Жыраулар поэзиясы туралы ақпарат

Сабақтың тақырыбы: “Жыраулар поэзиясы ”

Білуі керек :

Шешендік өнер туралы мағлұматты білу;

сөздің лексикалық мағына-

сын;

Мәтіннің мазмұнын талдай

отырып, негізгі тақырыбы

мен идеясын ашу.

Игеру керек :

Мәтінді оқи отырып, сөйлеу тілін дамыту, сұрақ қоя білуге, жауап бере білу;

Өз ойын жеткізе білу ;

Мәтіннің мазмұнын ашып, талдау білу;

“Зымыран сұрақтар”

Шешендік сөз дегеніміз не ?

Шешендік сөздерге не жатады?

Қазақтың шешендерін атаңдар .

Төле би кім ?

Төле би қай кезде өмір сүрген ?

«Не тәтті ?» әңгімесін кім мазмұндайды ?

Атақты қазақ билерін атаңдаршы ?

Ой қозғау :

Олар қай ғасырда өмір сүрген?

Балалар, биыл қай жыл?

Біз қай ғасырда өмір сүрудеміз?

Біз қай ғасыр әдебиетін оқып жатырмыз?

Түсініктеме :

Толғау дегеніміз - қазақ әдебиетінде ақындар шығармашылығында, әсіресе жыраулар поэзиясында жиі орын алған жанр . Толғауда ақын өмір, қоғам, адам тіршілігі, жақсылық, жамандық т. б жайлы ақыл-өсиет, насихаттық тұрғыда ой қозғайды .

“Сөз -мерген” (сөздік жұмысы) :

ақылғой даналар- мудрые советчики

елеулі уақиғалар- важные события

ел басына күн туған кез- в трудные дни для народа

абыржымауға шақырып-зовет не суетиться

насихаттау-агитировать, воспевать

жырға қосқан- воспевали

орда -ханская ставка

бүліншік шыққанда - когда смута, неурядица, столкновение

ақыл-нақыл-назидание

адамгершілік қасиет-человеческие качества

«Жыр»-(көне түркі тілінде «иыр») деген сөзінен шыққан

Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан.

Ел мен жерге еңбегі өткен батырлар, хандар т. б. жайлы

Жырау әдебиетінің негізгі өкілдері :

Асан Қайғы, Қазтуған, Доспамбет, Шалкиіз, Жиембет, Марқасқа, Қазыбек, Ақтамберді, Бұқар және т. б

Шалкиіз жырау - қазақ әдебиеті тарихындағы жыраулық поэзияның атасы болып саналады

САУАЛ:

Осы жыраулардың Абай, Жамбыл, сияқты ақындардан қандай ерекшелігі бар ?

“Поэзия ” стартегиясы

Жабағылы жас тайлақ,

Жардай атан болған жер.

Жатып қалған бір тоқты,

Жайылып мың қой болған жер.

(Қазтуған жырау)

“Поэзия”кезеңі:

Еңсегей бойлы ер Есім,

Есім сені есірткен,

Есіл менің кеңесім,

Ес білгеннен, Есім хан,

Қолыңа болдым сүйесін.

(Жиембет жырау)

Егер сендер XXI ғасыр жыраулары болғандарыңда не жайлы жырлар едіңдер?

Қосымша материалмен жұмыс:

Жыраулар

Өмірдерек

Еңбектері

Тақырыптары

Асан қайғының шын аты - Хасан Сәбитұлы, ірі жырау, би, «Желмая түйесі болған.

1361 жылы Еділ бойында туған. Әкесі Сәбит - саятшы. Керей және Жәнібек хандарды жақтаған. 1485-1470 жылы Сарыарқа Ұлытауда қайтыс болған.

«Құйрығы жоқ жалы жоқ», «Еділ бол да, Жайық бол», «Ай, хан», «Таза мінсіз асыл тас», «Бұл заманда не ғаріп».

Адамгершілік қасиеттері, елдің бірлігі, татулығы.

Халықтың ерлігі, бірлігі, адамгершілік қасиеттері.

2. Қазтуған Сүйіншіұлы. Қол бастаған батыр, ел басқарған би.

1420 жылдары Еділ бойында, Астрахань облысында дүниеге келген. 1460-1480 жылы Қазақ Ордасы құрамына енеді. Жыраудың бұдан соңғы өмірі туралы дерек сақталмаған.

«Мадақ жыры», «Алаң да, алаң, алаң жұрт», «Қайран менің Еділім».

Халықтың ерлігі, бірлігі, адамгершілік қасиеттері.

3. Бұқар жырау

1668 жылы Павлодар облысының Баянауыл ауданында туған. Әкесі Қалқаман батыр 1781 жыл Баянауылда Долба тауында дүние салған.

«Тілек», «Жиырма деген», «Ай, Абылай, Абылай», «Кәрілік туралы», «Жар басына қонбаңыз».

Елін, жерін қорғаған батырлар, ел басқарған хандар туралы.

Тест сұрақтарына жауап беру:

Бағалау

10 - 9 ұпай = “5”

8 - 7 ұпай = “4”

6 - 5 ұпай = “3”

4 - 0 ұпай = “2”

Ханға кім ақылшы болған?

“Жырау” деген атау қандай сөзден шыққан?

Қандай жырауларды білесің?

Жыраулар поэзиясының тақырыптарын атаңдар.

Жыраулар поэзиясының атасы кім?

Жыраулар поэзиясы туралы түсінгеніңді әңгімеле.

Ұлы адамдардың сөздерінен:

Асан қайғы Желмаясын мініп, кең байтақ қазақ жерін түгел аралаған. «Жерұйық» жерді іздеген, ну орман мен шалғынды жерге халықты қоныстырсам деп армандаған. Сондықтан Шоқан Уәлиханов оны «Көшпенділер философы» деп атаған.

Қазтуған өз жырларында халықты ерлікке, бірлікке, адамгершілікке шақырып, ақыл айтқан, батыр, ел басқарған би болған. Адамгершілігі күшті үлкендердің айтқанын тыңдасақ, бізден батыр да, би де шығады деп сенемін.

«Ұрпақтарым, атаң мен әжеңді сыйла! Өзіңе дейінгіне құрметтесең, өзіңнен кейінгілер сені құрметтейді» деп Бұқар жырау айтқандай ата-ананы, әже-атаны сыйлаңдар, үлкендерді құрметтеп, кішіге қамқор болайық.