Қазақ ұлттық бас киімдері мен аяқ киімдері: түрлері, дәстүрі және ырым-тыйымдары

Тексерген: Оралбекова. Б. С

Орындаған: Болатбай. Д

Е-417

1. Еркектердің, әйелдердің бас киім түрлері

2. Аяқкиім туралы түсінік, аяқ киім түрлері

3. Аяқкиімге байланысты ырымдар мен тыйымдар

4. Қорытынды

Киімнің негізгі түрлері

Бас киім

Сырт киім

Шалбар

Аяқ киім

Ерлерге арналған тақиялардың кестелісі де, кестесізі де болады.

Ер кісілердің тақиялары.

Қалпақ ақ киізден немесе қалың матадан тігілген ерлер бас киімі.

Мұрақ - лауазымды адамдар сән-салтанатқа киетін қалпақ

Тымақ

Жалбағай

Қыздардың тақиялары

Бөрік- қазақтың ежелден келе жатқан ұлттық бас киімі. Бөрік қыстық және жаздық болып екіге бөлінеді. Елтірі немесе аң терісімен түрмеленіп, қымбат, қалыңдау матамен тысталады. Әшекейлермен безендіріледі. Бөрікті ер адамдар да, қыздар да киеді. Бөрікті сал-серілер де киген. Ертеде бөрік үлгісінің әр руға тән өзгешеліктері болған.

Кимешек -қазақ әйелдерінің дәстүрлі ұлттық бас киімі. Кимешек ақ матадан тігіліп, жиегі астарланады. Кимешектің иекті айнала, маңдайды жауып тұратын екі жағын шықшыт дейді. Кимешек жас ерекшелігіне қарай көркемделеді. Жасы егделенген әйелдердің Кимешегінің ою-кестесі жеңіл, сары, ақ жіппен сырылады. Жас әйелдердің Кимешегі қызыл, жасылмен әшекейленеді.

Келіншек кимешегі

Жас әйел кимешегі

Той думанға киетін кимешек

Егде әйелдің кимешегі

Сәукеле - әйелдің бас киімі, оны ұзатылған қыздар және оның жанына еріп жүретін құрбылар киген. Сәукеленің негізгі бөліктері - тәж, төбе құлақбау және артқы бойы. Сәукеленің төбесі қиық конус тәрізді болып келеді. Оның төбесінде «Тәж» деп аталатын жартылай дөңгелек айдары болады. Оны асыл тас, алтын, күміс, меруерт, маржанмен өрнектеп, алтын жіппен әшекейлейді. Сәукеленің төбесінің биіктігі екі сүйем, кейде одан да биік болады

Сәукеле әшекейлері

Жаңа түскен келіннің той киімі

Аяқ киім

Аяқкиім туралы түсінік. Аяқкиімдер өкшелі, өкшесіз болып бөлінеді. Өкшесіз аяқкиімдерге: мәсі, пима, жас сәбиге арналған өкшесі жоқ тері етік бөйтік жатады.

Әйел етігінің үлгісі

Ою салынған мәсі

Жазғы аяқ киімдер үлгісі

Өкшелі аяқкиім

Ерлердің аяқкиім үлгілері

Аяқкиімге байланысты ырымдар мен тыйымдар. Аяқкиімді төңкеріп қоюға болмайды. Себебі адамның жолы болмайды, жаманшылыққа ұшырайды. Қазақ аяқкиімінің табанына қарамайды. Аяқтың баспайтын жері жоқ, аяқкиім таза да емес. Егер табанына көзі түсетін болса үш мәрте түкіреді. Онысы, көзім ұшынбасын дегені. Ұлтарақты етікке салмай тұрып, ұлтарақтың алдыңғы жағы, яғни жол бағытына қараған басын бойлата тіледі. Мұны ұлтарақтың иесінің “жолын ашу” дейді. Жолы ашылған ұлтарақты етікке салып киеді, ол аяқты сыз -суық өтпеуден, аяқты терлетуден сақтайды. Тіл сұқ тиген баланы ұлтарақпен үш мәрте ұрса, ұшығы шығып, айығып кетеді деп есептейді қазақтар.