Халықаралық туризмнің обьектісі ретінде түркияның сипаттамасы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ОБЬЕКТІСІ РЕТІНДЕ ТҮРКИЯНЫҢ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5

1.1Жалпы елдің табиғаты және оның өзіндік ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2Тарихы мен мәдениеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3Маңызды туристік аудандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10

2ТҮРКИЯ. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМ ДАМЫҒАН ЕЛДЕРДІҢ БІРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14

2.1Туристерді тартатын ірі қалалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2Туризмнің жақсы дамыған түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.3Туристік инфрақұрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

3ТҮРКИЯ МЕН ҚАЗАҚСТАН АРАСЫНДАҒЫ ТУРИСТІК БАЙЛАНЫСТАРДЫҢ ДАМУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

3.1Түрік. қазақ туристік байланыстарын нығайту және дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.2Түркия Қазақстандағы емдік туризмнің дамуына өз үлесін қоса алады ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
3.3Қазақстан мен Түркияның мамандары туризм саласында өзара тәжірибе алмасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта туристік жолмен дүниежүзінің бірқатар мемлекеттері жақсы дамып, мемлекеттік бюджетке көптеген кіріс кіргізуде. Олардың қатарында туристік жолмен көптеген елдермен тығыз байланыс орнатқан Түркия мемлекеті де бар. Бұл мемлекетте туризм мемлекет бюджетіне өте үлкен кіріс кіргізетін негізгі экономикалық саласы болып табылады.
Осы тұрғыда таңдап алынған курстық жұмыс «Түркияның халықаралық туризмі». Тақырыбымның аясы кең, әрі ауқымды мәселелерді қамтиды. Оның ішінде жалпы туризм саласының өзіндік ерекшеліктері, оны шешудегі қойылатын талаптардың орындалуы және Түркиядағы туризмнің ел экономикасындағы алатын рөлін анықтау болып табылады.
Түркияда туризм нақты елдің және оның халқының тарихымен, мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен, рухани, сонымен қатар діни құндылықтарымен танысуға барша мүмкіндік бере отырып, мемлекет қазынасына пайда әкелетін жүйе ретінде дамуда. Пайда келтірумен қатар, туризм елдің әлем қауымдастығы мен азаматтар алдында танылуының алып факторы болып табылады.
Қазіргі уақытта туроператорлардың көпшілігі Жерорта теңізі елдерімен жұмыс жасауда. Ол елдер арасында Түркия аса танымал.
Түркия дүние жүзінде туристерді ең көп тартатын мемлекеттердің бірі. Туристерді ең көп қабылдайдын елдер арасында Түркия үшінші орынды алады. Жыл сайын бұл мемлекетке әлем туристердің 46% келеді.
Түрік Республикасы Кіші Азия мен Шығыс Фракия жерінде Еуропа мен Азия аралығында Дарданелла, Мәрмәр теңізінің және Босфор сулары екі құрлықты бөлетін жерде орналасқан мемлекет. Елдің мәдениеті уникалды, ал тарихы ежелгі Византия тарихы сияқты бай мемлекет. Түркия жағалаулары Клеопатра, Ескендір Зұлқарнайын сияқты ұлы тұлғалар есімдерімен байланысты. Түркия дегенде Апостол Павел мен оның «Ефесеняндарға жолдауы», Гай Юлий Цезарьдің «Veni. Vedi. Vici

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ

1 География международного туризма: Зарубежные страны. Мн.: Аверсэв, 2003.
2 Гостиничный и туристический бизнес. - М.: Ассоциация авторов и издателей "Тандем", 1998.
3 Гуляев В. Г. Организация туристской деятельности. - М.: Нолидж, 1996.
4 Зорин И. В., Зорин А. И. Азбука для туроператора // Актуальные проблемы туризма 99. Сборник докладов и тезисов сообщений научно-практической конференции, Можайск, 15 декабря 1999. М., 1999, C. 27 - 58.
5 Ильина Н. И. Организация туристской работы //Сборник тезисов республиканской научно-практической конференции. -Казань, МО РТ ИПКРО : " Школа" , 2000.
6 Ильина Н. И. Регулирование туризма в регионах и маркетинг в системе туробразования //Сборник научных статей: " Актуальные проблемы образования". - Казань, МО РТ ИПКРО: " Школа", 2000. - 0,5 п.л.
7 Ильина Н. И. Экономические функции туризма на современном этапе. //Статья. Вестник. - №3-4, - Казань: ТИСБИ, 2000. - 0,5 п.л.
8 Менеждмент туризма:Туризм и отраслевые системы: Учебник.-М.6Финансы и статистика, 2001.-272 с.
9 Папирян Г.А.Менеджмент в индустрии гостеприимства.-М.6Экономика 2000.-207 с.
10 Биржаков М.Б., Никифоров В.И. Идустрия туризма: ПЕРЕВОЗКИ.-С.-Пб.: Издательский дом Герда,2001. -400с.
11 Тынчерова З.В., Ягофаров Г.Ф.Основы планирования и организации туристского бизнеса.Учебное пособие.-Алматы,2003-118 с.
12 Гуляев В.Г. Организация туристской деятельности.-М. : Нолидж, 1996.
13 Boeng,Current Market Outlook,1994
14 Кулешов А.А. Роль международных организаций в деятельности авиаперевозчиков//Бюллетень транспортной информации.-1997.-№2.
15 Развитие туризма в крупнейших странах//Туризм.Практика,проблемы,перспективы.-1997.-№2.
16 Словарь международного воздушного права – М.: Международные отно-шения. 1988 г. стр. 192.
17 Положение о руководителе туристкой группы на транспортном маршруте. – В кн. Сборник официальных, материалов по туристско-экскурсионной работе профсоюзов – М. 1978 г. стр. 203-204.
18 Глоссарий терминов международного туризма. ПЕРВОЗКИ. В справ. «Туристкие фирмы», вып. 10. – С-Пб.: ОЛБИС, 1996. С. 35-142.
19 Индустрия туризма и практика деятельности туристических агентов. Часть 1 Travel and Tourism Management. Global Management and Technology, Inc. International management Institute, NY, USA, 1996.
20 Азар В.И. структурная перестройка туристкого рынка в России и Туризм. Практика, проблемы, перспективы – 1997.
21 Азар В.И., Биржаков И.Б. и др. Предложение к концепции развития туризма в России. В справ. «Туристкие фирмы», вып. 22. – С-Пб.: «Невский фонд», 2000
22 Бордин К.Б. Азбука туризма – М.: 1973.
23 www.inform.kz
24 www.kazinform.org
25 www.nkkazinform.kz
26 www.turkei.ru

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ОБЬЕКТІСІ РЕТІНДЕ ТҮРКИЯНЫҢ
СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..5

1.1Жалпы елдің табиғаты және оның өзіндік
ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... .5
1.2Тарихы мен
мәдениеті ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .9
1.3Маңызды туристік
аудандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..10

2ТҮРКИЯ- ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМ ДАМЫҒАН ЕЛДЕРДІҢ
БІРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

2.1Туристерді тартатын ірі
қалалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

2.2Туризмнің жақсы дамыған
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.3Туристік
инфрақұрылымы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 22

3ТҮРКИЯ МЕН ҚАЗАҚСТАН АРАСЫНДАҒЫ ТУРИСТІК БАЙЛАНЫСТАРДЫҢ
ДАМУЫ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..25

3.1Түрік- қазақ туристік байланыстарын нығайту және дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.2Түркия Қазақстандағы емдік туризмнің дамуына өз үлесін қоса
алады ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
3.3Қазақстан мен Түркияның мамандары туризм саласында өзара тәжірибе
алмасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .32

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 34

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта туристік жолмен дүниежүзінің бірқатар
мемлекеттері жақсы дамып, мемлекеттік бюджетке көптеген кіріс кіргізуде.
Олардың қатарында туристік жолмен көптеген елдермен тығыз байланыс орнатқан
Түркия мемлекеті де бар. Бұл мемлекетте туризм мемлекет бюджетіне өте
үлкен кіріс кіргізетін негізгі экономикалық саласы болып табылады.
Осы тұрғыда таңдап алынған курстық жұмыс Түркияның халықаралық
туризмі. Тақырыбымның аясы кең, әрі ауқымды мәселелерді қамтиды. Оның
ішінде жалпы туризм саласының өзіндік ерекшеліктері, оны шешудегі қойылатын
талаптардың орындалуы және Түркиядағы туризмнің ел экономикасындағы алатын
рөлін анықтау болып табылады.
Түркияда туризм нақты елдің және оның халқының тарихымен,
мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен, рухани, сонымен қатар діни
құндылықтарымен танысуға барша мүмкіндік бере отырып, мемлекет қазынасына
пайда әкелетін жүйе ретінде дамуда. Пайда келтірумен қатар, туризм елдің
әлем қауымдастығы мен азаматтар алдында танылуының алып факторы болып
табылады.
Қазіргі уақытта туроператорлардың көпшілігі Жерорта теңізі
елдерімен жұмыс жасауда. Ол елдер арасында Түркия аса танымал.
Түркия дүние жүзінде туристерді ең көп тартатын мемлекеттердің
бірі. Туристерді ең көп қабылдайдын елдер арасында Түркия үшінші орынды
алады. Жыл сайын бұл мемлекетке әлем туристердің 46% келеді.
Түрік Республикасы Кіші Азия мен Шығыс Фракия жерінде Еуропа мен
Азия аралығында Дарданелла, Мәрмәр теңізінің және Босфор сулары екі
құрлықты бөлетін жерде орналасқан мемлекет. Елдің мәдениеті уникалды, ал
тарихы ежелгі Византия тарихы сияқты бай мемлекет. Түркия жағалаулары
Клеопатра, Ескендір Зұлқарнайын сияқты ұлы тұлғалар есімдерімен байланысты.
Түркия дегенде Апостол Павел мен оның Ефесеняндарға жолдауы, Гай Юлий
Цезарьдің Veni. Vedi. Vici. сөздері, яғни Келдің. Көрдің. Жеңдің деген
сөздері Зела деген жерде Анкараның қасында пайда болған сөздері еске
түседі.
Түркия шоп-турларымен белгілі. Сондай-ақ мемлекет отельдері дүние
жүзінде комфортты отельдердің бірі болып келеді. Бірақ ең бастысы тарих
және архитектура ескерткіштері көп шоғырланған мемлекет болып табылады.
Түркия – мозайкалы ел. Ол құрлықтық және аралдық бөліктерден
тұрады. Ауылдары мен жағалаулары бір-бірінен ерекшеленетін тұрпат пен
мінезге ие. Бір-біріне жақын орналасқан тарихи қалалардың өздері де
айырымашылықтарға толы: біреуі шығанақ жағалауында салынып, құмды жағалауы
және кең жағажайларымен тамсандырса, келесі теңізге қырлар бойымен саты-
көшелер арқылы көтеріле биік жартастардан қарайды; үшіншісі фешенебельді
қонақ үйлері мен мейрамханалары бар әсем кеме-клубына айналған.
Қазіргі таңда, Түркиядағы туризмнің дамығаны соншалықты, тiптi
қалталы туристерден бастап қалтасы жұтаңдау қонақтардың көңiлiнен шығудың
амалдары барынша жақсы жолға қойылған. Жалпылама туризм жайлы айтсақ, бiр
туристiк турдың пакетi 1000 долларға шамалас. Бiрақ жыл сайын ел бюджетiне
түсетiн пайданың өзi 20 миллиард долларға дейiн жетiп қалады. Бұл Түркияның
туризм министрлiгi туристердiң жас ерекшелiктерiмен де санасып, қызмет
көрсетудiң түр-түрiн ұсынады. Мұстафа Мұтлының айтуынша, егде жастағы
адамдар көбiне Стамбұл мен Кониядағы тарихи сарайлар мен ескерткiштердi
көруге ұмтылса, жастар мәдени ескерткiштерден гөрi теңiз суының бойында
шомылып, қайықта жүзудi ұнатады екен. Өз кезегiнде елдiң туризм саласы
шетелдiктерге барлық демалыс түрлерiн ұсынады: қысқы туризм – шаңғы тебу,
жазғы туризм – теңiз бойында шомылу, мәдени-архитектуралық туризм – тарихи
сарайларға серуен жасау, тағысын тағылары... Мұның бәрi де туристiң жақсы
демалып, келесi жылы елге қайта келуi үшiн жасалынған сияқты.
Осыған байланысты, бұл жұмыста Түркияның турістік жағдайын және
оның халыққа маңыздылығы ашып көрсетіледі.
Жұмыстың мақсаты: Бұл тақырыпта: Түркиның халықаралық туризмі
қалам тартып зерттеулер жасауымдағы басты мақсат: Түркияның туризм дамуы
үшін қандай туристік-рекреациялық ресурстары бар екенін анықтау және
қазіргі туризм индустрия жағдайын анықтау болып табылады.
Сонымен қоса курстық жұмысты жазу барысында нақты деректерге сүйене отыра
жаңалық енгізу және курстық жұмысты қазіргі ғылыми зерттеу саласындағы
стандартқа сай жазылуын қадағалау.
Жұмыстың міндеті:
1. Түркияның табиғи рекреациялық және туристік ресурстарын анықтау.
2. Түркия туризмінің өзіндік ерекшелігін ашып көрсету.
3. Туризмнің ішкі нарыққа тигізген әсерін анықтау.
4. Түркияның қазіргі туризм индустриясын талдау.
5. Қазіргі Түркия мемлекетінің Қазақстандағы туризмнің деңгейін көтерудегі
рөлін көрсету. Екі ел арасындағы туристік байланыстың маңыздылығы мен
тәжірибе алмасудың болашағына талдау жасау.
Жоғарыда айтылған міндеттерді шешу үшін әр түрлі әдебиет көздері
пайдаланылды: ағымдағы басылымдар, энцеклопедиялық басылымдар, жол
сілтеуіштер, анықтама басылымдары мен интернет көздері қолданылған болатын.
Курстық жұмыста Түркияның туризмі дамуының табиғи, тарихи-мәдени
алғышарттары қарастырылып, туристік орталықтарына, туризмінің жағдайына
талдау жасалады.
Алға қойылып отырған басты нысан Түркия туризміндегі жоғарыда айтылған
мәселелерді жан жақты зерттеп, қорытынды жасау.

1ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ОБЬЕКТІСІ РЕТІНДЕ ТҮРКИЯНЫҢ СИПАТТАМА

1.1Жалпы елдің табиғаты және оның өзіндік ерекшелігі

Түркия дүниенің екі бөлігінде орналасқан мемлекет. Жерінің 97 % -ы
Азия материгінде, ал 3 %-ы Еуропада жатыр. Батысы мен шығысы 1600 км-ге,
солтүстігі мен оңтүстігі 550 км-ге созылған. Ол Кіші Азия түбегінде
орналасып, шығыста Грузиямен, Әзірбайжанмен, Иранмен, Армениямен, батыста
Болгариямен, Грекиямен, оңтүстікте Ирак пен Сириямен шекаралас. Жағалауын
солтүстігінде Қара теңіз, батысында Эгей теңізі, оңтүстігінде Жерорта
теңізі сулары шайып жатыр. Географиялық орнының ерекшелігі Еуропа мен Азия
материгінің тоғысқан жерінде орналасқандығы. Босфор бұғазы үстінде салынған
көпір Азия мен Еуропа материктерін жалғастырып тұр. Көпір 1973 жылы қазан
айының 30-да Түрік Республикасының 50 жылдық құрметіне ашылған. Ұзындығы
1074 м, биіктігі 64 м. Оның құрылысында түріктермен қатар ағылшындар,
немістер, жапондықтар еңбек етті. Қазір бұл көпір жаңа Түркияның символы
сияқты.
Түркия Кіші Азия мен Шығыс Фракия территориясында Еуропа мен Азия
арасында орналасқан. Дарданелла, Мәрмәр және Босфор сулары екі құрлықты
өзара бөледі.
Түркияның географиялық картасына қарағанда юралар және қыраттардың
көпшілігі көзге түседі. Мемлекет қатты тілмденген, табиғи ландшафттарының
және өсімдік байлылығы вертикалды зоналдығымен сипатталады.
Түркияда биік, тілемденген шатқалдар мен мұзды шыңдары бар таулары өзара
үйлескен.
Рельфетің сипаттамасы бойынша Түркия таулы ел: теңіз деңгейінен орташа
биіктігі 1000 метр. Территорияның жартысынан көбін Кіші Азиялық тау
қыраттары алады. Олардың құрамында Понтий және Тавр таулары ала араларында
Анатолия қыраттары орналасқан.
Понтий таулары Қара теңіз жағалауына параллель етіп 100 шақырымға дейін
созылған. Батысында таулар Саркарья өзеніне дейін жетеді. Солтүстігінде
Қара теңізге қарай төмендей бастайды, жағалау мен тау арасында 5-10
шақырымдай ғана сызық қалады. Қызыл-Ирмак, Ешиль Ирмак және Саркарья
өзендерінің сағаларында ғана жазық 60-70 шақырымға дейін кеңейе бастайды.
Понтий тауларының орташа биіктігі 2500 метр. Шығыс жағында таудың ең биік
нүктесі орнласқан – Качкар шыңы – 3931 метр. Батысына қарай Понтий таулары
900 метрге дейін төмендей бастайды. Бұл аймақта максималды биіктік 2000
метрден аспайды.
Түркияның оңтүстігінде Жерорта теңізі жағалауында күрделі Тавр (Торос) тау
жүйесі созылған. Бұл жүйені үш бөлікке бөліп қарастыруға болады: Батыс,
Орталық, Шығыс Тавр [1].
Батыс Тавр – Анталья жазығын доға етіп қоршап алған. Бұғаздың батысы мен
шығысында таулар Ликий және Киликий жазық территорияларын ала отырып
теңізге қарай созылады. Биік тау қыраттары (Бедаг, 3086 м; Эльмалы, 3073 м)
терең жазықтармен бөлінген. Батыс Тавр қыраттары арасында, әсіресе
солтүстігінде көлдер топтары және терең шұңғымалар топтары орналасқан
(Бейшехир, Эргидир, Сугла және тұзды көлдер: аджигель, Акшехир мен Испарта
шұңғымасы және т.б. жатады). Бұл аймақтың аты да түріктің көлдер елі.
Орталық Тавр биіктігімен және рельефтің альпілік типтес болуымен
ерекшеленеді. Мұндағы көптеген қыраттардың биіктігі 3000 метрден асады.
Батысында оңтүстік батысына қарай Орталық Тавр Жерорта теңізіне жақындай
келе бірден теңізге қарай үзіледі. Тек қана кейбір аймақтарында аллювиальды
жазықтардың тар сызықтарын байқауға болады, мысалы, Анамура, Аланья,
Силифке, Финике аудандары. Мерсин қаласы маңында таулар бірден солтүстік-
шығысқа қарай бұрылады.
Таврдың солтүстік шығыс жалғасы Бинбог және Тахталы қыраттары алып жатыр,
сондай-ақ бұл қыраттар Антитавра деген атпен белгілі. Қыраттар оңтүстік
батыс пен солтүситік шығысқа қарай созылып Узуняйланамен бітеді.
Шығыс Тавр оңтүстікке қарай Мұрат өзені және Baн көлінен бастап мемлекеттің
шығысына қарай созылған (Хакяри ауданы). Мұндағы ең биік нүктелері 4000
метрге дейін жетеді, ал Джило тау жүйесінде бұл көрсеткіш биіктейді
(4168метр).
Шығыс Тавр оңтүстігінде Диярбакыр шұңғымасы орналасқан. Шұңғыма оңтүстікке
қарай Месопотамия жазығына қарай төмендей береді.
Шеткі таулары арасында орналасқан Анатолия қыраттарын Ішкі Анатолия және
Шығыс Анатолия деп бөлуге болады. Ішкі Анатолия аласалау болып келеді. Бұл
аймақ ағынсыз шұңғымалар топтарынан құралған. Мұндағы биіктік батыстан
шығысқа қарай 800-12000 метрге дейін биіктей береді. Осындай ойпаттардың
бірінде Түркия астанасы Анкара орналасқан. Қыраттардың оңтүстік бөлігінде
ежелгі вулкандар тізбегі орналасқан. Орталық және Ішкі Аанатолияның
оңтүстігінде көлдер және батпақтар, көбінесе тұзды, орналасқан. Қыраттың
орталығында шамамен 1000 метр биіктікте Түркияда көлемі бойынша екінші
орында тұрған Тұз көлі орналасқан. Бұл көл өзінің суларының тұзды болуымен
ерекшелінеді. Жаз уақытында көл құрғап, түбі тұзды қабатпен жамылады.
Шығыс Анатолия солтүстігінде Понтий таулары мен оңтүстігінде Шығыс Тавр
арасында орналасқан. Батысында аймақты ішкі Анатолиядан Акдаг қыраты
бөледі. Шығыс Анатолияда биік таулар орналасқан, шамамен 1500 метрден 5000
метрге дейін. Армения шекарасының маңында Үлкен Арарат – сөнген вулкан,
Түркияның ең биік нүктесі (5165 метр) орналасқан. Бұл массивтің ерекшелігі
– конус тәрізді формалары болып табылады. Конус шыңы қарлы мұздықпен
жамылған. Үлкен Арарат маңында Кіші Арарат (3925 метр) орналасқан.
Шығыс Анатолияда 1720 метр биіктікте Ван ағынсыз көлі орналасқан. Көл елде
көлемі бойынша бірінші орында тұр.
Түркияның батысында Батыс Анатолия тау аймағы айқын бөлінген. Батыс
Анатолия қыраттарының биіктігі орташа, кейбір шыңдары, мысалы Улудаг тауы
(Кіші Олимп) 2500 метрге дейін жетеді. Улудагтың үлкен бөлігі қармен
жамылған.
Батыс Анатолия шектерінде Мәрмәр теңіз жағалауының бойында Апольонт, Изник,
Маньяс, Сапанджа көлдері бар жазықтар тізбесі созылған.
Түркия территориясы субтропикалық климаттық белдеуінде орналасқан.
Дегенмен, елдің рельефтің қатты тілемденуі және ауа массаларының күрделі
циркуляциялары нәтижесінде бірнеше климаттық аудан пайда болды.
Түркияның Қара теңіздік жағалауы жылы қоңыржай климатпен ерекшелінеді.
Ауасы ылғалды, маусымдық жауын-шашындар біркелкі таралған. Жазы ыстық, қысы
суық. Қаңтар айының орташа температурасы жағалауда -1-5, +7° ал шілде
айында +22, +24°. Понтий таулары қыста қаратеңіздік жағалауды суық ауа
массаларының ықпалынан қорғайды. Бұл аймақта жауын-шашын ең көп мөлшерде
жауады. Жағалаудың шығыс жағында жылына орташа 2500 мм жауын түседі. Батыс
аймақтарында 700-800 мм түседі. Понтий тауларының оңтүстік баурайында ауа
құрғақтығымен ерекшелінеді.
Эгей теңізінің жағалауы Жерорта теңіздік климатпен ерекшелінеді. Жазы
құрғақ және ыстық ал қысы жауынды және жылы. Ең ыстық айлары шілде және
тамыз, температурасы Ааданда +28°, ал ең суық айлары қаңтар және ақпан,
температурасы +10°. Түсетін жауын мөлшері 500-800 мм жылына. Таврдың батыс
бөлігінде 1000-1500 мм жылына жауын түседі. (кесте 1) Түркияның әр
аймағындағы температура ерекшеліктерін көруге болады.

Кесте 1

Түркияның әр аудандағы орташа ауа температурасы (◦С көрсетілген) [1]

Қаңтар

Анамур 0 345 286 155 498 311 426 394 274 584 441 Анкара 552
0 409 337 235 169 433 406 385 276 358 Антакья 458 654 0
437 640 299 708 676 556 682 660 Анталья 248 539 699 0 328
335 272 239 121 431 288 Бурса 797 376 1024 524 0 404 298
242 376 148 194 Кападжик 497 271 479 536 647 0 526 529 454
443 482 Дидума 681 693 1133 435 477 842 0 56 164 446 104
Эфес 630 649 1081 383 387 847 90 0 170 389 48 Фивы 439
616 890 193 601 727 262 272 0 479 218 Стамбул 935 441 1091
689 236 709 713 623 766 0 341 Измир 706 573 1056 460 311
771 166 76 349 545 0 Конья 296 256 516 298 491 238 624
620 489 656 543 Мерсин 205 468 254 446 806 293 879 828 637
905 858 Памуккале 477 479 928 231 463 628 244 193 214 629
269 Пергамон 802 669 1152 556 252 867 261 172 444 488 96
Самсун 908 394 778 933 740 415 1086 1043 1010 717 967
Трабзон 1075 722 845 1261 1068 613 1414 1371 1338 1045 1295
Троя 1012 658 1310 767 282 929 472 383 655 295 307
Измирде фригийтий патшасы Тантал мазары салынған. Грек аңыздары бойынша
Тантал патшасы мәңгілік азаптанады.
Қала орталығында жаңа құрылыс ғимараттарын арасында ежелгі грек ғимараттары
агора (қоғамдық жиналыстар орындары) қалдықтары сақталған.
Қазба жұмыстары кезінде осында Артемида, Деметра, Посейдон және басқа да
ежелгі грек құдайларының мүсіндері табылған. Қазіргі таңда олар әлем
мұражайын берілген.
XY ғасыр басында Измир Осман империясының қол астына өтті. Измир Осман
империясының ең ірі қаласы, мемлекеттің провинциясының бірінің әкімшілік
орталығы болған. ХІХ ғасырдың басына қарай Измир Осман империясының ең ірі
сауда портына айналып, бұл қала гүлденуіне әсер еткен бас факторы болаған.
Дегенмен, қаланың нағыз гүлдену кезеңі ХІХ ғасырдың екінші жартысы болды.
Бұл кезде Азиаттық Түркияда алғашқы темір жолдары салына бастады. Бірінші
жол Измир-Айдын ұзындығы 130 шақырым болды. бұл жол торабынан кейін басқа
да тораптар салына бастады. Нәтижесінде, Измир елдің ішкі қалаларымен
байланыста бола бастады. Измир қаласы Осман империясының басты сауда
қақпасына айналды. ХІХғасырда қала Стамбулдан кейін басты портына айналды.
Измир арқылы Еуропаға ауыл шаруашылығының әр түрлі өнімдері – нан, мақта,
көкөністер (әсіресе жүзім), түйе және ешкі жүні, жібек, шарап, табак,
опиум, әр түрлі тері, олив майы, раушан майлары, дәмдегіштер экспортқа
шығарылды. Әсіресе экспорттың маңызды өнімдерінің бірі смирна кілемдері
болды. ХІХ ғасырда Измирдің маңызды пайдалы қазбалары бар болғанымен қазба
жұмыстарымен айналыспаған. Негізгі шаруашылығы кілем тоқу мен мата сондай-
ақа, ауыл шаруашылық өнімдерін шығару болды.
ХІХ – ХХ ғасырларда Измир еуропалық державалардың маңызды дипломатиялық
құралына айнала бастады. Қалада көптеген еуропалық өкілдіктер – ағылшын,
неміс, грек, орыс, иран іс-әрекеттерін жасады. ХХ ғасыр басында қала мәдени
жағынан дами бастады. Мектеп, кинотеатрлар ашыла бастады. Осы кезде Измир
Тиятросу атты театры ашылды. Бірақ, Измирде демалыстың және саяси
пікіралмасулар үшін ең сүйікті орындарының бірі дәстүрлі түрік кофеханалары
– кахвехане болды.
Измир түрік баспасының тарихына да ықпал етті. Қала Түрік журналистиканың
бесігі болып табылады. Измирдегі пайда болған француз колониясының әсерінен
баспа дами бастады.
Измир көптеген жер сілкіністеріне, өрт пен чума ауруларына қарамастан
бірнеше рет өліп тірілген қала.
Түркия бірінші дүние жүзілік соғысында жеңіліс тапқаннан кейін Измир грек
оккупанттарының қол астына өтті. Осы кезде қоғамдық антиимпериалистік
қозғалыс пайда болды. Қозғалыс жетекшісі Мустафа Кемаль болды. 1922 жылдың
жазында грек дәне түрік армиялары арасында Измир қаласы үшін соғыс жүріп
жатты. 1922 жылдың қыркүйек айының басында грек армиясы талқандалды. Бірақ,
Измир соғыстар нәтижесінде өртеніп қиратылды. 1922 жылдың қазан айында
құрылыс жұмыстары басталып Измир жаңа тыныс алды [4].
Жаңа республика пайда болғаннан кейін де Измир қаласы Түркияның
маңызды сауда, мәдениет және өндіріс орталығы болып қала берді.
Дәл осы қалада Түркияның жаңа экономикалық өмірі басталды. Шығару және
өңдеу жұмыстары басталды. Әр түрлі өсаладағы өндірістер ашыла бастады.
Шетел капиталының ықпалы азая бастады. Барлық кәсіпкерліктерге түріктердің
өздері ие болды. Экономикалық өмірдің маңызды шаралардың бірі Измир
жәрмеңкелері болды. Бірте-бірте Измир Түркияның басқа қалаларына ұқсай
бастады. Халқы да біркелкі болды. ХХ ғасырдың 30 жылдарында Измир
туристерді тарта бастады. Бұл халықаралық жәрмеңкелерге және Эфес пен
Пергамның қасында орналасуына байланысты болды.
Түріктер бұл жерді Guzel Izmir, яғни әсем Измир деп атап кетті.
Қазіргі таңда бұл қала Түркияның ірілігі бойынша үшінші қаласы.
Қаланың территориясын негізінен таулар алады– 59,7 %, жазықтар – 22,3 %,
ойпаттар- 18 %.
Таулар арасынан биік шыңдары Вozdaglar (2.159 м), Madra Dagi, (1.344 м),
Buyuk Yamanlar Tepesi (1.076 м), Yunt Dagi (1.075 м).
Өзендерінен ең ірілері: Kucuk Menderes, Gediz Irmagi, Bakircay. Ал көлдері
арасынан: Dil (Karine) Golu, Guzelhisar Baraj Golu.
Қазіргі Измир халқысы шамамен 3 миллион адам. Негізінен түріктер,
мұсылмандар.
Қала тарихында бірнеше рет рим, грек, арабтар, сельджуктар, осман әскерімен
басып алынып отырды. Бұл жаулашылықтарының бәрі де қала архитектурасына
тарихи ескерткіштерінің бай болуына әсер етті.
1932-1941 жылдардағы қазба жұмыстары нәтижесінде Намазгях ауданында
колонналардың үлкен саны, жер асты қоймалар табылды. Колонналар мен
қоймалардың орналасуына қарағанда бұл жерде базар орналасқан деп
дәлелденді. Бұл орын Агора деп аталады. Агорада үлкен әсем көптеген
колонналары бар үш қабатты ғимарат орналасты. Ғимарат ішінде ірі залдар мен
базилик болған. Бір пікір бойынша мұнда әкімшілік ғимарат болды. Ішіндегі
залдары мен базилика діни ғұрыптарды өткізу орны болған. Сондай-ақ бұл
мемлкеттік маңызы бар тауарлар мен құнды заттар сақтау қоймасы болған.
Қазбажұмыстары нәтижесінде Посейдон, Деметра, Артемида мүсіндері табылды.
Кадифекаледегі қыратының төбесінде (ежелгі аты Пагос) Ескендір Зұлқарнайын
бұйрығымен бекініс салынды. Бекініс қуатты қамалдармен қоршалды. Бекініс
ішінде жаңбыр суын жинайтын ірі резервуарлар салынды. Қазіргі таңда бұл
бекіністен тек қана қамалдың бір бөлігі мен қақпалар ғана сақталып қалған.
Диана моншалар Халкапынар ауданында орналасқа. Мұнда судың негізгі көзі
орналасқан. Бұл су көзі қазіргі таңда бүкіл Измирді сумен қамтамасыз етіп
отыр. Құрғақшылық кезінде көл құрғап түбінде құрылыс қалдықтары табылды.
Ғалымдар пікірінше, бұл Диана моншалары. Аңыз бойынша көптеген ғасырлар
бойы бұл көлде Диана шомылды. Христиандар бұл жерді киелі деп санайды.
Қазіргі таңда көлде шомылуға тыйым салынып, көл қоршауға алынған.
Республика алаңында Ататүрік ескерткіші орналасқан. Ататүрік ат үстінде
бейнеленген. 1940 жылы Ататүрік анасы-Зубайда ханым жерленген орнында
ескерткіш салынды.
Конак алаңында 1901 жылы мұнара салынды. Бұл мұнара қала таңбасына айналды.

1927 жылы Археологиялық мұражай салынды. Мұнда Измирде, Эфесте табылған
экспонаттар көп жиналған.
Ортағасырларда қалада мешіттер салына бастады. Ислам бойынша адам бейнесін
салуға тыйым салынды. Бұл суретшілер мен бейнелеушілердің қолданбалы
өнердің жаңа салаларын игеруге ықпал етті. Түріктер мешіттерді сала
бастағанда олар көптеген үлгілерді сельджуктардан алды. Түріктер
Византияның территорияларын жаулап алғаннан кейін түріктер византия өнеріне
әсер ете бастады.
Измир қаласында 69 мешіт орналасқан. Олардың 32 соборлы болып табылады.
Измир мешіттерінен тек қана тоғызының тарихи құндылығы бар.
Хисар джами соборлы мешіті 1598 жылы Хисар алаңында салынды. Хисар джами
мешіті Измирдегі ең ірі мешіт.
1907 жылы белгісіз іскер Қараташ ауданында биіктігі 50 метр мұнара салғызып
алды. Мұнара төбесінде көру алаңы орналасқан. Келушілер мұнара төбесіне
гидравликалық әдісімен жұмыс істейтін лифт арқылы шығып бұғаз бен қаланы
тамашалай алады. Бұл жер Асансёр (Лифт) деп аталады.
Измирден оңтүсткке қарай 80 шақырым жерде ежелгі қала қалдықтары Эфес
орналасқан. Бұл ең әсерлі ескерткіш пен ион мәдениетінің үздік үлгілердің
бірі болып табылады. Антика кезінже Эфес Кіші Азиядағы ең маңызды қала
болды. Б.з.д. 5 ғасырда бұл жерде белгілі философ Гераклит өмір сүрді.
Артемида храмы әлемнің жеті кереметіне жатқызылады. Бұл храмды салу үшін
120 жыл кетті. Эфестіктер бұл құрылыс үшін еш күштерін және қаражаттарын
аямаған. Храм Эфестің өзінде емес, Каистра өзіненің ағысында салынды.
Эфес қаласының халқысы көп болған. Бұған дәлел ретінде Эфес амфитетары бола
алады. Сыйымдылығы 24,5 мың адам. Акустикасы өте керемет. Соңғы қатарында
аренаға дейін сыбырлап сөйлеген естіледі.
Эфестің басты көрікті жерлердің бірі Цельсий кітапханасының ғимаратының
фасады.
Памуккале қаласы Эфестің шығысында орналасқан. Бұл қала Мақта сарайы
деген мағына береді. Бұл қала термалды су көзі, әк террасалары мен
антикалық архитектураның қалталанбас симбиозы болып табылады.
Стамбул – жаңа Рим-Византия астанасы, кейін Осман империясының 1600 жылдан
астам бас қаласы болып келді. Соқырлар елі деп мегар көшбасшысы-Визант
осы аймақты атап кеткен. Б.з.д. 667 Визант дәл осы жерде Калхедон деп
аталған ол кезде, Византия колониясының негізін қалады.
Бұл аймақ ірі сауда орталығына тез арада айналып өзіне басқа халықтарды
тартты. 100 жыл өткен соң парсылармен бағындырылды. Қаланы спарталықтар,
афиндықтар, тіпті Ескендір Зұлқарнайын бағындыра алмады.
Бұл-Азия мен Еуропаны қосатын көпір ғана емес, бұл тарихты келешекпен
байланыстыратын көпір [1].
Тарихи және мәдени мұра, ғажайып фейшенебельді отельдер, мейрамханалар,
түнгі клубтар, кабаре, ежелгі базарлар, халықаралық фестивальдар – бәрі осы
кішкентай аймақта шоғырланған. Стамбулдың Азиялық бөлшегін Топкапа сарайы
орналасқан қыраттан тамашалауға болады. 4000-5000 адам тұрған сарай қаланың
ішінде орналасқан қала сияқты. 1465 ж Мехмед жаулап алушы ескі Византиялық
Акрополь орнында сарай салуға шешім қабылдады. Босфор мен Мәрмәр жағалауның
қиылысу орны – Алтын бұға осы сарай үшін сай орын болатын. Сарай
территориясы қатаң аймақтарға бөлінген: төрт авлуға бөлінген. Көрме залы
Лютфи-Кырдар 2000 адамды сыйдыра алады. қаланың орталық ауданы – Харбиеде
орналасқан. Қаланың бар көркісін тамашалау үшін теңізден көрген дұрыс.
Стамбулмен танысу Галат мұнарасынан бастаған жөн.
Йылдыз саябағын 18 ғасырда Селим 3 сұлтан өзінің анасы Михришах Сұлтанға
арнап Йылдыз павильонын салды. Кейін басқа павильондары мен жаз сарайлары
салынды. Романтика бағы Фенербахче ауданында орналасқан. Мұнда Принц
аралдарына ғажайып көрініс ашылады. Эмирган бағы 325 000 км2 жер аумағын
алып жатыр. Мұнда бірнеше тарихи павильон бар. Чубуклу бағы Бейкоз
ауданында орналасқан. Бұл бақты кішігірім орман деп атауға болады.
Стамбулға теңіз арқылы Севастополь, Ялта, Феодосии, тіпті Евпатория арқылы
келуге болады. Қала орталығы Алтын бұқа бұғазы үстінде салынған Галата
көпірі саналады. Көпір екі қабатты болып келеді. Ішінде жаңа магазиндері
мен ондаған еуропалық кафе орналасқан.
Галата көпірінен тікелей Айя София соборына түсуге болады. Алғашқы кезде
мешіт орыс князі Қызыл Күн Владимирдің христиан шіркеуі ретінде салынды.
1453 жылы Айя София мұсылман мешітіне айналды. Бұл Шіркеуді гректер VII
ғасырда салды.
Колонналарға арналған көк мәрмәрді гректер Эфестегі Артемида храмынан
әкелді. Кейін бұларды Герострат өртке жіберді. Солтүстік қанатындағы сегіз
колонналардың бірінің киелі күші бар деген аңыз бар. Аңыз бойынша, мұнда
Әулие Георгий дүниеге келді. 916 жыл бойы Айя София христиан шіркеуі
болған. Мешітке айналғаннан кейін бұл құрылысқа екі минарет қосты, ал
ішінде сегіз үлкен Алланың аттары, елшісі Мұхаммед, алғашқы қалифтер мен
имамдар есімдері жазылған медальон іліп қойған. 1935 жылы Түрік
Республикасының елбасы Кемаль Ататүрік христиандар мен мұсылмандар
арасындағы келіспеушіліктерді басу үшін мешітті мұражайға айналдырды.
Милет қаласы кезінде ірі маңызды сауда порты болған. Қазіргі таңда қаладан
тек қана қала қалдықтары мен ғажайып рим театры қалды. Басты көшесі
Дидимдегі Аполлон храмына апаратын еді. Оның ауданы шамамен 110х50 метрдей
болған. Храм жеті баспалдақты цоколда орналасып екі қатардан құралған 120
колонналармен қоршалған еді. Бірнеше колонналары біздің кезеңімізге дейін
жетті. Мұнда әйгілі Медуза Горгонаның басының мүсіні қалған. Жыл сайын
Милетке қажылыққа келген адам топтары келетін. Милетке Фалес философы және
Исидор архитекторы мен негізін қалаушы Хагиии Софии сияқты ұлы тұлғалар
танымалдылықты әкелді. Сондай-ақ қалада сельджук мешіті Илиас-бей қалды.
Бергама қаласы Измирдің солтүстігінде 108 шақырым жерде орналасқан. Қала
арқылы тауға жол шығады. Мұнда, теңіз деңгейінен 335 шақырым жерде ежелгі
Пергама акрополь қалдықтары орналасқан. Бұл қала кезінде Ескендір
Зұлқарнайын мемлекетінің құрамына кірген қала болған.
Пергам ежелгі дүниеге әйгілі пергамент пен Асклепий храмын берген
(рим тілінде Асклепий Эскулап деп дыбысталады). Асклепийде абыз –
емдеушілер көптеген ауру билеушілерді емдеді, олар физиотерапия мен гипноз
тәселдерін көп пайдаланылды. Бұл храм ірі санаторлы кешен болған. Бергама
(Пергама) қаласында неміс археологтары Зевс алтарін тапты. Бұл артефакт
қазіргі таңда Берлин Пергамон мұражайында орналасқан.
Пергамон алтару төртбұрышты құрылыс болған. Әр қабырғаның ұзындығы шамамен
70 метр болған. Алтарьдің оңтүстік жағында кең баспалдақ болған. Құрылыстың
төменгі қабырғалары құдайлар мен титандар арасындағы соғысты бейнелейтін
үздіксіз рельефті көрсетті. Сонымен қатар, мұнда акрополь, Дионис храмы,
тас театры, гимназия қалдықтары табылды. Осы құрылыстардың бәрі антикалық
кезеңді бейнелейді.

2.2 Туризмнің жақсы дамыған түрлері

Түркияда туризмнің кеңінен дамыған түрлері танымдық туризм,
белсенді туризм, су туризмі.
Түркияның көрікті жерлерін көріп танысумен қатар, мұнда жағажайда дем алу
үшін барлық жағдай бар. Бұл жерді жыл бойы келіп тамашалауға болады.
Түркия туризмнің жаңа ағымы – акваленд жақсы дамыған. Бұл су туризм
түрлерінің кешені болып табылады. Жерорта теңізінде яхтамен сапар шегу, тау
өзенімен каноэмен түсу, рафтинг жақсы дамыған туризм түрлері.
Түркияның рекреациялық ресурстары көп. Осы алуан түрлілігімен бұл мемлекет
өзіне туристерді тартады. Туристер әр түрлі мақсаттармен келеді: танымдық,
емдік-сауықтыру, экскурсиялық, басқа да мақсаттар (шоппинг, іскерлік,
т.б.).
Рафтинг- туризмнің кең тараған түрлерінің бірі. Бұл арнайы кемелермен өзен
бойымен түсу. Әсіресе, бұл туризм түрі үшін қолайлы аймақтарының бірі
Кепрюлю каньон. Өзенмен 10 адамдық каноэмен немесе рафтпен түсуге болады.
Бұл жанұяларымен немесе достарымен сапар шегетін туристер үшін ыңғайлы.
Маршрут шамамен 14 шақырымға созылған. Маршрут бойында ежелгі бекіністер
кездеседі. Жол бойында рим дәуірінде салынған көпір кездеседі. Бұл көпір еш
бір шегесіз салынып, әлі күнге дейін қауіпсіз болып келеді.

Түркияда түрік моншалары бүкіл әлемге танымал. Түрік моншасының ерекшелігі
– душтардың жоқ болуы және қалың түтінденуі. Тас бөлмесінде зал ортасында
ірі домалақ мәрмәр тасы орналасқан. Тас ішінен жылынып отырады.
Қабырғаларында суық және ыстық су ағатын бірнеше су құбыры орналасқан.

Түркияның курорттары көп. Стамбулдан күде Измирге, Даламан, Антальяға
ұшақтар шығады.
Анталья әлемге танымал курорттардың бірі. Бірақ мұндағы сөз қаланың өзі
туралы емес, қала маңы аудандар туралы айтылған. Осындай аудандардың бірі
Белек. Белек бұл ұзын жолақт құмды жағажайлары бар орын. Сиде қаласы
Антальядан 70 шақырым жерде орналасқан (сурет 2). Бұл аймақ та өзінің құмды
жағажайларымен белгілі. Антальядан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.