Біліктерді есептеу

Біліктер айналу моментін беруге және тісті дөңгелектерді, жұлдызшаларды, муфталарды т.б. бөлшектерді орнатуға пайдаланылады. Қарастырылатын редукторларда білікті жасауға көміртекті және қоспа болаттар қолданылады. Біліктерді есептеу екі кезеңнен тұрады: тек бұралу кернеуі бойынша алдын ала жобалап есептеу және бұралу, иілу кернеулері бойынша беріктікке есептей отырып, тексеру немесе дәлдік есептеу жүргізу. Біліктердің алдын ала жобалау есебінде біліктің әр түрлі аралығының диаметрін анықтайды:
d=∛(T/0,2τ) ,
Мұндағы Т- бұралу моменті, Нмм; τ- мүмкіндік кернеу. τ=10….25 МПа аралығында алынады. Мұндағы мүкіндік кернеуінің кіші мәні тез жүрістегі, ал үлкен мәні баяу жүрістегі біліктерге қолданылады.
Алынған біліктің диаметрінің мәнін стандартқа сәйкес қабылдайды:10;10,5; 11; 11,5; 12; 13; 14; 15; 19; 20; 21; 22; 24; 25; 26; 28; 30; 32; 33; 34; 36; 38; 40; 42; 45; 48; 50; 52; 55; 60; 63; 65; 70;75; 80; 85; 90; 95; 100; 105; 110; 120; 125; 130 және ары қарай 10 мм ден алынады. Біліктің геометриялық өлшемдерін: әрбір сатысының диаметрін, ұзындықтарын анықтағаннан кейін, дәлдік есептеуін жүргізеді. Біліктердің істен шығуының негізгі себебі олардың тозуы. Айналған кезде біліктердегі иілу кернеулері симметриялық циклмен өзгереді. Иілу және бұралу моменттерінің эпюрлері арқылы біліктің қауіпті қималарын анықтайды. Дәлдік есептеудің негізгі мақсаты қауіпті қимадағы беріктік қор коэффициентін анықтау:
s=(s_σ s_τ)/√(s_σ^2 〖+s〗_τ^2 ) .
Алынған мән мүмкіндік беріктік қор коэффициенті мәнінен s=2,5 кем болмауы керек. Біліктерді қатаңдыққа есептегенде s=1,7 дейін алуға болады.
Тәжірибеден біліктер мен өстердің бұзылуы қажудың нәтижесінде екені белгілі. Сондықтан оларды қажуға беріктікке есептеу негізгі болып табылады. Егер білік пен айналатын өстердің серпімді жылжуы олардың жұмысына зиян келтіретін болса, бұл жағдайда қатаңдыққа есептейді. Біліктерді есептеудің тізбегін қарастырайық, өйткені өстердің есептеуі Тк=0 болғандағы біліктердің есептеуінің бір бөлігі.

1. К93 Курсовое проектирование деталей машин: Учеб.пособие для учащихся машиностроительных специальностей техникумов/ С.А.Чернавский, К.Н.Боков, И.М.Чернин и др. -2-е изд.,перераб. и доп. –М. Машиностроение,1988. –416с; ил.

2. Шейнблит А.Е. Ш39 Курсовое проектирование деталей машин: Учеб. Пособие для техникумов. –М.: Высш. шк., 1991. -432 с.: ил.

3. Гузенков П.Г. Г93 Детали машин: Учеб. пособие для вузов. –3-е изд., перераб. и доп. –М; Высш. школа, 1982.-351 с, ил.

4. Т33 Темиртасов О.Т., Абильмажинов Е.Т. Основы конструирования и расчета деталей машин: Учебник для студентов, обучающихся по кредитной технологии. –Семей: СГУ имени Шакарима, 2008. –258с; ил.