БЫЛҒАРЫНЫҢ БЕТІН БОЯУ

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
университеті

ТАҚЫРЫБЫ:
БЫЛҒАРЫНЫҢ БЕТІН БОЯУ
• ЖОСПАРЫ:

1. Бояу
2. Беткі бояудың құрамы
3. Түрленген былғарының
бетін бояу
4.Анилиндеп және
жартылай анилиндеп әрлеу
МАҚСАТЫ:
Былғары бетіне сыртқы түрі әдемі, сонымен
бірге осы сыртқы әсерден қорғайтын, боялған
немесе түссіз пленка қондыру. Бұрын аяқ
киімнің жоғарғы бөлігіне арналған былғары,
бетінде ақаулы аз ұсақ шикізаттан жасалды.
Сондықтан былғарының бетіне аз ғана
мөлшерде беткі бояу қондырылса жеткілікті
болды және ол былғарының табиғи бедерін
сақтап қалуға мүмкіндік берді.
1. БОЯУ
Аяқ киімнің былғарысына бетінде ақаулы көп ірі қараның
терісі қолданылады. Сондықтан беткі бояу техникасына деген
талап мүлде өзгереді. Одан жақсы әсем былғары алу үшін
оның бетін түрлендіру қажет болады. Былғарының түрлендіру
механикалық жолмен оның беткі қабатының бір бөлігін алып
тастау және жасанды бет жасау арқылы жүргізіледі. Бұл кезде
оның сыртқы түрі, сапасы, сорты жақсарады. Шошқа терісін
өңдеу кезінде көбіне беткі қабатын 0,3 мм-ге дейін сылып,
шлифтеп тегістейді де беткі бояу жағады. Осы жолмен шош қа
терісіне тән тұрпайлы бұдыры бар бет алынып, ол басқа
былғарыға ұқсас бедермен әрленеді. Бұл мақсатта
қолданылатын жаңа материалдар мен тәсілдер былғары
бетінің ақауын байқатпайды және табиғи бедерін сақтайды.
Қай кезде де болмасын беткі бояу былғарыға жоғары
эстетикалық қасиет беруі және әрлеуден соңғы операциялар
кезінде, одан бұйым жасау кезінде сыртқы әсерге тұрақты
болуы керек.
Беткі бояуға мынадай талаптар қойылады:

1. Беткі бояу былғарыға әдемі сыртқы түр беріп тұруы
қажет.

2. Оның қалындығы мейлінше аз, сонымен қатар
біркелкі түс болуын қамтамасыз етуі керек.

3. Беткі пленка былғарыға жақсы адгезиялануы керек.

4. Ол созылуға мықты, икемді-иілгіш қасиетті, соққыға,
жырғанға, көп майысқанға және сызылғанға
шыдамды болуы керек. Пленканың созылуы
былғарыдан гөрі көбірек болуы керек.
5. Суға, органикалық ортаға жоғары немесе төмеңгі
температураға мықты болуы керек.

6. Көнеруге тұрақты болуы, сыртқы әсерлерден,
мысалы күн сәулесінен жылудан, суықтан, шаңнан,
ластан бұзылмауы керек.

7. Бұйымның гигиеналық қасиетін қамтамасыз етуі
үшін су мен ауа өткізгіш болуы керек.

8. Беткі бояу бұйымды күтуді қиындатпау керек.

Бұлардың бәрін қанағаттандыру үшін бояудың
құрамын дұрыс таңдап, жартылай фабрикатты
бояуға дайындап және бояу процесінің өзін дұрыс
жүргізген жөн.
3. Полимерден
1. Пленкатүзгіштер
2. БЕТКІ БОЯУДЫҢ ҚҰРАМЫ.

1. 2. 3.
Пленкатүзгіш- Полиакрилат- Полуретан-
тер тар. дар.

5. 6.
Пигменттер Көмекші
Еріткіштер
заттар
Пленкатүзгіштер. Боялған беттің түрін, оның қасиетің
анықтайтын беткі бояудың негізін пленкатүзгіштер құрайды. Былғары
өндірісінде пленкатүзгіштер 4 топқа бөлінеді:

1) Полимеризациялы немесе эмульсиялы, латексті
пленкақұрағыштар: а) акрилатты; б) акрилаттардың сополимерлері
негізінде диен және винил туындылары.

2) Нитроцеллюлозды пленкатүзгіштер: а) органикалық еріткіштердегі
нитроэмальдар; б) судағы нитроэмульсиялар.

3) Полиуретанды пленкатүзгіштер: а) таза түрдегі пленкауретандар; б)
полиуретанның акрилаттармен қоспалары; в) нитроцеллюлоза
қосылған полиуретандар; г) полиуретандардың судағы эмульсиясы.

4) Белокты пленкатүзгіштер: а) казеин; б) казеинді модификациялау
өнімдері; в) коллагенді ерітуден алған өнімдер. Пленкатүзгіштер
ретінде полиакрилаттар былғары өнеркәсібінде кең түрде
қолданылып жүр. Соңғы кезде полиуретандар да жиі қолданылуда.
Краска для меха- фуразол спрей, 0,5л, производство Германия

Крема для пропитки и смягчения кожи
Полиакрилаттар. Олар СН2 = CH - COOR және метакрил
СН2 = C - COOR қышқылы эфирлері негізінде түзілетін
эмульсиялы СН3 түзілетін эмульсиялы сополимеризация
өнімдері, мұндағы R-алкил тобы ( СН3 , С2Н5, С4Н9)

Полиалкилакрилат негізіндегі пленкалар түссіз, мөлдір,
былғарыға өте мықты адгезиясымен ерекшеленеді, өте
майысқақ, суға және ескіруге төзімді. Кемшілігі
термошыдамдылығы төмен, суыққа төзімсіз және
органикалық еріткіштердің әсеріне тұрақсыз.

Полиалкилакрилаттар термопластикалы, сондықтан олар
қолданылған жапқыш қабат тек белгілі бір температура
аралығында ғана эластикалық қасиеттерін сақтайды.
Температура жоғарылағанда жұмсарып, жабысқақ болады.
Бұл аяқ киімді әрлеу барысында, ыстық престеу кезінде кейде
пленканың ығысып кетуіне әкеліп соғады. Сондықтан 120С -
дейін жапқыш қабат жұмсармауы, ал суықта сынғыш
болмауы керек.
Полуретандар. Кейінгі кезде былғарыны әрлеуде
полиурендар кең қолданылуда. Бұлар құрамында уретан
топтары- -NH- С-О бар жоғары молекулалық қосылыс қа
жатады.Поликретан негізіндегі беткі бояу мына қасиеттерімен
ерекшелінеді: мықты, иілгіш, майысуға, соққыға үйкеліске,
органикалық ертікіштерге, суға төзімді, төменгі және жо ғары
температураға тұрақты. Олардың былғары бетіне адгезиясы
күшті болады, оған жылтыр және әдемі сыртқы түр береді.
Былғары әрлеуде қолданылатын полиуретандар негізінен екі
немесе монфункциянальды изоцианаттар мен бос гидроксил
топтары бар күрделі және жай ашық тізбегі, полиэфирлердің
сатылы полимеризациялық өнімі. Әдетте изоцианаттардан
қолданылатыны:
Пигменттер. Беткі бояуға пленкаға керекті түс беру
үшін суда ерімейтін нәзік дисперсиялы ұнтақ пигменттер
қолданылады. Пигменттер органикалық және
бейорганикалық, табиғи немесе синтетикалық болады.
Органикалық пигменттер - ерімейтін бояғыштар. Беткі
бояуды дайындау үшін фталоцианин, кубты тиоиндигиод
бояулары қолданылады. Пигменттің сапасы оның
бөлшектерінің өлшеміне байланысты болады.
Пигменттер жабатын және түссіз болып бөлінеді. 0,8-1,5
мкм болуы керек. Оларды сипаттайтын маңызды
көрсеткішке жапқыштық қасиеті жатады. Оның өлшемі
казеинге араласқан пигменттің ауданы 1м2 шын
пластиканың бетін көрінбейтіндей жабу үшін кететін
пигменттің граммен алғандағы мөлшері. Егер
бөлшектің өлшемі 0,5 МКМ кем болса, онда пигмент
түссіз, оны анилиндеп әрлеуде қолданады.
Көмекші заттар. Көмекші заттар беткі бояу
құрамына кіреді. Олар өзінің химиялық табиғаты
жағынан беткі актив заттарға жатады.
Диспергаторлар пигменттен паста дайындауда
араластырғанға қажетті зат. Олар пигмент
бөлшектерін бояудың құрамында тұрақты етуіне
мүмкіндік жасайды.

Эмульгаторлар пленкатүзгіштердің дисперсиясына
тұрақты береді. Көбіксөндіргіштер пленкатүзгіштің
көбіктенуіне жол бермейді. Пенетраторлар
полимер дисперсияның былғары бетіне өту
тереңдігін реттейді.
3. ТҮРЛЕНГЕН БЫЛҒАРЫНЫҢ БЕТІН БОЯУ.

Түрленген былғары өндіруде оның беткі бояуы
бірнеше рет жығылады. Бұл композицияның
төмеңгі қабаты грунт деп аталады. Жоғары
қабаты бекітуші, ал ортаңғысы - аралық қабат.
Грун тұүрамы бойынша пигменттелген және
пигменттелмеген болып бөлінеді. Әр қабаттың
атқаратын міндеті болғандықтан, соған сәйкес
пленкатүзгіш қоданылуы қажет.

Дәнекер грунт беткі бояудың бірінші қабаты болып
табылады, ол босаңсыған беттің жиыруы үшін
былғарының топографиялық бөлімдері бойынша
сіңіру бейімділігін реттеу және келесі қабатқа
жақсы төсеніш жасау үшін жағылады.
4. АНИЛИНДЕП ЖӘНЕ ЖАРТЫЛАЙ АНИЛИНДЕП
ӘРЛЕУ.

Анилиндеп әрлеу табиғи беті бар және жоғарғы
сапалы былғары өндіруде қолданылады. Ол үшін
былғарыға өте жұқа, таза, түссіз, мөлдір пленка
қондырады. Бұл пленкадан табиғи бедер жақсы көрініп
тұрады. Мұндай түр бер былғарыға бұрын анилиндік
деп аталған, органикалық бояуларды қолданған
жағдайда ғана алынған. Бұл әрлеуде түссіз және
жақсы сіңетін пленкатүзгіш қолданылады. Пленка
әдетте эмульсиялық нитролакпен бекітеді. Анилиндеп
әрлеу оның алдында барабанда өтетін бояудың өте
сапалы болуын талап етеді. Бояу былғары ауданы
бойынша біркелкі және бетпен берік байланыста болуы
керек. Бетінің аздаған ақауы бар былғарыны жартылай
анилиндеу әдісімен әзірлейді. Оның екі түрі бар;
анилиндеп және кәдімгі пигментпен әрлеу.
ҚОРТЫНДЫ:
Қазақ халқы ежелден ат үстінде өскен халық
болғандықтан жан-жануарларға ерекше
ықыласпен қарады десекте болады. Өйткені,
ертеден-ақ кез-келген малдың терісін пайдасына
жаратып, киім-кешек, ыдыс-аяқ, тұрмысқа
қажетті бұйымдарды жасауды білген. Терінің
қандай төзімді шикізат екенін бүгінгі күнге
дейін қалыптастырған. Сондықтан әр
жануардың терісін пайдаға жаратпас бұрын
оның құрылысын білу аса қажетті құндылық
болып саналады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. «Былғары және мех
технологиясы» Б.Қ. Әсенова,
Г.Н. Нұрымхан,
А.Н.Нұрғазезова. Семей
2008.

2. «Былғары және үлбір
бұйымдарының
технологиясы»
С.Е.Мунасипов. Тараз 2006.
14-25 бет.

3. Google.ru

Ұқсас жұмыстар

Былғарыны әрлеудің механикалық операциялары

Тері және оның құрылысы

Былғары өндірісінің сызбанұсқас

Былғары шикізатының тағайындалуы

ЖАСАНДЫ БЫЛҒАРЫ

Сүректi жылулық өңдеу

БЫЛҒАРЫ ЖӘНЕ ҮЛБІРДІҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІНІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ

Былғары шикізатының ақаулары

Гистологиялық препараттарды жасау және бояу әдістері

Қан жұғындыларын дайындау зерттеу

Пәндер