Ақша қызметтері және олардың қазіргі жағдайдағы дамуы

Кіріспе.

I. Ақша қызметтері және олардың қазіргі жағдайдағы дамуы

1.1. Ақшаның даму тарихы мен эволюцясы.

1.2. Ақшаның атқаратын қызметтері.

Кіріспе.
Ақша деген тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі, құнның эквиваленттік формасымен тұтыну құны біте қайнасқан ерекше тауар. Немесе ақша деген тауар өндіру мен оны айырбастау процесінде басқа тауарлардан бөілніп шыққан ерекше тауар, оның айрықша қызметі — барлық таураларғаа ортақ балама (эквивалент) ролін атқару.
Өркениетті елдердің барлығында да товар товарға алмастырылмайды, товарлар ақшаға сатылады, одан түскен ақшаға өздеріне қажет деген товарды сатып алады. Ақша-товар ұзақ мерзімді тарихи дамуының нәтижесі.
Қоғамдық еңбек бөлінісінің -тереңдеуі жэне рыноктың дамуымен байланысты, қоғамдық мойынсынуға ие болған ерекше товар - баламасына (эквивалент) деген қажеттілік туындайды, әрі осы арқылы бір товар екіншісіне айырбасталады.
Эквивалент ролін эртүрлі товарлар атқарады. Атап айтқанда: мал, темекі, тері, мыс, темір т.б. Белгілі бір кеөеңде осы ролді күміс пен алтынның атқаруымен байланысты құнның ақшалай формасы дүниеге келеді. Сонымен, ақша-тұтыну құны бар ерекше товардың (бағалы металдардың) жалпы эквивалент ретінде соңғы формасы.
Тарихи дамудың бір кезеңінде ақшаның белгілі бір түрі үстемдік етті. Метал ақша дәуірі қағаз ақша дәуіріне орын берді. Айналыс шеңберінде қолдану жеңілдіктерімен - байланысты қағаз ақша кеңінен дамуға ие болды.
Дүниежүзлік ақшалар қызметі XIX ғасырдағы тікелей алтын құймалар атқарды. Қазіргі кезде халықаралық есеп айырысуда резервтік валюта өнеркәсібі дамыған елдердің ұлттық ақша белгілері қолданылды. Халықаралық есеп айырысу жүмысының 70 ппроценті АҚШ доллары үлесіне тиіп отыр.

Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен туындайтын, тауар өндірушілердің өзарка байланысының формасы ретіндегі әлеуметтік-экономикалық маңызының белгілі бір жағын мінездейді. Ақша бес түрлі қызмет атқарады: құн өлшемі, айналыс құралы, төлем құралы, қор және қазына жинау құралы, дүниежүзлік ақша.
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар өндірісі жағдайыенда туындайды. Бұл ақшаның барлық тауарлар құнының өлшемі ретінде қабілеттілгін білдіреді, бағаны анықтауда делдал қызметін атқарады. Өзінің жеке құны бар тауар ғана, қүн өлшемі бола алады.
Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен ойлау арқылы орындайды. Яғни тауардың құнын өлшеу ақшаға айырбастаалғанына дейін орындалды, сонымен құнның тауар формасына айналуы үшін тауардың бағасын белгілесек жеткілікті.
Ақша айналыс құралы қызметінде тауарлады -өткізудегі делдал болып табылады.
Тауарлар бір қолдан екінші қолға ауыса отырып, өзінің тұтынушысын тапқанға дейін ақша үздіксіз қозғалыста болады.
Тауар айналысы кезінде, ақша делдал ролін атқарады, ал бұл кездегі сатып алу және сауту актісі ерекшеленеді, уақыты мен кеңістігі бойынша сай келмейді. Сатушы, тауарын сатқаннан кейін, басқа тауар сатып алуға әр уақытта асқпайды. Ол тауарды бір нарықта сатуы, ал басқа нарықтан сатып алуы мүмкін. Делдал ретіндегі ақшаның көмегімен уақыт пен кеңістіктің өзара сай келмеушілігі жойылады.
Өзінің құнын өткізгеннен кейін, айналыстан кететін тауарларға қарағанда, ақшалар айналысы құралы ретінде барлық уақытта осында қалып отырады және сату—стаып алу процесіне қызмет етеді.
Біздерге ақша айналысы құралы қызметңн негізіне мемлекеттік, оперативтік, коммерциялық саудада тұрғындардың тауарларды сатып алуы кезінде орындайды. Шет елдерде мұндай шектеулер жоқ. Онда фирмалар