Тірек-қимыл жүйесі, жас ерекшілігі, баланың аяқ-киіміне, жеке басына қойылатын талаптар

Презентация қосу

ДЕНЕ тірегі не?
Қаңқа – біздің денеміздің
негізі және тірегі. Ол
сүйектерден тұрады.
Адамның қаңқасында 200-
ден астам сүйектер бар.
Сүйектер өзара буындар
арқылы байланысады.
Сүйектерде бұлшық еттер
орналасқан. Бұлшық ет пен
қаңқа бірігіп, денеге пішін
береді. Қаңқасыз дене бос
қап сияқты болар еді. Қаңқа
ішкі жұмсақ ағзаларды
жарақаттанудан сақтайды.
Сүйектің құрылысы
Сүйектер тығыз және
борпылдақ дәнекер
ұлпаларынан түзіледі.
Сүйектің сырты – тығыз
ұлпа, ішкі бөлімі –
борпылдақ ұлпадан
құралады.
Сүйектің сыртында сүйек
затымен тұтасып кеткен
сүйек қабы болады Сүйек
қабының астыңғы бетінің
жасушалары бөлініп сүйек
затын түзеді. Сондықтан
сүйек қабы арқылы
сүйектер жуандап өседі.
Сүйектің екі шетіндегі
шеміршекті қабаттағы
жасушалардың бөлінуінен
сүйек ұзарып өседі.
Қаңқаның толық
сүйектенуі 20–25 жасқа 1 – сүйек ұлпасының
дейін жалғасады. Адам 25 жасушалары;
жасқа дейін өседі 2 – жілік майы жасушалары;
3 – сүйектің кемікті бөлігі;
4 – жілік майы;
5, 6 –қантамырлары; 7 – сүйектің
тығыз бөлігі; 8 – сүйек қабы
Сүйек үш қабаттан тұрады.
Сыртында ең мықты, жоғары
қабаты – сүйек қабығы
болады. Ол қатты болу үшін
кальций, фосфордан және
ауыр салмақ түскен кезде
аздап майысу үшін
коллагенталшықтарынан
тұрады. Ары қарайғы қабат -
араның кәрездеріне ұқсайтын
ұсақ ұяшықтары бар кемікті
дене. Бұл қуыстар сүйектің
жеңіл болуы үшін қажет. Осы
қуыстар арқылы қан
тамырлары мен жүйкелер
өтеді. Ең ортада жаңа
жасушалар түзетін сүйек кемігі
орналасады.
Остеон – сүйек заты

Остеоцит – сүйек жасушасы

Органикалық заттар – иілгіштік қасиет

Бейорганикалық заттар – беріктік қасиет

Ең көп кездесетін химиялық элемент - Ca
Буын

Буындар сүйектерді өзара біріктіреді де, қаңқаның
қозғалысын қамтамасыз етеді. Әр сүйектің екі ұшы
бар. Бір сүйектің төмпешігі екінші сүйектің ойығына
кіріп тұрады. Бұл сүйектердің байланысуы үшін керек.
БАССҮЙЕК
ТҰЛҒА ҚАҢҚАСЫ

ТҰЛҒА

Қабырғалар Омыртқа жотасы

Мойын омыртқа, арқа
омыртқа, беломыртқа,
сегізкөз, құйымшақ

Төстік
ОМЫРТҚА ЖОТАСЫ
Омыртқа жотасы
тұлғаның негізгі тірегі.
Адамда омыртқалардың
саны 33–34, олар: 7
мойын омыртқа; 12 арқа
омыртқа; 5 бел омыртқа;
5 сегізкөз омыртқа; 4–5
құйымшақ омыртқалар

Омыртқа жотасының
бөлімдері:
а) 1 – мойын бөлімі (7);
2 – арқа бөлімі (12);
3 – бел бөлімі (5);
4 – сегізкөз бөлімі (5);
5 – құйымшақ бөлімі (4–5).
ОМЫРТҚАНЫҢ
ҚҰРЫЛЫСЫ
буындық қанаттары арқа қанаты

доғасы

бүйір қанаттары

омыртқа тесігі. денесі
Омыртқа
жотасының
ауруы
Омыртқа жотасының
бір бүйіріне қарай иілуі
(қисаюы) – сколиоз
ауруына әкеп
соқтырады Омыртқа
жотасының бір бүйіріне
қарай қисаюының
негізгі себептері:
а) орындықта түзу
отырмау;
ә) жазу үстелі мен
орындықтың
биіктігінің
сәйкессіздігі;
б) көбіне бір қолымен
ауыр жүк көтеру;
в) сүйектер мен Омыртқа жотасының иілімдері:
бұлшықеттердің нашар 1 – мойын иілімі; 2 – арқа иілімі; 3 – кеуде
дамуы және т. б. (көкірек) қуысы; 4 – бел иілімі; 5 –
сегізкөз иілімі; 6 –құйымшақ; 7 –жамбас
сүйегі
КЕУДЕ ҚАҢҚАСЫ
Кеуде қуысының қаңқасын 12
арқа омыртқа, 12 жұп
қабырғалар, алдыңғы
жағын жалғыз төссүйек құрайды.
Қабырғаның алдыңғы шеті
шеміршекті болады. Жоғарғы 7
жұп қабырғалар шеміршек
арқылы төссүйекпен
байланысқан.
Келесі шеміршек шеттері
қабырғалардың жұптарымен
өзара қосылып доға түзеді.
Қабырғалар омыртқалармен
буын арқылы қозғалмалы,
төссүйекпен шеміршек арқылы
жартылай қозғалмалы
байланысады.
Кеуде (көкірек) қуысы
Қабырғалардың 11, 12- 1 – қабырғалардың шеміршекті
жұптарында шеміршек
болмағандықтан алдыңғы шеттері; 2 – қабырғалар; 3 –
Шеттері бұлшықеттердің төссүйек;
4 – омыртқа жотасы
арасында бос жатады
ҚОЛ ҚАҢҚАСЫ

Қол
иық белдеуі сүйектерінен

екі бұғана мен тоқпан жілік, кәрі жілік
пен шынтақ сүйегі (білек),
екі жауырын қолбасы сүйектері (білезік,
сүйектері алақан, саусақ сүйектері )
ҚОЛ ҚАҢҚАСЫ
Білезікте 2 қатар орналасқан 8
сүйек, алақанда 5 сүйек,
саусақтарда 14 сүйек болады.
Саусақ сүйектерінің
басбармақтан басқасының
әрқайсысында 3 қысқа сүйек
(фаланги), ал
басбармақта екеу болады

Иық белдеуі және қол сүйектері:
1 – бұғана; 2 – жауырын; 3 – тоқпан жілік; 4 –
шынтақ сүйек; 5 – кәрі жілік; 6 – білезік сүйектері;
7 – алақан сүйектері; 8 – саусақ сүйектері
АЯҚ ҚАҢҚАСЫ

ЖАМБАС
АЯҚ СҮЙЕКТЕРІ
белдеуі

ортан жілік, асықты жілік,
мықын, шат, шыбық сүйек, толарсақ,
шоңданай, сегізкөз табан және башпай
сүйектері
ЖАМБАС БЕЛДЕУІ

Жамбас пен
сегізкөз
тұтасып
жамбас
қуысын
құрайды.

Жамбас белдеуін
құрайтын сүйектер:
1–мықын; 2–шат; 3–
шонданай; 4– сегізкөз
АЯҚ СҮЙЕКТЕРІ
Асықты жілікпен қатарласа тұратын
жіңішке сүйек – шыбық (садақ) сүйек
деп аталады.

Жамбас және аяқ сүйектері
1–жамбас сүйегі; 2–ортан жілік; 3–
асықты жілік; 4–шыбық (садақ) сүйек;
5–өкше сүйек; 6–толарсақ сүйектері;
7–табан сүйектері; 8–башпай сүйектері
Балалардың киімдеріне
қойылатын гигиеналық
талаптар
Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар
Адамды қоршаған ортаның қолайсыз әсерінен қорғайды, теріні ң бетін
механикалық зақымданудан, ластанудан сақтайды. Киім ар қылы, адам
денесінің айналасында қоршаған орта климатынан біршама
айырмашылығы бар, жасанды, киім астында ғы микроклимат
қалыптасады. Оның температурасы 280С- 340С мөлшерінде,
салыстырмалы ылғалдылығы 20-40%, ауа қозғалысы өте т өмен 0,006-
0,097% мөлшерінде болып келеді. Киімдер киім асты микроклиматын
қалыптастыра отырып, организмнің жылу жоғалтуын біршама
төмендетіп, дене температурасының тұрақтылығыны ң сақталуына
жағдай жасайды, терінің термореттеу қызметін же ңілдетіп, тері ар қылы
газ алмасу процессін қамтамасыз етеді.
Балалар киіміне баға беру үшін, санитарлы қ-гигиеналы қ экспертиза ға
балалар киімін даярлау ға арналған - киімнің сырт қы қабатына, орта ңғы
қабатына және ішкі астарына арналған маталардан әр қайсысыны ң
размері 1м2 алынған бір бумасын және даяр болған өнімдерді жібереді.
Маталардың түрлерін балалар киімінің өндірісінде пайдалану, оларды ң
физикалық-гигиеналық көрсеткіштеріне: қалыңдығы, массасы, к өлемдік
массасы, кеуектілігі, ауа- және бу өткізгіштігі, гигроскопиялылы ғы,
ылғалсақтағыштығы, гидро- және липофильділігіне ж әне
жылуөткізгішітігіне байланысты болады.
Матаның қалыңдығы - миллиметрмен өлшенеді және негізінен матаны ң жылуса қта ғышты қ
қасиетіне тікелей әсер етеді. Қалыңдығы жоғары маталардың құрамында жылу өткізгіштік
қасиеті өте төмен ауа көп болады. Яғни, мата неғұрлым қалың болса, соғұрлым жылы болады
(мыс. бәтес-0,1мм, драп-5мм, табиғи жүн-30-50мм).
Матаның массасы – матаның белгілі ауданына (1м2 немесе 1см2) алын ған грамм к өлемімен
өлшенеді. Өзіне қажетті қасиеттердің бәрі (мыс. крепдешин-25г/м2, драп-77г/м2, таби ғи ж үн-
1000,0г/м2) сақталған және массасы төмен болып келетін маталар гигиеналы қ т ұр ғыдан е ң
дұрысы деп саналады.
Көлемдік масса - матадағы тығыз заттар мен ауа құрамының қатынасын анықтайды, 1см3
матаның граммен алынған массасы. Бұл көрсеткіш төмен болған сайын, матаны ң массасы же ңіл
болады. Көлемдік масса сонымен қатар, қалыңдығы бірдей маталарды ң жылуса қтау қасиетіні ң
критерийі болып табылады, яғни, көлемдік массасы төмен маталар жылылау болып келеді (мыс.
жүн трикотаж-0,07г/см3, брезент-0,6-0,7г/см3).
Кеуектілік - кеуектілік көлемінің берілген матаның жалпы көлеміне пайызбен алын ған қатынасы
арқылы анықталады және ол көлемдік масса көрсеткішімен ты ғыз байланыста болып келеді.
Матаның кеуектілігі оның жылылық қасиетін анықтайды (мыс. драп-50%, ж үн трикотаж-93-95%,
жартылай жүннен жасалған ватин-97%, мақта мата-99%, мақта матадан жасалған ватилин-99%).
Ауа өткізгіштік - дециметр кубы (дм3) арқылы өлшенеді және 1м2 матаның кеуектілігінен сүзу
арқылы секундына ауа өткізу қабілетін көрсетеді. Әртүрлі киімдерді өңдеуге арнала ған
маталардың, ауа өткізгіштігі әртүрлі болады. Мысалы, салқын ауадан са қтану үшін к үз ж әне қыс
киімдерінің сыртқы қабатының ауа өткізгіштігі төмен болуы керек. Жазды қ киімдер жа қсы
желдетілетін, яғни, ауа өткізгіштігі барынша жо ғары болуы керек (мыс. ма қта матадан жасал ған
жеңіл маталардың ауа өткізгіштігі секундына 111дм3/м2, таби ғи жібек секундына-341дм3/м2,
капрон секундына-125дм3/м2).

.
Бу өткізгішітік - 1м2 матадан сағатына өтетін су буының көлемі, граммен өлшенеді ж әне матаны ң киім
астында тұрақты түрде пайда болып тұратын су буларын (мата талшы қтарына сі ңірілуі ар қылы) өткізу
қабілетін анықтайды. Әсіресе, жылу беруі, негізінен булану ар қылы ж үретін ысты қ климатты қ айма қтар ға
арналған киімдердің бу өткізгіштігі өте жо ғары болғаны д ұрыс (мыс. ма қта матадан жасал ған же ңіл
маталар сағатына-16,2г/м2, табиғи жібек сағатына-4,62г/м2, капрон са ғатына-1,09г/м2 бу өткізедіт.с.с.).
Гигроскопиялылық - матаның су буларын сіңіру қасиеті, пайызбен алынады. Жақсы гигроскопиялылы қ іш
киімдерге арналған маталардың жақсы қасиетіне жатады. Тері сыртына пайда болатын тер тамшыларын
сіңіреді. Атмосфералық ылғалдылықтан, жылу жоғалту қасиетінен са қтану үшін, қыс ж әне к үз
киімдерінің сыртқы қабатына арналған маталардың гигроскопиялылы ғы т өмен бол ғаны д ұрыс (мыс. б әтес,
шыт->90%, мақта матадан жасалған мадополам->18%, жеңілдетілген драп->17,2%, таби ғи жібек->16,5%,
репс->7-8%, су өткізбейтін заттармен қанықтырылған репс->1,2%, капрон->5,7%, лавсан->0,5% т.с.с.).
Су сіңіргіштік - матаны суға салып қойғандағы су сіңіргіштігі, пайызбен алынады. Ыл ғалды қ әсер еткен
кезде ауаөткізгіштікті белгілі деңгейге жеткізіп, жылылы қ қасиетіні ң өзгеруін төмендететіндіктен, матаны ң
кеуектілігінің белгілі бөлігінің бос болуының маңызы өте зор.
Гидрофильділік - матаның суды толық және жылдам сіңіріп алу қасиеті, пайызбен алынады. Денені ң тері
қабатына тиіп тұратын және тері бетіне пайда болатын су буларын сі ңіретін маталарды ң гидрофильділігі
жоғары болғаны дұрыс .
Гидрофобтық (суланбайтын) - гидрофильділікке қарама-қайшы қасиет. Сыртқы киімдерге әсіресе қар,
жаңбыр, тұмандардан қорғануға арналған киімдердің гидрофобты ғы жо ғары болуы керек.
Липофильділік - матаның тері бетіндегі майларды өзіне сіңіріп алу қасиеті, пайызбен алынады. Әсіресе
синтетикалық маталарға тән қасиет, талшықтар арасындағы ауа өтетін кеуектіліктер ты ғыздалып, матаны ң
физикалық-гигиеналық қасиеттері төмендейтіндіктен, оларды ң нашар қасиеті болып табылады.
Жылуөткізгіштік - матаның жылусақтау қасиетін сипаттайды; б ұл к өрсеткіш т өмен бол ған сайын, матаны ң
жылылық қасиеті жоғарылайды.
Жылулық қарсылық - жылуөткізгіштікке қарама-қайшы қасиет, температура өзгерісі 10С болған
жағдайда, 1м2 матадан 1ккал жылу өтетін уақытпен (са ғатпен) өлшенеді ж әне жылу өткізгіштікке кері
шама болып табылады
Балалардың қыс киімдерінің конструкциясы киім асты аралығындағы
ауа айналымын және қоршаған ортамен ауа алмасуын барынша
төмендетуді қамтамасыз етуі қажет. Бұл жағдай киім асты аралағын -
капюшон, манжет, белбеулермен бекіту арқылы жасалады. Бала үшін
ең жақсы қыстық киім белі биіктеу жасалған шалбар, етегі ұзындау
келген, капюшоны бар күртеше болып саналады. Киімнің осындай
конструкциясы жылу қорғау тиімділігін жоғарылатады, жылуды денеге
бірқалыпта ұстап тұрады және баланың қимыл-қозғалысына кедергі
жасамайды.
Киімнің жылу қорғағыш қасиетіне физиологиялық-гигиеналық баға
берілуі қажет. Киімнің жылу сақтау қасиеті туралы толығырақ
мәліметті энергия шығынын, тері температурасының көлемін, жылу
ағынының тығыздығын - радиация және конвекция арқылы,
дененің белгілі аумағынан белгілі уақытта жоғалатын жылу санын
анықтау арқылы алуға болады. Киімнің жылу қорғағыш қасиеті
дегеніміз, оның жылу ағынының тығыздығын төмендету қасиеті.
Жылу ағыны қоршаған ортаның температурасының өзгеруіне және
киімнің жылу қоғағыш қасиетіне байланысты болады. Жылу беру
көлеміне, терінің орташа алынған температурасына,
метеорологиялық (микроклиматтық) жағдайға байланысты киімнің
организмінің жылу беруіне “қарсыласуына”, яғни, киімнің жылулық
қасиетіне сандық баға беруге болады.
Әдебиеттер
1.Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен
жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б.
2.Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина,
2004.,

Ұқсас жұмыстар

Баланың сүйектерінің ерекшелігі

Жамбас белдеулерінің сүйектері

Аспазшының жеке қорғаныс құралдары

Балалардың тамақтану жағдайы және тамақтану кезіндегі балалардың тәртібі

Саяхаттың міндеті

Қаңқа сүйектерінің ерекшеліктерін жасына байланысты оқып білу

Тірек қимыл аппаратының балалардағы жастық ерекшеліктері

Дене және еңбек сабақтарын өткізу

Тәрбие әдістері жайлы

Тәрбие әдістері. Тәрбие әдістерінің түрлері. Әдістердің анықтамасы

Пәндер