Қожа Ахмет Яссауидің қызметі
Ахмет Яссауидің өз халқына жасаған маңызы зор үш қызметі бар.
Қожа Ахмеи Яссауи өмір сүріп тұрған дәуірде, яғни 12 ғасырда өзге түрік ғұламалары еңбектерін араб, парсы тілдерінде жазды сол ғұламалардың арабша, парсыша еңбектерін қарапайым көшпелі отырықшы халық түсіне алмады. Сондықтан исламның жылдам түріктер арасында таралуына кедергі болды. Ал Ахмет Яссауи тұңғыш түрік ислам сонысы ретінде түріктерге исламды және сопылық жолды түсіндіру үшін, араб, парсы тілдерін өте керемет меңгергеніне қарамастан хикметтерін түрік тілінде жазды. Хикметтері түрік әлемінің түкпір-түкпіріне таралды.
Ахмет Яссауи исламды өз халқының, яғни түрік тілінде уағыздады. Түрік тілі қайтадан хандала бастады. Өйткені, Яссауидің жолындағылардың барлығы да түрікше сөйлейтін болды. Оның қызметіміздің арнасы қалыптаса бастады.
Түрік тілдерінің бүгінге дейін жетуіне Ахмет Яссауидің қызметі зор.
2. Яссауидің халқымызға жасаған қызметінің екіншісі, Құран мен сүннет негіздеріне сүйене отырып, адасқан ағымдарға түспестен, түрік халқының 90-95 мұсылман болып қалыптасуына белсенді үлес қосқан адам.
3. Яссауи жоғарыдағы екі қызметі арқылы өзіміздің ұлттық мәдениетімізді қалыптастырды. Өйткені тіл мен дін бір ұлттық мәдениетінің негізгі іргетасы. Сондай-ақ Ахмет Яссауи жан-жаққа тарыдай шашылып кеткен көшпелі түрік тайпаларының отырықшылыққа айналып жатқан кезінде исламның біріктіруші негіздерін қолданып, үлкен әсер етті. Сөйтіп, түрік ислам мәдениетінің негізгі әргетасын қалады. Тек қана Орта Азия мен Қазақстанға ғана емес, Анадағы Анадолы (кіші Азия), Балқан, шығыс Еуропадағы түрік халықтарының басқа халықтарға сіңіп кетпестен, түрік ұлты болып орналасуына, көгеріп гүлденуіне белсенді әсер еткен Ахмет Яссауи және оның шәкірттері болатын.
Қожа Ахмеи Яссауи өмір сүріп тұрған дәуірде, яғни 12 ғасырда өзге түрік ғұламалары еңбектерін араб, парсы тілдерінде жазды сол ғұламалардың арабша, парсыша еңбектерін қарапайым көшпелі отырықшы халық түсіне алмады. Сондықтан исламның жылдам түріктер арасында таралуына кедергі болды. Ал Ахмет Яссауи тұңғыш түрік ислам сонысы ретінде түріктерге исламды және сопылық жолды түсіндіру үшін, араб, парсы тілдерін өте керемет меңгергеніне қарамастан хикметтерін түрік тілінде жазды. Хикметтері түрік әлемінің түкпір-түкпіріне таралды.
Ахмет Яссауи исламды өз халқының, яғни түрік тілінде уағыздады. Түрік тілі қайтадан хандала бастады. Өйткені, Яссауидің жолындағылардың барлығы да түрікше сөйлейтін болды. Оның қызметіміздің арнасы қалыптаса бастады.
Түрік тілдерінің бүгінге дейін жетуіне Ахмет Яссауидің қызметі зор.
2. Яссауидің халқымызға жасаған қызметінің екіншісі, Құран мен сүннет негіздеріне сүйене отырып, адасқан ағымдарға түспестен, түрік халқының 90-95 мұсылман болып қалыптасуына белсенді үлес қосқан адам.
3. Яссауи жоғарыдағы екі қызметі арқылы өзіміздің ұлттық мәдениетімізді қалыптастырды. Өйткені тіл мен дін бір ұлттық мәдениетінің негізгі іргетасы. Сондай-ақ Ахмет Яссауи жан-жаққа тарыдай шашылып кеткен көшпелі түрік тайпаларының отырықшылыққа айналып жатқан кезінде исламның біріктіруші негіздерін қолданып, үлкен әсер етті. Сөйтіп, түрік ислам мәдениетінің негізгі әргетасын қалады. Тек қана Орта Азия мен Қазақстанға ғана емес, Анадағы Анадолы (кіші Азия), Балқан, шығыс Еуропадағы түрік халықтарының басқа халықтарға сіңіп кетпестен, түрік ұлты болып орналасуына, көгеріп гүлденуіне белсенді әсер еткен Ахмет Яссауи және оның шәкірттері болатын.
Қожа Ахмет Яссауидің қызметі
Ахмет Яссауидің өз халқына жасаған маңызы зор үш қызметі бар.
Қожа Ахмеи Яссауи өмір сүріп тұрған дәуірде, яғни 12 ғасырда өзге түрік
ғұламалары еңбектерін араб, парсы тілдерінде жазды сол ғұламалардың арабша,
парсыша еңбектерін қарапайым көшпелі отырықшы халық түсіне алмады.
Сондықтан исламның жылдам түріктер арасында таралуына кедергі болды. Ал
Ахмет Яссауи тұңғыш түрік ислам сонысы ретінде түріктерге исламды және
сопылық жолды түсіндіру үшін, араб, парсы тілдерін өте керемет меңгергеніне
қарамастан хикметтерін түрік тілінде жазды. Хикметтері түрік әлемінің
түкпір-түкпіріне таралды.
Ахмет Яссауи исламды өз халқының, яғни түрік тілінде уағыздады. Түрік тілі
қайтадан хандала бастады. Өйткені, Яссауидің жолындағылардың барлығы да
түрікше сөйлейтін болды. Оның қызметіміздің арнасы қалыптаса бастады.
Түрік тілдерінің бүгінге дейін жетуіне Ахмет Яссауидің қызметі зор.
2. Яссауидің халқымызға жасаған қызметінің екіншісі, Құран мен сүннет
негіздеріне сүйене отырып, адасқан ағымдарға түспестен, түрік халқының 90-
95 мұсылман болып қалыптасуына белсенді үлес қосқан адам.
3. Яссауи жоғарыдағы екі қызметі арқылы өзіміздің ұлттық мәдениетімізді
қалыптастырды. Өйткені тіл мен дін бір ұлттық мәдениетінің негізгі
іргетасы. Сондай-ақ Ахмет Яссауи жан-жаққа тарыдай шашылып кеткен көшпелі
түрік тайпаларының отырықшылыққа айналып жатқан кезінде исламның
біріктіруші негіздерін қолданып, үлкен әсер етті. Сөйтіп, түрік ислам
мәдениетінің негізгі әргетасын қалады. Тек қана Орта Азия мен Қазақстанға
ғана емес, Анадағы Анадолы (кіші Азия), Балқан, шығыс Еуропадағы түрік
халықтарының басқа халықтарға сіңіп кетпестен, түрік ұлты болып
орналасуына, көгеріп гүлденуіне белсенді әсер еткен Ахмет Яссауи және оның
шәкірттері болатын.
Тарихтағы Осман, Темір, Алтын Орда сияқты түрік мемлекетінің рухани ұстазы
болған да, осы Ахмет Яссауи және оның шәкірттері еді.
Қожа Ахмет Яссауидің көзқарасы (ерекшелігі).
1, Аллаһқа деген махаббат
2. Ықылыс пен шынайылық
3. Адамға деген сүіспеншілік
4. Еңбекке құрмет көрсету.
5. Әйел мер еркек теңдігі
7. Білім
Адамдарда сұлулыққа деген құштарлық сезімі бар, яғни аллаһ адамды махаббат
сезімімен жаратқан, сұлулықты да жаратқан аллаһ махаббат пен сұлулықты
жаратқан аллаһ барлығынан сұлу.
Сондықтанда адам баласы аллаһты барлық нәрседен артық жақсы көру
керек.аллаһты сүю мен бірге қорқуда керек. Аллаһтың мейірімі азабынан көп.
Негізінде Аллаһқа деген махаббат пен одан қорқуды бір-бірінен ажырату
қиын.
Аллаһты қатты жақсы көретіндер оның алдында қателік жасаудан қорқады.
Хадисте Аллаһпен пайғамбарды барлық нәрседен жақсы көрмейінше нағыз
мұсылман болу мүмкін емес.
Мұсылмандық сүйіспеншілікпен басталады, жалғасады және соңына ұласады. Сол
үшін де Ахмет Яссауи. Иман жоқ сүймегенде, жаны да жоқ болмайды. Расул сөзі
танып әлек. Жүректі Аллаһқа деген махаббатқа даярлау керек. Ол зікірмен
жүзеге асады, сол үшін барлық шарихаттарда зікір салу керек. Өйткені Аллаһ
бір аятында Естерінде болсын жүректе тек аллаһты зікір етіп қана тыныштық
табады-дейді.
Ықылас пен шынайылық Ахмет Яссауи аса мән берген мәселелерінің бірі
–шынайылық.
Аллаһ ризасынан басқа мақсаттар үшін жасалған құлшылықтың еш мәні жоқ.
Мақсатану үшін жасалған қайыры істің Аллаһтың алдында ешқандай бағасы жоқ.
Яссауи сырт көзге көріну үшін құлшылық жасаушыларды Имансыз болғанын
айтқан.
Адамға деген сүйіспеншілік.
Яссауи хикметтері
Қайда да қайрымдылыққа талаптан да кем тарға қайғырып жүр қарап қалма жақын
бол мақшар күні жаратқанға. Мейірімсіз мен-мендерден қаштым міне.
Осы және осы тәріздес өлең жолдары арқылы Яссауиде адамға деген
сүйіспеншіліктің маңызды екенін айтқан. Мұхан пайғамбарда Адамдардың ең
қайырлысы-адамдарға көп пайда тигізгені.
Халыққа қызмет Аллаһқа қызметболып табылады. Пайғамбарымыз, Бір-бірімізді
жақсы көрмейінше нағыз иманды кісі бола алмайсыз, Өзің ұнатқан нәрсені
бауырың үшінқаламасаң кәміл мұсылман бола алмайсың,-деп, бұл мәселенің ең
жоғарғы өлшемдерін көрсеткен.
Адамдарға деген сүйіспеншілік Аллаһ ризалығы үшін Яссауи көмекке мұқтаж
адамдар бар екеніне оларға көмектесу керек екеніне мән берген.
Еңбекке құрмет көрсету.
Яссауи бойынша сопылық басқа бір кісіге ешбір жағымен жүк болмауы қажет. Ол
Адамның өз еңбегімен тапқан нанынан артығы болмас деген хадистіц
ұстанғандардың бірі сопылық жалқаулық емес ол Аллаһқа шынайы құл болу. Ал,
шынайы құл адал еңбегімен күн көреді. Адал еңбек маңдай термен табылған
табыс берекелі болады. Табысты жүйелі еңбек ету мұсылмандарға тән
ерекшеліктердің бірі Екі күні бір-біріне ұқсайтын адам алданған адам.
Яғни бүгінгі жетістігіміз кешегіден артық, жетістігіміз де бүгінгіден артық
болуы керек.
Кішіпейілділік
Яссауи хикметтері
Кетпесе дін сүнеттен безіп егер кетсем де кәпір елге,
Жазасын бір құдайдың өзі берер
Бұл сөзін даналарың айтты міне.
Ахмет Яссауидың үш қызметі және дүниетанымдық
негіздері
Ахмет Яссауи - Түркістанның пірі, халқымыздың ұлағатты ұстазы, ұлтымызға
ұйытқы болған адам. Ол жайлы көп айтылу керек, терең зерттелуі керек...
Өткенімізді нұрландырған жарық сәуле - Яссауи болатыи. Болашақтың
тамыры да өткен тарихымыздың тереңдерінен нәр
алған.
Енді Ұлы Түркістанда кең танылған Әзіреті Сұлтанның үш қызметі мен жеті
принципін түжырымдап көрейік.
Біріншіден, Ахмет Яссауи өзге ғұламаларымыздың арапша, парсыша
жазған кезеңдерінде, яғни XII ғасырда Түрік тілінде "хикметтер" жазды;
түрікше діни-сопылық өлендер жазу дәстүрінің негізін қалады; оның бұл жолы
негізінде халықтық" әдебиетіміздің арнасы қалыптасты. Түрік тілінің
бүгінгі кең жайылуында, тіршілік етуінде Әзірет Сұлтанға қарыздармыз.
Екіншіден, ұлы ұстаз өзінің тәрбиелеген шәкірттерін биік ұстаздық дәрежеге
жеткізіп, түрік әлеміне жолдау арқылы халқымыздың арасына Ислам дінін
жайды; Ислам қайнарынан сусындағандардың ұлы нәтижелерге жете беруіне
себепкер болды. Әмір Темір мемлекетінің де, Осман империясының
да негізінде Яссауи руханиаты бар.
Үшіншіден, Ахмет Яссауи Ислам дінінің тура жолымен түрік-Ислам ұғымындағы
діни қағиданың негізін қалады.
Енді осы тұжырымдардың негіздерін жеті принципке бөліп қарастырайық.
1. Аллаға махаббатпен ұласу, жақындау. "...Махаббаты жоқтың діні де, иманы
да жоқ..."
2. Ықылас. Яғни, таза, адал мұсылмандық, риядан, көріністен ұзақ, тек қана
Алла үшін болған мұсылмандық."...Көрініс үшін жалған құлшылық етушілер
соңғы демдерінде иманынан айрылады".
3. Адамға деген махаббат, сүйіспеншілік. Адам бүкіл жаратылғандардың
ішіндегі ең құрметтісі. Өйткені адам "...болмыстың өзі, дәні", адамның
дертін бөлісу, аяушылық ету, жәрдемдесу оған деген махаббатты білдіреді.
Бұл исламның дәл өзі.
4. Тендік, түсіністік, ортақ тіл табушылық. Адамдардың дін, тіл, жыныс,
ұлттық ерекшеліктеріне байланысты қорланбауы, бұл ерекшеліктердің дау-
жанжалға себеп болмауы.
5. Әйел мен еркек теңдігі. Ахмет Яссауидың ұғымында әйел мен еркек
өндірісте, жұмыста, мәжілісте, әділетте, әр жерде тең праволы.
6. Ас пен істің қасиеттілігі. Ахмет Яссауи жолындағылардың өз маңдай
терімен асын табуы, еңбектенуі негізге алынған. Әзіреті Сұлтан мыңдаған
шәкірттерін тәрбиелеп, оқытып, тек өзі істеген қасық, ыдыс-аяқтарынан
тұскен нәпақасымен күнелткен.
7. Білім. Шариғаттың он негізгі қағидаларының бірі болған білім-адамдарды
ақиқатқа жетелеуші және жаратылғандардың Жаратушысын тану жолы болып
табылады.
Бұл үш қызмет пен жеті принцип бізге ертеңімізді нұрландырып, болашаққа жән
сілтейді.
Ахмет Яссауиден ойлар...
"...Ғаріп, жетім, кедейлерді елші сұрап,
Сол кеште Миражға шығып Алланы көрді.
Қайтарында тағы да жетімдердің хәлін білді,
Менде ғәріптердін жолын іздеп келемін..."
Жоғарыдағы шумақтар Диуани Хикметтен алынды. Мираж адамзаттың қолы жеткен
ең жоғарғы мәртебесі. Жаратылғандардың ең қасиеттісі, аты әдемі, өзі көркем
Мұхаммет, адамзаттың абзалы. Оның Миражда ұласқан дэрежесіне Жәбірейіл
періште де "жанып, жоқ болармын", - деп тартынып, шыға алмаған.
Бұл ұлы, биік мақамға Тәңірі елшісі қалай шықты?
Яссауи бабамыз айтады: "...Елші, ғәріп, жетім, кедейлердің хәлін сұрап,
көңіл бөлгені үшін Миражға шыға алды. Қайтып келіп, тағы да оларға көңіл
бөлуін, жәрдемдесуін, қол-қабыс етуін жалғастырды".
Исламның бес шартының бірінен саналған зекеттің мақсаты не? Барлардан алып,
жоқ-жұқаналарға, жарлы-жақыбайларға, жетім-жесірлерге үлестіру емес пе?
Зекеттің қырықтан бірі орындалып, іске асып жатса, қоғамдағы пенделер
арасында әділеттілік, тепе-теңдік өздігінен пайда болмай ма? Ахмет Яссауи
жолындағы Жүніс Әміре де;
"...Еңбек ет, үлес ал, же, жегіз!
Бір көңіл марқайтқын, желдіріп қиял атын,
Қағбаға мың барғанмен тең,
Бір көңілге жасаған зияратың..."
Тағы да Яссауи атамыздың сөзімен жалғастырайық:
"...Қай жерде көңілі жаралы көрсең, рахым ет! Шарасыздардың хәлін сұрап,
жәрдем ет! Махшарда Пайғамбардың қасынан табыласың, Пайғамбар Мәдинада
ғәріп болды, азап шекті, Жаратқанға жақын болды. Ақылды
болсаң, ғәріптердің көңілін аула! Пайғамбар сияқты ел кезіп, жетімдерді
ізде! Өзін ғана ойлайтып тексіздердеп ұзақ бол! Ғәріп, жұқана, жетімдерді
қуант! Аузыңнан жырып, тапқан нанынды қонағыңмен бөліс!..."
Дініміздің негізінде жәрдемдесу, қарасу бар. Ұлтымыз қолқабыс ету ұғымына
мән береді. Адамзаттың өзгермес мәселелерінің бірі де қоғам мүшелерін
белгілі бір күнкөріс дәрежесінің үстіне шығару болып табылады. Сол үшін де
қоғамда кіріс пен шығыс арасындағы тепе-теңдіктің сақталуы тиіс. Тек бір
идеяның соңынан шұбырып, бұзылған теңдіктерді сылтауратып, адамзаттың
басына үлкен қасірет әкелген идеологиялар осы ғасырда ортаға шыға
бастады. Бұл идеологиядағылардың айтқандарының жартысы шындық, жартысы
жалған. Ең қауіптісі де жартылай шындық болғап жалған.
Дүниеде шексіз қоғам мақсатымен пайда болған социализмнің барлық түрі іске
аспай қалды. Өмірге әкелген "жаңашыл топтарымен" тағы да әділетсіздікке жол
беріп, қоғамның да, адамдардың да бақытсыздыққа душар болуына себеп болды.
Ақырында демократиялық қоғамның тегеурініне шыдай алмай, құлап бітті. Енді
"Социализм өлді, капитализм жасасын!" деген ұран жайылуда. Ақиқат
осы болса, ашып айту керек, капитализм де,
социализм де әлдеқашан өліп біткен.
Бірақ, шындығында капитализм де, социализм де өмірін жалғастыруда. XIX
ғасырда пайда болып, XX ғасырда тарихта өз таңбасын басқан екі қоғамның да
өміршеңдігі тоқтады. Ендігі дамитын жаңа дәуір - Ғылым, білім дәуірі.
Үстемдік ететін қоғамдар -білімді қоғамдар. Адамдар қайтадан әлеуметтік
әділеттілік үндеуден бастап идеологиялар ойлап табады. Бұдан кейін ақшаға
емес, білімге сүйенген капиталистік үстемдіктер пайда болады.
Міне, осы орайда бет алысты саналы түрде жөнге салатын ашық
бағдарламалардың ұштары көрініп тұр. Енді ғана танысып жатқан білім
дәуіріне кіру жолында "ғәріп, жетімдерімізге" ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ахмет Яссауидің өз халқына жасаған маңызы зор үш қызметі бар.
Қожа Ахмеи Яссауи өмір сүріп тұрған дәуірде, яғни 12 ғасырда өзге түрік
ғұламалары еңбектерін араб, парсы тілдерінде жазды сол ғұламалардың арабша,
парсыша еңбектерін қарапайым көшпелі отырықшы халық түсіне алмады.
Сондықтан исламның жылдам түріктер арасында таралуына кедергі болды. Ал
Ахмет Яссауи тұңғыш түрік ислам сонысы ретінде түріктерге исламды және
сопылық жолды түсіндіру үшін, араб, парсы тілдерін өте керемет меңгергеніне
қарамастан хикметтерін түрік тілінде жазды. Хикметтері түрік әлемінің
түкпір-түкпіріне таралды.
Ахмет Яссауи исламды өз халқының, яғни түрік тілінде уағыздады. Түрік тілі
қайтадан хандала бастады. Өйткені, Яссауидің жолындағылардың барлығы да
түрікше сөйлейтін болды. Оның қызметіміздің арнасы қалыптаса бастады.
Түрік тілдерінің бүгінге дейін жетуіне Ахмет Яссауидің қызметі зор.
2. Яссауидің халқымызға жасаған қызметінің екіншісі, Құран мен сүннет
негіздеріне сүйене отырып, адасқан ағымдарға түспестен, түрік халқының 90-
95 мұсылман болып қалыптасуына белсенді үлес қосқан адам.
3. Яссауи жоғарыдағы екі қызметі арқылы өзіміздің ұлттық мәдениетімізді
қалыптастырды. Өйткені тіл мен дін бір ұлттық мәдениетінің негізгі
іргетасы. Сондай-ақ Ахмет Яссауи жан-жаққа тарыдай шашылып кеткен көшпелі
түрік тайпаларының отырықшылыққа айналып жатқан кезінде исламның
біріктіруші негіздерін қолданып, үлкен әсер етті. Сөйтіп, түрік ислам
мәдениетінің негізгі әргетасын қалады. Тек қана Орта Азия мен Қазақстанға
ғана емес, Анадағы Анадолы (кіші Азия), Балқан, шығыс Еуропадағы түрік
халықтарының басқа халықтарға сіңіп кетпестен, түрік ұлты болып
орналасуына, көгеріп гүлденуіне белсенді әсер еткен Ахмет Яссауи және оның
шәкірттері болатын.
Тарихтағы Осман, Темір, Алтын Орда сияқты түрік мемлекетінің рухани ұстазы
болған да, осы Ахмет Яссауи және оның шәкірттері еді.
Қожа Ахмет Яссауидің көзқарасы (ерекшелігі).
1, Аллаһқа деген махаббат
2. Ықылыс пен шынайылық
3. Адамға деген сүіспеншілік
4. Еңбекке құрмет көрсету.
5. Әйел мер еркек теңдігі
7. Білім
Адамдарда сұлулыққа деген құштарлық сезімі бар, яғни аллаһ адамды махаббат
сезімімен жаратқан, сұлулықты да жаратқан аллаһ махаббат пен сұлулықты
жаратқан аллаһ барлығынан сұлу.
Сондықтанда адам баласы аллаһты барлық нәрседен артық жақсы көру
керек.аллаһты сүю мен бірге қорқуда керек. Аллаһтың мейірімі азабынан көп.
Негізінде Аллаһқа деген махаббат пен одан қорқуды бір-бірінен ажырату
қиын.
Аллаһты қатты жақсы көретіндер оның алдында қателік жасаудан қорқады.
Хадисте Аллаһпен пайғамбарды барлық нәрседен жақсы көрмейінше нағыз
мұсылман болу мүмкін емес.
Мұсылмандық сүйіспеншілікпен басталады, жалғасады және соңына ұласады. Сол
үшін де Ахмет Яссауи. Иман жоқ сүймегенде, жаны да жоқ болмайды. Расул сөзі
танып әлек. Жүректі Аллаһқа деген махаббатқа даярлау керек. Ол зікірмен
жүзеге асады, сол үшін барлық шарихаттарда зікір салу керек. Өйткені Аллаһ
бір аятында Естерінде болсын жүректе тек аллаһты зікір етіп қана тыныштық
табады-дейді.
Ықылас пен шынайылық Ахмет Яссауи аса мән берген мәселелерінің бірі
–шынайылық.
Аллаһ ризасынан басқа мақсаттар үшін жасалған құлшылықтың еш мәні жоқ.
Мақсатану үшін жасалған қайыры істің Аллаһтың алдында ешқандай бағасы жоқ.
Яссауи сырт көзге көріну үшін құлшылық жасаушыларды Имансыз болғанын
айтқан.
Адамға деген сүйіспеншілік.
Яссауи хикметтері
Қайда да қайрымдылыққа талаптан да кем тарға қайғырып жүр қарап қалма жақын
бол мақшар күні жаратқанға. Мейірімсіз мен-мендерден қаштым міне.
Осы және осы тәріздес өлең жолдары арқылы Яссауиде адамға деген
сүйіспеншіліктің маңызды екенін айтқан. Мұхан пайғамбарда Адамдардың ең
қайырлысы-адамдарға көп пайда тигізгені.
Халыққа қызмет Аллаһқа қызметболып табылады. Пайғамбарымыз, Бір-бірімізді
жақсы көрмейінше нағыз иманды кісі бола алмайсыз, Өзің ұнатқан нәрсені
бауырың үшінқаламасаң кәміл мұсылман бола алмайсың,-деп, бұл мәселенің ең
жоғарғы өлшемдерін көрсеткен.
Адамдарға деген сүйіспеншілік Аллаһ ризалығы үшін Яссауи көмекке мұқтаж
адамдар бар екеніне оларға көмектесу керек екеніне мән берген.
Еңбекке құрмет көрсету.
Яссауи бойынша сопылық басқа бір кісіге ешбір жағымен жүк болмауы қажет. Ол
Адамның өз еңбегімен тапқан нанынан артығы болмас деген хадистіц
ұстанғандардың бірі сопылық жалқаулық емес ол Аллаһқа шынайы құл болу. Ал,
шынайы құл адал еңбегімен күн көреді. Адал еңбек маңдай термен табылған
табыс берекелі болады. Табысты жүйелі еңбек ету мұсылмандарға тән
ерекшеліктердің бірі Екі күні бір-біріне ұқсайтын адам алданған адам.
Яғни бүгінгі жетістігіміз кешегіден артық, жетістігіміз де бүгінгіден артық
болуы керек.
Кішіпейілділік
Яссауи хикметтері
Кетпесе дін сүнеттен безіп егер кетсем де кәпір елге,
Жазасын бір құдайдың өзі берер
Бұл сөзін даналарың айтты міне.
Ахмет Яссауидың үш қызметі және дүниетанымдық
негіздері
Ахмет Яссауи - Түркістанның пірі, халқымыздың ұлағатты ұстазы, ұлтымызға
ұйытқы болған адам. Ол жайлы көп айтылу керек, терең зерттелуі керек...
Өткенімізді нұрландырған жарық сәуле - Яссауи болатыи. Болашақтың
тамыры да өткен тарихымыздың тереңдерінен нәр
алған.
Енді Ұлы Түркістанда кең танылған Әзіреті Сұлтанның үш қызметі мен жеті
принципін түжырымдап көрейік.
Біріншіден, Ахмет Яссауи өзге ғұламаларымыздың арапша, парсыша
жазған кезеңдерінде, яғни XII ғасырда Түрік тілінде "хикметтер" жазды;
түрікше діни-сопылық өлендер жазу дәстүрінің негізін қалады; оның бұл жолы
негізінде халықтық" әдебиетіміздің арнасы қалыптасты. Түрік тілінің
бүгінгі кең жайылуында, тіршілік етуінде Әзірет Сұлтанға қарыздармыз.
Екіншіден, ұлы ұстаз өзінің тәрбиелеген шәкірттерін биік ұстаздық дәрежеге
жеткізіп, түрік әлеміне жолдау арқылы халқымыздың арасына Ислам дінін
жайды; Ислам қайнарынан сусындағандардың ұлы нәтижелерге жете беруіне
себепкер болды. Әмір Темір мемлекетінің де, Осман империясының
да негізінде Яссауи руханиаты бар.
Үшіншіден, Ахмет Яссауи Ислам дінінің тура жолымен түрік-Ислам ұғымындағы
діни қағиданың негізін қалады.
Енді осы тұжырымдардың негіздерін жеті принципке бөліп қарастырайық.
1. Аллаға махаббатпен ұласу, жақындау. "...Махаббаты жоқтың діні де, иманы
да жоқ..."
2. Ықылас. Яғни, таза, адал мұсылмандық, риядан, көріністен ұзақ, тек қана
Алла үшін болған мұсылмандық."...Көрініс үшін жалған құлшылық етушілер
соңғы демдерінде иманынан айрылады".
3. Адамға деген махаббат, сүйіспеншілік. Адам бүкіл жаратылғандардың
ішіндегі ең құрметтісі. Өйткені адам "...болмыстың өзі, дәні", адамның
дертін бөлісу, аяушылық ету, жәрдемдесу оған деген махаббатты білдіреді.
Бұл исламның дәл өзі.
4. Тендік, түсіністік, ортақ тіл табушылық. Адамдардың дін, тіл, жыныс,
ұлттық ерекшеліктеріне байланысты қорланбауы, бұл ерекшеліктердің дау-
жанжалға себеп болмауы.
5. Әйел мен еркек теңдігі. Ахмет Яссауидың ұғымында әйел мен еркек
өндірісте, жұмыста, мәжілісте, әділетте, әр жерде тең праволы.
6. Ас пен істің қасиеттілігі. Ахмет Яссауи жолындағылардың өз маңдай
терімен асын табуы, еңбектенуі негізге алынған. Әзіреті Сұлтан мыңдаған
шәкірттерін тәрбиелеп, оқытып, тек өзі істеген қасық, ыдыс-аяқтарынан
тұскен нәпақасымен күнелткен.
7. Білім. Шариғаттың он негізгі қағидаларының бірі болған білім-адамдарды
ақиқатқа жетелеуші және жаратылғандардың Жаратушысын тану жолы болып
табылады.
Бұл үш қызмет пен жеті принцип бізге ертеңімізді нұрландырып, болашаққа жән
сілтейді.
Ахмет Яссауиден ойлар...
"...Ғаріп, жетім, кедейлерді елші сұрап,
Сол кеште Миражға шығып Алланы көрді.
Қайтарында тағы да жетімдердің хәлін білді,
Менде ғәріптердін жолын іздеп келемін..."
Жоғарыдағы шумақтар Диуани Хикметтен алынды. Мираж адамзаттың қолы жеткен
ең жоғарғы мәртебесі. Жаратылғандардың ең қасиеттісі, аты әдемі, өзі көркем
Мұхаммет, адамзаттың абзалы. Оның Миражда ұласқан дэрежесіне Жәбірейіл
періште де "жанып, жоқ болармын", - деп тартынып, шыға алмаған.
Бұл ұлы, биік мақамға Тәңірі елшісі қалай шықты?
Яссауи бабамыз айтады: "...Елші, ғәріп, жетім, кедейлердің хәлін сұрап,
көңіл бөлгені үшін Миражға шыға алды. Қайтып келіп, тағы да оларға көңіл
бөлуін, жәрдемдесуін, қол-қабыс етуін жалғастырды".
Исламның бес шартының бірінен саналған зекеттің мақсаты не? Барлардан алып,
жоқ-жұқаналарға, жарлы-жақыбайларға, жетім-жесірлерге үлестіру емес пе?
Зекеттің қырықтан бірі орындалып, іске асып жатса, қоғамдағы пенделер
арасында әділеттілік, тепе-теңдік өздігінен пайда болмай ма? Ахмет Яссауи
жолындағы Жүніс Әміре де;
"...Еңбек ет, үлес ал, же, жегіз!
Бір көңіл марқайтқын, желдіріп қиял атын,
Қағбаға мың барғанмен тең,
Бір көңілге жасаған зияратың..."
Тағы да Яссауи атамыздың сөзімен жалғастырайық:
"...Қай жерде көңілі жаралы көрсең, рахым ет! Шарасыздардың хәлін сұрап,
жәрдем ет! Махшарда Пайғамбардың қасынан табыласың, Пайғамбар Мәдинада
ғәріп болды, азап шекті, Жаратқанға жақын болды. Ақылды
болсаң, ғәріптердің көңілін аула! Пайғамбар сияқты ел кезіп, жетімдерді
ізде! Өзін ғана ойлайтып тексіздердеп ұзақ бол! Ғәріп, жұқана, жетімдерді
қуант! Аузыңнан жырып, тапқан нанынды қонағыңмен бөліс!..."
Дініміздің негізінде жәрдемдесу, қарасу бар. Ұлтымыз қолқабыс ету ұғымына
мән береді. Адамзаттың өзгермес мәселелерінің бірі де қоғам мүшелерін
белгілі бір күнкөріс дәрежесінің үстіне шығару болып табылады. Сол үшін де
қоғамда кіріс пен шығыс арасындағы тепе-теңдіктің сақталуы тиіс. Тек бір
идеяның соңынан шұбырып, бұзылған теңдіктерді сылтауратып, адамзаттың
басына үлкен қасірет әкелген идеологиялар осы ғасырда ортаға шыға
бастады. Бұл идеологиядағылардың айтқандарының жартысы шындық, жартысы
жалған. Ең қауіптісі де жартылай шындық болғап жалған.
Дүниеде шексіз қоғам мақсатымен пайда болған социализмнің барлық түрі іске
аспай қалды. Өмірге әкелген "жаңашыл топтарымен" тағы да әділетсіздікке жол
беріп, қоғамның да, адамдардың да бақытсыздыққа душар болуына себеп болды.
Ақырында демократиялық қоғамның тегеурініне шыдай алмай, құлап бітті. Енді
"Социализм өлді, капитализм жасасын!" деген ұран жайылуда. Ақиқат
осы болса, ашып айту керек, капитализм де,
социализм де әлдеқашан өліп біткен.
Бірақ, шындығында капитализм де, социализм де өмірін жалғастыруда. XIX
ғасырда пайда болып, XX ғасырда тарихта өз таңбасын басқан екі қоғамның да
өміршеңдігі тоқтады. Ендігі дамитын жаңа дәуір - Ғылым, білім дәуірі.
Үстемдік ететін қоғамдар -білімді қоғамдар. Адамдар қайтадан әлеуметтік
әділеттілік үндеуден бастап идеологиялар ойлап табады. Бұдан кейін ақшаға
емес, білімге сүйенген капиталистік үстемдіктер пайда болады.
Міне, осы орайда бет алысты саналы түрде жөнге салатын ашық
бағдарламалардың ұштары көрініп тұр. Енді ғана танысып жатқан білім
дәуіріне кіру жолында "ғәріп, жетімдерімізге" ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz