Қазақстан Республикасының конституциясы: құрылымы мен мазмұны

§34. Қазақстан Республикасының конституциясы: құрылымы мен мазмұны

Конституция мемлекеттің негізгі заңы.

1993 жылғы Конституцияның қабылдануы және оның мәні.

1995 жылғы Конституция

Халық конституциялық құқықтық қатынастар субьектісі.

Конституцияның құрылымы және мазмұны.

Конституцияның жоғары заңдық күші.

ЖОСПАР

Конституцияда мемлекеттік құрылым түрлері:

унитарлы, федерация, конфедарация

Мемлекетті басқару формалары монархия республика

Конституция лат. constitution құрылу, өкім қоғамдық және мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін айқындайтын мемлекеттің негізгі заңы.

Конституциясының мәні мемлекеттің негізгі заңдылық мүдделеріне, халықтың шын мәніндегі еркіне сай келуімен және құзыреттілігімен айқындалады. Конституцияны жасауға саясатшыларының, философтардың, әлеуметтанушылардың, құқықтанушылардың, мәдениеттанушылардың, тарихшылардың, экономистердің, өзге де мамандық иелерінің және қарапайым халықтың бірнеше ұрпағы қатысады.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң қабылдап, Қазақстанның халықаралық құқықтық субьект ретінде жария етілуі елдің тәуелсіздік мәртебесіне сай заңын Конституциясын қабылдау қажеттігін туғызды. 1993 жылы 28 қаңтарда тәуелсіз Қазақстан Республикасының негізгі заңы Конституциясы қабылданды.

Жаңа Конституция

Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін нығайтуда, мемлекеттің халыққа қызмет ететін жаңа билік органдарын құруда, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын айқындауда және оларды кеңейтуде үлкен рөл атқарды. Бұрынғы Қазақ КСР інің аумағы тәуелсіз аумақ танылды. 1993 жылғы Конституциясы өтпелі кезеңнің негізгі заңы ретінде екі жыл өзінің миссиясын атқарып, ел тарихында қалды.

Қазақстан Республикасының Конституциясында халық ұғымы барлық ұлттық топтарды түгел қамтитын, тұтас әлеуметтік таптарға, топтарға бөліндейді, сонысымен қоғамда бейбітшілікті сақтауда маңызды рөл атқара алады. Конституция мемелекетті әлеуметтік деп, яғни бүкілхалықаралық деп таниды. Мұның мәні: мемлекет халықтың бір тобының есебінен оның екінші бір тобына артықшылық бермейді. 1998 жылы және 2007 жылы Конституцияға өзгертулер мен түзетулер енгізу осылай жүзеге асты.

Конституцияның маңызды ерекшелігі

ол бір жағынан, қоғамның Негізгі заңы болып табылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заңдық күші бар. Мұның мәні мемлекеттік органдар қабылдайтын заңдар мен нормативтік құқықтық актілер Конституцияға қайшы келмейтін болуға тиіс дегенді білдіреді.

Конституцияда оның ережелері, нормалары тікелей қолданылады деген нұсқау бар. Мұның мәні әрбір азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін мемлекеттік органдарға, әсіресе сотқа өтініш білдіргенде, Конституцияны, оның нормаларын пайдалануға құқықты.