Тауарлар мен ақша нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдік. «IS-LM»үлгісі (Дәріс материалы)



Дәріс мақсаты
1.Тауарлық және ақша нарығындағы тепе.теңдік. «IS.LM» моделі
2.Бюджетті.салықтық және ақша.несие саясатының салыстырмалы тиімділігі
Ақша . несие экспансиясы.
Фискалды саясатты салыстырмалы тиімді ынталандыруы
Монетарлық саясаттың салыстымалы ынталандыру тиімділігі
Баға деңгейінің өзгеруіндегі бюджетті.салықтық саясатты ынталандыру
Баға деңгейінің өзгеруіндегі ақша.несие саясатын ынталандыру
НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР
ӨЗІН.ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР
СӨЖ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ
ТАУАРЛАР МЕН АҚША НАРЫҒЫНДАҒЫ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК.«IS-LM»үлгісі
Мақсаты: нақты экрнрмика секторының (тауар нарығының) және ақша нарығының өзара әсерінің тереңдетілген талдауын көрсету. Тауар нарығы түсінігінде қызмет көрсету мен тұтыну тауарлары нарығы да қарастырылатынын біле аласыз.

1. Тауарлық және ақша нарығындағы тепе-теңдік. «IS-LM» моделі
«AD-AS» моделінде және Кейнсиандық пайыздың нарықтық мөлшерлеме моделінде сыртқы ауыспалы және ақша нарығында тауарлық нарығының тепе-теңдігінен тәуелсіздігі салыстырмалы түрде бекітілуі болып табылады.
Макроэкономикалық әдебиеттерде жеке және жалпы тепе-теңдік деп бөледі. Жеке тепе-теңдік бөлек алынған нарықта түсіндіріледі. Жалпы бір уақыттағы тепе-теңдік барлық нарықтарда, тұтас экономикалық жүйедегі тепе-теңдік немесе макроэкономикалық тепе-теңдік. Бұл жерде қаражат активтер мен игіліктер нарығындағы біріккен тепе-теңдігі қарастырылады.
«IS-LM» моделінің көмегі арқылы экономиканың талдаудың негізгі мақсаты бір тұтас жүйеге тауарлық және ақша нарығының бірлестігі болып табылады. «IS-LM» моделі (инвестиция – жинақ, өтімділігінің артықшылығы – ақша) – тауарлы-ақша тепе-теңдігінің моделі, экономикалық факторларды анықтауға рұқсат береді және жиынтық сұраныстың қызметін анықтайды. Бұл модель тауарлық және ақша нарығындағы тепе-теңдікті уақыт бойынша жеткізетін, У табысы мен R пайыздық нарықтық мөлшерлемесі қиылысуын табады.Сондықтан «IS-LM» моделі «AD-AS» моделінің нақтылығы.
«IS-LM» моделі - теориялық тұрғызу, экономиканың нақты және ақша секторын біріктіру. «IS-LM» моделі «кейнсиандық кресі» элементтерінен және Дж.М.Кейнстің өтімділігінің артықшылығынан тұрады.А.Хансеннің «Ақша теориясы мен фискальдық саясат» (1949) атты кітабі кең таралған кейін, Дж.Р.Хикстің 1937 жылы. «Кейнс мистері және классиктер» шығармасы бірінші рет ұсынды. Қазіргі уақыттағы экономисттер қаражат нырығын тұтастығымен қосады, яғни ақша және бағалы қағаздар нарығын.
«IS-LM» моделінің екі бөлімі – бұл IS қисығы «инвестиция» (ағылшын.investment), «жинақтау» (ағылшын.saving) және LM қисығы – «өтімділік» (ағылшын.tiguadity), ақша (ағылшын.money). Бұл моделдің екі бөлімі пайыздық мөлшерлеме мен ақша және тауарлық нарықтағы экономикалық процестердің динамикасын көрсетін тепе-теңдік шамасын байланыстырады.
IS қисығы – тауарлық нарықтағы тепе-теңдіктің қисығы. Ол табыстың теңдігін, тұтынудың функцияларын, таза экспорт пен инвестицияның бір уақытта қанағаттандыратын, барлық У және R комбинацияларын сипаттайтын геометриялық орынды көрсетеді. IS қисығының барлық нүктелеріндегі инвестиция мен жинақтаудың тепе-теңдігін сақтайды. IS термині бұл тепе-теңдікті көрсетеді (Investment=Savings).
Қысқа мерзім кезенде баға деңгейі тұрақты болғанда маңызы номиналды және нақты болып, жиынтық табыстың (У) шамасы және пайздың мөлшерлемесіның (R) қозғалысы барлық кезенде сәйкес келеді.
IS қисығын тұрғызу ( 1 суретте)
а) инвестициялардың функциялары
б) «Кейнсиандық кресі»
с) IS қисығы
А квандрантта инвестицияның функциясы көрсетілген. Пайыздың мөлщерлемесі – бұл инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін несиені алғандағы шығындар, онда жоспарланған инвестицияның пайыздың мөлшерлеме өсімі төмендейді, яғни R1-ден R2 дейін пайыздың мөлшерлеме өсімі I (R1)-ден I (R2) дейін жоспарлаған инвестицияны төмендетеді.
В квадрантта «кейнсиандық кресі» көрсетілген: жоспарлаған инвестицияның төмендеуі I(R1)ден І(R2) дейін табысты қысқартадыY1 ден Y2 дейін.
В квадрантта IS қисығы табыс пен пайыз мөлшерлеме арасындағы өзара байланыстың нәтижесі ретінде көрсетеді.
IS қисығының қозғалысы, игіліктер нарығындағы тепе-теңдіктің сақталуы үшін пайыз мөлшерлеме деңгейінің өзгеру кезінде ұлттық табыстың деңгейі өзгеру керек екенің көрсетеді.
НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Н.Назарбаев ҚР Президенті жаңа кезең-жаңа экономика Е.Қ. 16 желтоқсан 2004 жыл.
2. Р. Дорнбуш және С. Фишер Макроэкономика Алматы «Білім» 1997.
3. Н.Қ. Мамыров М.Ә. Тілеужанова макроэкономика «экономика» баспана ,2003
4. Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика м.: ДиС, 1997 11 тарау.
5. Мэнькью Н.Г,. Макроэкономика М.: МГУ , 1994 4 тарау
6. Ивашковский С.Н. Макроэкономика М.: Дело 2000 15,16 тарау.
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Чепурин М.Н., Киселев Е.А. Экономикалық терия Киров «Аса» 2001ж. 25 тарау.
2. Костюк В.Н. Макроэкономика М.: «Центр» 1998 8 тарау.
3. Вечеконов Г.С. Вечников Г.Р. Макроэкономика. С-П 2002 10 тарау.
ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР:
1. Тауарлық нарықтар дегеніміз не және олардың функциясы?
2. Ақша нарығына анықтама беріңіздер және ол экономикада қандай рөл атқаратын түсіндіріндер?
3. Қандай теориялық алғы шарттарда IS-LM моделін құрылады?
4. Неге сіздің ойыңызша тауарлық нарық,ақша және бағалы қағаздар нарықтардың процестері өзара байланысты деп оқытылады?
5. Экономика үшін ақша-несие және фискальдық саясаттың зардаптары қандай?
6. Меншік инвстицияның «тиімді ығыстыру» ұғымын қалай түсінесіз?
7. Экономика қашан инвестицияға, қашан өтімділік тұзағына түседі, түсіндіріңіздер?
8. Табыстың деңгейінің тепе-теңдігі үшін бағаның өсуі (төмендеуі) зардаптарын айтыңыз?
9. Тауарлар нарығы мен ақша нырғының процесінің өзара байланысты деп не үшін оқытады?
10. IS-LM моделінің практикалық мәні неден тұрады?



СӨЖ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР:
1. Үй жұмысы: семинар сабағының жоспары бойынша дайындалу
2. Әр семинарлық сабаққа глосарии құру
3. Есептерді шешіндер:
C = 300+0,8Yd;
I = 200-1500R;
Xn = 100-0,04Y-500R;
Md = (0,5Y-2000R)P.
Егер:
G-200(мемлекеттік шығындар);
t =0,2 (салық салу мөлшері);
M = 550 (ақшаның номиналдық ұсынысы);
P =1 (берілген баға деңгейі).
Табыс пен пайыз мөлшерлеме деңгеінің тепе-теңдігін есептеңіздер.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:   
ТАУАРЛАР МЕН АҚША НАРЫҒЫНДАҒЫ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК.IS-
LMүлгісі
Мақсаты: нақты экрнрмика секторының (тауар нарығының) және ақша
нарығының өзара әсерінің тереңдетілген талдауын көрсету. Тауар нарығы
түсінігінде қызмет көрсету мен тұтыну тауарлары нарығы да қарастырылатынын
біле аласыз.

1. Тауарлық және ақша нарығындағы тепе-теңдік. IS-LM моделі
AD-AS моделінде және Кейнсиандық пайыздың нарықтық мөлшерлеме
моделінде сыртқы ауыспалы және ақша нарығында тауарлық нарығының тепе-
теңдігінен тәуелсіздігі салыстырмалы түрде бекітілуі болып табылады.
Макроэкономикалық әдебиеттерде жеке және жалпы тепе-теңдік деп бөледі.
Жеке тепе-теңдік бөлек алынған нарықта түсіндіріледі. Жалпы бір уақыттағы
тепе-теңдік барлық нарықтарда, тұтас экономикалық жүйедегі тепе-теңдік
немесе макроэкономикалық тепе-теңдік. Бұл жерде қаражат активтер мен
игіліктер нарығындағы біріккен тепе-теңдігі қарастырылады.
IS-LM моделінің көмегі арқылы экономиканың талдаудың негізгі мақсаты
бір тұтас жүйеге тауарлық және ақша нарығының бірлестігі болып табылады.
IS-LM моделі (инвестиция – жинақ, өтімділігінің артықшылығы – ақша) –
тауарлы-ақша тепе-теңдігінің моделі, экономикалық факторларды анықтауға
рұқсат береді және жиынтық сұраныстың қызметін анықтайды. Бұл модель
тауарлық және ақша нарығындағы тепе-теңдікті уақыт бойынша жеткізетін, У
табысы мен R пайыздық нарықтық мөлшерлемесі қиылысуын табады.Сондықтан IS-
LM моделі AD-AS моделінің нақтылығы.
IS-LM моделі - теориялық тұрғызу, экономиканың нақты және ақша
секторын біріктіру. IS-LM моделі кейнсиандық кресі элементтерінен және
Дж.М.Кейнстің өтімділігінің артықшылығынан тұрады.А.Хансеннің Ақша
теориясы мен фискальдық саясат (1949) атты кітабі кең таралған кейін,
Дж.Р.Хикстің 1937 жылы. Кейнс мистері және классиктер шығармасы бірінші
рет ұсынды. Қазіргі уақыттағы экономисттер қаражат нырығын тұтастығымен
қосады, яғни ақша және бағалы қағаздар нарығын.
IS-LM моделінің екі бөлімі – бұл IS қисығы инвестиция
(ағылшын.investment), жинақтау (ағылшын.saving) және LM қисығы –
өтімділік (ағылшын.tiguadity), ақша (ағылшын.money). Бұл моделдің екі
бөлімі пайыздық мөлшерлеме мен ақша және тауарлық нарықтағы экономикалық
процестердің динамикасын көрсетін тепе-теңдік шамасын байланыстырады.
IS қисығы – тауарлық нарықтағы тепе-теңдіктің қисығы. Ол табыстың
теңдігін, тұтынудың функцияларын, таза экспорт пен инвестицияның бір
уақытта қанағаттандыратын, барлық У және R комбинацияларын сипаттайтын
геометриялық орынды көрсетеді. IS қисығының барлық нүктелеріндегі
инвестиция мен жинақтаудың тепе-теңдігін сақтайды. IS термині бұл тепе-
теңдікті көрсетеді (Investment=Savings).
Қысқа мерзім кезенде баға деңгейі тұрақты болғанда маңызы номиналды
және нақты болып, жиынтық табыстың (У) шамасы және пайздың мөлшерлемесіның
(R) қозғалысы барлық кезенде сәйкес келеді.
IS қисығын тұрғызу ( 1 суретте)
а) инвестициялардың функциялары
б) Кейнсиандық кресі
с) IS қисығы
А квандрантта инвестицияның функциясы көрсетілген. Пайыздың
мөлщерлемесі – бұл инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін несиені
алғандағы шығындар, онда жоспарланған инвестицияның пайыздың мөлшерлеме
өсімі төмендейді, яғни R1-ден R2 дейін пайыздың мөлшерлеме өсімі I (R1)-ден
I (R2) дейін жоспарлаған инвестицияны төмендетеді.
В квадрантта кейнсиандық кресі көрсетілген: жоспарлаған инвестицияның
төмендеуі I(R1)ден І(R2) дейін табысты қысқартадыY1 ден Y2 дейін.
В квадрантта IS қисығы табыс пен пайыз мөлшерлеме арасындағы өзара
байланыстың нәтижесі ретінде көрсетеді.
IS қисығының қозғалысы, игіліктер нарығындағы тепе-теңдіктің сақталуы
үшін пайыз мөлшерлеме деңгейінің өзгеру кезінде ұлттық табыстың деңгейі
өзгеру керек екенің көрсетеді.

1сурет IS қисығын тұрғызу
IS қисығы экономикалық кеңістікті екі ауданға бөледі: IS қисығының
үстінде жатқан барлық нүктелерінде, ұсыныс сұраныстан көп, яғни ұлттық
табыстың көлемі жоспарланған шығындардан көп. IS қисығының төменгі жатқан
барлық нүктелерінде игілік нарығының дефициті көрсетілген (сурет 2).
IS қисығы ойыс болып табылады, егер:
1) инвестицияның сезімі (d) және таза экспорты (n) пайыздың мөлшерлеме
динамикасына жоғары;
2) бейімділік шектілігі тұтынушыға (b) жоғары;
3) мөлшерлеменің шектілігі салық салуға (t) жоғары;
4) бейімділік шектілігі импортталуға (m) жоғары емес.
LM қисығы - ақша нарығнда тепе-теңдік қисығы. Ол Орталық Банктің
ақша ұсынысының шамасы Ms берілген ақшаға сұраныс функциясын
қанағаттандарытын У жәнеR барлық комбинацияларын тіркейді. LM қисығы
барлық нүктелерінде ақшаның сұранысы оның ұсынысна тең: LM термині бұл
тепе-теңдікті көрсетеді (Liguidity Preference=Money Supply)
LM қисығын тұрғызу (сурет 3)
А. нақты ақша қаражаттар нарығы
В. LM қисығы

3 сурет LM қисығын тұрғызу

А квадрантта табыстың өсімі У1 ден У2 дейін ақшаның сұранысын
жоғарлауын көрсетеді. Бұл жағдайда пайыз мөлшерлемесі R1 ден R2 дейін
өседі. Сұраныстың қисығы ақшадан оңға қарай жылжиды.
В квадрантта LM қисығы көрсетілген, пайыз мөлшерлемесі мен табыстың
дейгейі әр тұрлі жағдайда сәйкес келгенде ақша нарығында тепе-теңдіктің
жағдайы сипатталады.
LM қисығы экономикалық кеңістігін екі бөлімге бөледі ( сурет 4).МL
қисығының барлық жоғары нүктелерінде, яғни ақшаның ұсынысы сұраныстан
көп.ML қисығының барлық төменгі нүктелерінде.
LM қисығы салыстырмалы ойысы болып табылады, егер:
1) ақшаның сұраныс сезімі нарықтық пайыздың мөлшерлеме динамикасы (Һ)
жоғары;
2) ақшаның сұраныс сезімі ЖІӨ динамикасы (к) жоғары емес.
Ms ақша ұсынысының жоғарлауы немесе P бағаның дейгейінің төмендеуі LM
қисығын оңға қарай жылжытады.
Игіліктер және ақша нарықтардың бірлескен тепе-теңдігі IS және LM
(R0,Y0) қисығының қиылысына жетеді. 5 суретте пайыз мөлшерлемесі (R0,Y0)
және ұлттық табыстың шамасының маңызына сәйкес келетін игіліктер, ақша және
бағалы қағаздар нарығының бірлескен тепе-теңдігі көрсетілген.

4 сурет

5 сурет Игіліктер, ақша және бағалы қағаздар нарығының тепе-теңдігінің
бірлесуі

Жиынтық сұраныстың шамасы игіліктер, ақша және бағалы қағаздар
нарығының бірлескен тепе-теңдігіне сәйкес келсе, сұраныс тиімді болады. IS-
LM моделі фискальды және ақша-несие саясатын ұлттық табысқа әсер ету үшін
пайдаланады.
2.Бюджетті-салықтық және ақша-несие саясатының салыстырмалы тиімділігі.
Бюджетті-салықтық экспансия. Мемлекеттік шығындардың өсімі мен
салықтардың төмендеуі тиімді ығыстыру, фискальды саясатын төмендеу
нәтижесін ынталандырады (6 сурет)

↑(немесе Т↓)→Y↑→C↑→Y↑→MD↑→R↓→I↓,Xn↓→Y↓
тиімді ығыстыру
Егер мемлекеттік шығындар G көбейсе, жиынтық шығындар мен табыстар
жоғарлайды, тұтынушылар шығындарын С көбеюіне әкеледі.Тұтынудың жоғарлауы
өзінің кезегінде мультипликатор тиімділігі арқылы жиынтық шығын мен табысты
Y көбейтеді.Y жоғарлауы ақша сұранысының Md өсіміне сәйкес келеді. Ақша
сұранысының жоғарлауы пайыз мөлшерлеме ұсынысын өсуіне әкеліп тіркейді
(R).Пайыздың мөлшерлемесінің жоғарлауы инвестиция I мен таза экспорттың Xn
деңгейін төмендетеді. Таза экспорттың төмендеуі сонымен қоса, жиынтық
табыстың Y өсуімен байланысты. Жұмыспен қамтылу және шығарудың өсімінің
нәтижесінде, фискалды саясатты қалыптастырғанда, таза экспорт пен жеке
меншік инвестицияларды ығыстыру есебінде бөлек алып тастау.
Егер де инвестиция мен таза экспортты ығыстыруы болмағанда, онда Y
жоғарлауы мемлекеттік шығындардың үстелуінен (немесе салықтардың
төмендеуінен) (Y0Y2) тең болушы еді. Бірақ тиімді ығыстыруыY жоғарлауы тек
(Y0Y1) құрайды.
Ақша – несие экспансиясы. Ақша ұсынысының жоғарлауы тиімді ығыстырусыз
қысқа мерзімді экономикалық өсіммен қамтамасыздандырады,бірақ таза
экспорттың динамикасына қарам-қарсы әсер етеді.
Ақша массасының Ms жоғарлауы несиелеу үшін ресурстар кеңейгенде және
несие бағасы төмендегенде, пайыз мөлшерлемесін төмендеуге әкеледі (қараңыз
6 сурет).Бұл инвестицияның І өсіміне сәйкес келеді. Нәтижесінде жиынтық
шығын мен табыс Y жоғарлап, С тұтынушының өсіміне әкеледі. Таза экспорттың
динамикасы Xn екі қарама-қарсы факторлардың әсер етеді: таза экспорттың
төмендеуіне әкелетін жиынтық табысY өсімі, және пайыздың мөлшерлемесінің
төмендеуі. Xn шамасының нақты өзгеруі Y және R шамасының өзгеруінен
тәуелді, сонымен қоса коэффициент n және импорттауға шекті бейімділіктің
маңызынан тәуелді.
Бюджетті-салықтық және ақша-несие саясатының салыстырмалы тиімділігінің
тәуелділігі анықталады:
а) таза экспорт пен инвестиция функциясының деңгейі нарықтық пайыз
мөлшерлеме динамикасынан (d және n коэффициенттері);
б) ақша сұраныс деңгейі нарықтық пайыз мөлшерлеме динамикасынан (Һ және
n коэффициенттері).
Фискалды саясатты салыстырмалы тиімді ынталандыруы ығыстырудың нәтиже
шамасымен анықталады.Егер тиімді шығаруөсімінен тиімді ығыстыруы аз болса,
онда фискалды саясат тиімді болады.

6 сурет
Ms ↑→R↓→I↑→Y↑→Yd↑→C↑, Xn?
?Xn=g-mY↑-n*R↓
Тиімді ығыстыру екі жағдайда салыстырмалы түрде маңызды болмайды:
1) егер инвестиция мен таза экспорт ақша нарығында пайыз мөлшерлеменің
жоғарлауына аз әсер етсе, яғни егер де әсер ету коэффициенттері d және n
салыстырмалы аз болады.Бұл жағдайда R жоғарлауының маңызы I және Xn
ығыстыруына әкеледі, сондықтан жалпы өсім Y маңызды болады. Графикалық бұл
жағдай IS күшті қисығын көрсетеді (иилюстрация) (7 сурет). LM қисығы келесі
суреттен көруге болады.

Пайыз мөлшерлем динамикасына
инвестиция мен таза
экспорттың аз әсер етуі

2) егер ақша деген сұраныс пайыз мөлшерлемесінің жоғарлауына қатты әсер
етсе, және R жоғарлауына жеткілікті, ақша нырығын тұрақтандыру үшін.
R қаншалықты жоғарласа, онда тиімді ығыстыру салыстырмалы түрде аз
болады (салыстырмалы жоғары коэффициеттері I және Xn R динамикасына
әсер етеді). Графикалық бұл жағдайда LM ойыс қисығын көрсетеді (8
сурет).IS қисығын келесі суреттен көруге болады.

8сурет
Пайыз мөлшерлеме динамикасына
инвестиция мен таза экспорты
қатты әсер етеді

Ынталандырушы фискалды саясат салыстырмалы IS күшті қисығы және LM ойыс
қисығымен тиімді байланысады.Бұл жағдайда тиімді ығыстыруы өте аз, пайыз
мөлшерлемесі аса жоғармалайды және d және n коэффициенттері өте аз
ығыстырады.Жалпы өсім У (У0У1) шамасын құрайды.

9сурет
Ынталандырушы фискалды саясат тиімсіз болады, егер тиімді ығыстыруы
шығарудың тиімді өсуіне әкеледі.
Тиімді ығыстыру маңызды болады, егер:
1) инвестиция мен таза экспорт пайыз мөлшерлеме динамикасына қатты әсер
етеді, яғни d және n коэффициенттері өте жоғары.Бұл жағдайда R жоғарлауы I
және Xn төмендеуіне әеледі және сондықтан Yжалпы өсім аз болады.
Графикалық бұл жағдайда салыстырмалы IS ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Экономикалық өсудің кейнстік модельдері
Мароэкономика
СӨЖ (СӨЖО) бойынша әдістемелік нұсқаулар
Лекциялардың қысқаша конспектілер
Жиынтық сұраныс қисығы
Классикалық мектеп теориясы. Сэй заңы классикалық дихотомия
Қ.Р. қаржы нарығын талдау
Қазақстан Республикасы қаржы нарығын талдау
AD-AS және IS-LM үлгiлерiнiң бiр-бiрiмен байланысы
Макроэкономикаға кіріспе.Макроэкономиканың пәні және әдістемесі
Пәндер