Кәдімгі қара сұлы

1.Кәдімгі қара сұлы
1.1 Ботаникалық сипаты
1.2Өсетін жері мен таралу аймағы
1.3Егістікке зиянды әсері
1.4 Сұлының ауырулары
1.5 Күрес шаралары
1.6 Астық тұқымдас сұлы
Қортынды
Пайдаланған әдебиеттер

Биіктігі 120 см-дей, сабағы тік, жапырағы ұзын, таспа тәрізді, 2-3 гүлден топталып өседі.
Гүлшоғыры - сыпыртқы.
Тұқымы арқылы өсіп-өнеді. Маусым-шілде айларында гүлдеп, жемісі піседі.
Дәнегі піскен кезде тез төгіледі. Бір түп өсімдікте 600-дей дәнек болады.
1.2 Өсетін жерімен таралу аймағы
Қазақстанның барлық жерлерінде тараған, тек тәлімі жерлерде өспейді. Қазақстанның солтүстік аудандары үшін ең зияндыарамшөптің бірі. Көк майса кезінде малға жақсы пішен.
1.3 Егістікке зияанды әсері
Қара сұлы - тамыры тереңге кететін арамшөп. Жаздық дақыл егістігінде қалың өседі, егістіктің топырағын кептіреді. Астықтыңсапасын төмендетеді.
Қара сұлы сұлыға өте ұқсас. Егер егілген ақ сұлыны жөндеп күтпесе, ол қара сұлыға - арамшөпке айналып кетеді. Ақ сұлы сабағының шашағындағы ақ сұлы дәндерінің ішінен қара сұлы дәнін де табуға болады. Қара сұлы мен ақ сұлының бір-бірінен негізгі айырмашылығы - жемістерінің (дәндерінің) құрылысында. Ақ сұлы дәнінің қабыршақтары жұмсақ, дәндері ірі, қоректік заттар көп; орып және басып алғанша дәндері сабағының басынан өз бетінше түспейді және төгілмейді. Қара сұлы дәнінің - қабыршағы тығыз және қара-қошқыл болады, пісісімен дәндері сабағынан төгіліп түседі. Қабыршақтарының бірінде,бетегенікі сияқты, ширатылған қылтығы болады. Ылғал тигенде қылтық жазылып кетеді, кепкен кезде қайтадан ширатылады. Қылтығы біресе - ширатылып, біресе - жазылып кетудің арқасында қара сұлының жемісі жорғалап жүріп, жер бетіне тарала бастайды. Егер столдың үстіне бір шымшым қара сұлы төгіп, үстіне азырақ су себетін болса, олар жан-жаққа қарай, ширатыла баяу қозғалып, бет-бетімен кетеді.
Сұлының тозанды қаракүйесі. Гүл шоғырының бұтақшаларынан басқа барлық бөліктерін зақымдайды. Оларды оңай шашылатын споралар жиынтығына айналдырады. Астық бастыру кезінде дәннің қабығының астына түскен телиоспоралардан жіпшелер өседі, олар геммаға ыдырап сол күйінде көктемге дейін сақталады. Тұқым өне бастаған кезде, геммалардан кіпшелер дамып өскінді зақымдайды.
Сұлының қатты (жабық) қаракүйесі. Аурудың белгілері сұлы бас ала бастаған кезде көрінеді. Гүл шоғыры споралар жиынтығына айналады. Тек телиоспораларды жауып тұратын масақ қабыршақтары ғана зақымданбайды. Сондықтан да аурудың бұл түрін жабық қаракүйе деп те атайды, Гүл шоғыры бұтақшалары қысқарғандықтан жинақы болады. Споралар тығыз жинақталған оңай шашылмайды. Олар егін орағы кезінде таралады. Дән қабығының астында мицелий және дәннің бетінде телиоспоралар қыстап шығады. Көктемде өскіндерді зақымдайды.

1. Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
2. Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары. Б. Муханов, Т.Мұсақұлов, Н. Суворов. Қазақтың Мемлекеттік оқу-педагогикалық баспасы, Алматы. 1963
3.Әрінов Қ.Қ, Моженов.Н.И, Шестакова.Н.А, Ысқақов.М.Ә, Нұрғалиев.А.Н, Рахымбеков.Т.С, Иванников.А.В, «Өсімдік шаруашылығы практикумь» Ақмола 1996 жыл: 156-163 б
4.Қ.Жаңабаев, С.Арыстанғұлов «Агрономия негіздері» Астана 2010 жыл: 248-255 б