Қазақтанның «Қазақстан - 2030» ұзақ жылдарға арналған дамуының стратегиясы



Жоспары:

І Кіріспе

Қазақтанның «Қазақстан . 2030» ұзақ жылдарға арналған дамуының стратегиясы
1.Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». Астан, 2007 жылғы 28 ақпан. (І Б.)
2.Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». Астан, 2007 жылғы 28 ақпан. (ІІ Б.)
3.Инновациялар мен оқу.білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына
4.Выступление Президента Республики Казахстан
5.Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Наурыз 2006 ж.
6.Қазақтанның «Қазақстан . 2030» ұзақ жылдарға арналған дамуының стратегиясы
7.Қазақстан Республикасының Индустриялық.инновациялық дамуының 2003.2015 жылдарға арналған стратегиясы
8.Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 . 2008 жылдарға арналған бағдарламасы туралы баяндама
ІІ Екінші басымдықты: Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамның топтасуын іске асыру

ІІІ Үшінші басымдықты: Ашық нарықтық экономика қағидаттарына негізделген тұрлаулы экономикалық өсуді қамтамасыз етуді іске асыру

ІV Төртінші басымдықты: Барлық қазақстандықтардың денсаулығын, білімі мен әл.ауқатын іске асыру

IV Қорытынды
Кіріспе
Соңғы алты жыл ішінде біз екі басты стратегиялық мақсатты көздедік.
Біріншіден, Қазақстан егемен тәуелсіз мемлекет болды. Көптеген адамдар қазір мұны тиісті нәрсе ретінде қабылдауға әзір, бірақ қазақстандықтар мұның біздің тарихымызда қаншалықты сирек әрі қиындықпен болғанын ұмытпауға тиіс.
Екіншіден, біз кең ауқымды әлеуметтік, саяси және экономикалық реформаларды жүргізе бастадық. Аталған мақсаттарға әлі жете қойғамыз жоқ, дегенмен жекелеген бағыттарда көзге түсер нәтижелеріміз де бар.
Енді ахуалды терең таразылау, дамуымызды әлемдік тәжірибе тұрғысынан талдау және реформаларымызды іске асыру мен жаңа институттарымыздың қалыптасу дәрежесін үздік әлемдік тәжірибемен салыстыру маңызды. Өзіміздің бекем және босаң тұстарымызды салиқалы тұрғыдан талдап, тек содан кейін ғана дербес төл стратегиямызды талдап жасаудың маңызы бұдан бір де кем емес.
Біздің ішкі бекем тұстарымыз бен Қазақстанның қолындағы сыртқы мүмкіндіктерді, өзімізге тән босаң тұстарымыз бен сыртқы қатерлерді тал-даудан бастайын.
Еліміздің қолында сегіз артықшылық бар.
Біріншісі. Біз өзіміздің тәуелсіз, егемен мемлекетіміздің негізін қаладық. Барлық қажетті мемлекеттік институттар қазірдің өзінде бар әрі ай сайын тәжірибесі мен біліктілігін ширата түсуде. Бірақ мемлекетіміздің құрылысы аяқталатын күн әлі алыс.
Екіншісі. Біз жетпіс жыл бойы өзіміз өмір сүрген ескі саяси және экономикалық жүйеден іргемізді түбегейлі аулақ салдық. Бүгін мүлде жаңа мемлекет өмір сүріп отыр, мүлде өзге саяси және экономикалық жүйе жұмыс істеуде.
Үшіншісі. Қоғамымыздағы өзгерістер ықпалымен, өзіміз көбіне оны түйсіне де бермей, құндылықтардың сапалық тұрғыдағы өзге жүйесі мен адамдық қарым-қатынастардың жаңа түріне дағдылана отырып, өзіміз де түгел өзгердік. Қысқасы, біз азаттық алдық. Мемлекеттік-ұжымдық дүниетанымның жекешіл дербес дүниетаныммен алмасуы біздің өміріміздің әрбір қырын өзгертті. Әрине, ескі жүйе шақтап болса да неғұрлым сенімді әлеуметтік игіліктер беріп келді, әрі бірсыпыра салаларда жетістіксіз де болған жоқ. Алайда, экономикалық тұрғыдан бәсекеге қабілетсіз болғандықтан, ол жүйенің күйреп тынғанын да ұмытпауға тиіспіз. Ол әлеуметтік жағынан да осал болып шықты, өйткені адамдардың көпшілігінің тұрмыс деңгейі шетелдегі тұрмыс деңгейінен төмен еді. Ол, сондай-ақ, жеке адам хақында да осалдық танытты, өйткені еркіндік бермеді. Нарықтық экономика мен демократиялық тұрғыда таңдап алынған мемлекет Қазақстанға қандай шамада өркендеу мен бостандық әкелерін уақыт өте келе біздің өз тәжірибеміз көрсетуге тиіс. Өтпелі кезең уақытында біздің азаматтарымыздың көпшілігі қилы істі бастан кешірді әрі көп нәрсені құрбан етті. Бірақ біз мұны тек сіздер мен біздің игілігіміз үшін ғана емес, ең алдымен, балаларымыз бен немерелеріміз үшін жасап отырмыз.
Төртіншісі. Біздің басты оң игіліктеріміздің ішінде - халқымыздың, немесе былайша айтқанда, адам ресурстарының сапасы тұр. Біздің ғылыми және шығармашылық әлеуетінің деңгейі жоғары білім өресі биік халқымыз бар. Көптеген елдерде бұл жоқ, әрі олар осындай сапаға жетуді өздерінің стратегиялық мақсаттарының бірі санайды. Мұның өзі - біздің халқымыз бен бұрынғы жүйенің аса ірі жетістігі. Біз қолымыздағы осындай баға жетпес капиталды жан-жақты дамытуға және оның дамуы үшін барған сайын жаңа әрі неғұрлым өркениетті жағдай туғызуға тиіспіз.
Бесіншісі. Біздің табиғи ресурстарымыз - орасан зор байлық. Алайда, мұның өзі қаншалықты кереғар көрінгенімен, әлемдік тәжірибе табиғи байлығы бар көптеген елдердің оны дұрыс игере білмегендіктен, ақыры кедейлер қатарынан шыға алмағанын көрсетеді. Алайда, Шығыс Азияның неғұрлым серпінді дамыған елдері- табиғи ресурстары жоқ елдер. Осының бәрі жетекші фактор - бұл адамдардыц өзі, олардың ерік-жігері, күш-қуаты, табандылығы, білім-білігі екенін тағы да дәлелдей түседі. Бұл - бізге гулдену мен тәуелсіздік есігін айқара ашуға мүмкіндік беретін нақ сол "алтын кілттің өзі".
Әлемнің келеңсіз тәжірибесін де үйрену қажет. Ол даму стратегиясының немесе оларды іске асыру қабілетінің болмауы табиғи байлықтар әлеуетінен басым түсетінін айқын көрсетіп отыр. Сондықтан, бұдан біз шығаратын басты қорытынды - ойластырылған стратегия жасап, оны барлық қиындықтарға қарамастан жүзеге асыру қажеттігі. Жер қойнауының байлығы - барша келер ұрпақтың игілігі. Бұған қарап босаңсымауымыз керек. Керісінше, Үкіметті қоса, біздің бәріміз ондай байлық қолымызда болмағандағыдай өмір сүріп, жұмыс істеуге тиіспіз.
Алтыншысы. Біздің ауқымды алқаптарымыз, ауыл шаруашылығы жерлеріміз - орасан зор әлеуетіміз. Көптеген өлшемдер бойынша біз Канада мен Австралияға ұқсаспыз, бізге тек бір нәрсе - олардың өнімділігі мен экспорттық әлеуеті жетіспейді. Бұл жерде де, тағы да, ең бастысы - нақты және тиімді стратегия, адамдар мен капитал.
Біздің жетінші бекем тусымыз - қоғамымыздың саяси тұрақтылығы мен бірлігінде жатыр. Біз қоғам ішінде тікелей тайталасқа жібермей, ахуалды тұрақтандыра білдік, мұны мақтан етеміз, өкінішке қарай, көптеген дамушы және кешегі коммунистік кейінгі елдердің бұған қолы жеткен жоқ. Алайда толық тұрақтылықтың, ал топтасу мен бірліктің ауылы әлі алыс жатыр, сондықтан біздің баршамыз өзіміздің біртұтас отбасымыз деп сезіну, өз мақсаттарымызды айқын біліп, оларға қарай келісе ілгерілеу үшін алдағы уақытта көп жұмыс тындыруға тура келеді.
Бұл бір-бірімізбен кедейшілік пен жоқшылық жағынан теңесу, теңгермешіліктің жаңа жүйесін орнату да емес. Сондай-ақ қандай да бір этникалық немесе діни топтарға басқалармен салыстырғанда, басымдықтар беру жөнінде де әңгіме болуы мүмкін емес. Біздің стратегиялық міндетіміз - халықтың көптеген топтарынын, бірлігі, жекешіл және қоғамдық негіздерді салиқалы үйлестіру, мұның өзі қоғамымыздын, жарасымды сатылы дәстурлерін толықтыра түседі.
Байлардың ат төбеліндей шағын тобы жарлы адамдардың үлкен тобынан едәуір алшақтап кеткен жерде қоғам еш уақытта еңсесін көтеріп, абаттанып гүлдене алмайды. Түрлі этникалық және діни топтардың құқықтары әр түрлі болып келетін, біреулерге мүмкіндіктер беріліп, өзгелерге берілмейтін, саяси партиялар мен қозғалыстар тікелей қарама-қарсы тараптарға "бұра тартатын", бұқаралық ақпарат құралдарының еркіндігі мен жауапкершілігі, либерализм мен демократияның және мемлекет күшінің арасында орасан зор сәйкессіздіктер бар елдің де болашағы жоқ. Біз шектен тыс шығандап кетудің бірін бастан кешірдік, екіншісіне түсіп малтықпасақ игі. Менің ойымша, осы бір ақылға сыйымды дүниелерді ұғыну қоғамдық санада нық орын тепкен де тәрізді.
Сегізіншісі. Мен қазақстандықтардың байсалдылылығы мен төзімділігін, олардың кеңпейілділігі мен ақжарқындығын атап айтқым келеді. Мұны шетелдіктердің баршасы дерлік айтып жүр. Мен өз отандастарымызға өтпелі кезеңнің ауыртпалықтарын түсініп, оған төзіп отырғаны үшін ризамын және осы қасиеттер - біздің табысқа жетуіміздін, қоғамымыздың топтасуының, шетелдік инвестицияларды тартудың және халықаралық қоғамдастықты біздің проблемаларымызды шешуге кірістірудің елеулі кепілі деп санаймын.
Біздің осындай күшті жақтарымызбен бірге сыртқы сипаттағы бірқатар мүмкіндіктеріміз бар. Біздің сыртқы мүмкіндіктеріміз ең алдымен еліміздің географиялық, геосаяси және геоэкономикалық жағдайымен айқындалады. Қазақстанның негізгі үш мүмкіндігін бөліп айтуға тұрарлық.
Бірінші мүмкіндік біздің Еуразия аймағындағы жолдардың түйіскен торабында орналасқан географиялық жағдайымыздан туындайды. Әлемдік экономикалық және саяси процестердін, ауқымдану процесі осы факторды түйінділерінің қатарына қосады. Біздін, бабаларымыз түркі халықтарынын, біртұтас отбасы құрамында осы маңызды стратегиялық факторды өздері үшін тиімді пайдалана білді: атақты Жібек жолы бойымен Еуропа және Азия елдері арасында кең ауқымды сауда арнасы ұйымдастырылған болатын. Бүгін біз осы арнаны аймақтағы басқа елдермен ынтымақтаса отырып және әлемдік қоғамдастықтық қолдауымен қалпына келтіре бастадық. Сөз жоқ, келешекте Еуропа мен Азия арасында сауда, қаржы ағысы жүйесі мен адамдардын, көші-қоны ұлғая түседі.
Көптеген саяси тұрақтандырушы факторлары туралы айтпағанның өзінде, мен нақ осы себептен, Еуразия идеясын ұсындым және оны дамыта бермекпін, әрі оның стратегиялық болашағына да сенімім кәміл.
Бізбен шектес кез келген ел тәрізді Қазақстаннық жеке өзі де тиімді транзиттік әлеуетін іске асыра алмайды. Мұны бірлесе, тығыз әрі өзара тиімді ынтымақпен жасау қажет.
Осындай тоғыз жолдың торабында орналасқандықтан, шекараларымыздын, өн бойында өз өнімімізді өткіудің аса ірі нарықтарының орасан зор әлеуетіне ие болып отырмыз. Таяу жатқан сыйымдылығы 2 млрд. адамға жуық нарықтардың, бірен-сарандары болмаса, қалған кез келгені Қазақстан өнімін, әлбетте, оның бәсекелестік қабілеттілігі болған және тиісті көлік арналары дамыған жағдайда, жұтып қоюға қабілетті. Бұл көршілер - Ресей, Қытай және ислам мен Орталық Азия мемлекеттерінің тобы, Таяу және Орта Шығыс елдері - тарихи тұрғыда маңызды әлемдік орталықтар болып табылады. Күллі Еуразия құрылығында бейбітшілік пен тату көршілік және өзара сенім қарым-қатынастарын орнықтыру - табысты дамудың қажетті шарты. Соғыстарға, бақталастыққа, бәсекеге және егеске киліккен елдер өздерін тоқыраумен артта қалушылыққа ұрндыра отырып, өз ресурстарын, уақыты мен күш-қуатын орынсыз шығындайды.
Екіншісі. Мемлекет қүрылысы мен реформаларды жүргізудің ауыр процестерін шетелдік мемлекетгер мен донорлық ұйымдар тарапынан қолдау бізге қосымша мүмкіндіктер береді. Бүл тұрғыда көптеген елдердіқ бізге қарағанда оншалықты жолы болмады. Осы фактор, әсіресе өтпелі кезеңнің бастапқы кезеңдерінде өте маңызды, өйткені бізге сырттың қаржы ресурстары мен білім-білігі қажет.
Үшіншісі. Ауқымдану және ғылыми-техникалық прогресс процесі, әсіресе жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың дамуы біздің аумақты, әрі аз қоныстанған еліміз үшін бірегей мүмкіндіктер ұсынады. Алайда біздің осы процестермен қатар адымдайтынымызға ешкім кепілдік бере алмайды. Демек, осы технологияларды ұғыну, олардың біздің қоғамымызға толық кіруіне қол жеткізу, ғылыми-техникалық кадрларды қолдау маңызды.
Бүгінгі дамуымыздың келеңсіз сипаттары туралы айта отырып, олардың көпшілігінің уақытша және өтпелі сипаты барын, оның өзі де кеңестік мұра мен өтпелі кезеңнің қиындықтарынын, салдары екенін атап өту қажет.
Бірінші. Бүл коммунистік принциптер рухында тәрбиеленген адамдардың бірнеше ұрпақтары қалыптастырған біздің діліміз. Кейбіреулер жақында болған өзгерістерді ынта-жігерімен пайдаланды, бірақ басым бөлігі олай істеген жоқ. Адамдарға субъективтік және объективтік факторлар ықпал етеді, олар болып жатқан өзгерістерге баяу бейімделіп, өз проблемаларын шешуде бүрынғысынша мемлекеттің көмегіне иек артып отыр. Мұндай пәлсапа мен тұрмысқа деген көзқарас олардың жаңа қиындықтарға төтеп беруіне бөгет болады, күш-қуаты мен өзінше іс-әрекет жасау талабынан айырады.
Мемлекеттің ендігі жердегі жаңа рөлі адамдар үшін шешімдер қабылдауда емес екенін көптеген шенеуніктердің өздерінің де әлі түсіне бермейтіні құпия емес. Керісінше, оның рөлі бәрінен бұрын азаматтар мен жекеше сектор өздері мен өз отбасылары үшін тиімді шаралар қолдана алатын жағдайларды қалыптастыруда болып отыр. Біз бұл ретте жаңа құндылықтар жүйесіне тезірек бейімделіп кеткен, болашаққа жаңаша көзқарасы бар жас ұрпаққа сүйене отырып, бұқаралық сананы төзімділікпен жаңғыртуға тиіспіз.
Адамның ой-санасын бір сәтте өзгерту мемлекеттің қолынан келмейді. Бірақ мемлекет өзгерістер процесін объективті тенденцияларды түсіндіру, маңызды ақпаратты халыққа жеткізу жолымен және де, ең бастысы, өзіндік молшылыққа бағытталған әлеуметтік-экономикалық саясатты іске асыру жолымен жеделдетуге қабілетті. Адамдардың жаңа дүниетанымы қалыптасқанша ондаған жылдар қажет болады.
Екінші. Экономикалық реформаларды жүзеге асыру, КСРО-ның ыдырауы және Қазақстан экономикасының әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі өндіріс көлемдерінің елеулі төмендеуіне әрі осының салдары ретінде - әлеуметтік ахуалдың объективті түрде төмендеуіне әсер етпей қоймады. Технологиялық тұрғыда артта қалған және қуатты мол қажет ететін өндірістердің ауқымды бөлігі, даярланбаған және шаруашылық жүргізудің жаңа жағдайларын игере алмаған менеджмент - бәсекеге қабілетсіздікке және көптеген кәсіпорындардың тұрып қалуына, дәстүрлі өткізу рыноктарын жоғалтуға, төлемсіздіктер мен өндірістің құлдырауына алып келген негізгі факторлар, міне осылар. Осының салдарынан біздің елімізде соңғы сегіз жылда өндіріс деңгейі екі еседен артық қысқарды, ал бюджеттік түсімдер одан да көбірек қысқарды. Мұның өзі көптеген дамушы елдердегі экономикалық өсудің жоғары қарқынымен бір мезгілде болғандықтан, біздің экономикамыз шартты түрде алғанда үш еседен астам артта қалып қойды. Осы факт бізді бұрынғыдан да жіті, жігерлі қимылдауға мәжбүр етіп отыр.
Үшінші. Біздің экономикалық құлдырауымыздың салдарынан азаматтарымыздың көпшілігінің табысы мен өмір сүру деңгейі нашарлап кетті. Теңгермешілікті жою және жұмыс істейтін еңбек рыногын құру байлар мен жарлылар арасында елеулі айырмашылықтың туындауына әкеліп соқты. Бұл ретте - мемлекеттің жетекші тірегі және қоғамның негізгі тұрақтандырушы факторы - орташа таптың шоғыры аз.
Төртінші. Экономиканың қозғаушы күші болуға тиіс ұлттық жинақталымдардың үлғаюы мен капиталдың қорлануы баяу. Ішкі капитал мен жинақталымдардың жеткіліксіздігінен Қазақстан шетелдік капиталға, жекеше капиталға да, сондай-ақ халықаралық қаржы институттарына да одан әрі тәуелді бола түсті. Экономиканы әрі қарай сауықтыру инвестициялардың зор көлемде келіп құйылуына байланысты, мұның өзі инвестициялық ахуал едәуір жақсартылса ғана мүмкін болады.
Бесінші. Әміршілдік экономикадан нарықтық экономикаға ауыртпалықпен өту бүған дейін осындай ауқымда бізге беймәлім болған кедейлік пен жұмыссыздық проблемаларын туғызды. Бұлар қылмысқа, есірткіқұмарлыққа құнарлы негіз қалап, қоғамдық түңілушілікті туындатады және қоғамдық тұрақсыздық мүмкіндігін арттырады. Зейнетақылар мен еңбекақылардың уақтылы төленбеуімен астасқан жоғары жұмыссыздық деңгей негізінде экономикалық проблемалардан, қаржылық капиталдың болмауынан және оларды шешудегі әлсіз стратегиялардан туындады. Аграрлық және әлеуметтік секторларды (денсаулық сақтау, білім беру, ғылым және т. б.) реформалаудың тиімді бағдарламаларының жоқтығы және өтпелі кезеңнің қысылшаң жағдайларында бюджет қаражатын бөлуді қысқарту осы бір өмірлік маңызы бар салалардың нашарлауы мен тұралап қалуына алып келді.
Осы процестер алтыншы осал жағымызды, кез келген тұрғыдан қауіпті - демографиялық өнімсіздігімізді де сипаттап отыр. 1992 жылдан бастап соғыстан кейінгі 50 жыл ішінде тұңғыш рет біздің халқымыздың саны қысқара бастады.
Біздің босаң тұстарымыздың қатарына жетінші осал жағымызды - жете даярланбаған және нашар үйымдастырылған мемлекетгік басқаруды жатқызған жөн. Мүның өзі де таза қазақстандық проблема емес. Бұл құбылыспен түгелдей барлық колониализм дәуірінен кейінгі дамушы және коммунистік кезеңнен кейінгі елдер бетпе-бет келді. Бүгінгі танда көптеген проблемалардың шешімі осы факторға келіп тіреледі және оны тез еңсеру де мүмкін емес. Әзірше бізде стратегиялық міндеттерді жоғары кәсіби деңгейде, отансүйгіштікпен және адал шешуге қабілетті адамдар мүлде аз.
Барлық істерге жөн-жосықсыз араласу әдеті, ақпаратты қоғамнан жасыруға жетелейтін құпияшылдықтың қажетсіз және зиянды сілемі, ведомствошылдық пен жершілдік, жекжатшылдык, пен топшылдық, ұжымдық жауапсыздық, сүреңсіздік пен бойкүйездік, сәйкессіз және көп сатылы құрылым, сыбайлас жемқорлық - міне біздін, бюрократияның бұрынғы режим тәрбиелеп кеткен әрі соңғы жылдары анық көрініс берген, жасырын нысаннан ашық күйге ауысқан "қадір-қасиеттерінің" әлі де толық емес жиынтығы осы.
Бұл проблеманың екінші бөлігі кәсіпорындардағы менеджерлер корпусының мүлде төмен сапасы болып табылады.
Жағдайды оңалту үшін көп іс істелді, соның ішінде кей сәтте оташылық әдістерін де қолдандық. Бірақ бұл проблеманың басым проблемалар қатарында турғаны айқын.
Мемлекет басшысы ретінде мен бір нәрсені айтуға тиіспін. Шенеуніктердін, жаңа жағдайға бейімделуі үшін біз бөле алатын уақыт өтіп кетті. Ендігі жерде өзге адамдардың есебінен жарылқаушы болуға, елдің дамуына нұқсан келтіруге болмайды. Осы зиянды әдеттердің қаулап өсу әлеуетіне түбірінен балта шауып, Үкімет аппараты мен мемлекет қызмет реформаларын жеделдету қажет.
Ақыр соңында, бізге заңдарымыздың жартыкештігіне және тұрлаусыздығына көңіл бөлу қажет. Үйдің іргетасын қалау жеткіліксіз - оның қабаттары, қабырғалары мен шатыры болуы қажет. Мұның өзі инвестициялық ауанды жаксартуға, кедейшілікті азайтуға, қылмыс біткенді құртуға және әлеуметтік саланы дамытуға қатысты маңызды мәселе.
Мен теріс факторларды оң факторлармен қатар ұлттық стратегиямызды іске асыру үстінде өзіміз ұшырасута тура келетін міндеттерді белгілеу үшін санамалап өттім. Мықты тұстарымыз бен мүмкіндіктерімізді, сондай-ақ әлсіз тұстарымыз бен елімізге келер қатерді бөліп атай отырып, олардың уақыт кеңістігіндегі серпінділігін әрі диалектикалық тұрғыда өзара байланыстылығын назарда ұстау қажет.

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:   
Жоспары:

І Кіріспе

Қазақтанның Қазақстан - 2030 ұзақ жылдарға арналған дамуының стратегиясы

1.Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан
халқына жолдауы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан. Астан, 2007 жылғы 28 ақпан.
(І Б.)
2.Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан
халқына жолдауы Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан. Астан, 2007 жылғы 28 ақпан.
(ІІ Б.)
3.Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына
4.Выступление Президента Республики Казахстан
5.Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына
жолдауы. Наурыз 2006 ж.
6.Қазақтанның Қазақстан - 2030 ұзақ жылдарға арналған дамуының
стратегиясы
7.Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясы
8.Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 – 2008 жылдарға арналған
бағдарламасы туралы баяндама
ІІ Екінші басымдықты: Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамның топтасуын
іске асыру

ІІІ Үшінші басымдықты: Ашық нарықтық экономика қағидаттарына
негізделген тұрлаулы экономикалық өсуді қамтамасыз етуді іске асыру

ІV Төртінші басымдықты: Барлық қазақстандықтардың денсаулығын, білімі
мен әл-ауқатын іске асыру

IV Қорытынды

Кіріспе
Соңғы алты жыл ішінде біз екі басты стратегиялық мақсатты көздедік.
Біріншіден, Қазақстан егемен тәуелсіз мемлекет болды. Көптеген адамдар
қазір мұны тиісті нәрсе ретінде қабылдауға әзір, бірақ қазақстандықтар
мұның біздің тарихымызда қаншалықты сирек әрі қиындықпен болғанын ұмытпауға
тиіс.
Екіншіден, біз кең ауқымды әлеуметтік, саяси және экономикалық
реформаларды жүргізе бастадық. Аталған мақсаттарға әлі жете қойғамыз жоқ,
дегенмен жекелеген бағыттарда көзге түсер нәтижелеріміз де бар.
Енді ахуалды терең таразылау, дамуымызды әлемдік тәжірибе тұрғысынан
талдау және реформаларымызды іске асыру мен жаңа институттарымыздың
қалыптасу дәрежесін үздік әлемдік тәжірибемен салыстыру маңызды. Өзіміздің
бекем және босаң тұстарымызды салиқалы тұрғыдан талдап, тек содан кейін
ғана дербес төл стратегиямызды талдап жасаудың маңызы бұдан бір де кем
емес.
Біздің ішкі бекем тұстарымыз бен Қазақстанның қолындағы сыртқы
мүмкіндіктерді, өзімізге тән босаң тұстарымыз бен сыртқы қатерлерді тал-
даудан бастайын.
Еліміздің қолында сегіз артықшылық бар.
Біріншісі. Біз өзіміздің тәуелсіз, егемен мемлекетіміздің негізін
қаладық. Барлық қажетті мемлекеттік институттар қазірдің өзінде бар әрі ай
сайын тәжірибесі мен біліктілігін ширата түсуде. Бірақ мемлекетіміздің
құрылысы аяқталатын күн әлі алыс.
Екіншісі. Біз жетпіс жыл бойы өзіміз өмір сүрген ескі саяси және
экономикалық жүйеден іргемізді түбегейлі аулақ салдық. Бүгін мүлде жаңа
мемлекет өмір сүріп отыр, мүлде өзге саяси және экономикалық жүйе жұмыс
істеуде.
Үшіншісі. Қоғамымыздағы өзгерістер ықпалымен, өзіміз көбіне оны
түйсіне де бермей, құндылықтардың сапалық тұрғыдағы өзге жүйесі мен адамдық
қарым-қатынастардың жаңа түріне дағдылана отырып, өзіміз де түгел өзгердік.
Қысқасы, біз азаттық алдық. Мемлекеттік-ұжымдық дүниетанымның жекешіл
дербес дүниетаныммен алмасуы біздің өміріміздің әрбір қырын өзгертті.
Әрине, ескі жүйе шақтап болса да неғұрлым сенімді әлеуметтік игіліктер
беріп келді, әрі бірсыпыра салаларда жетістіксіз де болған жоқ. Алайда,
экономикалық тұрғыдан бәсекеге қабілетсіз болғандықтан, ол жүйенің күйреп
тынғанын да ұмытпауға тиіспіз. Ол әлеуметтік жағынан да осал болып шықты,
өйткені адамдардың көпшілігінің тұрмыс деңгейі шетелдегі тұрмыс деңгейінен
төмен еді. Ол, сондай-ақ, жеке адам хақында да осалдық танытты, өйткені
еркіндік бермеді. Нарықтық экономика мен демократиялық тұрғыда таңдап
алынған мемлекет Қазақстанға қандай шамада өркендеу мен бостандық әкелерін
уақыт өте келе біздің өз тәжірибеміз көрсетуге тиіс. Өтпелі кезең уақытында
біздің азаматтарымыздың көпшілігі қилы істі бастан кешірді әрі көп нәрсені
құрбан етті. Бірақ біз мұны тек сіздер мен біздің игілігіміз үшін ғана
емес, ең алдымен, балаларымыз бен немерелеріміз үшін жасап отырмыз.
Төртіншісі. Біздің басты оң игіліктеріміздің ішінде - халқымыздың,
немесе былайша айтқанда, адам ресурстарының сапасы тұр. Біздің ғылыми және
шығармашылық әлеуетінің деңгейі жоғары білім өресі биік халқымыз бар.
Көптеген елдерде бұл жоқ, әрі олар осындай сапаға жетуді өздерінің
стратегиялық мақсаттарының бірі санайды. Мұның өзі - біздің халқымыз бен
бұрынғы жүйенің аса ірі жетістігі. Біз қолымыздағы осындай баға жетпес
капиталды жан-жақты дамытуға және оның дамуы үшін барған сайын жаңа әрі
неғұрлым өркениетті жағдай туғызуға тиіспіз.
Бесіншісі. Біздің табиғи ресурстарымыз - орасан зор байлық. Алайда,
мұның өзі қаншалықты кереғар көрінгенімен, әлемдік тәжірибе табиғи байлығы
бар көптеген елдердің оны дұрыс игере білмегендіктен, ақыры кедейлер
қатарынан шыға алмағанын көрсетеді. Алайда, Шығыс Азияның неғұрлым серпінді
дамыған елдері- табиғи ресурстары жоқ елдер. Осының бәрі жетекші фактор -
бұл адамдардыц өзі, олардың ерік-жігері, күш-қуаты, табандылығы, білім-
білігі екенін тағы да дәлелдей түседі. Бұл - бізге гулдену мен тәуелсіздік
есігін айқара ашуға мүмкіндік беретін нақ сол "алтын кілттің өзі".
Әлемнің келеңсіз тәжірибесін де үйрену қажет. Ол даму стратегиясының
немесе оларды іске асыру қабілетінің болмауы табиғи байлықтар әлеуетінен
басым түсетінін айқын көрсетіп отыр. Сондықтан, бұдан біз шығаратын басты
қорытынды - ойластырылған стратегия жасап, оны барлық қиындықтарға
қарамастан жүзеге асыру қажеттігі. Жер қойнауының байлығы - барша келер
ұрпақтың игілігі. Бұған қарап босаңсымауымыз керек. Керісінше, Үкіметті
қоса, біздің бәріміз ондай байлық қолымызда болмағандағыдай өмір сүріп,
жұмыс істеуге тиіспіз.
Алтыншысы. Біздің ауқымды алқаптарымыз, ауыл шаруашылығы жерлеріміз -
орасан зор әлеуетіміз. Көптеген өлшемдер бойынша біз Канада мен Австралияға
ұқсаспыз, бізге тек бір нәрсе - олардың өнімділігі мен экспорттық әлеуеті
жетіспейді. Бұл жерде де, тағы да, ең бастысы - нақты және тиімді
стратегия, адамдар мен капитал.
Біздің жетінші бекем тусымыз - қоғамымыздың саяси тұрақтылығы мен
бірлігінде жатыр. Біз қоғам ішінде тікелей тайталасқа жібермей, ахуалды
тұрақтандыра білдік, мұны мақтан етеміз, өкінішке қарай, көптеген дамушы
және кешегі коммунистік кейінгі елдердің бұған қолы жеткен жоқ. Алайда
толық тұрақтылықтың, ал топтасу мен бірліктің ауылы әлі алыс жатыр,
сондықтан біздің баршамыз өзіміздің біртұтас отбасымыз деп сезіну, өз
мақсаттарымызды айқын біліп, оларға қарай келісе ілгерілеу үшін алдағы
уақытта көп жұмыс тындыруға тура келеді.
Бұл бір-бірімізбен кедейшілік пен жоқшылық жағынан теңесу,
теңгермешіліктің жаңа жүйесін орнату да емес. Сондай-ақ қандай да бір
этникалық немесе діни топтарға басқалармен салыстырғанда, басымдықтар беру
жөнінде де әңгіме болуы мүмкін емес. Біздің стратегиялық міндетіміз -
халықтың көптеген топтарынын, бірлігі, жекешіл және қоғамдық негіздерді
салиқалы үйлестіру, мұның өзі қоғамымыздын, жарасымды сатылы дәстурлерін
толықтыра түседі.
Байлардың ат төбеліндей шағын тобы жарлы адамдардың үлкен тобынан
едәуір алшақтап кеткен жерде қоғам еш уақытта еңсесін көтеріп, абаттанып
гүлдене алмайды. Түрлі этникалық және діни топтардың құқықтары әр түрлі
болып келетін, біреулерге мүмкіндіктер беріліп, өзгелерге берілмейтін,
саяси партиялар мен қозғалыстар тікелей қарама-қарсы тараптарға "бұра
тартатын", бұқаралық ақпарат құралдарының еркіндігі мен жауапкершілігі,
либерализм мен демократияның және мемлекет күшінің арасында орасан зор
сәйкессіздіктер бар елдің де болашағы жоқ. Біз шектен тыс шығандап кетудің
бірін бастан кешірдік, екіншісіне түсіп малтықпасақ игі. Менің ойымша, осы
бір ақылға сыйымды дүниелерді ұғыну қоғамдық санада нық орын тепкен де
тәрізді.
Сегізіншісі. Мен қазақстандықтардың байсалдылылығы мен төзімділігін,
олардың кеңпейілділігі мен ақжарқындығын атап айтқым келеді. Мұны
шетелдіктердің баршасы дерлік айтып жүр. Мен өз отандастарымызға өтпелі
кезеңнің ауыртпалықтарын түсініп, оған төзіп отырғаны үшін ризамын және осы
қасиеттер - біздің табысқа жетуіміздін, қоғамымыздың топтасуының, шетелдік
инвестицияларды тартудың және халықаралық қоғамдастықты біздің
проблемаларымызды шешуге кірістірудің елеулі кепілі деп санаймын.
Біздің осындай күшті жақтарымызбен бірге сыртқы сипаттағы бірқатар
мүмкіндіктеріміз бар. Біздің сыртқы мүмкіндіктеріміз ең алдымен еліміздің
географиялық, геосаяси және геоэкономикалық жағдайымен айқындалады.
Қазақстанның негізгі үш мүмкіндігін бөліп айтуға тұрарлық.
Бірінші мүмкіндік біздің Еуразия аймағындағы жолдардың түйіскен
торабында орналасқан географиялық жағдайымыздан туындайды. Әлемдік
экономикалық және саяси процестердін, ауқымдану процесі осы факторды
түйінділерінің қатарына қосады. Біздін, бабаларымыз түркі халықтарынын,
біртұтас отбасы құрамында осы маңызды стратегиялық факторды өздері үшін
тиімді пайдалана білді: атақты Жібек жолы бойымен Еуропа және Азия елдері
арасында кең ауқымды сауда арнасы ұйымдастырылған болатын. Бүгін біз осы
арнаны аймақтағы басқа елдермен ынтымақтаса отырып және әлемдік
қоғамдастықтық қолдауымен қалпына келтіре бастадық. Сөз жоқ, келешекте
Еуропа мен Азия арасында сауда, қаржы ағысы жүйесі мен адамдардын, көші-
қоны ұлғая түседі.
Көптеген саяси тұрақтандырушы факторлары туралы айтпағанның өзінде,
мен нақ осы себептен, Еуразия идеясын ұсындым және оны дамыта бермекпін,
әрі оның стратегиялық болашағына да сенімім кәміл.
Бізбен шектес кез келген ел тәрізді Қазақстаннық жеке өзі де тиімді
транзиттік әлеуетін іске асыра алмайды. Мұны бірлесе, тығыз әрі өзара
тиімді ынтымақпен жасау қажет.
Осындай тоғыз жолдың торабында орналасқандықтан, шекараларымыздын, өн
бойында өз өнімімізді өткіудің аса ірі нарықтарының орасан зор әлеуетіне ие
болып отырмыз. Таяу жатқан сыйымдылығы 2 млрд. адамға жуық нарықтардың,
бірен-сарандары болмаса, қалған кез келгені Қазақстан өнімін, әлбетте, оның
бәсекелестік қабілеттілігі болған және тиісті көлік арналары дамыған
жағдайда, жұтып қоюға қабілетті. Бұл көршілер - Ресей, Қытай және ислам мен
Орталық Азия мемлекеттерінің тобы, Таяу және Орта Шығыс елдері - тарихи
тұрғыда маңызды әлемдік орталықтар болып табылады. Күллі Еуразия
құрылығында бейбітшілік пен тату көршілік және өзара сенім қарым-
қатынастарын орнықтыру - табысты дамудың қажетті шарты. Соғыстарға,
бақталастыққа, бәсекеге және егеске киліккен елдер өздерін тоқыраумен артта
қалушылыққа ұрндыра отырып, өз ресурстарын, уақыты мен күш-қуатын орынсыз
шығындайды.
Екіншісі. Мемлекет қүрылысы мен реформаларды жүргізудің ауыр
процестерін шетелдік мемлекетгер мен донорлық ұйымдар тарапынан қолдау
бізге қосымша мүмкіндіктер береді. Бүл тұрғыда көптеген елдердіқ бізге
қарағанда оншалықты жолы болмады. Осы фактор, әсіресе өтпелі кезеңнің
бастапқы кезеңдерінде өте маңызды, өйткені бізге сырттың қаржы ресурстары
мен білім-білігі қажет.
Үшіншісі. Ауқымдану және ғылыми-техникалық прогресс процесі, әсіресе
жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың дамуы біздің
аумақты, әрі аз қоныстанған еліміз үшін бірегей мүмкіндіктер ұсынады.
Алайда біздің осы процестермен қатар адымдайтынымызға ешкім кепілдік бере
алмайды. Демек, осы технологияларды ұғыну, олардың біздің қоғамымызға толық
кіруіне қол жеткізу, ғылыми-техникалық кадрларды қолдау маңызды.
Бүгінгі дамуымыздың келеңсіз сипаттары туралы айта отырып, олардың
көпшілігінің уақытша және өтпелі сипаты барын, оның өзі де кеңестік мұра
мен өтпелі кезеңнің қиындықтарынын, салдары екенін атап өту қажет.
Бірінші. Бүл коммунистік принциптер рухында тәрбиеленген адамдардың
бірнеше ұрпақтары қалыптастырған біздің діліміз. Кейбіреулер жақында болған
өзгерістерді ынта-жігерімен пайдаланды, бірақ басым бөлігі олай істеген
жоқ. Адамдарға субъективтік және объективтік факторлар ықпал етеді, олар
болып жатқан өзгерістерге баяу бейімделіп, өз проблемаларын шешуде
бүрынғысынша мемлекеттің көмегіне иек артып отыр. Мұндай пәлсапа мен
тұрмысқа деген көзқарас олардың жаңа қиындықтарға төтеп беруіне бөгет
болады, күш-қуаты мен өзінше іс-әрекет жасау талабынан айырады.
Мемлекеттің ендігі жердегі жаңа рөлі адамдар үшін шешімдер қабылдауда
емес екенін көптеген шенеуніктердің өздерінің де әлі түсіне бермейтіні
құпия емес. Керісінше, оның рөлі бәрінен бұрын азаматтар мен жекеше сектор
өздері мен өз отбасылары үшін тиімді шаралар қолдана алатын жағдайларды
қалыптастыруда болып отыр. Біз бұл ретте жаңа құндылықтар жүйесіне тезірек
бейімделіп кеткен, болашаққа жаңаша көзқарасы бар жас ұрпаққа сүйене
отырып, бұқаралық сананы төзімділікпен жаңғыртуға тиіспіз.
Адамның ой-санасын бір сәтте өзгерту мемлекеттің қолынан келмейді.
Бірақ мемлекет өзгерістер процесін объективті тенденцияларды түсіндіру,
маңызды ақпаратты халыққа жеткізу жолымен және де, ең бастысы, өзіндік
молшылыққа бағытталған әлеуметтік-экономикалық саясатты іске асыру жолымен
жеделдетуге қабілетті. Адамдардың жаңа дүниетанымы қалыптасқанша ондаған
жылдар қажет болады.
Екінші. Экономикалық реформаларды жүзеге асыру, КСРО-ның ыдырауы және
Қазақстан экономикасының әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі
өндіріс көлемдерінің елеулі төмендеуіне әрі осының салдары ретінде -
әлеуметтік ахуалдың объективті түрде төмендеуіне әсер етпей қоймады.
Технологиялық тұрғыда артта қалған және қуатты мол қажет ететін
өндірістердің ауқымды бөлігі, даярланбаған және шаруашылық жүргізудің жаңа
жағдайларын игере алмаған менеджмент - бәсекеге қабілетсіздікке және
көптеген кәсіпорындардың тұрып қалуына, дәстүрлі өткізу рыноктарын
жоғалтуға, төлемсіздіктер мен өндірістің құлдырауына алып келген негізгі
факторлар, міне осылар. Осының салдарынан біздің елімізде соңғы сегіз жылда
өндіріс деңгейі екі еседен артық қысқарды, ал бюджеттік түсімдер одан да
көбірек қысқарды. Мұның өзі көптеген дамушы елдердегі экономикалық өсудің
жоғары қарқынымен бір мезгілде болғандықтан, біздің экономикамыз шартты
түрде алғанда үш еседен астам артта қалып қойды. Осы факт бізді бұрынғыдан
да жіті, жігерлі қимылдауға мәжбүр етіп отыр.
Үшінші. Біздің экономикалық құлдырауымыздың салдарынан
азаматтарымыздың көпшілігінің табысы мен өмір сүру деңгейі нашарлап кетті.
Теңгермешілікті жою және жұмыс істейтін еңбек рыногын құру байлар мен
жарлылар арасында елеулі айырмашылықтың туындауына әкеліп соқты. Бұл ретте
- мемлекеттің жетекші тірегі және қоғамның негізгі тұрақтандырушы факторы -
орташа таптың шоғыры аз.
Төртінші. Экономиканың қозғаушы күші болуға тиіс ұлттық
жинақталымдардың үлғаюы мен капиталдың қорлануы баяу. Ішкі капитал мен
жинақталымдардың жеткіліксіздігінен Қазақстан шетелдік капиталға, жекеше
капиталға да, сондай-ақ халықаралық қаржы институттарына да одан әрі
тәуелді бола түсті. Экономиканы әрі қарай сауықтыру инвестициялардың зор
көлемде келіп құйылуына байланысты, мұның өзі инвестициялық ахуал едәуір
жақсартылса ғана мүмкін болады.
Бесінші. Әміршілдік экономикадан нарықтық экономикаға ауыртпалықпен
өту бүған дейін осындай ауқымда бізге беймәлім болған кедейлік пен
жұмыссыздық проблемаларын туғызды. Бұлар қылмысқа, есірткіқұмарлыққа
құнарлы негіз қалап, қоғамдық түңілушілікті туындатады және қоғамдық
тұрақсыздық мүмкіндігін арттырады. Зейнетақылар мен еңбекақылардың уақтылы
төленбеуімен астасқан жоғары жұмыссыздық деңгей негізінде экономикалық
проблемалардан, қаржылық капиталдың болмауынан және оларды шешудегі әлсіз
стратегиялардан туындады. Аграрлық және әлеуметтік секторларды (денсаулық
сақтау, білім беру, ғылым және т. б.) реформалаудың тиімді
бағдарламаларының жоқтығы және өтпелі кезеңнің қысылшаң жағдайларында
бюджет қаражатын бөлуді қысқарту осы бір өмірлік маңызы бар салалардың
нашарлауы мен тұралап қалуына алып келді.
Осы процестер алтыншы осал жағымызды, кез келген тұрғыдан қауіпті -
демографиялық өнімсіздігімізді де сипаттап отыр. 1992 жылдан бастап
соғыстан кейінгі 50 жыл ішінде тұңғыш рет біздің халқымыздың саны қысқара
бастады.
Біздің босаң тұстарымыздың қатарына жетінші осал жағымызды - жете
даярланбаған және нашар үйымдастырылған мемлекетгік басқаруды жатқызған
жөн. Мүның өзі де таза қазақстандық проблема емес. Бұл құбылыспен түгелдей
барлық колониализм дәуірінен кейінгі дамушы және коммунистік кезеңнен
кейінгі елдер бетпе-бет келді. Бүгінгі танда көптеген проблемалардың шешімі
осы факторға келіп тіреледі және оны тез еңсеру де мүмкін емес. Әзірше
бізде стратегиялық міндеттерді жоғары кәсіби деңгейде, отансүйгіштікпен
және адал шешуге қабілетті адамдар мүлде аз.
Барлық істерге жөн-жосықсыз араласу әдеті, ақпаратты қоғамнан жасыруға
жетелейтін құпияшылдықтың қажетсіз және зиянды сілемі, ведомствошылдық пен
жершілдік, жекжатшылдык, пен топшылдық, ұжымдық жауапсыздық, сүреңсіздік
пен бойкүйездік, сәйкессіз және көп сатылы құрылым, сыбайлас жемқорлық -
міне біздін, бюрократияның бұрынғы режим тәрбиелеп кеткен әрі соңғы жылдары
анық көрініс берген, жасырын нысаннан ашық күйге ауысқан "қадір-
қасиеттерінің" әлі де толық емес жиынтығы осы.
Бұл проблеманың екінші бөлігі кәсіпорындардағы менеджерлер корпусының
мүлде төмен сапасы болып табылады.
Жағдайды оңалту үшін көп іс істелді, соның ішінде кей сәтте оташылық
әдістерін де қолдандық. Бірақ бұл проблеманың басым проблемалар қатарында
турғаны айқын.
Мемлекет басшысы ретінде мен бір нәрсені айтуға тиіспін.
Шенеуніктердін, жаңа жағдайға бейімделуі үшін біз бөле алатын уақыт өтіп
кетті. Ендігі жерде өзге адамдардың есебінен жарылқаушы болуға, елдің
дамуына нұқсан келтіруге болмайды. Осы зиянды әдеттердің қаулап өсу
әлеуетіне түбірінен балта шауып, Үкімет аппараты мен мемлекет қызмет
реформаларын жеделдету қажет.
Ақыр соңында, бізге заңдарымыздың жартыкештігіне және тұрлаусыздығына
көңіл бөлу қажет. Үйдің іргетасын қалау жеткіліксіз - оның қабаттары,
қабырғалары мен шатыры болуы қажет. Мұның өзі инвестициялық ауанды
жаксартуға, кедейшілікті азайтуға, қылмыс біткенді құртуға және әлеуметтік
саланы дамытуға қатысты маңызды мәселе.
Мен теріс факторларды оң факторлармен қатар ұлттық стратегиямызды іске
асыру үстінде өзіміз ұшырасута тура келетін міндеттерді белгілеу үшін
санамалап өттім. Мықты тұстарымыз бен мүмкіндіктерімізді, сондай-ақ әлсіз
тұстарымыз бен елімізге келер қатерді бөліп атай отырып, олардың уақыт
кеңістігіндегі серпінділігін әрі диалектикалық тұрғыда өзара
байланыстылығын назарда ұстау қажет.

Қазақстан-2030 стратегиясы іс үстінде: табыстың 10 жылы
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан-2030"
Стратегиясының 10 жылдығына арналған конференцияда сөйлеген сөзі

“қазақстан-2030” стратегиясы іс үстінде: табыстың 10 жылы
конференцияға қатысушы қонақтар! ханымдар мен мырзалар!

Өткен күнде белгі жоқ дейді қазақ. Көрген бейнет, төккен тер тарихқа
енгеннен кейін ұмытыла бастайды. Үйткені бейнеттен кейін – зейнет, адамның
жақсылыққа тез үйреніп, тез бауыр басатыны белгілі.

Алайда, зер салып қарайтын болсақ, бүгінгі қол жеткен табыстардың өзінен
өзі келмегеніне, ол үшін қыруар еңбек, жігер-қайрат, тынымсыз ізденіс, нар
тәуекел қажет болғанына көз жеткізер едік.

Кеңестер одағынан бізге қалған мұра – күйзелген шаруашылық, күйреген
экономика, тоқтаған өндіріс, тоқыраған ғылым, қысқасы, барлық саладағы
дағдарыс болғанын өздеріңіз де жақсы білесіздер.

Дағдарыстан шығу қашанда оңай шаруа болған емес. Экономиканы мүлде басқа
жүйеге ауыстыру, нарық заңдылығын игеру, кадр мәселелерін шешу, ескі дағды,
ескіше ойлаудан арылу біз үшін оңайға түсті деп айта алмаймыз.
Көп ойландық, көп іздендік, шетелден консультанттар шақырдық. Қалайда аз
уақыттың ішінде тығырықтан шығу қажет болды.

Мінеки осындай ұлы мақсат, қауырт қажеттіліктен барып Қазақстан - 2030
Стратегиясы дүниеге келді.
Одан бері он жыл өтті. Он жылда өзге елдер бірнеше он жылда жетпеген
биіктерге қол жеткіздік. Стратегия бізге жарқын жеңістер мен тамаша
табыстар әкелді. Қазақстан тәуелсіздік тарихын қатар бастаған өзге ТМД
елдерінің алдына шықты. Әлемдік деңгейдегі өркениетті елдермен бой
теңестіре бастадық.
Біздің экономикалық жетістіктеріміз бен саяси реформаларымызды шетел
сарапшылары да жоғары бағалауда.
Ендеше Қазақстан – 2030 Стратегиясының 10-жылдығы біз үшін шын
мәнінде тарихи кезең болып табылмақ.
Құрметті конференцияның қатысушылары мен қонақтары!

Бүгін біз еліміздің осы заманғы тарихындағы аса маңызды оқиғалардың бірі
ретінде Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясының он жылдығын
атап өтудеміз.

Нақ осы құжатта алғаш рет Қазақстанды дамытудың ұзақ мерзімді мақсаттары
тұжырымдалып, оларға қол жеткізудің нақты жолдары анықталды.
Стратегиямен жұмыс елдің ішіндегі де, сол секілді әлемдік экономикадағы да
дағдарыс үрдістерінің аса күрделі жылдарында басталды.
"Қуып жетуші" дамудың шектерін еңсере отырып, біз табысты, осы заманғы және
серпінді дамушы мемлекет болып, посткеңестік кеңістікте көшбасшы ұстанымын
алудың өршіл міндетін қойдық.
Бұл үшін біз Қазақстан жиырма-отыз жылдан кейін қандай болатынын "көруге"
тиіс едік. Мәртебелі мақсаттарға қол жеткізу үшін бізге стратегиялық іс-
қимыл жоспары, өзіндік бір "жол картасы" қажет болды.

Стратегияны әзірлеу кезеңінде мен елдің экономикалық, ішкі және сыртқы
саясатын бұдан әрі қалай құру керектігін, Қазақстан тәуелсіз және егемен
мемлекет ретінде орнығуы үшін не қажеттігін көп ойландым. Бұл біз үшін
басты мәселе еді. Өз дамуының дағдарысты кезеңдерін ойдағыдай еңсерген
басқа елдердің тарихымен танысқанда мен бір ерекшелікті байқадым: олардың
бәрі өз ілгерілеуінің барысын мұқият жоспарлаған; өздерінің шектеулі
ресурстарын айқын бөлген; өздерінің әлсіз және күшті жақтарын объективті
түрде бағалай отырып, түпкілікті мақсаттарын айшықты тұжырымдаған. Әрине,
әлемдік тәжірибе болған. Бұл – Малайзияның "Перспектива 2020", Қытай мен
Оңтүстік Кореяның стратегиялық жоспары, 30-шы жылдардың экономикалық
депрессиясынан шығуға мүмкіндік берген Рузвельттің экономикалық жолы.

Бірақ та біздің стратегия олардан экономикалық міндеттер ғана емес,
басқаларының да анықталуымен ерекшеленеді. Біз барлық проблемаларды шешуге
кешенді түрде келдік. Осынау даму бағдарламаларын терең зерттей отырып мен
Қазақстанға кешенді стратегия қажет деген тұжырымға тоқтадым.
Сонымен, негізгі ресурстарды шоғырландыру жөн болатын басымдықтардың
шектеулі санын анықтау керек еді. Бұл ретте біз Қазақстанның алға қойған
мақсаттарға қол жеткізуі үшін артық уақыты жоқ екенін ескеруге тиіс болдық.
20-шы ғасырдың аяғы әлем үшін экономикалық, саяси, технологиялық – зор
өзгерістердің уақытына айналды. Бұл кезеңнің өзіне тән белгісі тарихи
уақытты сапалы "сығымдау" болды. Бұрын ғасырларға созылатын үдерістер
бүгінде онжылдықтарға сығымдалатын тәрізді.
Уақытты жинақтауға, көбейтуге болмайды. Оны кері бұруға болмайды.
Алайда дамудың айқын мақсаттары анықталса, уақытты іскерлікпен жұмсауға
болады.
Мен бұдан 10 жыл бұрын, 1997 жылы болашақ қоғамымызды және
мемлекетіміздің міндеттерін көз алдыма келтіргенде нақ осындай қағидаттық
көзқарасты басшылыққа алдым. Бұл "Қазақстан-2030" Стратегиясы болатын.
Осынау он жылда Стратегияның негізінде біз өз дамуымызда сапалы секіріс
жасай алдық. Көптеген елдер бірнеше онжылдық арнаған жұмыс көлемін
атқардық. Бүгінде біз толық негізде "Қазақстан-2030" Стратегиясы өзінің
өмірге қабілеттілігі мен тиімділігін толық қуаттай алды деп мәлімдей
аламыз. Ол біздің дамуымыздың – аман қалу моделінен озық даму моделіне
дейтін парадигмасын біржолата өзгертті. Бұл тұрғыда біз әзірлеген және
бүкіл соңғы 10 жылда іс жүзіне асырып жатқан жеті ұзақ мерзімді басымдық
өзекті болып табылады.

І. Бірінші ұзақ мерзімді басымдықты: Ұлттық қауіпсіздікті іске асыру

Естеріңізде болар, өзіміздің бірінші ұзақ мерзімді басымдығымызды біз
ұлттық қауіпсіздік және, ең алдымен, мемлекеттік тәуелсіздік пен аумақтық
тұтастықты сақтауды анықтадық.

Бұл – біздің іргелі құндылықтарымыз. Бұл – біздің басты ұлттық байлығымыз,
біз оны сақтауға және болашақ ұрпақтарға жеткізуге міндеттіміз. Бүгінде,
"Қазақстан-2030" Стратегиясын іске асыра бастағалы бері 10 жыл өткенде
қазақстандық мемлекеттілік орнықты деп нық сеніммен айта аламыз. Біз
халықаралық практика мен нормаларға сәйкес мемлекеттік шекарамызды толық
қаттадық. Біз ел Қарулы Күштерінің реформасын жүзеге асырдық, осы заманғы
армияны жасақтадық, оны қайта жарақтандыруды жүргізудеміз. Елдің Қарулы
Күштерін қаржыландыруды елеулі түрде арттырдық. Біз құқық қорғау
органдарын, арнаулы қызметтерді қоса алғанда іс жүзінде мемлекет
қауіпсіздігінің инфрақұрылымын қайта құрдық. "Қазақстан-2030"
Стратегиясының бір бөлігі ретінде қауіпсіздікке төнетін қатерлерді алдын
ала бейтараптандыруға бағдарланған Ұлттық мемлекет қауіпсіздігінің
стратегиясы әзірленіп, бекітілді. Қазақстанның бастамасы бойынша құрылған
мемлекетаралық бірлестіктер өзінің қажеттігін дәлелдеп шықты. Өңірлік
бірлестіктер – АӨСШК, ШЫҰ, ҰҚШҰ-ның қызметі өңірдегі тұрақтылық пен өзара
ықпалдастық үшін берік негіз қалады. Біздің бүкіл шекарамыздың бойындағы
көрші мемлекеттермен Қазақстанның достық қатынастары орныққан. Сонымен
қатар 21 ғасырдың басы көбірек тұрақтылық пен қауіпсіздік әкеле қойған жоқ.
Керісінше, халықаралық лаңкестік, экстремизм, есірткі саудасы, қару-жарақ
пен ядролық материалдардың заңсыз айналымы секілді қатерлерге қарсы күрес
ұзаққа созылатыны айқын болды. Сондықтан алдағы жылдары біздің ұлттық
қауіпсіздік жүйемізді нығайтып, оны жаһандық және өңірлік жүйелерге
кіріктіретін боламыз. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесіне осы заманғы
технологияларды ендіреміз.

Қазақстан жаңа қатерлер мен сынақтарға қарсы күреске бағытталған
халықаралық қызметтің белсенді қатысушысы болып қала береді. Біз сондай-ақ
Орталық Азия өңірінде тұрақтылық пен қауіпсіздіктің кепілі ретіндегі өз
рөлімізді нығайту ниетіндеміз.
528459

ІІ. Екінші басымдықты: Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамның топтасуын
іске асыру
Қазақстан қоғамында бейбітшілік пен келісімді нығайту жөніндегі
міндеттер ұлттық дамудың ұзақ мерзімді стратегиясының келесі аса маңызды
басымдығы болды.
Егер елде бүкіл осы жылдары тыныштық пен бейбітшілік болмағанда,
біздің барлық стратегияларымыз әдемі ниет болып қалар еді.

Тәуелсіздік жылдары біз ұлтаралық келісімді сақтау мен нығайтудың өз
моделімізді іске асырдық, ол "Қазақстан жолы" деп аталады. Қазақстандық
демократияның негізгі институттарының бірі және этносаралық келісімге қол
жеткізудің тиімді құралы Қазақстан халқының Ассамблеясы болды, ол
консультативтік-кеңесші органнан конституциялық органға дейінгі эволюциядан
өтті.

Біздің болашаққа арналған стратегиямыз – қоғамды одан әрі топтастыру және
бәсекеге қабілетті біртұтас қазақстандық ұлтты қалыптастыру.

Қазақстан бүгінде мәдениетаралық және конфессияаралық үнқатысудың маңызды
халықаралық орталықтары бірінің міндетін атқарады. Біз әлемдік және
дәстүрлі діндер съездерін өткізудеміз. Сондықтан Қазақстанның бұл миссиясы
басқа елдер мен халықаралық ұйымдардың, атап айтқанда Біріккен Ұлттар
Ұйымының тарапынан кең қолдау тауып отыр.

Еліміздің саяси жүйесін реформалау жөніндегі дәйекті жұмыссыз да
ілгерілеушілікпен даму мүмкін болмас еді. Әлемдік практиканы зерттеп,
талдап және арқа сүйей отырып, біз саяси дамудың нақ осы эволюциялық жолын
таңдадық. Және біз бұл таңдауда қателескен жоқпыз. Президенттік республика
моделін таңдай отырып біз елді посткеңестік экономикалық және саяси
бейберекеттіктен шығардық. Осы жылы біз демократиялық саяси жүйені дамытуда
сапалы қадам жасадық. Әңгіме біздің республиканың моделін президенттіктен
президенттік-парламенттік жүйеге көшіру туралы болып отыр. Еліміз
Конституциясына енгізіл¬ген өзгерістер мен толықтырулар осыны білдіреді.

Өкілетті билік органдарының өкілеттіктері кеңейтіліп, саяси партиялардың
рөлі мен жауапкершілігі арттырылуда. Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі,
сот жүйесі, азаматтық қоғам институттары дамудың жаңа серпініне ие болды.
Біздің Парламент жаңа Конституцияға сәйкес жұмыс істеуді бастады.
Бұл ретте біз Қазақстанды жаңғырту аясында өз алдымызға қойып отырған
сондайлық ауқымды міндеттерді шешуге теңдестірілген және демократиялық
саяси жүйе ғана қабілетті дегенді негізге алдық.

ІІІ. Үшінші басымдықты: Ашық нарықтық экономика қағидаттарына
негізделген тұрлаулы экономикалық өсуді қамтамасыз етуді іске асыру
Біздің басты стратегиялық басымдықтарымыздың қатарында Қазақстанда
тұрлаулы экономикалық өсуді қамтамасыз ету әрдайым болған және болып отыр.
Барлық өткен жылдарда біз экономикалық өсудің айтарлықтай жоғары қарқынын
ұстанып, бұл көрсеткіш бойынша Қытай, Үндістан, АСЕАН елдері секілді
жұрттармен қатар келеміз. Біздің экономикалық өсудің негізінде жеке
бастамалар мен кәсіпкерлікке жол ашу, белсенді сыртқы сауда, инвестициялар
тарту жатыр. Өткен онжылдықта ел ІЖӨ-сі 22 млрд. АҚШ долларынан 100 млрд.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ БАСЫМ МАҚСАТТАР МЕН ОЛАРДЫ ІСКЕ АСЫРУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ
Тарих толқынындағы және жаңа дәуірдегі Қазақстан
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік қолдау
Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі бағыттары мен халықаралық қатынастары
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі көлік стратегиясы
Бірлестіктер экологиясы және экожүйедегі энергия туралы
Қазақстан Республикасында алғашқы стратегиялық жоспар
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы мағлұмат
Инвестициялық жобаның өмірлік циклі
Әлеуметтік - экономикалық стратегиялық жоспарлау
Пәндер