Күн-жер байланыстары



Күн-Жер байланыстары – гелио- және геофизикалық құбылыстар арасындағы тура немесе ортақ физикалық байланыстар жүйесі. Жер Күннен тек оның бетінің температурасы мен жарықтығын қамтитын жарық пен жылуды ғана алмайды, сонымен қатар ультракүлгін және рентген сәулеленуін, күн желі, күндік ғарыштық сәулелердің аралас әсерлесуін қамтиды. Күн белсенділігінің дәрежесі өзгергенде бұл факторлардың қуатының вариациясы планетааралық кеңістікте, магнитосферада, ионосферада, нейтралдық атмосферада, биосферада, гидросферада және мүмкін Жер литосферасында өзара байланысты құбылыстар тізбегіне(тізіміне) әкеледі. Осы құбылыстарды зерттеу Күн-Жер байланыстарының негізгі мәселесі болып табылады. Жер Күнге біршама кері әсерін тигізеді(ең болмағанда, гравитациялық), дегенмен ол өте кішкентай, сондықтан әдетте тек күн белсенділігінің Жерге әсерін қарастырады. Бұл әсер не Күндегі стационар емес процесстерден шығатын Күннен Жерге берілетін энергияға көшіріледі, не энергияға толы Жердің магнитосферасында, ионосферасында және нейтралды атмосферасында қайта бөлінеді. Энергияның қайта бөлінуі не жай, не секірмелі түрде болуы мүмкін.
Күн-Жер байланысы туралы түсінік бірте-бірте, басқа ашылулар мен болжамдар негізінде қалыптасты. Сөйтіп, 19 ғ аяғында В.О. Биркелан алғаш Күн толқындық сәуледен басқа бөлшектер де шығарады деп пікірін айтты. 1915ж А.Л. Чижевский Күннің дақ тәрізді түрі мен кейбір эпидемиялар дамуының арасындағы байланысқа назар аударды. Көптеген гелио- және геофизикалық құбылыстардың бірдей болуы планетааралық кеңістікте күндік ауытқуларды(қозулар) Жерге жіберіп тұратын агент бар деген ой туындатты. Бұл агент 1960 жылдардың басында бар екендігі эксперименталды түрде дәлелденген күн желі болып шықты. Күн желінің күн белсенділігінің басқа да көрінулерімен бірге ашылуы Күн-Жер физикасын зерттеудің негізі болды.
Күн-Жер жүйесіндегі құбылыстардың реттілігін Күндегі қатты(үлкен)жарқ етулерді, яғни күн белсенділігінің жоғарғы көрінісін сипаттайтын құбылыстар тізбегін бақылау арқылы анықтауға болады. Жарқ етудің нәтижесі(зардабы) жерге жақын кеңістікте Күндегі құбылыстармен бір уақытта дерліктей басталады. Көбіне, ультракүлгін және рентгендік сәулеленулер жоғарғы атмосфераның қосымша ионизациясына әкеледі, бұл Жердің жарықтанған жағындағы радиобайланыстың нашарлауына, тіпті толығымен жойылуына да(Деллинджер эффекті) әкелуі мүмкін.
Әдетте, үлкен(қатты) жарқ ету көп мөлшердегі үдетілген бөлшектер, яғни күндік ғарыштық сәулелердің(КҒС) шығарылуымен анықталады. Олардың ішіндегі ең белсенділері (энергиясы EK > 108-109 эВ) сызығындағы максимум жарқ етуден кейін > 10 мин соң Жерге келе бастайды. EK < 108 эВ энергиялы КҒС-ң көбейген ағыны Жерде бірнеше ондаған сағат бойы бақылануы мүмкін болады. КҒС-ң полярлы ендіктер ионосферасына енуі қосымша ионизацияны қажет етеді және сәйкесінше қысқа толқындағы радиобайланыстың нашарлауына әкеледі. КҒС-ң белгілі бір мөлшері Жердің озондық қабатын(озоносфера) бүлдіруі(босатуы) мүмкін деген болжамдар бар. КҒС-ң үдетілген ағындары экипажға және ғарыштық кемелердің жабдықтарына басты радиациялық қауіп болып саналады.

Пән: Астрономия
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Күн-Жер байланыстары
Күн-Жер байланыстары - гелио- және геофизикалық құбылыстар арасындағы тура немесе ортақ физикалық байланыстар жүйесі. Жер Күннен тек оның бетінің температурасы мен жарықтығын қамтитын жарық пен жылуды ғана алмайды, сонымен қатар ультракүлгін және рентген сәулеленуін, күн желі, күндік ғарыштық сәулелердің аралас әсерлесуін қамтиды. Күн белсенділігінің дәрежесі өзгергенде бұл факторлардың қуатының вариациясы планетааралық кеңістікте, магнитосферада, ионосферада, нейтралдық атмосферада, биосферада, гидросферада және мүмкін Жер литосферасында өзара байланысты құбылыстар тізбегіне(тізіміне) әкеледі. Осы құбылыстарды зерттеу Күн-Жер байланыстарының негізгі мәселесі болып табылады. Жер Күнге біршама кері әсерін тигізеді(ең болмағанда, гравитациялық), дегенмен ол өте кішкентай, сондықтан әдетте тек күн белсенділігінің Жерге әсерін қарастырады. Бұл әсер не Күндегі стационар емес процесстерден шығатын Күннен Жерге берілетін энергияға көшіріледі, не энергияға толы Жердің магнитосферасында, ионосферасында және нейтралды атмосферасында қайта бөлінеді. Энергияның қайта бөлінуі не жай, не секірмелі түрде болуы мүмкін.
Күн-Жер байланысы туралы түсінік бірте-бірте, басқа ашылулар мен болжамдар негізінде қалыптасты. Сөйтіп, 19 ғ аяғында В.О. Биркелан алғаш Күн толқындық сәуледен басқа бөлшектер де шығарады деп пікірін айтты. 1915ж А.Л. Чижевский Күннің дақ тәрізді түрі мен кейбір эпидемиялар дамуының арасындағы байланысқа назар аударды. Көптеген гелио- және геофизикалық құбылыстардың бірдей болуы планетааралық кеңістікте күндік ауытқуларды(қозулар) Жерге жіберіп тұратын агент бар деген ой туындатты. Бұл агент 1960 жылдардың басында бар екендігі эксперименталды түрде дәлелденген күн желі болып шықты. Күн желінің күн белсенділігінің басқа да көрінулерімен бірге ашылуы Күн-Жер физикасын зерттеудің негізі болды.
Күн-Жер жүйесіндегі құбылыстардың реттілігін Күндегі қатты(үлкен)жарқ етулерді, яғни күн белсенділігінің жоғарғы көрінісін сипаттайтын құбылыстар тізбегін бақылау арқылы анықтауға болады. Жарқ етудің нәтижесі(зардабы) жерге жақын кеңістікте Күндегі құбылыстармен бір уақытта дерліктей басталады. Көбіне, ультракүлгін және рентгендік сәулеленулер жоғарғы атмосфераның қосымша ионизациясына әкеледі, бұл Жердің жарықтанған жағындағы радиобайланыстың нашарлауына, тіпті толығымен жойылуына да(Деллинджер эффекті) әкелуі мүмкін.
Әдетте, үлкен(қатты) жарқ ету көп мөлшердегі үдетілген бөлшектер, яғни күндік ғарыштық сәулелердің(КҒС) шығарылуымен анықталады. Олардың ішіндегі ең белсенділері (энергиясы EK 108-109 эВ) сызығындағы максимум жарқ етуден кейін 10 мин соң Жерге келе бастайды. EK 108 эВ энергиялы КҒС-ң көбейген ағыны Жерде бірнеше ондаған сағат бойы бақылануы мүмкін болады. КҒС-ң полярлы ендіктер ионосферасына енуі қосымша ионизацияны қажет етеді және сәйкесінше қысқа толқындағы радиобайланыстың нашарлауына әкеледі. КҒС-ң белгілі бір мөлшері Жердің озондық қабатын(озоносфера) бүлдіруі(босатуы) мүмкін деген болжамдар бар. КҒС-ң үдетілген ағындары экипажға және ғарыштық кемелердің жабдықтарына басты радиациялық қауіп болып саналады.
Күн-Жер байланысын зерттеу тек фундаменталды ғылыми мәселе(проблема) ғана емес, сонымен қоса болжамдық мәні де зор. Магнитосфераның және Жердің басқа да қабаттарының күйінің болжамы ғарыш кеңістігі, радиобайланыс, транспорт, метеорология мен климатология, ауыл шаруашылығы, биология және медицина аумақтарында өте қажет.

Күн-Жер байланысының схемасы

59.Геомагниттік борандар
Геомагниттік боран - ұзақтығы бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке созылатын геомагниттік өрістің қозуы(ауытқуы).
Субборандармен бірдей, геомагниттік борандар геомагнитті белсенділердің бір түрі болып табылады. Олар Жердің қойнауына күн желінің қоздырылған ағындары түскенде және олардың Жер магнитосферасымен әсерлесуінен пайда болады. Геомагниттік борандар үнемі Жердің радиациялық белдеулері аумағында болатын, Жердің дөңгелек тогының күшеюі(интенсификация) болып табылады. Бұл құбылыс күн-жер физикасының ең маңызды элементтерінің бірі және әдетте "Ғарыштық ауа-райы" деп аталатын оның практикалық бөлігі болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Геомагниттік борандардың қарқындылығы: геомагниттік борандардың даму сипаттамасы уақыт бойынша симметриялы емес: орташа қозуының өсу фазасы(боранның негізгі фазасы) жуықтап 7 сағатты құрайды, ал өз күйіне қайтып келу фазасы(қалпына келу фазасы) жуықтап 3 тәулікке тең. Геомагниттік боранның қарқындылығы әдетте Dst және Kp индекстерімен сипатталады. Боран қарқындылығының өсуімен Dst индексі азаяды. Осылай, орташа борандар Dst - 50-ден 100 нТл дейін, қаттылары - 100-ден 200 нТл дейін және экстремалдылары - 200 нТл төмен.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жерде орта және қатты боранның пайда болуының жиілігінің нақты корреляциясы күн белсендігінің 11 жылдық циклымен анықталады: орта жиілікте жылына шамамен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақ - Қырғыз саяси байланыстарының тарихы (ХVІІІ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың бас кезі )
Ландшафтардың геологиялық, геоморфологиялық факторлары
Антропогендік ландшафт
Ауыстраля одағы
Химиялық экология
Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ - түрік саяси байланыстары
Экология ғылымы жайлы мәлімет
Экологиялық жүйелер туралы
Мәдениет аясындағы философия және оның адам мен қоғам өміріндегі алатын орны
Геология пәнінің мақсаты мен міндеті.Гелогия пәнінің зерттеу әдістері мен зерттелу тарихы. ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Пәндер