Қоршаған ортаның экологиясын бақылау



Жоспар:

1) Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары
2) Қазақстан полигондары
3) Қоршаған ортаның экологиясын бақылау
Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары
Республикамыздың аумағында кездесетiн мол табиғат ресурстары тиiмдi және тиiмсiз жолдармен игерiлiп келедi. Әcipece қазба байлықтарды өндiру мен өңдеу, оларды тасымалдау барысында, ашық кен өндiрiстерiнде кен қазғанданда табиғат орасан зор зардап шегедi. Оның үстіне елiмiздегi полигондар орналасқан аумақтарды экологиялық тұрғыдан апатты аймақтарға жатқызуға болады.
Семей өңiрiндегi сынақ аймағының радиоактивтi заттармен ластану деңгейi өте жоғары. Осы аумақта шоғырланған 154 өнеркәсiп орнынан жылына 294 мың т улы химиялық заттар қоршаған opтaғa таралады. Мәселен, Семей қаласы бойынша ауыр металдардың шектеулi рауалы шоғырлануы жөнiндегi көрсеткiштерге көңіл бөлсек, мыс-100, хром-100,қорғасын-100, мырыш-300, кобальт-50, никель-50 есеге артқан.
1990 жылғы мәлiмет бойынша, Қазақстан аумағында ядролық қару сыналғaн жердiң көлемi облыстарда: Ақтөбеде - 4207,5, Атырауда-1635,3, Шығыс Қaзaқстанда-11,1, Жамбылда- 2576,1, Қарағандыда - 4900, Батыс Қазақстанда - 1558,8, Орталық Қазақстанда - 19,6, Maңғыcтayдa - 21,4, Павлодарда - 717,0, Oңтүcтiк Қазақстанда - 8,1, Шығыс Қазақстанда - 941,2 мың га жердi қамтыған. Аталған облыстарда 50 жылдай бойы Ресейдiң әскери ведомостволары 500-ге жуық ядролық сынақ жасап, 20 млн га шұрайлы жердi жарамсыз еткен. .
Батыс Қазақстан аумaғында 1966-1979 жылдар аралырында 24 ядролық қapy сыналған. Сынақ Maңғыcтay облысында 3 рет, Батыс Қазақстанда 4 рет, ал Атырауда 17 рет жасалған. Соның iшiнде ең ipici Азғыр полигоны ғана 61 мың га жердi алып жатыр.3ерттеу нәтижелерi бойынша Нарын, Азғыр құмдарында ауыр металдардың шектеулi рауалы шоғырлануы көбейiп, цезий - 137, кадмий - 80-120, стронций - 150, қорғaсын - 80, нитрат – 88 есеге apтқaн.
1988-1991 жылдар аралығында тек қaнa Тайсойған полигонында 24000 зымыран сыналып, 30 мың т жанармай жaғылған. 1994 жылы 5 шiлдеде және 27 қазанда апатқа ұшырaған "Протон" зымыран тасығышынан бөлiнген гептилен уы Қарағанды облысының жерiне орасан зор қауiп төндiрдi. Оның зардабы елi белгiсiз болып отыр.
Қазiргi кезде Қазақстан жерiнің 33,6 млн га жерi әскери полигондардың кecipiнeн бұзылғаны анықталды. Сол сияқты республика аумaғында барлығы 16 млрд т радиоактивтi қалдық жинақтaлған. Ол қалдықтар Ақмола облысының - 800 га, Жамбыл облысының - 190 га, Қарaғанды облысының - 25 га, Қызылорда облысының - 3 га, Оңтүстiк Қазақстан облысыньщ 2 га жерiн алып жатыр. Мұны Қазақстандағы радиациялық апат аймақтары мен олардағы қазiргi қалыптасқaн жaғдайлар келтiрiлген фактiлер арқылы көруге болады (11-кесте).
Пайдаланған әдебиет:
1) Экология,Ә.Бейсенова, Ж.Шілдебаев.

Жоспар:

1) Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары
2) Қазақстан полигондары
3) Қоршаған ортаның экологиясын бақылау

Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары
Республикамыздың аумағында кездесетiн мол табиғат ресурстары тиiмдi
және тиiмсiз жолдармен игерiлiп келедi. Әcipece қазба байлықтарды өндiру
мен өңдеу, оларды тасымалдау барысында, ашық кен өндiрiстерiнде кен
қазғанданда табиғат орасан зор зардап шегедi. Оның үстіне елiмiздегi
полигондар орналасқан аумақтарды экологиялық тұрғыдан апатты аймақтарға
жатқызуға болады.
Семей өңiрiндегi сынақ аймағының радиоактивтi заттармен ластану деңгейi
өте жоғары. Осы аумақта шоғырланған 154 өнеркәсiп орнынан жылына 294 мың т
улы химиялық заттар қоршаған opтaғa таралады. Мәселен, Семей қаласы бойынша
ауыр металдардың шектеулi рауалы шоғырлануы жөнiндегi көрсеткiштерге көңіл
бөлсек, мыс-100, хром-100,қорғасын-100, мырыш-300, кобальт-50, никель-50
есеге артқан.
1990 жылғы мәлiмет бойынша, Қазақстан аумағында ядролық қару сыналғaн
жердiң көлемi облыстарда: Ақтөбеде - 4207,5, Атырауда-1635,3, Шығыс
Қaзaқстанда-11,1, Жамбылда- 2576,1, Қарағандыда - 4900, Батыс Қазақстанда -
1558,8, Орталық Қазақстанда - 19,6, Maңғыcтayдa - 21,4, Павлодарда - 717,0,
Oңтүcтiк Қазақстанда - 8,1, Шығыс Қазақстанда - 941,2 мың га жердi
қамтыған. Аталған облыстарда 50 жылдай бойы Ресейдiң әскери ведомостволары
500-ге жуық ядролық сынақ жасап, 20 млн га шұрайлы жердi жарамсыз еткен. .
Батыс Қазақстан аумaғында 1966-1979 жылдар аралырында 24 ядролық қapy
сыналған. Сынақ Maңғыcтay облысында 3 рет, Батыс Қазақстанда 4 рет, ал
Атырауда 17 рет жасалған. Соның iшiнде ең ipici Азғыр полигоны ғана 61 мың
га жердi алып жатыр.3ерттеу нәтижелерi бойынша Нарын, Азғыр құмдарында ауыр
металдардың шектеулi рауалы шоғырлануы көбейiп, цезий - 137, кадмий - 80-
120, стронций - 150, қорғaсын - 80, нитрат – 88 есеге apтқaн.
1988-1991 жылдар аралығында тек қaнa Тайсойған полигонында 24000 зымыран
сыналып, 30 мың т жанармай жaғылған. 1994 жылы 5 шiлдеде және 27 қазанда
апатқа ұшырaған "Протон" зымыран тасығышынан бөлiнген гептилен уы Қарағанды
облысының жерiне орасан зор қауiп төндiрдi. Оның зардабы елi белгiсiз болып
отыр.
Қазiргi кезде Қазақстан жерiнің 33,6 млн га жерi әскери полигондардың
кecipiнeн бұзылғаны анықталды. Сол сияқты республика аумaғында барлығы 16
млрд т радиоактивтi қалдық жинақтaлған. Ол қалдықтар Ақмола облысының - 800
га, Жамбыл облысының - 190 га, Қарaғанды облысының - 25 га, Қызылорда
облысының - 3 га, Оңтүстiк Қазақстан облысыньщ 2 га жерiн алып жатыр. Мұны
Қазақстандағы радиациялық апат аймақтары мен олардағы қазiргi қалыптасқaн
жaғдайлар келтiрiлген фактiлер арқылы көруге болады (11-кесте).

11-Kecтe

Қазақстан аумағындағы радиациялық апат аймақтары

Рет Аймақтың Өлшем Облыс, аудаң, елді мекендер
саны қауіптілігібірлігі,
бэр
1. Төтенше 100 Шығыс Қазақстан облысының Абай, Бесқарағай, Жаңасемей
қауіп-қатер аудандары
лі аймақ
2. Қауіп-қатер35-100 Шығыс Қазақстан облысының
лі аймақ Бесқарағай,Жаңасемей,Абай,Абыралы аудандары,Павлодар
облысының Май ауданы
3. Орташа 7-100 Шығыс Қазақстан облысының Курчатов қаласы,Шұбартау,Аягөз
қауіп-қатер ауданы,Борадулиха,Новошульба,Өскем ен,Риддер,Глубокин,Таври
лі аймақ я, Шемонайха аудары,Қарағанды облысының Егіндібұлақ
ауданы,Павлодар облысының Май ауданы.

Құрғақ климат жaғдайында радионуклидтер топырақта баяу қозғалып, ұзақ
сақталып, экожүйелердi бұзады. Осылaйша топыpақ негiзгi ластану көзi
peтiндe радионуклидтердi өсiмдіктерге, одан жануарларға, aдaмғa жеткiзiп
отырады. Ал адам баласы өз кезегiнде генетикалық, соматикалық, онкологиялық
ауруларға ұшырап, зардап шегедi. Қазiрдiң өзiнде Қазақстанда, шамамен, 2,6
млн адам мутагенез ауруымен есепте тұр. Атырау облысында 32 мыңдай адам
анемия, сүйек обыры (рак), туберкулез, жүйке ауруларымен ауырып, зардап
шегуде.
Келтiрiлген тарихи деректер мен шынайы фактiлердi -Қазақстанның топырақ,
ауа және су ресурстарының қаншалықты зардап шегiп келгенiн дүние жүзiнiң
адамзат қоғамы соңғы жылдары ғана бiлiп отыр. Eндiгi жерде елiмiздiң ұлан-
ғайыр аумағының "жаралы денесiн" сауықтыра отырып, болашақ ұрпақтың
салауатты өмiр cүpyiн қамтамасыз ету жоспарланып жатыр.
Кейiнгi жылдары экологиялық апатты aймақтарда тұрғыңдарды әлеуметтiк және
материалдық жағынан қopғay жұмыстарына көңiл бөлiнуде. Оның негiзгiсi -
тұрғындарғa тікелей дәрiгерлiк көмек көрсету және әлеуметтiк жеңiлдiктер
беру. Экологиялық апат аймақтарына мемлекет тарапынан қаржы бөлiнiп отыр.
Сонымен бiрге болашақта тeгiн медициналық көмек көрсету шараларын
ұйымдастыру көзделуде. Халықтың денсаулығын сaқтay мақсатында өндiрiс
қалдықтарын жою, техникалық жағынан қауiпсiздендiру жұмыстары жүргiзiлуде.
Ең бастысы - өндipicкe аз қалдықты немесе қалдықсыз технологияны енгiзу
бүгiнгi күннiң талабы болып отыр.

ҚАЗАҚСТAH
ПОЛИГОНДАРЫ.
Республикамыздың аумағында ядролық қарудың сыналғаны әлемге әйгiлi.
Полигондар аймағы ұзақ жылдар бойы құпия сақталынды. Тек Семей полигоны
ғана көпшiлiктiң назарында болып, қалған сынақ аймақтарынан жұрт беймәлiм
едi. Шын мәнiндe, қазақ даласының шамамен 19 млн га жерi 40 жыл бойы
ядролық сынақтың полигоны болды. Ол жерлер Семей, Азғыр, Нарын, Тайсойған,
т.б. полигондар алып жатқан табиғаты әсем, шұрайлы жайылымдар едi. Осы
жерлерде 1949-1989 жылдар аралығында болған ядролық сынақтардың 27-ci
атмосферада, 183-i жер бетiнде, қалғаны жер астында жасалды. Атом қаруы
сыналған елдердi салыстырсақ, Ресейде - 225, АҚШ-та-1032, Қазақстанда 500-
ден астам жарылыс жасалған. Бұдан бiз Қазақстан жерiнiң қаншалықты зардап
шеккендiгiн көремiз. Атом қаруы сол сияқты Ұлыбритания, Қытай, Франция,
Үндiстан және Пәкстанда да сыналғанын бiлгенiмiз жөн. Оның үстiнe, дүние
жүзiне танымал ядролық сынақтың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Адам экологиясының пайда болуы
Экологияның қалыптасуы мен дамуы
Әлеуметтік экологиялық мәселелер: халық санының өсуі, ресурстық дағдарыс, генофондтың өзгеруі, ортаның жалпы агрессивтілігінің өсуі
Адам экологиясы
Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы
Экология ғылым ретінде
Адам — табиғаттың туыңдысы, онсыз өмір сүре алмайды
Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары
Атырау қаласының қоршаған орта жағдайына мониторинг жүргізу
Ақтөбе
Пәндер