Аймақ мемлекеттік басқару объектісі ретінде



Бұл нарық жағдайында кәсіпорындардың тиімді қызмет етуінің бір шарты деуге болады. Ал егер мемлекет аймақтармен дұрыс өзара қарым-қатынас орнатпаған болса, немесе халықтың өмір сүруін қамтамасыз ететін ортасы болып табылатын мемлекеттің барлық аумақтарының дамуы үшін жауапкершіліктен бас тартатын болса, онда жүргізіліп жатқан реформалардың оң нәтижеге жеткізбейтіндігі анық. Демек, аймақтардың дамуын мемлекеттік реттеу - бұл олардың дамуының қажетті шарты.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекше бағыты ретінде қарастырылатын аймақтық саясаттың қазіргі ерекшеліктерін қарастыру оның тиімді жүзеге асуына ықпалын тигізетін негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Сондықтан да аймақтар дамуындағы қазіргі қалыптасып отырған жағдайды саралау және соған орай аймақтық саясаттың бағыттарын айқындау өзекті мәселеге айналады. Осы мақсатта аймақтық саясаттың қалыптасуына әсерін тигізетін негізгі жағдайларды сараптауға жүгінейік.
Нарықтық қатынастарды қалыптастыру барысында жүргізілген реформалар аймақаралық саралауды (дифференциация) тым «күшейтіп» жіберді. Нәтижесінде жан басына шаққандағы жалпы аймақтық өнімді (ЖАӨ) өндіру көлемі бойынша республика халқының айырмашылығы он есеге дейін жетті (1-кесте). Ал АҚШ-та ең «алдыңғы» және ең «артта қалған» штаттарының арасындағы айырмашылық – небәрі 1,8 есе ғана. Кесте деректері көрсетіп отырғанындай, жан басына шаққандағы жалпы аймақтық өнімнің ең жоғары көлемі - Атырау облысына, ал ең төменгі көлем Жамбыл облысына тиесілі болып отыр. 200$ жылғы деректер бойынша осы екі облыстың жан басына шаққандағы ЖАӨ-дегі айырмашылық 15 есе болған.

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
АЙМАҚ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ АЙМАҚТЫҚ САЯСАТ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Бұл нарық жағдайында кәсіпорындардың тиімді қызмет етуінің бір шарты
деуге болады. Ал егер мемлекет аймақтармен дұрыс өзара қарым-қатынас
орнатпаған болса, немесе халықтың өмір сүруін қамтамасыз ететін ортасы
болып табылатын мемлекеттің барлық аумақтарының дамуы үшін жауапкершіліктен
бас тартатын болса, онда жүргізіліп жатқан реформалардың оң нәтижеге
жеткізбейтіндігі анық. Демек, аймақтардың дамуын мемлекеттік реттеу - бұл
олардың дамуының қажетті шарты.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекше бағыты ретінде қарастырылатын
аймақтық саясаттың қазіргі ерекшеліктерін қарастыру оның тиімді жүзеге
асуына ықпалын тигізетін негізгі мәселелердің бірі болып табылады.
Сондықтан да аймақтар дамуындағы қазіргі қалыптасып отырған жағдайды
саралау және соған орай аймақтық саясаттың бағыттарын айқындау өзекті
мәселеге айналады. Осы мақсатта аймақтық саясаттың қалыптасуына әсерін
тигізетін негізгі жағдайларды сараптауға жүгінейік.
Нарықтық қатынастарды қалыптастыру барысында жүргізілген реформалар
аймақаралық саралауды (дифференциация) тым күшейтіп жіберді. Нәтижесінде
жан басына шаққандағы жалпы аймақтық өнімді (ЖАӨ) өндіру көлемі бойынша
республика халқының айырмашылығы он есеге дейін жетті (1-кесте). Ал АҚШ-та
ең алдыңғы және ең артта қалған штаттарының арасындағы айырмашылық –
небәрі 1,8 есе ғана. Кесте деректері көрсетіп отырғанындай, жан басына
шаққандағы жалпы аймақтық өнімнің ең жоғары көлемі - Атырау облысына, ал ең
төменгі көлем Жамбыл облысына тиесілі болып отыр. 200$ жылғы деректер
бойынша осы екі облыстың жан басына шаққандағы ЖАӨ-дегі айырмашылық 15 есе
болған.

1-кесте
Жан басына шаққандағы жалпы аймақтык өнім, мың теңге
Облыстар жылдар:
1999 2000 2001 2002 2003
Қазақстан Республикасы 121,5 157,8 168,4 172,3 266,9
Ақмола 87,1 94,7 95,8 98,1 157,6
Актөбе 124,2 162,5 185,4 200,1 285,9
Алматы 58,5 72,0 74,6 85,7 120,8
Атырау 288,6 581,7 698,2 701,5 1099,4
Шығыс Қаэақстан 125,6 143,3 152,4 164,8 196,7
Жамбыл 44,0 50,2 56,4 60,0 91,2
Батыс Қазақстан 115,9 203,4 240,0 258,9 323,0
Қарағанды 150,8 197,2 201,4 202,5 272,2
Қызылорда 122,6 144,1 145,6 158,3 217,1
Қостанай 58,8 93,4 100,7 103,4 189,5
Маңғыстау 247,4 432,1 458,3 504,3 566,5
Павлодар 136,7 175,2 198,3 203,4 289,9
Солтүстік Қазақстан 55,1 61,1 67,5 71,3 147,8
Онтүстік Қазақстан 55,1 61,1 67,5 71,4 110,3
Астана каласы 243,3 254,0 259,4 302,5 510,6
Алматы қаласы 283,1 329,9 331,2 367,1
625,7

Мүндай тым саралау, әрине, миграцияның күшеюіне, дағдарысты
және кедей ареалдардың кеңеюіне, аймақтардың экономикалық өзара әрекет ету
механизмінің әлсіреуіне және аймақаралық қарама-қайшылықтардың есуіне
алып келері сөзсіз. Бұл өз кезегінде біртұтас әлеуметтік-
экономикалық саясатты жүргізуді айтарлықтай қиындатады.

БАСҚАРУ - АЙМАҚТЫҚ САЯСАТТЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ҚҰРАЛЫ

Тәуелсіз мемлекетіміздің аймақтық саясатын жүзеге асыру тиімді басқару
жүйесін қалыптастырмайынша жоғары нәтижеге жеткізбейтіндігі көптеген
дамыған мемлекеттердің тәжірибесімен дәлелденіп отырған ақиқат. Қазіргі
уақытта ешбір мемлекет ел ішіндегі тиімді аумақтық басқару жүйесінсіз
бәсекеге қабілетгі болып, әлемдегі өзінің лайықты орнына ие бола алмайды.
Өздерінің мемлекеттік басқару жүйесін қазіргі талаптарға сай жаңартқан
мемлекеттер өз аумақтарында шаруашылық кәсіпорындарын орналастыру үшін, шет
ел инвестицияларын тарту үшін тартымдырақ бола түсті. Ал бұл қазіргі
ғаламдану үрдісі белең алып отырған әлемдік бәсекелестік жағдайында аса
маңызды.
Экономикасы нарықтық қатынастар негізінде дамып отырған елдерде
аймақтық дамуға мемлекеттің араласуының екі негізгі мақсатын бөліп
қарастырады:
- әділдік, яғни барлық аймақ тұрғындары үшін жақсы тұрмыс-жағдайына
жетудің тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету;
- тиімділік, жалпы ұлттың тұрмыс-жағдайын көтеру мақсатында әр
аймақтың өндірістік әлеуетін тиімді пайдалану талап етіледі.
Бұл екі мақсат қарама-қайшы да бірыңғай да болуы мүмкін. Мысалы,
экономикалық өсу кезеңінде бірінші мақсат басымдыққа ие болса, дағдарыс
кезеңінде екінші мақсат алдыңғы орынға шығады.
Қазіргі кезенде әлеуметтік-экономикалық жүйенің күрделенуіне орай
басқарудың көп деңгейлі жүйесі кеңінен таралып отыр. Соған сәйкес
қалыптасқан теориялық негіздерге жүгінейік. Жоғары деңгейдегі басқару
құрылымы өзінен кейінгі басқару құрылымдарына үш негізгі тәсілмен ықпалын
тигізеді:
- мақсаттар қою арқылы;
- белгілі бір күтілетін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жердің кадастрлық құнын бағалау
Жер учаскелерін кадастрлық құнын анықтау
Аймақ экономикасын мемлекеттік реттеу
Аймақтық әлеуметтік экономикалық даму
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЙМАҚТАРДЫҢ ДАМУЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ПОТЕНЦИАЛЫН БАҒАЛАУ
Аймақтық экономика дамуының приоритет
Алматы қаласындағы экономиканы мемлекеттік реттеу ерекшеліктері
Жануарлар құқығы
Жылжымайтын мүлік объектілерінің сипаттамасы және типологиясы
Қазақстан Республикасындағы аймақтық саясат
Пәндер