Шәкәрім Құдайбердіұлы: өмірі, шығармашылығы және Абай әдеби дәстүріндегі орны

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫ

ӨМІРБАЯНЫ

Құдайбердіұлы Шәкәрім (1858-1931) - ақын, жазушы, философ, тарихшы, композитор. Туған жері қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданындағы Шыңғыстау өктерінде 1858 ж. дүниеге келген. Абаймен замандас әрі інісі, әрі ол негізін салған реалистік әдебиет дәстүрлерін алға апарушы ізбасары. Өзі өмір сүрген ортаның қоғамдық-саяси және өлеуметтік сыр-сипаттарын керебілуде, қоғам мен адам табиғатындағы кемшіліктерді зерделеуде, туған халқына түзу жол көрсету де Құдайбердіұлы Абай бағытын ұстанды. Шәкәрімнің әкесі Құдайберді Құнанбайдың Күнке деген бәйбішесінен туған, яғни Абайдың туған ағасы. Шәкәрім бес жасында ауыл молдасына оқуға беріледі де онда жеті жасына дейін оқиды.

ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ

Құдайбердіұлының қаламынан терең ойлы, сыршыл лирик. өлеңдер, «Қалқаман-Мамыр», «Еңлік-Кебек», «Нартайлақ-Айсұлу» сияқты оқиғалы дастандар, «Әділ-Мәрия» романы жөне басқа да прозалық туындылар, аудармалар, тарихқа, философияға қатысты еңбектер, сазды әндер туды. 1911 ж. «Түрік, қырғыз, қазақ Һәм хандар шежіресі», 1912 ж. Семей қаласындағы «Жәрдем» баспасынан «Қазақ айнасы», «Қалқаман-Мамыр», «Жолсыз жаза яки кез болған іс», «Енлік-Кебек» «Үшанық», «Мұсылмандық шарты», «Ләйлі-Мәжнүн»т б. шығармалары жарық көрді. 1978 ж. Ленинградта шыққан «Поэты Казахстана»деген жинақта Құдайбердіұлының бірқатар өлеңдері орыс тілінде басылды. Үлкен жинағы 1988 ж. «Жалын» баспасынан жарық көрді.

ӘНДЕРІ

Шәкәрімнің әндерін алғаш рет нотаға түсірген голландық Альвин Эрнестович Бимбоэс. Ол 1919- 1922 жылдар аралығында Ақмола саяси бөлімінде нұсқаушылық қызмет атқарып жүріп, қазақ әндерін нотаға түсірумен шұғылданады. Соның нәтижесінде 1926 жылы Н. Ф. Финдейзеннің редакциялауымен шыққан «Музыкалық этнография» жинағында Бимбоэстің қазақ музыкасы туралы жазған көлемді мақаласына қоса қазақтың жиырма бес әнінің нотасы басылады.

ШӘКӘРІМ ЖӘНЕ АБАЙ

Құдайбердіұлы өмір сүріп, еңбек еткен тарихи кезеңде қазақ әдебиетінде Абай іргетасын қалаған реалистік дәстүр қалыптасып кележатқанды. Шәкәрім осынау өнегелі үрдісті алғашқы жалғастырушылардың бірі болды. Абай мен Шәкәрім арасында тамырластық аса терең. Өз заманының келелі мәселелерін, қоғамдық шындықты қозғауда екі ақын да ерекше қуат танытқан. Абай тәрізді Шәкәрімнің де ақын ретінде ұсақ-түйек міндерді сынаудан бастап, өз кeзінің күрделі әлеуметтік мәселелерін көтеруге дейінгі аралықтағы терең ойлары, парасатты тұжырымдары сайрап жатыр.

Ұқсас жұмыстар

Шәкәрім Құдайбердіұлы: өмірі мен шығармашылығы

Шәкәрім Құдайбердіұлы: өмірі, шығармашылығы және әлеуметтік-саяси көзқарастары

Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931): өмірі мен шығармашылығы

Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1930): өмірі мен шығармашылығы

Шәкәрім Құдайбердіұлы: өмірбаяны, ресми ақталуы және шығармашылығы

Шәкәрім Құдайбердіұлы: өмірбаяны, шығармашылығы және ресми ақталуы

Шәкәрім Құдайбердіұлы: өмірбаяны, әдеби және аудармашылық мұрасы

Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірі мен шығармашылығы

Шәкәрім Құдайбердиев: өмірі, шығармашылығы және әдеби мұрасы (электрондық оқу құралы)

Абай Құнанбаев: өмірі, шығармашылығы және ұлттық мәдениеттегі орны

Пәндер