Ақша жүйесінің даму кезеңдері

Презентация қосу

Ақша -
- айырбас құралы
ретінде
ретінде барлық
барлы
адамдармен қабылданатын
адамдармен абылданатын
жәәне
ж басқ
не бас қа тауарларды
(қызметтерді) бағғалауға
қ
қызмет ететін кезкелген
кезкелген
тауар немесе символ
Ақша (ағыл.money; cash; Geldn, Geldmittelpi)
— жалпыға бірдей балама ретінде барлық
басқа тауарлардың құнын көрсететін
ерекше тауар.Ал барлық тауар өндірушілер,
сатушылар, тұтынушылар арасындағы
экономикалық байланысты қаматамасыз
етеді. Ақша тауар өндірісі мен тауар
айырбасының тарихи дамуы нәтижесінде
пайда болды
Ақша рөлін кейбір халықтарда (гректер, римдіктер, славяндар,
моңғолдар, т.б.) мал, ертедегі Русьте, Скандинявяда – аң
терісі, Қытайда шай, Абиссиянда – тұз атқарды.
Ақша тауар өндірісінің дамуындағы бірден – бір
шарт және өнім болып табылады. Тауар – бұл сату
немесе айырбастау үшін жасалынған еңбек өнімі.
Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен
ойлау арқылы орындайды. Яғни, тауардың құнын
өлшеу ақшаға айырбасталғанына дейін
орындалады, сонымен құнның тауар формасынан
ақша формасына айналуы үшін тауардың бағасын
белгілесек жеткілікті.
Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның
болуы қажет емес, себебі еңбек өнімін теңестіру
ойша орындалады. Тауарларды ақшаның көмегімен
өлшеуге болады, өйткені олар адам еңбегінің өнімі.
Ақшаның, өндіргіш күштер мен тауар қатынастарының біршама
жоғары дамуы нәтижесінде пайда болғандығы ертеректен бізге белгілі.
Ақша жаратылысын зерттегендегі басты анық болғаны, ол оның
тауарлы шығу тегіне байланыстылығын көрсетеді. Тауар — сатуға
немесе айырбастауға арналған еңбек өнімі. Осы еңбек өнімінің тауарға
айналуы ақшаның пайда болуының объективтік алғы шарттарын
туғызған.
Нақты және абстракті еңбектің, жеке және қоғамдық еңбектің
бөлінісі, тұтыну құны мен кұнның арасында тауар табиғатына
байланысты болатын қайшылықтар айырбас құнның әр түрлі
нысандарын туғызды. Айырбас — бұл бір тауар өндірушіден, екінші
біреуіне жүретін тауардың қозғадысын білдіреді. Мұнда тауарлардың
баламалылығын (мал = бидай = балта), яғни, тауардың түріне,
сапасына, нысанына және тағайындалуына байланысты өлшенуін
талап етеді. Сонымен қатар, әртүрлі тауарлардың бір-біріне
өлшенуіне ортақ негіз болуы қажет.
Ақшаның
түрлері

Толық Толық
емес
Толық құнды ақшалар (нағ ыз ақшалар) —
номиналдық құны оны дайындауғ а кеткен нақты
құнымен сәйкес келетін ақшалар.
640 Б.д.б. лидиядан жасалған тиын, үлкейтілген.
Металл ақшаларғ а: мыстан, күмістен және алтыннан
жасалғ андары жатады. Металл ақшалар әр түрлі
нысанда болғ ан. Монета түріндегі нысаны — бұл
олардың соңғ ы нысаны. Монетаның бет жағ ы —
аверс, артқы жағ ы — реверс және жаны — гурт деп
аталады.
Толық құнсыз ақшалар
Толыққұнсыз ақшалар (құнның белгілері) —
номиналдық құны нақты құнынан, яғ ни олардың
өндірісіне кеткен қоғ амдық еңбектен жоғ ары болып
келетін ақшалар.
Ақшаның теориялары мынадай оның бағыттарын бөліп қарастырады:
•Ақшаның металдық теориясы;
•Ақшаның номиналистік теориясы;
•Ақшаның сандық теориясы.
Ақшаның металдық теориясы ақша қызметін бағалы металдарды ң ат қару
барысында XV—XII ғғ. қалыптасты. Бұл теорияның өкілдеріне Англияда
У .Стэффорд, Т.Мэн, Д.Норс жатса, Францияда А.Монкретьен жатты. Олар
монетадан жасалған ақшалардың бұзылуына қарсы болды.
Ақшаның металдық теориялары сауда буржуазиясының м үддесін қор ғай
отырып, олардың саяси экономиядағы бағыты — меркантилизмді к өрсетті.
Осы теорияға сәйкес байлықтың көзіне сыртқы сауданы жат қызды. Т өлем
балансының активті қалдығы ғана елге бағалы металдарды ң келуін
қамтамасыз етеді деген.
Ертедегі метализм теориясының қателігі, біріншіден, байлы қты ң к өзіне
адам еңбегімен жасалатын материалдық игіліктер емес алтын мен к үмісті ң
жатқызылуы, екіншіден, айналыста ғы қа ғаз ақшаларды металл а қшалар ға
алмастыру қажеттігін жоққа шығарғандығымен сипатталады.
Ақша айналысы — шаруашылықтағ ы тауарларды
өткізуге, сондай-ақ тауарлы емес төлемдерді және есеп
айырысуларды жүзеге асыруғ а қызмет ететін қолма-
қол және қолма-қолсыз ақша нысандарындағ ы
ақшалардың қозғ алысы.
Ақша жүйесінің типтері
Ақша жүйесінің өзіне тән типтері және элементері
болады. Ақша жүйесінің типі — бұл ақшаның қандай
нысаны болуын сипаттайды. Осыған байланысты, ақша
жүйесінің төмендегідей типтерін бөліп қарайдық.
•металл ақша айналысы, яғни мұндай ақша тауары тікелей
айналыста бола отырып, ақшаның барлық қызметтерін
атқарады, ал несиелік ақшалар металға ауыстырылады;
•несиелік және қағаз ақшалар жүйесі, яғни алтын
айналыстан алынып тасталып, оның орнына несиелік және
қағаз ақшалар айналысқа түседі.

Ұқсас жұмыстар

Aziza SYZDYKOVA атқаратын рөлі

Қазақстан Республикасының банк жүйесі

«Меркантилизм кезеңдерінің ерекшеліктері» Экономикалық теорияның даму кезеңдері Меркантилизм

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ІЛІМ ТАРИХЫ

ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІ

Сақтандыру жүйесінің теориялық негіздері

ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫН ТАНУ ӘДІСТЕРІ

Жеке бюджетті басқару

Мүшелердің және мүшелер жүйелерінің туа біткен ақаулықтары

Қызмет көрсету нарығының инфрақұрылымы

Пәндер