Дағдарыстың қазіргі кезеңдегі жалпы жағдайы Дағдарыстан шығудың Қазақстандық тәжірибесі және оны реттеу тетіктері
Әлемдік экономикадағы дағдарыс көріністерінің салдарынан бүгінгі таңда бәсекеге қабілетті кәсіпорындардың бір бөлігі кредиттерді және облигациялық қарыздарды өтеуде және оларға қызмет көрсетуге байланысты қиындықтарға ұшырап отыр, бұл банкроттық, кредит берушілер, инвесторлар мен контрагенттер алдында міндеттемелерді орындамау, салықтық міндеттемелерді орындамау қаупін туындатып, банктердің несие қоржынына теріс әсер етеді.
Өз кезегінде банк активтері сапасының нашарлауы құрылатын провизиялар көлемінің, шығындардың, капиталға қысымның өсуіне және соның салдарынан нақты секторға кредит беру мүмкіндігінің қысқаруына әкеп соқтырады, бұл нәтижесінде экономиканың өсімін тежейді.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы 11 ақпанда «Нұр Отан» ХДП-ның XIII съезіндегі өзінің сөзінде нақты және қаржы секторларының орын алып отырған проблемалары туралы атап өтті және Қазақстан Республикасының Үкіметіне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп, дағдарыстан кейінгі қалпына келтіру бағдарламасын әзірлеуді тапсырды.
Өз сөзінде Мемлекет басшысы осы мәселені шешу екі бағыт бойынша - бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыруға көмек көрсету және қаржы жүйесін сауықтыру арқылы жүзеге асырылуы тиіс деп айқындап берді.
Сондықтан Экономиканы дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасында бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру жөніндегі және Қаржылық тұрақтылық және қаржы нарығын дамыту жөніндегі кеңес шеңберінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп әзірлеген қаржы жүйесін сауықтыру жөніндегі екі бөлік көзделеді.
Осы Бағдарлама берешегі 4,5 миллиард теңгеден асатын бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру мақсатында әзірленді.
Берешегі осы сомадан кем бәсекеге қабілетті кәсіпорындар Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 13 сәуірдегі № 301 қаулысымен бекітілген «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы (бұдан әрі – «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы) шеңберінде мемлекеттік қолдау көрсетуді пайдалана алады. «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы бойынша субсидиялау түрінде қолдау шараларын алып жатқан кәсіпорындар Бағдарламаның талаптарына сәйкес келген жағдайда оған қатыса алады. Бұл ретте, «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасынемесе басқа мемлекеттік және бюджеттік бағдарламалар шеңберінде субсидияланатын кредиттерді (қарыздарды алуды) Бағдарлама шеңберінде субсидиялау үшін Бағдарлама бойынша субсидиялау шартын жасасқанға дейін осы бағдарламалар шеңберінде жасалған субсидиялау шарттарын бұзуы тиіс.
Өз кезегінде банк активтері сапасының нашарлауы құрылатын провизиялар көлемінің, шығындардың, капиталға қысымның өсуіне және соның салдарынан нақты секторға кредит беру мүмкіндігінің қысқаруына әкеп соқтырады, бұл нәтижесінде экономиканың өсімін тежейді.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы 11 ақпанда «Нұр Отан» ХДП-ның XIII съезіндегі өзінің сөзінде нақты және қаржы секторларының орын алып отырған проблемалары туралы атап өтті және Қазақстан Республикасының Үкіметіне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп, дағдарыстан кейінгі қалпына келтіру бағдарламасын әзірлеуді тапсырды.
Өз сөзінде Мемлекет басшысы осы мәселені шешу екі бағыт бойынша - бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыруға көмек көрсету және қаржы жүйесін сауықтыру арқылы жүзеге асырылуы тиіс деп айқындап берді.
Сондықтан Экономиканы дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасында бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру жөніндегі және Қаржылық тұрақтылық және қаржы нарығын дамыту жөніндегі кеңес шеңберінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп әзірлеген қаржы жүйесін сауықтыру жөніндегі екі бөлік көзделеді.
Осы Бағдарлама берешегі 4,5 миллиард теңгеден асатын бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру мақсатында әзірленді.
Берешегі осы сомадан кем бәсекеге қабілетті кәсіпорындар Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 13 сәуірдегі № 301 қаулысымен бекітілген «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы (бұдан әрі – «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы) шеңберінде мемлекеттік қолдау көрсетуді пайдалана алады. «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы бойынша субсидиялау түрінде қолдау шараларын алып жатқан кәсіпорындар Бағдарламаның талаптарына сәйкес келген жағдайда оған қатыса алады. Бұл ретте, «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасынемесе басқа мемлекеттік және бюджеттік бағдарламалар шеңберінде субсидияланатын кредиттерді (қарыздарды алуды) Бағдарлама шеңберінде субсидиялау үшін Бағдарлама бойынша субсидиялау шартын жасасқанға дейін осы бағдарламалар шеңберінде жасалған субсидиялау шарттарын бұзуы тиіс.
ЖОСПАР :
1. Дағдарыстың қазіргі кезеңдегі жалпы жағдайы
2. Дағдарыстан шығудың қазақстандық тәжірибесі және оны реттеу тетіктері
1. Дағдарыстың қазіргі кезеңдегі жалпы жағдайы
Әлемдік экономикадағы дағдарыс көріністерінің салдарынан бүгінгі таңда бәсекеге қабілетті кәсіпорындардың бір бөлігі кредиттерді және облигациялық қарыздарды өтеуде және оларға қызмет көрсетуге байланысты қиындықтарға ұшырап отыр, бұл банкроттық, кредит берушілер, инвесторлар мен контрагенттер алдында міндеттемелерді орындамау, салықтық міндеттемелерді орындамау қаупін туындатып, банктердің несие қоржынына теріс әсер етеді.
Өз кезегінде банк активтері сапасының нашарлауы құрылатын провизиялар көлемінің, шығындардың, капиталға қысымның өсуіне және соның салдарынан нақты секторға кредит беру мүмкіндігінің қысқаруына әкеп соқтырады, бұл нәтижесінде экономиканың өсімін тежейді.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы 11 ақпанда Нұр Отан ХДП-ның XIII съезіндегі өзінің сөзінде нақты және қаржы секторларының орын алып отырған проблемалары туралы атап өтті және Қазақстан Республикасының Үкіметіне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп, дағдарыстан кейінгі қалпына келтіру бағдарламасын әзірлеуді тапсырды.
Өз сөзінде Мемлекет басшысы осы мәселені шешу екі бағыт бойынша - бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыруға көмек көрсету және қаржы жүйесін сауықтыру арқылы жүзеге асырылуы тиіс деп айқындап берді.
Сондықтан Экономиканы дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасында бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру жөніндегі және Қаржылық тұрақтылық және қаржы нарығын дамыту жөніндегі кеңес шеңберінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп әзірлеген қаржы жүйесін сауықтыру жөніндегі екі бөлік көзделеді.
Осы Бағдарлама берешегі 4,5 миллиард теңгеден асатын бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру мақсатында әзірленді.
Берешегі осы сомадан кем бәсекеге қабілетті кәсіпорындар Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 13 сәуірдегі № 301 қаулысымен бекітілген Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасы (бұдан әрі - Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасы) шеңберінде мемлекеттік қолдау көрсетуді пайдалана алады. Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасы бойынша субсидиялау түрінде қолдау шараларын алып жатқан кәсіпорындар Бағдарламаның талаптарына сәйкес келген жағдайда оған қатыса алады. Бұл ретте, Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасынемесе басқа мемлекеттік және бюджеттік бағдарламалар шеңберінде субсидияланатын кредиттерді (қарыздарды алуды) Бағдарлама шеңберінде субсидиялау үшін Бағдарлама бойынша субсидиялау шартын жасасқанға дейін осы бағдарламалар шеңберінде жасалған субсидиялау шарттарын бұзуы тиіс.
Қаржы жүйесін сауықтыру үшін кредиттік портфель сапасын сауықтыруға, Қазақстан экономикасына кредит берудің тұрақты өсуін қамтамасыз ететін ең үздік халықаралық тәжірибеге сәйкес меншікті капиталдың жеткілікті болуы жөніндегі талаптарды жақсартуға бағытталған шаралар кешені қабылданатын болады.
Мемлекет басшысы кәсіпорындарды сауықтырудағы мемлекеттің қолдауы уақытша шара болып табылады және кәсіпорындардың өсу стратегиясына көшуі үшін көрсетіледі деп айқындады.
Кейіннен өзінің төлем қабілеттілігін қалпына келтірген кәсіпорындар Өнімділік 2020 бағдарламасына және Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 -- 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны іске асыруға қатыса алады.
Бағдарламаның қолданысы кәсіпорындарды сауықтыру кезінде тараптардың еріктілігі, тепе-тең қатысуы, айқындылық, жариялылық, сондай-ақ тиімділік пен жүйелілік қағидаттарына негізделген.
Еріктілік қағидаты кәсіпорынның Бағдарламаға өтініммен қатысуына сайып келеді.
Тараптардың тепе-тең қатысуы кәсіпорынды сауықтыру жөніндегі іс-шаралар кредит берушілердің, меншік иелері мен мемлекеттің бірлескен және көрсетілетін қолдау келемімен мөлшерлес күш-жігерімен жүзеге асырылуға тиіс екенін білдіреді.
Айқындылық қағидаты Бағдарламаға қатысушыларды іріктеу рәсімдері мен нәтижелерін баяндаудың анықтығына және Бағдарламаның іске асырылуы үшін мемлекеттік және өзге органдардың Қазақстан Республикасы Үкіметінің алдында есеп беруіне негізделеді.
Жариялылық қағидаты қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия режимді қамтамасыз етуді ескере отырып, мемлекеттік органдардың қызметіндегі барынша ашықтықты және мемлекеттік қолдау нәтижелерін міндетті түрде жариялауды білдіреді.
Тиімділік және жүйелілік қағидаты мемлекеттік қолдау оңалту (сауықтыру) жоспарында айқындалған мерзімге сәйкес оң нәтиже межеленген кезде ғана ұсынылатынын білдіреді.
Бағдарламаға Жеке кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 31 қаңтардағы Заңыныңережелеріне сәйкес орта және ірі кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын, қызметін өндіруші өнеркәсіп салаларында жүзеге асыратын, сондай-ақ алкоголь және темекі өнімін өндіретін кәсіпорындарды қоспағанда, жүйе құрушы болып табылатын кәсіпорындар қатыса алады.
Мемлекет, ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық холдингтер қатысатын заңды тұлғалар, сондай-ақ шетелдер қатысатын заңды тұлғалар Бағдарламаға қатысушы бола алмайды.
Бұл ретте қаржы ұйымдарымен қаржыландыру туралы келiсiмдер 2012 жылғы 1 қаңтардан кешіктірілмей жасалуы тиіс және 2011 жылғы 1 қаңтарға (не 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап 2013 жылғы 1 сәуірге дейінгі кезеңде Бағдарламаға қатысуға өтініш берген кәсіпорындар бойынша 2012 жылғы 1 қаңтарға) олар бойынша міндеттемелердің жалпы сомасы 4 500 000 000 (төрт миллиард бес жүз миллион) теңгенi құрауы немесе асыруы тиiс (2012 жылғы 1 қаңтардан кешiктiрмей туындаған бұрын қабылданған мiндеттемелердi қайта қаржыландыру жағдайларын қоспағанда) және қайта құрылымдаусыз оларды болашақта орындау проблемалы болады деген негiздер болуы тиiс.
Егер холдинг құрамына берешек бойынша критерийді қоспағанда, жоғарыда көрсетілген критерийлерге сәйкес келетін кәсіпорын кірген жағдайда және бұл ретте холдинг бойынша жиынтық берешек 4,5 млрд. теңгені құраса немесе одан жоғары болса, онда осы кәсіпорынның Бағдарламаға қатысуға құқығы бар.
Бағдарламаға жоғарыда көрсетілген талаптарға сәйкес келетін, Банкроттық туралы Заңға сәйкес сот шешімінің негізінде оңалту рәсімі қолданылған кәсіпорындар қатыса алады.
Бағдарламада мынадай ұғымдар мен терминдер пайдаланылады:
Сауықтыру кеңесі - мүдделі мемлекеттік органдардың, үкіметтік емес ұйымдардың, сондай-ақ Нұр Отан халықтық-демократиялық партиясы өкілдерінен тұратын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен қалыптастырылған консультациялық-кеңесші орган. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Сауықтыру кеңесінің төрағасы болып табылады. Сауықтыру кеңесінің қызметі Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Сауықтыру кеңесі туралы ережемен реттеледі. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Сауықтыру кеңесінің жұмыс органы болып табылады.
2. Дағдарыстан шығудың қазақстандық тәжірибесі және оны реттеу тетіктері.
Дағдарыстан шығу жолдары мен іске асырылып жатқан шараларға дұрыс баға беру үшін, олардың оң-терісін түсіну үшін, жалпы адамзат тарихында болған қаржы-экономикалық дағдарыстарына шолу жасап шыққан артық болмас деп ойлаймын.
Әлемді дүр сілкіндірген дағдарыстарының бірі - 1929 жылғы дағдарыс болатын. Сол кезеңдегі дағдарыстың негізгі себебі тауарға жоғары бағаны және төмен жалақыны ұстап тұрған монополияның басым болуында еді. Дағдарыс акциялардың құнының күрт түсуінен басталды. Түбегейлі өзгерістің болатындығына ешкім сене қоймаған болатын. Бірақ, бірнеше күннің ішінде Нью-Йорк қор биржасындағы құн құлдырауының нәтижесінде байбалам салынып, акция иелері қолдарында бар акциялардың барлығын сата бастады. Қолда бар акцияларының құны құлдырай бастаған компаниялар мен жеке тұлғалар орасан зор шығындарға ұшырады. Биржалық саудаға қатысушылардың арасында басталған дағдарыс төлемқабілетсіздік арқылы АҚШ-тың бүкіл экономикасын жаулай отырып, Еуропа елдеріне де ауысып үлгірді. Банктердің ішінде банкроттыққа ұшырамаған банк болмады. 1929 жылғы Ұлы депрессия сол кезде осылайша сипатталған екен.
1929 жылғы қаржы дағдарысы дефляция (айналымдағы банкнот пен қағаз ақшаның сатып алу құнын күшейту) мен қайта өндіріс дағдарысын тудырса, қазіргі заманғы дағдарыстан рецессия мен дефляцияны күтуге болады.
Қағдарысымен күрестің көпшілікке кеңінен танымал жолын АҚШ-тың президенті Франклин Рузвельт ұсынған болатын. АҚШ-тың президенті капитализмді әлеуметтендіруді, мемлекеттің рөлін күшейтуді, мемлекеттің шығыстарын арттыруды, монополияға қарсы реттеуді ұсынған еді. Коммерциялық банктерге бағалы қағаздармен жұмыс жасауға тыйым салған Гласса-Стигал заңы қабылданды. Осылайша, коммерциялық банктер салымшыларының тәуекелге баруына ықпал ету (тәуекел азая түсті) іске асырылды.
Депозиттерді сақтандыру туралы заң қабылданып, депозиттерді сақтандырудың федералдық корпорациясы құрылды. Атаулы корпорацияға банктер резервтерінің сомасын реттеу құқығын беру Үкіметтің несиелерге қолжетімділігіне ықпал ету құралын берді. Бағалы қағаздар нарығын реттеу үшін Бағалы қағаздар мен биржалар жөніндегі комиссия құрылды. Пайыздық ставкаларды түсіріп, қаржы саласында және басқа да әлеуметтік-экономикалық салаларда мемлекеттік реттеуді күшейту жөніндегі жұмыстар жүргізіле бастады.
АҚШ-тың президенті Рональд Рейганға дейін болған президенттер мемлекеттің ел экономикасына араласу мүмкіндігін ескере отырып, Ф. Рузвельт қалаған бағытта қызмет етсе, Р. Рейганның билік басына келуімен жағдай кішкене өзгерген болатын. Р.Рейган ұсынған модель бойынша салықтар қысқартылды, мемлекеттің ел экономикасындағы рөлі азая түсті, әскери-өнеркәсіптік кешен кәсіпорындарына мемлекеттік тапсырыстың саны арта түсті. Салықтардың қысқартылуы - халықтың сатып алу қабілетін арттырды. Рейганның пікірінше, Федералдық Үкімет экономикаға көп араласатын. Сол себепті, Рейганның басқаруы кезінде бірқатар мәселелер бойынша, айталық, сатып алушылармен, жұмыс орындарымен және қоршаған ортаны қорғаумен байланысты мәселелерде мемлекеттік реттеуді қысқарту жөнінде жұмыстар белсенді жүргізілді. Осы мақсаттарды іске асыру үшін көптеген әлеуметтік бағдарламалар қысқартылды. Мемлекеттің қарыздары мен бюджет дефициті арта түсті. АҚШ ірі кредитордан ірі борышқорға айналды.
XXІ ғасырдағы дағдарыстың алғашқы белгілері 2000 жылы-ақ сыр берген болатын. АҚШ-тың Орталық банкінің басшылығы ел экономикасын қолдаудың стратегиясына сәйкес есептік ставканы 0,1 пайызға дейін түсіріп, экономикалық процестердің белсенділігін қамтамасыз етті. Осылайша, ел экономикасының айналымы арта түскен болатын. Арзан ақша саясаты қаржы нарығындағы пайыздық ставканың да түсуіне әкелді. Арзаншылық жағдайды пайдаланып қалғысы келген халық несие алып, пәтерлер сатып алу немесе тұрғын үй құрылысын жүргізу қарқынды жүре бастады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жасаған Дағдарыстан жаңаруға және дамуға атты Жолдауында Бүгінгі күні бүкіл әлем экономикалық дағдарыстың салдарын басынан кешіріп отыр. Біз тіпті, ең дәулетті деген мемлекеттердің экономикасын дүр сілкіндірген жањандық қаржылық цунамидің куәсі болып отырмыз. Бұл құбылыстың жаңғырығы бізді айналып өтпегендігіне таңқалмаймыз деп атап өткен болатын.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың осы Жолдауы Қазақстан Республикасын қаржылық дағдарыстан шығарудың бірден-бір жолын көрсететін және еліміздің экономикасын қарқынды дамитын экономика дәрежесіне көтеруді көздейтін құжат еді.
Қазақстан 2008 жылдың қазан айында ҚР Үкіметі, ҚР Ұлттық банкі және Қаржы қадағалау агенттігінің экономика мен қаржы жүйесін тұрақтандыру бойынша бірлескен жұмыс жоспарын қабылдау арқылы өзінің экономикалық дағдарысқа қарсы іс-қимылдарының басым бағыттарын белгіленген және сәйкесінше, әлемдік экономикалық дағдарысқа жедел ықпал ету шараларын қолға алған алғашқы мемлекеттердің бірі болды.
Әлемдік қаржылық дағдарыс тұрғысынан қарағанда ақша-несие саласындағы мемлекеттік реттеуді күшейту мәселесі жөнінде ойланған дұрыс болар еді. Шын мәнінде, қазіргі сәтте, бізге әлеуметтік нарықтық экономикаға сәйкес келетін ережелер бойынша жұмыс жасайтын қаржылық нарық қажет. Алайда, қаржы нарығына арналған жаңа ережелер халықаралық нормаға айналғанда ғана жұмыс жасай бастайды. Сондықтан да, дағдарыстың салдарын күтпей, оның алдын алу жөніндегі шараларды қазірден бастап қолға алған жөн.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Ұлттық банктің және Қаржы рыногы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігінің Экономиканы және қаржы жүйесін тұрақтандыру жөніндегі 2009 - 2011 жылдарға арналған бірлескен іс-қимыл жоспарында қарастырылған шараларды жүзеге асыру үшін Қазақстан экономикасы республикалық бюджетте қаралған қаржыларға қосымша 2,2 триллион теңгеден кем емес көлемде мемлекеттік қолдау жасалып, ұлттық қор қаржысы есебінен 1,2 триллион теңге бөлініп, одан: қаржы секторын тұрақтандыруға - 480 млрд. теңге; жылжымайтын мүлік рыногындағы проблемаларды шешуге - 360 млрд. теңге; шағын және орта бизнесті қолдауға - 120 млрд. теңге; Агроөнеркәсіп кешенін дамытуға - 120 млрд. теңге; инновациялық, индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыруға - 120 млрд. теңге қарастырылды. Республикалық бюджеттен бөлінген 122 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Дағдарыстың қазіргі кезеңдегі жалпы жағдайы
2. Дағдарыстан шығудың қазақстандық тәжірибесі және оны реттеу тетіктері
1. Дағдарыстың қазіргі кезеңдегі жалпы жағдайы
Әлемдік экономикадағы дағдарыс көріністерінің салдарынан бүгінгі таңда бәсекеге қабілетті кәсіпорындардың бір бөлігі кредиттерді және облигациялық қарыздарды өтеуде және оларға қызмет көрсетуге байланысты қиындықтарға ұшырап отыр, бұл банкроттық, кредит берушілер, инвесторлар мен контрагенттер алдында міндеттемелерді орындамау, салықтық міндеттемелерді орындамау қаупін туындатып, банктердің несие қоржынына теріс әсер етеді.
Өз кезегінде банк активтері сапасының нашарлауы құрылатын провизиялар көлемінің, шығындардың, капиталға қысымның өсуіне және соның салдарынан нақты секторға кредит беру мүмкіндігінің қысқаруына әкеп соқтырады, бұл нәтижесінде экономиканың өсімін тежейді.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы 11 ақпанда Нұр Отан ХДП-ның XIII съезіндегі өзінің сөзінде нақты және қаржы секторларының орын алып отырған проблемалары туралы атап өтті және Қазақстан Республикасының Үкіметіне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен және Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп, дағдарыстан кейінгі қалпына келтіру бағдарламасын әзірлеуді тапсырды.
Өз сөзінде Мемлекет басшысы осы мәселені шешу екі бағыт бойынша - бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыруға көмек көрсету және қаржы жүйесін сауықтыру арқылы жүзеге асырылуы тиіс деп айқындап берді.
Сондықтан Экономиканы дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасында бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру жөніндегі және Қаржылық тұрақтылық және қаржы нарығын дамыту жөніндегі кеңес шеңберінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен бірлесіп әзірлеген қаржы жүйесін сауықтыру жөніндегі екі бөлік көзделеді.
Осы Бағдарлама берешегі 4,5 миллиард теңгеден асатын бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды сауықтыру мақсатында әзірленді.
Берешегі осы сомадан кем бәсекеге қабілетті кәсіпорындар Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 13 сәуірдегі № 301 қаулысымен бекітілген Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасы (бұдан әрі - Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасы) шеңберінде мемлекеттік қолдау көрсетуді пайдалана алады. Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасы бойынша субсидиялау түрінде қолдау шараларын алып жатқан кәсіпорындар Бағдарламаның талаптарына сәйкес келген жағдайда оған қатыса алады. Бұл ретте, Бизнестің жол картасы 2020 бағдарламасынемесе басқа мемлекеттік және бюджеттік бағдарламалар шеңберінде субсидияланатын кредиттерді (қарыздарды алуды) Бағдарлама шеңберінде субсидиялау үшін Бағдарлама бойынша субсидиялау шартын жасасқанға дейін осы бағдарламалар шеңберінде жасалған субсидиялау шарттарын бұзуы тиіс.
Қаржы жүйесін сауықтыру үшін кредиттік портфель сапасын сауықтыруға, Қазақстан экономикасына кредит берудің тұрақты өсуін қамтамасыз ететін ең үздік халықаралық тәжірибеге сәйкес меншікті капиталдың жеткілікті болуы жөніндегі талаптарды жақсартуға бағытталған шаралар кешені қабылданатын болады.
Мемлекет басшысы кәсіпорындарды сауықтырудағы мемлекеттің қолдауы уақытша шара болып табылады және кәсіпорындардың өсу стратегиясына көшуі үшін көрсетіледі деп айқындады.
Кейіннен өзінің төлем қабілеттілігін қалпына келтірген кәсіпорындар Өнімділік 2020 бағдарламасына және Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 -- 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны іске асыруға қатыса алады.
Бағдарламаның қолданысы кәсіпорындарды сауықтыру кезінде тараптардың еріктілігі, тепе-тең қатысуы, айқындылық, жариялылық, сондай-ақ тиімділік пен жүйелілік қағидаттарына негізделген.
Еріктілік қағидаты кәсіпорынның Бағдарламаға өтініммен қатысуына сайып келеді.
Тараптардың тепе-тең қатысуы кәсіпорынды сауықтыру жөніндегі іс-шаралар кредит берушілердің, меншік иелері мен мемлекеттің бірлескен және көрсетілетін қолдау келемімен мөлшерлес күш-жігерімен жүзеге асырылуға тиіс екенін білдіреді.
Айқындылық қағидаты Бағдарламаға қатысушыларды іріктеу рәсімдері мен нәтижелерін баяндаудың анықтығына және Бағдарламаның іске асырылуы үшін мемлекеттік және өзге органдардың Қазақстан Республикасы Үкіметінің алдында есеп беруіне негізделеді.
Жариялылық қағидаты қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия режимді қамтамасыз етуді ескере отырып, мемлекеттік органдардың қызметіндегі барынша ашықтықты және мемлекеттік қолдау нәтижелерін міндетті түрде жариялауды білдіреді.
Тиімділік және жүйелілік қағидаты мемлекеттік қолдау оңалту (сауықтыру) жоспарында айқындалған мерзімге сәйкес оң нәтиже межеленген кезде ғана ұсынылатынын білдіреді.
Бағдарламаға Жеке кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 31 қаңтардағы Заңыныңережелеріне сәйкес орта және ірі кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын, қызметін өндіруші өнеркәсіп салаларында жүзеге асыратын, сондай-ақ алкоголь және темекі өнімін өндіретін кәсіпорындарды қоспағанда, жүйе құрушы болып табылатын кәсіпорындар қатыса алады.
Мемлекет, ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық холдингтер қатысатын заңды тұлғалар, сондай-ақ шетелдер қатысатын заңды тұлғалар Бағдарламаға қатысушы бола алмайды.
Бұл ретте қаржы ұйымдарымен қаржыландыру туралы келiсiмдер 2012 жылғы 1 қаңтардан кешіктірілмей жасалуы тиіс және 2011 жылғы 1 қаңтарға (не 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап 2013 жылғы 1 сәуірге дейінгі кезеңде Бағдарламаға қатысуға өтініш берген кәсіпорындар бойынша 2012 жылғы 1 қаңтарға) олар бойынша міндеттемелердің жалпы сомасы 4 500 000 000 (төрт миллиард бес жүз миллион) теңгенi құрауы немесе асыруы тиiс (2012 жылғы 1 қаңтардан кешiктiрмей туындаған бұрын қабылданған мiндеттемелердi қайта қаржыландыру жағдайларын қоспағанда) және қайта құрылымдаусыз оларды болашақта орындау проблемалы болады деген негiздер болуы тиiс.
Егер холдинг құрамына берешек бойынша критерийді қоспағанда, жоғарыда көрсетілген критерийлерге сәйкес келетін кәсіпорын кірген жағдайда және бұл ретте холдинг бойынша жиынтық берешек 4,5 млрд. теңгені құраса немесе одан жоғары болса, онда осы кәсіпорынның Бағдарламаға қатысуға құқығы бар.
Бағдарламаға жоғарыда көрсетілген талаптарға сәйкес келетін, Банкроттық туралы Заңға сәйкес сот шешімінің негізінде оңалту рәсімі қолданылған кәсіпорындар қатыса алады.
Бағдарламада мынадай ұғымдар мен терминдер пайдаланылады:
Сауықтыру кеңесі - мүдделі мемлекеттік органдардың, үкіметтік емес ұйымдардың, сондай-ақ Нұр Отан халықтық-демократиялық партиясы өкілдерінен тұратын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен қалыптастырылған консультациялық-кеңесші орган. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Сауықтыру кеңесінің төрағасы болып табылады. Сауықтыру кеңесінің қызметі Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Сауықтыру кеңесі туралы ережемен реттеледі. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Сауықтыру кеңесінің жұмыс органы болып табылады.
2. Дағдарыстан шығудың қазақстандық тәжірибесі және оны реттеу тетіктері.
Дағдарыстан шығу жолдары мен іске асырылып жатқан шараларға дұрыс баға беру үшін, олардың оң-терісін түсіну үшін, жалпы адамзат тарихында болған қаржы-экономикалық дағдарыстарына шолу жасап шыққан артық болмас деп ойлаймын.
Әлемді дүр сілкіндірген дағдарыстарының бірі - 1929 жылғы дағдарыс болатын. Сол кезеңдегі дағдарыстың негізгі себебі тауарға жоғары бағаны және төмен жалақыны ұстап тұрған монополияның басым болуында еді. Дағдарыс акциялардың құнының күрт түсуінен басталды. Түбегейлі өзгерістің болатындығына ешкім сене қоймаған болатын. Бірақ, бірнеше күннің ішінде Нью-Йорк қор биржасындағы құн құлдырауының нәтижесінде байбалам салынып, акция иелері қолдарында бар акциялардың барлығын сата бастады. Қолда бар акцияларының құны құлдырай бастаған компаниялар мен жеке тұлғалар орасан зор шығындарға ұшырады. Биржалық саудаға қатысушылардың арасында басталған дағдарыс төлемқабілетсіздік арқылы АҚШ-тың бүкіл экономикасын жаулай отырып, Еуропа елдеріне де ауысып үлгірді. Банктердің ішінде банкроттыққа ұшырамаған банк болмады. 1929 жылғы Ұлы депрессия сол кезде осылайша сипатталған екен.
1929 жылғы қаржы дағдарысы дефляция (айналымдағы банкнот пен қағаз ақшаның сатып алу құнын күшейту) мен қайта өндіріс дағдарысын тудырса, қазіргі заманғы дағдарыстан рецессия мен дефляцияны күтуге болады.
Қағдарысымен күрестің көпшілікке кеңінен танымал жолын АҚШ-тың президенті Франклин Рузвельт ұсынған болатын. АҚШ-тың президенті капитализмді әлеуметтендіруді, мемлекеттің рөлін күшейтуді, мемлекеттің шығыстарын арттыруды, монополияға қарсы реттеуді ұсынған еді. Коммерциялық банктерге бағалы қағаздармен жұмыс жасауға тыйым салған Гласса-Стигал заңы қабылданды. Осылайша, коммерциялық банктер салымшыларының тәуекелге баруына ықпал ету (тәуекел азая түсті) іске асырылды.
Депозиттерді сақтандыру туралы заң қабылданып, депозиттерді сақтандырудың федералдық корпорациясы құрылды. Атаулы корпорацияға банктер резервтерінің сомасын реттеу құқығын беру Үкіметтің несиелерге қолжетімділігіне ықпал ету құралын берді. Бағалы қағаздар нарығын реттеу үшін Бағалы қағаздар мен биржалар жөніндегі комиссия құрылды. Пайыздық ставкаларды түсіріп, қаржы саласында және басқа да әлеуметтік-экономикалық салаларда мемлекеттік реттеуді күшейту жөніндегі жұмыстар жүргізіле бастады.
АҚШ-тың президенті Рональд Рейганға дейін болған президенттер мемлекеттің ел экономикасына араласу мүмкіндігін ескере отырып, Ф. Рузвельт қалаған бағытта қызмет етсе, Р. Рейганның билік басына келуімен жағдай кішкене өзгерген болатын. Р.Рейган ұсынған модель бойынша салықтар қысқартылды, мемлекеттің ел экономикасындағы рөлі азая түсті, әскери-өнеркәсіптік кешен кәсіпорындарына мемлекеттік тапсырыстың саны арта түсті. Салықтардың қысқартылуы - халықтың сатып алу қабілетін арттырды. Рейганның пікірінше, Федералдық Үкімет экономикаға көп араласатын. Сол себепті, Рейганның басқаруы кезінде бірқатар мәселелер бойынша, айталық, сатып алушылармен, жұмыс орындарымен және қоршаған ортаны қорғаумен байланысты мәселелерде мемлекеттік реттеуді қысқарту жөнінде жұмыстар белсенді жүргізілді. Осы мақсаттарды іске асыру үшін көптеген әлеуметтік бағдарламалар қысқартылды. Мемлекеттің қарыздары мен бюджет дефициті арта түсті. АҚШ ірі кредитордан ірі борышқорға айналды.
XXІ ғасырдағы дағдарыстың алғашқы белгілері 2000 жылы-ақ сыр берген болатын. АҚШ-тың Орталық банкінің басшылығы ел экономикасын қолдаудың стратегиясына сәйкес есептік ставканы 0,1 пайызға дейін түсіріп, экономикалық процестердің белсенділігін қамтамасыз етті. Осылайша, ел экономикасының айналымы арта түскен болатын. Арзан ақша саясаты қаржы нарығындағы пайыздық ставканың да түсуіне әкелді. Арзаншылық жағдайды пайдаланып қалғысы келген халық несие алып, пәтерлер сатып алу немесе тұрғын үй құрылысын жүргізу қарқынды жүре бастады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жасаған Дағдарыстан жаңаруға және дамуға атты Жолдауында Бүгінгі күні бүкіл әлем экономикалық дағдарыстың салдарын басынан кешіріп отыр. Біз тіпті, ең дәулетті деген мемлекеттердің экономикасын дүр сілкіндірген жањандық қаржылық цунамидің куәсі болып отырмыз. Бұл құбылыстың жаңғырығы бізді айналып өтпегендігіне таңқалмаймыз деп атап өткен болатын.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың осы Жолдауы Қазақстан Республикасын қаржылық дағдарыстан шығарудың бірден-бір жолын көрсететін және еліміздің экономикасын қарқынды дамитын экономика дәрежесіне көтеруді көздейтін құжат еді.
Қазақстан 2008 жылдың қазан айында ҚР Үкіметі, ҚР Ұлттық банкі және Қаржы қадағалау агенттігінің экономика мен қаржы жүйесін тұрақтандыру бойынша бірлескен жұмыс жоспарын қабылдау арқылы өзінің экономикалық дағдарысқа қарсы іс-қимылдарының басым бағыттарын белгіленген және сәйкесінше, әлемдік экономикалық дағдарысқа жедел ықпал ету шараларын қолға алған алғашқы мемлекеттердің бірі болды.
Әлемдік қаржылық дағдарыс тұрғысынан қарағанда ақша-несие саласындағы мемлекеттік реттеуді күшейту мәселесі жөнінде ойланған дұрыс болар еді. Шын мәнінде, қазіргі сәтте, бізге әлеуметтік нарықтық экономикаға сәйкес келетін ережелер бойынша жұмыс жасайтын қаржылық нарық қажет. Алайда, қаржы нарығына арналған жаңа ережелер халықаралық нормаға айналғанда ғана жұмыс жасай бастайды. Сондықтан да, дағдарыстың салдарын күтпей, оның алдын алу жөніндегі шараларды қазірден бастап қолға алған жөн.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Ұлттық банктің және Қаржы рыногы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігінің Экономиканы және қаржы жүйесін тұрақтандыру жөніндегі 2009 - 2011 жылдарға арналған бірлескен іс-қимыл жоспарында қарастырылған шараларды жүзеге асыру үшін Қазақстан экономикасы республикалық бюджетте қаралған қаржыларға қосымша 2,2 триллион теңгеден кем емес көлемде мемлекеттік қолдау жасалып, ұлттық қор қаржысы есебінен 1,2 триллион теңге бөлініп, одан: қаржы секторын тұрақтандыруға - 480 млрд. теңге; жылжымайтын мүлік рыногындағы проблемаларды шешуге - 360 млрд. теңге; шағын және орта бизнесті қолдауға - 120 млрд. теңге; Агроөнеркәсіп кешенін дамытуға - 120 млрд. теңге; инновациялық, индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыруға - 120 млрд. теңге қарастырылды. Республикалық бюджеттен бөлінген 122 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz