікке, бәсекеге негізделеді.
2.4. Аралас экономика - мемлекет пен нарық механизмдерінің араласуы арқылы экономиканы реттеу жүзеге асады.
3. Өнеркәсіп революциясы мен ҒТП даму деңгейі бойынша:
3.1. Индустриалды даму дәуіріне дейінгі жүйе - бұл жүйеде ауыл шаруашылығы, натуралдық шаруашылық және қол еңбегі басым орын алады.
3.2. Индустриалдық жүйе - бұл жүйе ірі машиналық өндіріске, дамыған тауар- ақша қатынастарына негізделеді.
3.3. Постиндустриалдық жүйе- бұл жүйеде негізгі ресурс ретінде ақпарат саналады, экономиканың бастаушы саласы - материалдық емес сала.
Қоғамның экономикалық жүйесінің басты элементтері мыналар:
1. Қоғамның өндіргіш күштері, атап айтқанда, оның материалдық-техникалық базасын құрайтын еңбек құралдары мен еңбек заттары, экономикалық қатынастың субъектілері (жеке қызметкерлері, еңбек коллективтері, т.б.).
2. Өндірістік қатынастар, қоғамның экономикалық заңдары мен мүдделері, осы экономикалық заңдар мен мүдделері пайдалану механизмі немесе шаруашылық механизмі;
3. Өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың арасын байланыстырушы қоғамдық комбинация (шоғырландыру, мамандандыру, құрамдастыру) т.б.
Осы аталып отырған өндірістік қатынастар, экономикалық заңдар мен мүдделер экономикалық жүйенің маңызды элементтері ретінде бір- бірімен тығыз байланыстылықта болады, өндіргіш күштердің сипатымен, дәрежесі мен аралық қатынаста әрекет етеді.
Сонымен, экономикалық жүйе дегеніміз - материалдық игіліктер мен қызмет көрсетулерді өндірушілер мен тұтынушылар арасында ерекше түрде қалыптасқан байланыстар жүйесі.
Экономикалық жүйе көптеген факторларға негізделеді. Оның дамуына ықпал ететін факторлар:
- шарушылық шешімдерін қабылдау жөнінде елде қалыптасқан шаралар жүйесі;
- меншік құрылымы;
- ақпараттар мен өзара үйлесімділікті қамтамасыз ету механизмі;
- мақсаттарды белгілеу мен еңбек етуге жұмылдыру механизмі.
Бұл факторлар шаруашылық, әкімшілдік, ақпараттық сияқты үш құрылымның төңірегінде топтасады.
Шаруашылық құрылым деп - шектеулі ресурстарды пайдалануға байланысты материалдық-техникалық база элементтерінің өзара әрекеттесуін айтады.
Әкімшілдік (ұйымдық құрылым) деп - шектеулі ресурстарды басқару жөніндегі шаруашылық құрылымдарының жауапты қызметкерлерінің міндеттері мен оларға тән заңды құқықтық ережелердің жиынтығын айтады.
Ақпараттық құрылым деп - жоғарыда айтылған құрылымдардың қызметтері туралы дәлелді мәліметтерді жинақтау мен таратуды айтады.
Бұл құрылымдар меншік формасына байланысты-патриархалды, ұсақ тауарлы, мемлекеттік және т.б. укладтарды құрайды. Жекелеген елде бір мезгілде бұл укладтардың бірнешеуі қатар өмір сүруі мүмкін. Осындай жағдай экономикалық жүйенің қайшылықтарымен құбылмалы қозғалыстарын өмірге әкеледі. Сонымен, егер елде национализация мен қоғамдастыру процестері жүзеге асырылса, онда мемлекеттік меншік күшейеді. Керісінше, жеке меншікке негізделген укладтар алдыңғы сатта болса, онда орталықтан басқару әлсірейді, яғни бұл кезде қоғамдастырудан жекешелендірудің ықпалы зор болады.
Қазіргі заманның келбеті - терең тарихи дамудың нәтижесінде қалыптасқан, сан- қилы экономикалық жүйелердің болуымен сипатталады. Оларды жекелеген критерилерде (белгілерді) негізге ала отырып, топтастыруға - яғни классификациялауға болады. Түрлі экономистер қоғамның тарихи даму процесін өздері қабылдаған критерилері арқылы түсіндіреді, сол себепті бұл мәселе жөнінде пікір- таластар бар. Осыған орай, экономикалық жүйені классификациялаудың кейбір түрлеріне тоқталайық.
І. Формациялық көзқарастар тек маркстік теорияға тән. Маркс үш тармақты классификацияның іргетасын қалады.
Ежелгі (көне замандағы) формацияға - алғашқы қауымдық қоғам мен азиаттық өндіріс әдісі жатады.
Бұлардың ішіндегі ең тартымдысы - азиаттық өндіріс әдісі. Оның негізін - ұжымдық меншік арқылы жерге иелік ететін және үй шаруашылықтарында өнеркәсібі қалыптасқан, егіншілікпен айналатын қауым құрайды, бұл оларға нарыкқа бармай- ақ патриархалды шарушылық шеңберінде өздеріне қажет игіліктерді өндіріп, қажеттіктерін толық қанағаттандыруға мүмкіндіктер жасады.
Табиғатты кеңінен түбегейлі меңгеру және елдің қорғаныс қабілетін күшейту үшін, өзара экономикалық оқшауланған қауымдардың мүмкіншіліктерін біріктіру қажеттігінен, өз қолдарына әскери және экономикалық биліктерді жинақтаған, патшалы (деспоттық) мемлекеттер пайда болды: олар жерді өз меншіктеріне айналдырып, рента мен қосымша құнды және т.б. иемденді.
Азиаттық өндіріс көптеген халықтарда өмір сүрді, соның ішінде Азия елдерінде ол ұзақ сақталды (20ғасырдың бас кезіне дейін). Оның ұзақ өмір сүруінің себебі - диқаншы қауымда алғашқы коммунистік принциптердің орнауына байланысты болды.Екінші,жеке меншікке негізделген құл иеленуші, феодализм, капитализм, К.Маркс туынды формация деп атады.
Үшіншісі,коммунистік формация деп - жеке меншікті жоюға негізделген және екі сатыдан тұратын, оның бастапқы сатысы - социализм өндіріс әдісін айтады.
Формациялық көзқарастар экономикалық жүйелерді бес өндіріс әдісіне, яғни, алғашқы қауымдық, құл иеленуші, феодалдық, капиталистік, коммунистік деп жіктеді.
Өндіріс әдісідегеніміз өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың сипатын қоғамда үстемдік етуші өндіріс құрал-жабдықтарына меншік формасы анықтайды. Мұнда материалдық өндірістің даму деңгейіне баса назар аударылады, бір сатыдан екінші сатыға ұласатын - жекелеген, әрбір жүйенің тұрақсыз болуы, ондағы өндіріс тиімділігінің дәрежесіне байланысты болады.
Бұл көзқарастың басқа көзқарастар сияқты жетістіктері де және кемшіліктері де бар. Формациялық теория арқылы адамзат тарихы ретсіз дәлелдеулерден үйлесімді ғылыми жүйеге айналды. Мұндай көзқарастың өрісі тар, өйткені оны тек Батыс Еуропа елдерінде қолдануға болады және оның жалпылама маңызы болмайды.
II. Өркениетті көзқарастар -өркениеттің (цивилизацияның) сатылап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Экономикалық жүйе: мәні, элементтері және даму сипаты
Экономикалық жүйе: мәні, элементтері, даму сипаты. Экономикалық жүйенің дамуы үшін қажетті алғы шарттар мен жағдайлар
Экономикалық жүйе мәні, элементтері, даму сипаты. Экономикалық жүйенің дамуы үшін қажетті алғы шарттар мен жағдайлар туралы ақпарат
Мектеп пен сыныптың тәрбиелік жүйесі
Экономикалық жүйе: мәні, элементтері, даму сипаты жайлы
Әлеуметтанулық білім жүйесіндегі әлеуметтанудың статусы
МЕКТЕП БЕЙНЕСІ МЕН ТӘРБИЕ ЖҮЙЕСІ КОМПОНЕНТТЕРІН ҚҰРАСТЫРУДЫҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
Білім беру жүйесін басқару ерекшеліктері
Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі элементі ретінде
Ұйымның ішкі ортасына сипаттама
Пәндер