Қосмембраналы органоидтар

Қосмембраналы органоидтар.

Цитология (гр. κύτος - «қойма», бұл жерде: «жасуша» и гр. λόγος - «оқу», «ғылым») - жасуша туралы ғылым. Цитология ғылымы біржасушалы, көпжасушалы ағзалар жасушасының құрылысын, құрамын және қызметін зерттейді. Ал жасуша бүкіл тірі денелердің ең қарапайым құрылысын, қызметін және дамуын сипаттайды.

Роберт Гук

Тірі ағзалар жасушалары жетілуіне байланысты

Прокариоттар

ядросыз жасушалар

Эукариоттар

ядролы жасушалар

Жасушаны зерттеу әдісі. Бұл мироскоп құралы болып табылады.

1. Көкпар (сұрақ - жауап)

2-топ

1. Жасушаларды зерттейтін ғылым?

2. Тұқым қуалайтын белгілері мен қасиеттерін ДНҚ түрінде сақтайтын ядроның негізгі бөлігі?

3. Қандай органоидте нәруыз синтезі жүреді?

4. Өсімдіктер мен жануарлар жасушасының цитоплазмасындағы сұйықтыққа толы қуыс?

5. Рибосомалар мен рРНҚ қайда синтезделеді?

6. Центромера хромосоманың ұшында орналасса, онда типті не деп атайды?

7. Эндогенді және экзогенді макро молекулаларды ыдыратады?

8. АТФ молекуласын синтездейтін органоид?

9. Цитоплазманың түп негізі ?

Жауаптары

2-топ

1. Ұлпаларды зерттейтін ғылым (цитология)

2. Тұқым қуалайтын белгілері мен қасиеттерін ДНҚ түрінде сақтайтын ядроның негізгі бөлігі (хромосома)

3. Қандай органоидте нәруыз синтезі жүреді (рибосома)

4. Өсімдіктер мен жануарлар жасушасының цитоплазмасындағы сұйықтыққа толы қуыс (вакуоль)

5. Рибосомалар мен рРНҚқайда синтезделеді(ядрошық)

6. Центромера хромосоманың ұшында орналасса, онда типті не деп атайды?(телоцентрлі)

7. Эндогенді және экзогенді макромолекулаларды ыдыратады (лизосома)

8. АТФ молекуласын синтездейтін органоид (митохондрия)

9. Цитоплазманың түпнегізі (гиалоплазма)

2. Кесте толтыру

Р/с

органоидтар

құрылысы

қызметі

Эндоплазмалық тор

Мембрана қабығы

ядро

митохондрия

Р/с

органоидтар

құрылысы

қызметі

пластидтер

Қабықша саңылауы

вакуоль

цитоплазма

3. Суретпен жұмыс

Notes: Жасушаның әр бөлігін бассаңыз, сол туралы мағлұмат аласыз.

Жануар жасушасы

Өсімдік жасушасы

Жануар жасушасы

1. Сыртқы қабықша

2. Цитоплазма

3. Ядро

4. вакуоль

5. Митохондриялар

6. Ядрошық

7. Цитоплазмадағы нәруыз, көмірсу, май тәрізді заттар

Өсімдік жасушасы

1. Цитоплазма

2. Вакуоль

3. Ядро

4. Пластидтер

5. Қабықша

6. Топтастыру

Эукариоттар

Прокариоттар

1. Ядросы бар 8. Цианбактериялар

2. Ядросы жоқ 9. Хромосома

3. Өсімдіктер

4. Жануарлар

5. Бытыранықтар 10. гликоген

6. Көк-жасыл балдырлар 11. пластид

7. Басқа органоидтары бар 12. Нағыз вакуоль

6. Топтастыру

Эукариоттар

1. Ядросы бар

3. Өсімдіктер

4. Жануарлар

7. Басқа органоидтары бар

9. Хромосома

10. гликоген

11. Пластид

12. Нағыз вакуоль

Прокариоттар

2. Ядросы жоқ

5. Бытыранықтар

6. Көк-жасыл балдырлар

8. Цианбактериялар

1. Ядросы бар 8. Цианбактериялар

2. Ядросы жоқ 9. Хромосома

3. Өсімдіктер

4. Жануарлар

5. Бытыранықтар 10. гликоген

6. Көк-жасыл балдырлар 11. пластид

7. Басқа органоидтары бар 12. Нағыз вакуоль

ОРГАНОИДТАР

БІР МЕМБРАНАЛЫ

ҚОС МЕМБРАНАЛЫ

МЕМБРАНАСЫЗ

ВАКУОЛЬ

ЛИЗОСОМА

ГОЛЬДЖИ ЖИЫНТЫҒЫ

ЭНДОПЛАЗМАЛЫҚ ТОР

МИТОХОНДРИЯ

ПЛАСТИДТЕР

ЯДРО

РИБОСОМА

ЖАСУШАЛЫҚ ОРТАЛЫҚ

МИОФИБРИЛЛА

видео

МИТОХОНДРИЯ(гр. mitos - жіпше, гр. chondrion - дәнек) - барлық тірі жасушаларда болады. Пішіні таяқша, жіпше, дәнек тәрізді түзіліс. Жасушада ондаған, мыңдаған митохондриялар кездеседі. Сыртын 2 қабатты жарғақша қаптайды. Сыртқы жарғақшасы тегіс, ішкі жарғақшасы қатпарлы. Митохондриялар - май қышқылдарьш синтездеп, жасушаларды энергиямен қамтамасыз ететін энергия жинақтаушы құрылым. ішкі жарғақшадағы ферменттер глюкоза мен аминқышқылдарды ыдыратып, май қышқылдарын тотықтырады.

видео

ПЛАСТИДТЕР

өсімдік жасушасында болатын негізгі органоид. Олар саңырауқұлақтарда, көк-жасыл балдырларда және бактерия жасушаларында болмайды. Пластидтердің үш типі бар: жасыл - хлоропластар, қызыл, қызғылт сары, сары - хромопластар, түссіз -лейкопластар.

ХЛОРОПЛАСТТАР

митохондриялар сияқты қос мембраналы органоид. Хлоропластардың пішіні көбіне сопақша болып келеді. Оның ұзындығы - 5-10 мкм, ені - 2-4 мкм. Олардың саны өсімдіктің түріне қарай түрліше болады. Хлоропластарды ішкі және сыртқы мембраналар қоршап жатады. Хлоропластардың ішкі қабатында жалпақ мембраналы тилакоидтер және оның матриксін құрайтын строма нәруызы көп кездеседі.

Хлоропласттар жайлы сұрақтар

1. Хлоропластардың пішіні қандай?

2. Хлоропластардың ұзындығы мен ені қандай?

3. Бір гранада неше тилакоид болады?

4. Хлорофилл қай жерде орналасқан?

Дұрыс жауаптар

1. Хлоропластардың пішіні көбіне сопақша болып келеді.

2. Хлоропластардың ұзындығы 5-10 мкм, ені 2-4 мкм.

3. Бір гранада 50-ге дейін тилакоидтер бар.

4. Хлорофилл хлоропласт граналарында орналасқан.

Митохондрия мен хлоропласт құрылысын салыстырып, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау қажет.

Хлоропласт

ерекшелігі

Митохондрия ерекшелігі

Ұқсастықтары

ХРОМОПЛАСТТАР

әр түрлі - сары, қызыл, қоңыр, т. б. түсті пигменттер болады. Олар жемістердің, жапырақтардың, гүлді өсімдіктердің күлте жапырақшаларының жасушаларында болады. Осыған байланысты хромопластардың түстері түрліше болып келеді. Эволюциялық дамуда хлоропластардың маңызы зор.

ЛЕЙКОПЛАСТТАР

көптеген өсімдіктердің жасушаларында кездеседі. Олар ұрықтық ұлпалардың жасушаларында, споралар мен аналық гаметалардың цитоплазмаларында, тұқымдарда, түйнектерде, тамырда, көптеген дара жарнақты өсімдіктердің эпидермистерінде болады. Лейкопластарда крахмал синтезделіп, жинақталады. Крахмал қор заты ретінде глюкозадан лейкопластарға келетін амилосинтетаза ферменттерінің әсерінен түзіледі.

Лейкопласт

Хромопласт

Хлоропласт

Органоидтарды атандар

Кесте толтыру

Хлоропластар

Хромопластар

Лейкопластар

Түс

Пигмент

Қызметі

Кесте толтыру дұрыс жауаптар

Хлоропластар

Хромопластар

Лейкопластар

Түс

жасыл

Сары, қызғылт сары немесе қызыл

түссіз

Пигмент

хлорофилл

Пигмент жоқ

Қызметі

Органикалық заттар жасау

Түстін пайда болуына жауап береді

Қоректік заттардың жинакталу орны

Ядро (nucleus) - жануарлар мен өсімдіктер жасушаларының ең маңызды құрам бөлігі. Ядро тұқым қуалаушылық (генетика) ақпараттың сақталуы және осыған байланысты жасуша цитоплазмасындағы белоктар мен ферменттердің түзілуін қамтамасыз етеді.

Ядрошық

Ұқсас жұмыстар

1. Қосмембраналы органоидтар. 2. Митохондрия. 3. Пластидтер

Жасушаның органоидтары

Эндоплазмалық тор Метехондриялар Жасуша орталығы

Дене жасушасының морфологиялық құрылысы мен қызметі

Қос мембраналары органоидтар. Пластидтер. Ядро. Митохондрия

«Жасуша органоидтары»