Ежелгі жәдігерліктер мен жыраулар поэзиясының поэтикалық үндестіктері



І. Ежелгі жәдігерліктер.
1) Жарыққа шығуы.
2) Ғылыми басылымның мақсаты.
3) Ерекшелігі.
4) Оқырманға ұсынылып отырған «Әдеби жәдігерлер» сериясының бірінші, екінші, үшінші және төртінші томдарындағы ұсынылған еңбектер.
ІІ. Жыраулар поэзиясы.
1) Халық поэзиясы.
2) Тарихи оқиғалар
ІІІ. Қорытынды!
IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
Қазақ әдебиеті мен мәдениетінің құндылығын танытатын ежелгі түркі дәуіріндегі жазба ескерткіштер мен орта ғасырлық әдеби жәдігерлер осы күнге дейін толық көлемде жарық көрген жоқ. Кеңестік кезеңдегі белгілі шығыстанушылар мен түрколог ғалымдар көне түркі әдеби ескерткіштерін өз деңгейінде зерттеп жариялағанымен де, бұл басылымдарда белгілі себептерге байланысты ежелгі мұралардың маңыздылығын арттыратын мәтіндер берілмеді, көне әдеби жәдігерлерді дайындап жарыққа шығару ісі кенже қалып келді. Осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде орындалатын «Әдеби жәдігерлер» атты ғылыми басылымды дайындап жарыққа шығаруды қолға алды.
Елімізде алғаш рет іске асырылып отырған «Әдеби жәдігерлер» сериясының басты мақсаты - халықтың ежелгі заманнан бергі жазба мұралары мен әдеби жәдігерлерін сол күйінде өзіне қайтару, түркі халықтарына ортақ ежелгі және орта ғасыр әдеби ескерткіштері мен ХV-ХІХ ғасырлардағы әдебиет шығармаларын неғұрлым толық жариялау. Бұл ретте ғылыми және көпшілік кітапханалардың сирек қорларында сақталған барлық дерлік ежелгі және орта ғасырлардағы әдеби жәдігерлер, ХV-ХІХ ғасырлар әдебиетінің мәтіндері ғылыми басылым томдарына енетін болады. Серияда: а) 1917 жылға дейін кітап болып басылған әдеби жәдігерлер; ә) қолжазба күйінде сақталған мұралар; б) кеңестік кезеңде әкімшіл-әміршіл жүйе саясатына ілініп, цензураға түскен мәтіндер; в) түрлі себептермен тыйым салынып, осы күнге дейін ғылыми айналымға түспеген шығармалар бар.
Әдеби жәдігерлердің мәтіндері қолжазба күйінде болсын, баспа бетінде жарық көрген күйінде болсын, сол бастапқы қалпында жарияланады да, ешқандай редакторлық өңдеуге жол берілмейді.
Серияның басты ерекшелігі - ежелгі және орта ғасырларда түркі тілінде жазылған әдеби жәдігерлердің біраз бөлігі алғаш рет қазақ тіліне аударылып беріледі.
Ғылыми басылым томдары хронологиялық тәртіппен жарияланады. Алғашқы том көне түркі дәуірінен басталып, соңғы том ХІХ ғасыр кезеңімен аяқталады. Бірнеше томды құрайтын серияның әр томы редакциялық бас алқаның кіріспе мақаласымен ашылып, соңында жазылған түсініктемелерді, сөздік пен жер-су атауларын, мәтіндерде кездесетін тарихи тұлғалар мен діни есімдерге байланысты түсініктерді, сондай-ақ, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен орыс және ағылшын тілдерінде жазылған түйіндерді қамтиды.
1. Бес ғасыр жырлайды- Алматы 1989,1-том.
2. Қазақ тілі мен әдебиеті- 2005, № 6.
3. Жұлдыз - 2001, №3.
4. Ұлттық энциклопедия - Алматы, 4том.
5. Сүйіншәлиев Х. Қазақ әдебиетінің тарихы.- Алматы,2001.
6. Қазақ әдебиеті энциклопедия- Алматы 1999 ж.
7. Қазақ хандық дәуір әдебиеті- М. Мағауин Алматы 1992 ж.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Ежелгі жәдігерліктер мен жыраулар поэзиясының поэтикалық үндестіктері
Жоспар:
І. Ежелгі жәдігерліктер.
1) Жарыққа шығуы.
2) Ғылыми басылымның мақсаты.
3) Ерекшелігі.
4) Оқырманға ұсынылып отырған Әдеби жәдігерлер сериясының бірінші, екінші, үшінші және төртінші томдарындағы ұсынылған еңбектер.
ІІ. Жыраулар поэзиясы.
1) Халық поэзиясы.
2) Тарихи оқиғалар
ІІІ. Қорытынды!
IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
Қазақ әдебиеті мен мәдениетінің құндылығын танытатын ежелгі түркі дәуіріндегі жазба ескерткіштер мен орта ғасырлық әдеби жәдігерлер осы күнге дейін толық көлемде жарық көрген жоқ. Кеңестік кезеңдегі белгілі шығыстанушылар мен түрколог ғалымдар көне түркі әдеби ескерткіштерін өз деңгейінде зерттеп жариялағанымен де, бұл басылымдарда белгілі себептерге байланысты ежелгі мұралардың маңыздылығын арттыратын мәтіндер берілмеді, көне әдеби жәдігерлерді дайындап жарыққа шығару ісі кенже қалып келді. Осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде орындалатын Әдеби жәдігерлер атты ғылыми басылымды дайындап жарыққа шығаруды қолға алды.
Елімізде алғаш рет іске асырылып отырған Әдеби жәдігерлер сериясының басты мақсаты - халықтың ежелгі заманнан бергі жазба мұралары мен әдеби жәдігерлерін сол күйінде өзіне қайтару, түркі халықтарына ортақ ежелгі және орта ғасыр әдеби ескерткіштері мен ХV-ХІХ ғасырлардағы әдебиет шығармаларын неғұрлым толық жариялау. Бұл ретте ғылыми және көпшілік кітапханалардың сирек қорларында сақталған барлық дерлік ежелгі және орта ғасырлардағы әдеби жәдігерлер, ХV-ХІХ ғасырлар әдебиетінің мәтіндері ғылыми басылым томдарына енетін болады. Серияда: а) 1917 жылға дейін кітап болып басылған әдеби жәдігерлер; ә) қолжазба күйінде сақталған мұралар; б) кеңестік кезеңде әкімшіл-әміршіл жүйе саясатына ілініп, цензураға түскен мәтіндер; в) түрлі себептермен тыйым салынып, осы күнге дейін ғылыми айналымға түспеген шығармалар бар.
Әдеби жәдігерлердің мәтіндері қолжазба күйінде болсын, баспа бетінде жарық көрген күйінде болсын, сол бастапқы қалпында жарияланады да, ешқандай редакторлық өңдеуге жол берілмейді.
Серияның басты ерекшелігі - ежелгі және орта ғасырларда түркі тілінде жазылған әдеби жәдігерлердің біраз бөлігі алғаш рет қазақ тіліне аударылып беріледі.
Ғылыми басылым томдары хронологиялық тәртіппен жарияланады. Алғашқы том көне түркі дәуірінен басталып, соңғы том ХІХ ғасыр кезеңімен аяқталады. Бірнеше томды құрайтын серияның әр томы редакциялық бас алқаның кіріспе мақаласымен ашылып, соңында жазылған түсініктемелерді, сөздік пен жер-су атауларын, мәтіндерде кездесетін тарихи тұлғалар мен діни есімдерге байланысты түсініктерді, сондай-ақ, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен орыс және ағылшын тілдерінде жазылған түйіндерді қамтиды.
Оқырман қауымға ұсынылып отырған Әдеби жәдігерлер сериясының бірінші томына сақ-ғұн заманындағы және Түрік қағанаты тұсындағы көне әдебиет туындылары, сонымен бірге ІХ-Х ғасырлардағы әдеби шығармалар беріліп отыр.
Әдеби жәдігерлер сериясының екінші, үшінші және төртінші томдарын орта ғасырда өмір сүрген аса көрнекті түркі ғалымы Махмұт Қашқаридің Түрік сөздігі (Диуани лұғат-ит-түрк) еңбегі құрайды.

ІІ. Жыраулық поэзия.

Жыраулық поэзия - ΧV - ΧVІІІ ғасырдағы қазақтың халық поэзиясы.
Біздің дәуірімізге негізінен ауызша жетті. ΧV ғасырдың орта шеңінен бастап қазақ халқының төл мәдениеті өркен жая бастады. Көне, ортақ арнадан бөлініп, қазақ халқының дербес әдебиеті қалыптасты. Жыраулар поэзиясы қазіргі Қазақстан қоныстанған ежелгі тайпалар туғызған бай рухани қазынадан нәр алады. Ежелгі дәстүрлерді дамыту, тың тақырыптар игеру, жаңа мазмұн қалыптастыру нәтижесінде кемелденеді. Қазақ әдебиетінің ортақ арнадан оңаша жол тартқан алғашқы қадамдарының өзінен - ақ кемелдікті көркем келісімді аңғару қиын емес. Жыраулық поэзия сұлулық пен сезімнің шеңберінде шектелмеген. Содан да болар жыраулық поэзияда мейлінше терең танымдық ойлар буырқанып, ұдайы философиямен шеңдесіп жатады. Онда өмір мен болмыс, заман мен адам туралы толғанады. Қоғам, дін, этика, адамгершілік, қарыз бен парыз, ерлік пен ездік, байлық пен кедейлік жайлы сан - салалы ойлар тоғысқан философиялық туындылар жыраулық поэзияның терең дүниетанымдық сипатын аңғартады.
Жыраулар поэзиясының өзекті тақырыбы - туған елі,оған деген
сүйіспеншілігі,елдің бірлігі,бүтіндігі.Халқына жайлы қоныс,ырысты жер іздеген Асан Қайғының "Желмая мініп жер шалсам,тапқан жерге ел көшір" деген ақылгөй сөзі сол елінің қамын ойлаған жүрек сөзі.Сол сияқты Қазтуған жырау да "Қайран менің Еділім!" деп еңіреп өткен, "Еділдің бойын ел жайлап, шалғынына бие біз байлап" деп Доспамбет жырау армандаған, "Ауылдан топыр үзілмей, ошақтың оты өшпесе, май жемесе қонағым он кісіге жараса,бір кісіге асқан тамағым" деп Ақтамберді жырау еліне ырыс, молшылық тілеген, бейбіт,тыныштық өмірді өмірді қалаған.
Жыраулық поэзияның алғашқы өкілдері, кезінде бүкіл Дешті Қыпшаққа
даңқы кеткен Сыпыра жырау, Асан Қайғы, Қазтуған, Бұқар, Шалкиіз жыраулар жаңа әдебиеттің ізашарлары ғана емес, көне мұраны жалғастырушылар деп саналады. Елге,ер - азаматқа ақылгөй болған жыраулар қазақ поэзиясының болашақта ұмтылар бағыт - бағдарын, идеялық тұғыры мен көркемдік биігін айқындап кетті.Осы тұста өмір сүрген және әдеби мұралары бүгінгі күндерге там - тұмдап болса да жеткен ақын - жыраулар творчествосы сол заманның тұтас бір шежіресін құрастырады.Оларда ел өміріндегі елеулі оқиғалар,феодалдық қоғамның ащы шындығы,халықтың әдет - ғұрып,салт - санасы бейнелі тілмен көрініс тапқан. Демек,жыраулар поэзиясы - халқымыздың неше ғасырлық өмірін өнер өрнегіне,ақыл сөзіне бейнелеп түсірген, өшпес,өлмес мұра.

Толғамды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ежелгі түркі тілді ру-ұлыстарымен бірге жасаған көркем сөз өнерін түсіндіру
Жыраулар поэзиясы жайында
Сақарадағы рухани өмірдің өзіндік ерекшеліктері
Жыраулар поэзиясының даму жолдары
Жыраулар поэзиясын оқыту
Жиенбай жырау шығармашылығы
Жүсіп Хас Хабыж Баласағун
Махамбет Өтемісұлы поэзиясындағы көркем шындық
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ТАРИХЫ. ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Қазіргі қазақ лирикасындағы ұлттық дүниетаным
Пәндер