Гүл, жеміс және тұқым

Тақырыбы:

Орындаған: Болатова Ә О

Группа: АГ - 213

Гүл (лат. flos) - гүлді өсімдіктердің жыныстық жолмен көбею мүшесі. Ол сабақ не жанама бұтақ ұшында өседі. Гүлден жеміс пен тұқым дамиды.

Гүлдің құрылысы күрделі. Гүлдің сыртын жасыл түсті тостағанжапырақшалар мен түрлі-түсті күлтежапырақшалар қоршап тұрады. Тостағанша мен күлте екеуі қосылып гүлсерігін құрайды. Гүлсерік гүлдің ішкі нәзік бөліктерін суықтан, жауыннан және күннің ыстық сәулесінен қорғайды.

Гүлге түс беретін - күлте жапырақшалар. Оның түсі әр түрлі болады. Күлтенің ішінде аталықтар мен аналықтар болады. Аталықтар мен аналық-гүлдің негізгі бөлігі олардан жемістер мен тұқымдар түзеді. Әрбір аталық жіпше мен тозаңқаптан құралады. Тозаңқаптың ішінде тозаң түзіледі. Піскен кезде тозаңқап жарылып одан тозаңдар төгіледі.

Аналық гүлдің қақ ортасында болады. Аналықтың төменгі жуандау бөлігін түйін, одан жоғарырақ жіңішкерген жерін-мойын, ең ұшын-ауыз дейді.

Гүлдеп болғаннан кейін тостағанша күлте мен аталықтар қурап түсіп қалады, тек аналық түйіні ғана сақталып ол жеміске айналады. Жемістің ішінде тұқым болады ол түйіннің ішінде дегі тұқым бастамасынан дамиды. Піскен кездетұқымдар жерге түседі, бұлардан келесі жылы жаңа өсімдіктер өсіп шығады.

Жеміс (лат. fructus) - жабық тұқымды өсімдіктер өнімі. Жеміс ұрықтанған аналықтан дамиды, бірақ көптеген өсімдіктерде басқа бөліктерінен де (гүл кіндігі, гүл серігі, т. б. ) дамиды. Аналықтан дамыған жемісті нағыз жеміс, ал басқа бөліктерінен дамыған жемісті жалған жеміс деп атайды. Жеміс тұқымнан және жемісқаптан тұрады. Жемісқаптың ішінде бір немесе бірнеше тұқым болады, партеногенездік жолмен дамыған жеміс тұқымсыз болады.

Өсімдік түріне байланысты жемістің пішіні, көлемі, түсі әртүрлі болады. Жеміс құрғақ жеміс және шырынды жұмсақ жеміс деп бөлінеді. Құрғақ жемістің көп тұқымды қақырап ашылатын және бір тұқымды, қақырап ашылмайтын түрі бар. Шырынды жемісті көп тұқымды және бір тұқымды деп бөледі.

Жеміс

Құрғақ

Шырынды

Өрік

Қарбыз

Шие

Жүзім

Алма

Қияр

Қызанақ

Құрғақ

Бидай

Жүгері

Жаңғақ

Бұршақ

Күріш

Тары

үрмебұршақ

Жеміс

Шырынды

Құрғақ

Өрік

Алхоры

Шие

Қызанақ

Құлпынай

Қияр

Тұқым (лат. semen) - өсімдіктердің көбеюіне және таралуына арналған мүше. Тұқым гүлді өсімдіктерде жемістің ішінде болатын, ал жалаңаш тұқымдылардың мегаспорофиллде орналасқан түйінде тұқым ұрығынан, (тұқымбүршігінен) дамиды. Кейде ұрықтанусыз дамиды, (апомиксис) . Типтік тұқым 1-2 интегументтен түзілген жабыннан, (қауыз), ұрықтан және эндоспермадан және периспермадан тұрады. Тұқымда кейде бірнеше ұрықтар түзіледі, полиэмбриония (жалаңаш тұқымдарда, орхидті, күрделі гүлділерде, лалагүлділерде ) жиі болады. Қалыптасқан ұрықта ұрық қапшығы, тамыр мойыны, тұқымжарнақтары, (немесе тұқымжарнағы), бүршігі болады