Бағдарламалық қамсыздандыруды орнықтыру

1. LISP . жасанды интелект тілі
2. LISP тілінің "диалектілері"
3. Тілдің негізгі және синтаксис элементтері
4. Символдар, операторлар мен функциялар
5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Декларативті деп аталатын «Бесінші буын» негізгі программалау тілдері – LISP /ЛИСП/ тізімдерді өңдеу тілі және PROLOG /ПРОЛОГ/ – логика терминдеріндегі программалау тілі.
ЛИСП 1961 жылы пайда болған. Бұл тілдерде есептер шығару кезінде программистен ҚАЛАЙ емес, НЕ істеу керек екені талап етіледі. Есептің шешілу жолын жүйенің өзі табады (ЛИСП немесе ПРОЛОГ).
LISP жасанды интеллект проблемаларының есептерін шешуге арналған. LISP тілін 50-інші жылы Д.Макартни символдық информацияларды өңдеуге арнап құрды. LISP тілінің мәліменттерінің негізгі құрылымы тізімдер, тізімнің элементтері атомдар. Lisp тілінің бір ерекшелігі динамикалық жаңа объектілерді құру мүмкіндігі, объект есебінде программаның өзі де қатыса алады.
LISP тілі және оның модификациялары символды өңдеуге арналған бағытталған программалық бөлімді құруға кең қолданады және қазіргі кезде көптеген тиімді компиляторлары бар.
Бұл жасанды интеллект тілінің дәстүрлі интеллект тілдерінен қарағанда универсалдығы әлде қайда төмен, бірақ ол символдық және логикалық мәліметтермен жұмыс жасау мүмкіндіктерімен ерекшеленеді. Жасанды интеллект тілі негізінде жасанды интеллект есептерін шығаруға арналған арнайы компьютерлер жасалады (мысалы, Лисп-машиналар). Бұл тілдің тағы бір кемшілігі – гибридті экспертті жүйелер құруда қолданылмайды.
Бұл жасанды интеллект программалық құралдар тобына жалпы қызметті арнайы интсрументарийлар жатады. Олар жасанды интеллекттің экспертті жүйелерімен кәдімгі тілдер денгейінен қарағанда жоғары денгейде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Жасанды интеллекттің Лисп тілінің библиотекасы мен құрлылғылары: КRL(Knowledge Represantation Language), FRL (Frame Represantation Language), KEE(Knowledge Engineering Environment), ARTS және т.б.
Бағдарламаның негізгі элементі атом болып табылады және жеке объектілер арасындағы қарапайым қатынастарды көрсетеді, басқа программалау тілдеріне қарағанда атом түсінігінің мағыналық мәні басқа. Тілдің базасында эксперттік жүйелер, білімді көрсететін жүйелер, білім базасы және жаратылыс тілдерін өңдейтін жүйелер құрылады. Lisp тілінің негізіне математикалық логика элементтері қолданылады. Программа объектілер арасындағы қатынас терминдері арқылы сипатталады. Логикалық программалау тілдерінің жетістігі параллель программалау принципі қолданылады.
Функционалдық бағдарламалау қарапайым идеяға негізделген, бүкіл информацияны өңдеу және соңында алынған нәтиже кейбір қызметтерді орындайтын салымды немесе рекурсивті функцияларды шақыру түрінде көрсетілуі мүмкін, сондықтан бір функцияның мәні екіншісінің аргументі ретінде қолданылады. Функционалдық бағдарламалау тілінің өкіліне Лисп (Lisp proces – sing – тізімдерді өңдеу) тілі жатады.
Лисп және Пролог тілдері өнер интеллектісіне қатысты міндеттерді шешу үшін жасалған. Бұл тілдер мәтіндік (символдық) информацияны өңдеуге, логикалық және математикалық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді. Мәселен, Лисп тілінің негізінде белгілі Derive математикалық жүйесі әзірленді.

1. Лорьер Ж.Л. Системы исскуственного интеллекта. М.:Мир.1991.
2. Умнстон П. Искусственный интеллект. М.:Мир. 1980.
3. Хоггер К. Введение в логическое программирование М: Мир, 1988.
4. Г.Ә.Жапарова. Информатика негіздері.Алматы.2006ж.